Tweede Blad,
Behoorende bij
Haarlem's Dagblad"
v*n
Donderdag IS Ang. 190S
Mr. B172
S t a d s n i e u ws.
De opperwachtmeester V., b»ij wien
onlangs °P een h^cht brand geweest
is werd heden naar het Huis van Be
waring overgebracht op vermoeden
Yan brandstichting.
Men weet. dat bij dien brand, vol
gens het beweren van den opperwacht
meester, een kistje met geld werd
ontvreemd.
Reeds gedeeltelijk in ons vong num
mer opgenomen.
Uit de Omstreken
Li886.
Door den Architect H. Hendriks,
alhier is aanbesteed
Het bouwen van 3 blokken gebouwen
te zamen 16 woningen met kantoor
gebouw aan deu rijksstraatweg.
Ingekomen waren 10 biljetten. Het
laagst werd ingeschreven door de
heeren A. Bijland en P. Cremers te
Haarlem voor f 22713.—.
Zandvoort.
Aangekomen badgasten
D. Rahusen. Amsterdam, Hotel
Beau Site, 9 pers.
Fam. Hymans, Arnhem, idem, 5 p.
C. Vriesendorp, Dordrecht, idem,
•6 pers.
Mevr. E. J. Derhout, Zutfen, idem,
6 pers.
J. H. Wijsman, Amsterdam. idem,
'6 pers.
H. Wertheim. idem, idem. 5 pers.
M. van Santen, idem, Hotel Kur-
haus.
H. W. Faringa, Zuurdijk, Hotel
Kurhaus.
W. J. van der Eist. Zalt Bommel,
Hotel Kurhaus.
Fam. van der St$d. Bussum, Hotel
Driehuizen, 3 pers.
N. Heyman Salomonson, Amster
dam, Hotel d'O range.
Mevr. H. Salomonson. idem, idem,
2 pers.
Dr. Richard, Weenen, idem, 2 pers.
W. Roesing. Enschedé,idem.
F. Berlé Wiesbaden, idem.
Dr. J. H. Gunning Amsterdam, idem
R. von Roeder, Plesa, Grand Hotel
2 pers.
O. Gastoné. Freiburg, idem.
N. Soherr. Mannheim, idem. 5 p.
Fam. Grafe, Elberfeld, idem. 6 pers.
Jonkheer van Loon, Doorn, idem,
2 pers.
Mevr. Overbeek, Freiburg, idem, 3
pers.
Prof. Karanje.
2 pers.
Graaf van Limburg Stirum, Peter-
witz, idem.
Mevr. Baar. Amsterdam, Grand
Hotel, 2 pers.
W. Schniewind. Elberfeld, idem,
5 pers.
II. Schniewind. idem, idem, 6 pers.
Prof. Michael, Fi'erbrug. idem, 5
pers.
D. Kachelin, Mannheim, ideun, 5
pers.
Tr. Kuchen. Hamburg, idem, 8 p.
H. G. Oeder, Zonden, idem.
H. Schulte, Dusseldorp, Grand Ho
tel. 3 pers.
A. J. Doorman. Utrecht, Hotel
d'Orange.
M. van Delden, Gronau, idem.
Dr. F. Berolzheimer. Munchen.
idem.
S. Stern, Budapest, idem.
T. Krieg, Leipzig, idem.
J. de Jongh, Antwerpen. idem.
E. Schwartz, Bocholt, idem, 2 pers.
Troeder, Antwerpen idem.
A. G. Last, Amsterdam idem.
J. Oliven, Berlijn, idem, 4 pers.
F. E. Knoote. Amersfoort, idem.
2 pers.
Mevr. Herstall. Keulen, idem, 5 p.
M. H. de Boers. Amsterdam, idem.
D. Best. Metz, idem, 2 pers.
J. B. M. Corbière, Amsterdam,
idem.
Fam. Dorssen, idem. 2 pers.
L. Engelke, Hannover, idem.
boekje van de stad Amsterdam, waar
op een bedrag van f i0; een aandeel
N.W.S. a f 2600; f 295 aan bank- en
untbiljetten en eenige andere gelds
waardige papieren.
Eveneens bemerkten de bewoners
eenigen tijd later, dat zij eenige hor
loges en sieraden, aan onderscheidene
familieleden behoorende, kwijt waren,
zoodat dadelijk het vermoeden op
kwam, dat 's nachts inbraak moest
zijn gepleegd. Bij nader onderzoek
bleek dat ook werkelijk het geval te
zijn de inbreker(s) hadden zich door
inklimming toegang tot de woning
verschaft en hun slag geslagen, zon
der opgemerkt te worden.
Van het geval is bij de politie aan
gifte gedaan, die dadelijk is begon
nen een onderzoek in te stellen. De
daders zijn nog niet opgespoord.
Het vronwtje van Staroren.
Men herinnert zich de geschiedenis
van ,,het Vrouwenzand van Stavoren"
Als zoodanig staat nog altijd bekend
een zandbank, een half uur uit de kust.
