NIEUWS= en ADVERTENTIEBLAD.
22e Jaargang. \'o. 1565
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
MAANDAG 26 SEPTEMBER 1904 A
HAARLEM'S DAGBLAD
ABONNEMENTEN
PER DRIE MAANDEN:
.Voor Haarlem1.20
'Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der
gemeente)„1.30
Franco per post door Nederland„1.65
Afzonderlijke nummers0.02)2
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.373|"
de omstreken en franco per post 0.45
Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM.
AD VERTENTIËN:
Van 15 regels 50 Cts.; iedere regel meer 10 Cts. Buiten het Arrondissement
Haarlem van 15 regels 0.75, elke regel meer ƒ0.15. Reclames 30 Cent per rege!.
Groote letters naar plaatsruimte. Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Kleine advertentiën 3 maal plaatsen voor 2 maal betalen.
Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 55.
Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 6. Telefoonnummer 122.
Abonnementen en Advertentiën worden aangenomen door onze Agenten cn door alle Boekhandelaren en Courantiers. Met uitzondering van het Arrondissement Haarlem is het uitsluitend recht tot plaatsing van Advertentiën
en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de Publiclté Etrangère G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Parijs, 31bls Faubourg Montmartre.
EERSTE BLAD.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN.
INHOUD.
BLAD A. Kommandant Estill en het
Leger des Heils. Buitenlandsch
Overzicht. Oorlogsnieuws. Nieuws
uit Haarlem en Omstreken. Kamer
overzicht. Binnenlandsch- en Ge
mengd Nieuws.
BLAD B. Binnenl., Gemengd en
Stadsnieuws. Uit de Omstreken en
Rechtszaken.
BLAD C. Sportpraatje. Uit de Pers.
Kerknieuws en het nieuwe Feuille
ton Onder Betöovering.
DE ZATERDAGAVOND, als Vierde
Blad, met Zondagsbrieven.. Haar
lemmer Halletjes. Natuurhistorische
Wandelingen. Kunstpraatje. Ru
briek voor Kinderen. Schetsjes en
Allerlei.
Kommandant Estill en
het Leger des Heils.
Aan het gebouw van 't Leger des
Heils is deze week een groote aankon
diging opgehangen, in den eigenaar-
digen vorm, die bij het Leger ge
woon is.
ZONDAG 25 SEPTEMBER
BEZOEK VAN
KOMMANDANT EN MEVROUW
ESTILL, LEIDERS VAN HET LEGER
DES HEILS IN NEDERLAND.
10.30, 3.00 en 8.00.
ZAAL SMAAKVOL VERSIERD.
HONDERDEN WORDEN
VERWACHT. KOMT OOK GIJ
Twintig jaar geleden zou een derge
lijk bericht het sein zijn geweest voor
een lawaai en herrie op Zondag 10.30,
3 en 8 uur, waaraan de politie ernstig
te pas zou zijn gekomen, 't Leger des
Heils was hier toen pas en dat zeer
tegen den zin van een groot deel van
't publiek. Was het niet een, sedert
overleden, Luthersche predikant uit
Haarlem, die bij de komst van 't Le
ger des Heils in Nederland, een ver
ontwaardigd stuk in het Nieuws van
den Dag ten beste gaf over deze naar
zijn meening allerzonderlingste con
gregatie? In die dagen waren de oor
logstermen, die de soldaten van 't
Heilleger bij voorkeur gebruiken,
waarlijk niet te onpas. Vestigden ze
zich in een nieuwe plaats, dan moest
die inderdaad „bestormd" worden.
Er vielen dikwijls klappen, om van
spotternij en scheldwoorden maar niet
eens te spreken.
Wel is er veel in dien tijd veran
derd. Aan de eigenaardige manieren
van 't Leger is men gewoon gehaakt,
hoogstens wordt er nog geglimlacht
om de Turksche trom en den tam-
bourijn, maar de Hallelujah-hoed en
het roode hemd zijn bekend en
vooral in de achterbuurten van de
groote steden geliefd geworden. De
bleeke meisjes met de blauwe japon
nen en het weggestreken haar onder
den luifelhoed loopen daar niet alleen
geen gevaar meer, maar ze zouden,
gesteld dat iemand haar iets in dén
weg wilde leggen, van alle kanten
beschermers zien opdagen. De armen
in onze groote steden hebben haar
leeren waardeeren door het Maat
schappelijk Werk. In Haarlem bespeu
ren wij daar zoo niet van en mis
schien komt het ook wel daardoor,
dat het Leger in Haarlem op ons den
indruk maakt, alsof het niet veel voor
uitgaat.
Toch schijnt die indruk niet juist.
„In de laatste maanden is het Leger
in Haarlem vooruitgegaan", zei kom
mandant Estill, dien we een bezoek
brachten in het hoofdkwartier, Dam
straat, 20 te Amsterdam. Hij ontving
ons in een klein vertrekje, simpel en
eenvoudig, met geen andere wand
versiering, dan eenige spreuken en
een photo van gebouwen, waarin het
Leger zijn maatschappelijk werk uit
oefent.
De kommandant hau na de begroe
ting huiselijk weg de beenen over de
armleuningen van zijn stoel geslagen
en zat genoeglijk in 't Engelsch te ver
tellen. omdat hij 't Hollandsch nog
niet voldoende machtig was. Om
streeks veertig jaar oud, met een
donkeren knevel en baard, een kloek
profiel met gebogen neus en weelde
rig haar, dat hem af en toe op 't
voorhoofd valt, leek hij de type van
den Heilsleger-officier, met den elgen-
aardigen, vriendelijken trek om mond
en liepen. Hij was in uniform, de jas
met drie sterren op den schouder en
het roode hemd daaronder en ant
woordde op mijn vraag, hoe lang hij
hier al was en dacht te blijven.
Achttien maanden en vermoedelijk
zou hij niet langer dan vijf jaar blij
ven. Dat is meestal dé termijn. Soms
korter, een enkelen keer wat langer.
Wij vinden die verandering nuttig om
eens nieuwe ideëen te krijgen. Ik ben
eerst naar Zuid-Afrika gezonden, toen
naar Nieuw-Zeeland en daarop kreeg
ik bevel naar Londen te gaan, waar
ik hoorde, dat ik naar Holland moest
vertrekken. „