Bij eb staat er nog een Meter water
op. Moeielijk zal het zijn uit te ma
ken, zegt de „Leeuw. Crt." in hoever
re in vroegeren tijd het Vrouwenzand
belemmering voor de scheepvaart op
leverde. Onder den invloed toch der
zeestroomingen zijn de banken voort
durend aan toe en afname onderhevig.
Begrijpelijkerwijze worden de his
torische aren niet gevonden op het
Vrouwenzand. Integendeel, de plant,
die ze voortbrengt, houdt van droog
los zand, wat in de nabijheid van
Stavoren niet voorkomt. Men moet
zich dan ook eene wandeling van drie
kwartiers gaan? getroosten tot even
voorbij het Roode Klif om ze te vinden.
Daar treft men tusschen den dijk en
het zeewerende paalwerk in beperk
ten getale de klifaren, zooals ze hier
genoemd worden. Door de Stavoren-
sche jeugd zoowel als door de jeugdi
ge klifbewoners worden ze in den
voorzomer gezocht, hetzij om ze als
curiositeit te bewaren en te toonen,
hetzij om er zaken mee te doen. Op
het Klif b.v. worden ze wel aan fiet
sende toeristen aangeboden, die daar
een paar hekken moeten passeeren,
waarbij de jeugdige speculanten zich
posteerenin Stavoren vinden zeo.a.
gretig aftrek bij de Engelschen, die
voor zeilsport naar Friesland komen
en van hier uit hun tochten beginnen.
Wij hebben de plant nauwkeurig
nagegaan en houden ze voor de ge
wone duinhelm (Ammophila arenaria.i
en haar opgezonden aan een bekend
botanist in "de hoofdstad des lands.
Ook deze hield zooals hij ons schreef,
de plant voor duinhelm maar,
kon, voorloopig althans, geen ver
klaring vinden voor het feit, dat
de aren geen zaad voortbrengen-
Zou dan toch het vrouwtje van Sta
voren er mee gemoeid zijn?
Budapest, idem,
Bi nnenland.
Amsterdams financiën.
Uit de rekening over i90z blijkt, dat
het jaar sluit met een batig saldo van
1433,923,97.
Onder de raming bleven: gemeente
lijke telefoondienst met f 15,200, ge
meentelijke waterleidingen met f 24,400,
gemeentelijke tramdienst met f 3660,
terwijl gemeentelijke gasfabrieken met
fl5,100 de raming overschreden.
De inkomstenbelasting, begroot op
f4,278,753, bracht op f4,285,00: de be
lasting op tooneelvertooningen, enz.
begroot op f 55.811. bracht op f67,173;
die op de honden, begroot op f 36,000,
bracht op f38,211, het vergunnings
recht, begroot op f110,862 bracht op
f113,225 en het straatgeld begroot op
f661,123, bracht op f675,000.
Afdeeling lil (Heffingen voor het
gebruik van openbare plaatsen, wegen,
werken en inrichtingen) bracht op:
f 1,788,303, tegen geraamd f1,765,919.
Aan havengeld werd ontvangen
f 411,728, tegen f 380,409 geraamd, aan
schut-, brug- en veergelden f 74,824.
tegen f 69,569 geraamd, aan opbrengst
stadsmastblokken en kranen f39,895,
tegen f 56,800, aan opslaggelden alge
meen handelsterrein f26,276, tegen
f 30,000, aan heffing groote koopmans
beurs f 94,236, tegen f 87,025. De erf
pachten begroot op f96,248, leverden
op f 150,938,
De verwerking der Liernur-faecaliën
bracht fyUOo meer op dan geraamd.
De familie F. Bosse, wonende Boe-
renwetering 27c, ontdekte Zondag in
den ochtend, dat zij een ijzeren geld
kist vermiste, waarin zich bevonden
een Rijkspostspaarbankboekje, waarop
een som van f 2679een spaarbank
Maarten Harpertsz. Tromp.
1635-10 Augustus 1903.
Men meldt uit Delft aan de N. R. Ct.
De algemeene Staten eerden de ver
diensten van Tromp, door zijn stoffe
lijk hulsel in de Oude Kerk te Delft ie
doen bijzetten en op zijn graf een
praal-tombe te doen verrijzen.
De Nederlandsche marine huldigde
Maandag aan het graf van „Beste-
vaer" diens onvergetelijke nagedach
tenis.
Te ongeveer 11 uur had zich daar
toe aan het station te Delft een depu
tatie van vlag- en andere officieren
onzer zeemacht vereenigd. Tegen
woordig waren de heeren W. J.
Derkx, schont-bij-nacht, directeur en
commandant der marine te Amster
dam J. G. Snethlage, kapt. ter zee
W. J. de Bruijne. kapt. ter zee, com
mandant van het Koninkl. Instituut
voor de marine te Willemsoord F.
H. M. Rant, inspecteur van admini
stratie A. P. Timmers, luit-kolonel
der mariniers; W. H. D. baron van
Asbeck. kapt.-luit. ter zeeF. E. ba
ron Mulert. kapt.-luit. ter zeedr. J.
A. Portengen, offic. van gezondheid
le kl. bij de Kon. Ned. Marine; C.
W. de. Visser, luit. ter zee le klasse
W. Baerts. officier van aclmin. lekl.,
en H. E. baron van Asbeck, luit. ter
zee 2e klasse.
H. M. de Koningin was vertegen
woordigd door Hr. Ms. adjudant, den
luit. ter zee le klasse jhr. F. M. L.
van GeenZ.K. H. Prins Hendrik
door H. D. adjudant, den luit. ter zee
le klasse jhr. C. Hooft. Graafland. Ook
de minister van marine had zich bij
de ceremonie doen vertegenwoordigen
door den chef van het bureau perso
neel bij zijn departement, baron van
Asbeck.
Aan het station werd de deputatie
ontvangen door den heer C. F. Gys-
berti Hodenpijl te Delft, een der nako
melingen van den groot en zeeheld, en
door mr. P. A. R. van Kinschot, uit
Rotterdam, eveneens afstammeling
van Tromp.
In de Oude Kerk aangekomen, werd
de deputatie ontvangen door de hee
ren C. Veth en C. Kerkhoff, namens
het coUege van kerkvoogden der Ne-
derl. Herv. Gemeente, terwijl orgel
muziek door de statige gewelven van
het gebouw weerklonk.
In het gebouw was o. m. tegenwoor
dig het college van B. en W. van
Delft, de commandant van het 4e re
giment infanteriede garnizoenscom
mandant uit Delft, hoofd- en subal-
terne-off icier en van het. Nederl. leger,
een deputatie van adelborsten en een
van matrozen ©ene van actief die
nende onderofficieren van het Nederi.
leger en eene van den Bond van oud-
onderofficieren met de banier.
Toen allen rond de tombe geschaard
waren nam de schout-bij-nacht Derkx
het woord, om te herinneren aan de
verslagenheid en algemeene rouw,
welke zoowel op 's lands vloot als hij
de ingezetenen der gewesten heersch-
ten. toen voor 250 jaren de treurmare
bekend werd, dat Tromp door een
musketkogel doodelijk gewond was en
het leven had gelatgn.
Opsommende wat Tromp voor onze
zeemacht en voor het vaderland was
geweest, zeid© spr.. dat terecht door
landgenoot en vreemdeling huid© was
gebracht aan den moed. het beleid en
de verdienste van den grooten vloot
voogd, die de gave bezat naast streng
ook zeer humaan te zijn.
En in de tegenwoordigheid van zoo-
velen uit allerlei kringen der samen
leving zag spr. het bewijs, dat de be
langstelling nog niet is gedaald voor-
de daden onzer groote voorzaten en
voor de marine, al pxag dan ook niet
worden voorbijgezien, dat onze zee
macht in beteekenis niet meer kan
worden vergeleken bij die van voor
twee en een halve eeuw.
Achtereenvolgens nagaande de da
den en deugden waardoor de vloot
voogd Tromp heeft uitgeblonken, bond
spr. de aanwezige officieren der zee
macht op het hart een voorbeeld te
nemen aan Bestevaer. opdat, mocht
de zeemacht ooit geroepen worden
den vaderlandschen bodem te verdedi
gen, men dit zou doen naar beste
krachten en met alle toewijding, ja,
zelfs tot in den dood. als wanneer men
behoorde te sterven met de woorden
op de lippen ,,Voor Vorstin en Va
derland, getrouw tot in den dood."
Hier viel het OTgel' in, dat in mach-
tig-breede tonen het..Wilhelmus
van Nassouwe" door de ruimte deed
golven en toen daarvan de laatste
klanken waren versmolten, weerklonk
het „Bescherm. 0 God, bewaak den
grond", dat, in krachtiger geluid her
haald een aangrijpenden indruk op
alle aanwezigen maakte. Daarna
hechtte de vertegenwoordiger van H.
M. de Koningin, jhr. van Geen, een
krans van laurierbladen, waaraan lin
ten in de nationale kleuren, aan het
graf, onder het met luider stemme
uitspreken van de woorden In naam
van H. M. de Koningin der Nederlan-1
den hecht ik dezen krans aan de
tombe van den admiraal Maarten
Harperisz. Tromp.
De schout-bij-nacht Derkx, zich ver
volgens stellende voor de tombe, sprak
met krachtige, door aandoening be
wogen stem
Tot uw© schim. Maarten Harpertsz.
Tromp, richt ik mlij met den diepsten
eerbied en het grootste ontzag voor
uwe roemrijke nagedachtenis. Ik doe
dit uit naam van de mannen, die gij
uwe kinderen noemdetmannen die
uwer nagedachtenis willen huldigen.
Ik voldoe daarmede aan hunne op
dracht. door deze krans te leggen op
uwe tombe. De schoot-bij-nacht legde
een krans van laurierbladen met
witte leliën en linten in Oranje en de
nationale kleuren neder.
Aan de krans is een zilveren plaat
bevestigd, waarop: ,,De officieren der
Kon. Nederl. Marine aan den onver-
geteiijken luitenant-admiraal Maerten
Harpertsz. Tromp 10 Aug. 1653-1903.
De schout-bij-nacht richtte zich tot
hh. kerkvoogden, hen verzoekende de
huide aan Tromp gebracht, te aan
vaarden van hunne liefde en eerbied
voor de blijken der hulde, zoo van H.
M. de Koningin als van de marine
was hij zeker.
De heer C. Veth, kerkvoogd, dankte
en gaf gaarne de verzekering van de
zorg der kerkelijke overheid voor een
en ander.
Mr. P. A. R. van Kinschot, van
Rotterdam, dankte als nazaat van
Tromp, voor de ©er aan een van
Neerland's grootste zonen bewezen.
De aanwezigen bezochten daarna in
de consistoriekamer eene kleine ten
toonstelling van historische zaken,
portretten, teekeningen. kerkregisters
enz., betrekking hebbende op Maarten
Harpertsz. Tromp, waarmee de plech
tigheid was afgeloopen.
Sporten Wedstrijden.
Yooïtü-rnersleg te Zaandam.
Ditmaal is het er heusch een in de
open lucht geweestDat gebeurt maar
zelden, niet omdat het gewest ze niet
uitschrijft, doch alleen omdat het in
ons plus-minus-eeuwig-gemeen-heb-
bend-weer vaderland niet mogelijk is.
De hoofdleiding berustte bij den
heer S. C. de Hoop, geen lid der Tech
nische Commissie, wier leden bijna
geheel afwezig waren. En nu heb je
zoo waar eene uitbreiding tot 7 leden
gekregen; doe er nog maar wat bij,
je komt toch altijd te kort.
Van „Café Neuf" werd in rijen van
vier door zoowat 40 turners naar het
werkterrein gemarcheerd, waar drie
flinke vrije oefeningen werden uitge
voerd, welke goed deden uitkomen,
dat er steeds turners zijn, wier hou
ding te wenschen overlaat. Het terrein
was mooi groot en droog; alleen was
het publiek een weinig lastig vanwege
het opdringen.
Na afloop der vrije oefeningen, werd
aan 4 toestellen geturnd, nl. hoog-
rek, voorturner J. E. v. d. Zwaan
laagrek, voorturner X. Beekes; hooge
barren, voorturner S. C. de Hoop, en
lage barren, voorturner J. C. v. d. Poll.
Eenmaal werd nog gewisseld en
toen tot den driekamp overgegaan.
Deze bestond uit 100 M. hardloopen,
40 KG. gewichtheffen, tweehandig en
boog-springen. Hierbij fungeerden als
juryleden de heeren J. W. Haalmeijer
Azn., S. C. de Hoop en M. J. G. van
Schaick.
De le-prijs was voor den heer H.
van Ilerwijnen, Zaandam; de2e-prijs|
voor den heer A. Banning, Edam;
en voor den 3en moesten de heeren
.1. E. v. d. Zwaan, J. C. van de Poll
en L. Visser loten, met het resultaat,
dat de eerstgenoemde de gelukkige
winner was
En hiermede was de les, welke om
10.15 uur begon, (ongeveer 1 uur af
geloopen en had ons voor de zooveel-
ste maal getoond, dat de voorturaers-
lessen een prettig en opgewekt ver
loop hebben.
Ten slotte nog de aanwezig geweest
zijnde vereenigingen Halter, Kracht
en Vlugheid en Turnlust uit Alkmaar
Amsterdamsche G. V.. G. V. Amster
dam, Amstels G. V., Plato en Tonido,
uit AmsterdamF. L. Jahn, West-
zaan Eigen Oefening, HemSimsou,
Koog ZaandijkLvcurgus, Kromme
nie Herculus, Oud-KarspelHollan-
dia, PurmerendLahn. Westzaan
Olympia, WieringerwaardHei-cules,
Wormerveer; IJmuiden. IJ muiden
Concordia, Zaandam en D. O. V. E. S.,
Zuid-Scharwoude.
keert om 10 uur terug. Na dan afgere
kend te hebben kunnen zij naar huis
gaan. De beide jongmaatjes loopen van
kwart voor zeven tot 10 uur met het
brood. Bovendien zijn er een apart©
looper eni 2 jongens, die van half 7 tot
9 uur des morgens klanten loopen. Er
wordt geschaft om ongeveer half 12
uur 's avonds, half zes en 9 uur 's mor
gens.
Des Zaterdagsochtends blijft do
meesterknecht in de bakkerij aan het
werk en gaan de 2 bankwerkers en de
jongmaatjes, zoodra zij in de bakkerij
zijn teruggekeerd weer aan den arbeid.
Ongeveer 1 uur n.m. zijn de werkzaam-
zaamheden in de bakkerij afgeloopen,
waarna de 2 gezellen en de jongmaat
jes bij eenige klanten het brood rond
brengen, de gezellen 1 uur en de jong
maatjes 2 en een half uur. De gezellen
hebben daarna vrij tot Zondagavond.
De looper en de 2 jongens loopen Za
terdagsavonds van 5 tot pl.m. half
acht uur. Zondagsavonds wordt iets
later met het werk begonnen en de ar
beid is zoo verdeeld, dat iedere week
de helft van liet personeel tot 11 uur
's avonds vrij heeft.
In eene particuliere bakkerij waar
dooi< 2 ploegen, dag- en nachtploeg van
7 man en 1 jongmaatje ieder, wordt
gemerkt, is de valgende regeling ge
troffen.
Kerk en School.
De examen-commissie voor het po
litie-diploma 1903 zal bestaan uit de
heerenJac. van Waning, burge
meester |van Ouderkerk a.d. IJsel,
voorzitter; B. H. A. Lenderink en D.
Beunder, comm. van pol. te Zutphen
en Enschedé; E. F. van de Lugt,
hoofdinspecteur van politie te Ara-
hem en W. L. H. Kösler Henke, comm.
van politie te Harderwijk, secretaris.
Leden-plaatsvervangersP. Stapel,
comm. van politie te Hellevoetsluis
en J. J. A. de Koning, inspecteur van
politie te Rotterdam.
Tot deelneming aan het examen
hebben zich dit jaar 111 adspiranten
aangemeld. In den loop der volgende
maand zal de examen-commissie zit
ting houden te Groningen, den Haag,
Arnhem en Tilburg.
Letteren en Kunsu
Het Grand-Théatre te Amsterdam
en een aangrenzend winkelhuis zullen
7 September in publieke veiling komen.
Er bestaat eenige kans. dat in de
Amstelstraat een nieuwe schouwburg
zal verrijzen.
Leger en Vloot.
Bij Koninklijk besluit zijn benoemd -.
bij het wapen der genie, bij den
staf van het wapen, tot luitenaxxt-
kolonel, de majoors C. J. Snijders,
van dien staf, en P. Kleynhens, com
mandant van het korps genietroepen,
laatstgenoemde onder eervolle ont
heffing uit zijn tegenwoordig bevel en
met bestemming voor de betrekking
van hoofd der Vde afdeeling van het
Departement van oorlog;
tot eerste-luitenant, de tweede-lui
tenants W. N. Becking, J. A. H.
Perey en J. Reysenbach, allen van
dien staf
bij het korps genietroepen, tot com
mandant van het korps, de luitenant
kolonel H. F. W. Becking, van den
staf van het wapen, hoofd vaxx de Vde
afdeeling van het Departement van
Oorlog, en zulks onder eervolle ont
heffing uit zijne tegenwoordige be
trekking
tot eerste-luitenant, de tweede-luite
nants G. A. Meijer, P. J. Stuitje en
J. II. E. Rückert. allen van het korps.
Bij Koninklijk besluit zijn, met in
gang van 16 Augustus 1903, benoemd
tot opzichter der telegraphie van de
2de klasse, de adspirant-opzichters der
telegraphie J. Rasker, C. P. M. van
Dongen, B. Raven, J. A. Roborgh, G.
de Noo en J. E. de Vries.
Bij Koninklijk besluit is de heerD.
Okhuizen, ingenieur der 2de klasse
voor het stoomwezen te Breda, met
ingang van 16 Augustus 1903, wegens
gezondheidsredenen, voor den tijd van
één jaar op non-activiteit gesteld.
werkende in een groote zaak, is aange
wezen op een onderdeel van den arbeid,
dan wordt hij te eenzijdig, in het laat
ste geval leert hij het vak nooit vol
ledig.
In sommige bakkerijen worden
slechts bekwame volwassen gezellen
aangenomen; het behoeft geen betoog,
dat indien deze regel overal werd toe
gepast, het er slecht zou uitzien voor
degenen, die het vak willen leeren.
De particuliere bakkerij wordt voor
het leei'en van het vak de beste school
geacht. Wij merkten reeds op, dat,
hoe meer liet fabriekmatig broodbak
ken zich uitbreidt, des te minder gele
genheid aanwezig is voor het verkrij
gen van volledige vakkennisde ar
beidsverdeeling leidt daar, evenals el
ders, tot eenzijdigheid. Men heeft po
gingen aangewend den weg te banen
voor een opleiding van den toekomsti-
gen bakker.
Er is echter tot nu toe geen gevolg
aan gegeven.
De plaatsing der gezellen geschiedt
van ouds meestal door bemiddeling
van een'verhuurkantoor.
In een vak. waar zoo dikwijls behoefte
is atan noodhulpen, ligt het voor do
liaixd, dat voor de patroons een plaats,
waar zij ten allen tijde werkkrachten
kunnen* vinden, zeer gewenscht is,
evenals het voor de gezellen van groot
De nachtploeg komt des avonds om belang is, dat zij daar in aanraking
Uit de Arbeiderswereld
Het bakkersbedrijf te Amsterdam
In een vorig nummer hebben wij het
eerste gedeelte opgenomen van de re
sultaten van een onderzoek naar de
toestanden in het bakkersbedrijf, inge
steld door een speciale Commissie uit
den Amsterdanischen gemeenteraad
met de Kamers van Arbeid voor de
voedings* en genotmiddelen.
Wij laten hier thans meerdere bij
zonderheden uit dat rapport volgen
I.OON DER NOODHULPEN.
De noodhulpen ontvangen per uur
20 a 25 ets.
De werktijden en de loonen van de
loopers en loopsters zijn zeer verschil
lend' aan de verschillende bakkerijen
De loopers aan de coöperatieve bak
kerijen worden per brood, betaald, ter
wijl hun voor een zeker aantal broo-
den een extra toelage wordt- uitge
keerd (bijv. f 2 voor elke 600 en f 3.50
voor elke 1000 bx'oodeu.) De looper ver
dient zoodoende van f 17 tot f 22. Te
genover deze hooge loonen staat de
risico, welke de looper draagt. Hij is
nl. verantwoordelijk tegenover de bak
kerij voor de betaling van het brood,
dat hij afgeleverd heeft en moet vaak
een som storten als waarborg voor het
nakomen zijner geldelijke verplichting.
Gewoonlijk is dan ook de looper aan
een coöperatieve bakkerij in het
begin van het jaar niet bij machte om
zijne verplichtingen jegens de bakke
rij na te komen, ten gevolge van de
wanbetaling der klanten, tenzij hij zelf
geld opneemt om zijn schuld af te
doen, doch in dexx loop van het jaar
weet hij zich dan wel voor een groot
deel van de gemaakte schuld schade
loos te stellen door de bons voor extra-
broodexx, die de bakkerij aan de klanten
uitkeert, in te houden bij de wanbeta
lers. Vandaar dat voor een looper, die
met overleg te werk gaat. de risico
niet zoo zwaar drukt. Toch zullen bak
kersgezellen niet gaarne het werk in de
bakkerij verwisselen met het loopwerk,
al zou dit aan coöperatieve bakkerijen
voordeeliger voor hen zijn. Het schijnt
nl. dat het loopwerk minder gezien is
dan het werk in de bakkerij, zoo werd
althans aan de Commissie medege
deeld. Somtijds bestaat er de regeling,
dat de looper, d ie des Zaterdags de
door hem bezorgde brooden volledig
betaalt aan de bakkerij 50 cents extra
ontvangt. Bij de overige bakkerijen
ontvangen de aparte loopers een vast
weekloon, in verhouding tot de grootte
van de wijk welke zij moeten bedienen.
WERKTIJD.
Om een blik te geven op de wijze,
waarop in de verschillende soorten der
bakkerijen de werkverdeeling plaats
vindt, zullen wij van elk een voorbeeld
geven;intusschen zij hierbij opgemerkt
dat deze voorbeelden niet in alle on
derdeden op alle bakkerijen van de be
doelde soort toepasselijk zijn,, daar
deze onderling in meerdere of mindere
mate verschillen in arbeidsverdeeling.
Zoo werd ons mededeeling gedaan
van eene particuliere bakkerij, waar 5
gezellen werkzaam zijn, n.l. 1 meester
knecht, 2 bankwerkers en 2 jongmaat
jes.
De meesterknecht begint te werken
om half tien uur des avonds. De oven
is dan reeds door den patroon aange
maakt. Een van de bankwerkers komt
om 10 uur en de ander om 11 uur. De
beide inwonende jongmaatjes worden
om 11 uur gewekt en gaan dan aan
het werk. Des morgens begint een der
bankwerkers om 6 uur het brood rond
te brengen bij de klanten en komt om
9 uur in de bakkerij terug; de
andere bankwerker gaat om half
zeven met het brood rond
5 uur op en wex-kt tot 5 uur 's morgens
de ovenisten en de deegmakers komen
om 5, de bankwerkers later. Zij wordt
daix afgemisseld door de dagploeg, die
wederom tot 5 uur 's avonds arbeidt.
Des Vrijdags komt de nachtploeg om
S uur 's avonds en wei'kt tot Zaterdags
2 uur, de dagploeg komt Zaterdagoch
tends om 4 uur en werkt tot des avonds
10 uur. Des Zondags is het werk zoo
geregeld, dat een gezel komt des
avonds ores 6 uur, een om- 7 uur, 3- om
8 en de 2 overigen met het jongmaatje
om' 9 uur. Het brood wordt door aparte
karrijders en loopers rondgebracht.
In'eene fabriek, waar met dag- en
nachtploeg wordt gearbeid, is de re
geling van het werk zoo, dat elke
ploeg 12 uren werkt, van 6 uur des
morgens tot 6 uur des avonds en omge
keerd. Des Vrijdags komt de nacht
ploeg als gewoonlijk om' 6 xxur namid
dag en blijft dan aan het werk tot
Zaterdags 12 uur des middags; de dag-
ploeg, die Vrijdagavonds om 6 uur het
werk heeft geëindigd, komt om 12 uur
des nachts "terug en werkt door tot
Zaterdagmiddag uur. Des Zondags
komen de deegmakers van den nacht
ploeg om 3 uur namiddag en de ove
rigen om 6 uur namiddag. Zij wer
ken tot Maandagmorgen 6 uur en wor
den dan door den dagploeg afgelost.
Ten slotte noemen wij een voorbeeld
van de arbeidsverdeeling in een coöpe-
lieve bakkerij.
In een daarvan wordt gearbeid
door 14 gezellen, verdeeld in 2 ploe
gen, dag- en nachtploeg. De dagploeg
bestaat uit 8 man en arbeidt 11 uren
en de nachtploeg telt 6 man en ar
beidt 10 uren.
De dagploeg begint des morgens om
6 uur en de nachtploeg des avonds
om 6 uux-. Van eiken ploeg blijft om
de beurt 1 man om de deegen voor den
volgenden ploeg gereed te leggen.
Des Zondags beginnen 4 man van
den nachtploeg om 6 uur des avonds,
de overige twee volgen om 8 uur.
In een der coöperatieve bakkerijen is
een proef genomen met een 3 ploegen-
stelsel, hetgeen echter later weder is
afgeschaft.
NACHTARBEID.
In de bakkerijen wordt, in den regel,
alleen des nachts gearbeid, met uitzon
dering van de bakkerijen, waar met
dag- en nachtploeg wordt gewerkt. In
enkele daarvan is eene regeling getrof
fen, waardoor de ploegen, elkaar af
wisselend, de eene week des daags en
de andere week des nachts arbeiden.
In twee (1) coöperatieve bakkerijen
werd een proef genomen met de af
schaffing van den nachtarbeid. Wij ko
men later hierop terug.
De afschaffing van den nachtarbeid
is het gewichtigste onderwerp, waar
over thans en reeds jaren lang door de
gezellen de strijd wordt gevoerd met de
patroonswij zullen in een afzonderlijk
hoofdstuk zien, welke argumenten door
voor- en tegenstanders worden, aange
voerd.
Wat de rusttijden bij den dagelijk-
schen wei'ktijd aangaat, deze zijn niet,
zooals in andere bedrijven, op een be
paald uur te stellen. Dit lxangt samen
met het rijzen van het deeg, waarop de
weersgesteldheid en de temperatuur
grooten invloed hebben. Alleen onder
het rijzen van het deeg kan gerust
worden, overigens wordt de arbeid van
den gezel ten volle gevorderd, is de
temperatxxur hoog, dan rijst het deeg
zeer snel, zoodat de rusttijd dan kort
is, want zoodra het deeg gerezen is
moet de arbeid hervat worden om de
brooden te vormen. Ditzelfde is het
geval wanneer de gezellen het deeg
met te warme melk hebben afgegoten.
Het omgekeerde is het geval, wanneer
de temperatuur laag is of het afgieten
tc koud heeft plaats gevonden.
Tevens is de soort van het brood,
hetgeen in eene bakkerij wordt gebak
ken, van invloed op de rustlijden.
Wordt in eene bakkerij veel klein
brood gebakken, dan is de gelegenheid
voor het schaften er des te kleiner*,
bovendien i3 de gezel, die, behalve
het werk in de bakkerij tevens loop
werk moet verrichten, wat den rust
tijd aangaat, in ongunstiger conditie
dan hij, die alleen in de werkplaats
arbeidt.
OPLEIDING EN PLAATSING DER
GEZELLEN.
Te Amsterdam is het leerlingwezen
in het bakkersbedrijf nagenoeg geheel
onbekend. Slechts een enkele maal
wordt in eene Ixikkerij een jongmensch
aangetroffen, dat daar werkzaam is,
alleen om het vak te leeren met of zon
der betaling van leergeld.
De wijze, waarop het vak wordt ge
leerd. is deze, dat men als jonginaaije
zijn diensten in de bakkerij tegen loon
aanbiedt en dan door eigen oefening en
voornamelijk door goed toezien, hoe de
anderen het werk verrichten, tracht
zich daarmede vertrouwd te maken.
Door dikwijls van werkplaats te ver
wisselen is de jongen in staat de ver-
soliillende wijzen van broodbereiding
te leeren. Blijft hij daarentegen in de
zelfde bakkerij en vooral, indien hij,
1) Sedert het sluiten der getuigen-
verlxooren is dit getal tot 3 gestegen.
kunnen komen met de patroons, die
werk voor hen hebben.
Als de meest geschikte plaatsen bo
den zich herbergen aan en wel die,
waar tevens gelegenheid voor nacht
verblijf bestond, aangezien vele werk
zoekende bakkersgezellen van buiten
komen en werkzoekenden vaak onge
huwd zijn.
De verhuring geschiedde op deze wij-
ez, dat de patroon, die een knecht noo-
dig had, zich naar een verhuurkantoor
begaf, waar hem door den herbergier,
die dus tevens bemiddelaar tusschen
werkgever en werknemer was, een ad-
spirant werd voorgesteld, en bij wien
de werknemers hun intrek hadden ge
nomen en er een groot gedeelte van
den dag sleten. Een der verhuurkan
toren droeg een meer officieel karak
ter, aangezien de patroonsvereeniging
„De Voorzorg", den herbergier als be
steller had aangewezen. Daar was een
register aangelegd, waarin de patroon,
die een gezel noodig had. zijn naam,
schreef, en waarin hetzelfde werd ge
daan door gezellen, die plaatsing zoch
ten. (Merkwaardig is, dat bovendien
een klachtenboek werd aangelegd, „het
zwarte boek," waarin door de patroons
hunne grieven tegen gezellen werden
aangeteekend. Dit- boek heeft langen
tijd bestaan, doch is in onbruik go-
raakt.) De oud-patroon, die aan het
hoofd van het verhuurkantoor was
aangesteld, zorgde ervoor, dat bij den
patroon, die zijn naam in het register
zette, een knecht zich aanmeldde, waar
na tusschen dezexx een schriftelijke
overeenkomst werd gesloten. Te dik
wijls werden in deze verhuurkantoren
de gezellen, die er het meeste geld
verteerden, het eerst aan een betrek
king geholpen.
Om aan dezen slechten toestand een
einde te maken, besloot de patroonsver
eeniging „De Voorzorg" in 1894 een
kantoor op te richten, dat wel tevens
logement zou zijn, doch waar geen
sterke drank zou geschonken worden.
Inderdaad kwam dit verhuurkantoor tot
stand, ingericht naar het voorbeeld van
het volkskoffiehuis „De Hoop".
In November '1901 is dit verhuurkan
toor ten< gevolge van- oneenigheld tus
schen het bestuur en de tijdelijk daar
verblijf houdende gezellen opgeheven,
zoodat nu de toestand weder is zooals
vroeger. Er zijn te Amsterdam than3
twee verhuurkantoren, tevens tapperij
en. Heeft een patroon nu een gezel noo
dig, dan stuurt hij een boodschap naar
zulk een kantoor, waarop zich een ad-
spirant bij hem komt aanmelden. Een
dier kantoren is telephonisch aangeslo
ten, waarvan do kosten worden gedra
gen door de vereeniging „De Voorzorg".
DE INRICHTING DER WERKPLAATSEN.
Ons oordeel over de kleine bakkerijen
kan derhalve over het algemeen vrij
gunstig zijn. Dit neemt echter niet weg,
dat er nog steeds enkele bakkerijen zijn,
die tot afbraak bestemd schijnen, omdat
afdoende verbetering langs geen enke
len weg mogelijk is. Een dezer werk
plaatsen, gelegen in een der nauwe stra
ten van den Jordaan, willen wij hier
schetsen. De Arbeids-inspecteur heeft
haar afgekeurd.
De bakopprevlakte is van het achterdeel
van 't huis afgescheiden door een houten
wand met glazen vensters. Ter hoogte
van ongeveer 1 meter boven den win
kelvloer dienen die vensters om een op
kamertje te verlichten, dat van geen an
dere zijde licht ontvangt. Onder den vloer
van dit opkamertje ligt de ingang der
werkplaats, waartoe een trap van 4 ix 5
treden toegang geeft. Aan den voet van
dit trapje staan wij voor de achterzijde
van den oven, waarlangs een ongeveer
1 meter breed gangetje loopt, dat naar
de bakkerij leidt. Die benedenverdieping
is slechts 1.90 M, hoog. In het zoo even
■genoemde gangetje naast den oven zijn
aan de muurzijde op afstanden van on
geveer 30 c.M. houten hangers aange
bracht, thans alle bezet door ijzeren pla
ten met opgemaakte brooddeegen. Een
groot deel der nog overschietende ruim.
te is ingenomen door zakken meel, zoo
dat een doortocht tusschen meelzakken,
brooddeegen en den oven eenige vaar
digheid vereischt. Aan het eind van dat
ongeveer 2 A 2'/' M. lange gangetje be
vindt zich de eigenlijke werkplaats, nau
welijks groot genoeg om den bakker,
die bezig is, zijn brood in te schieten,
daartoe In de gelegenheid te stellen. De
vloer is overal vochtig.
In de werkplaats waar de zindelijk
heid niet weinig te wenschen overlaat,
werken twee personen. Er brandt een
gaspit bij den oven. Het is halfdrie van
een helderen Aprildag en in dc werk
plaats heerscht schemerlicht, dat valt
door een paar meelbestoven ruiten uit
ziende op een miniatuur-binnenplaatsje
Naast dit venster aan de achterzijde
der werkplaats geeft een deur van pl.m.
1.20 M. hoogte toegang tot een berg
plaats van meel en brandstoffen. De
halfwas, die daaruit het een of ander
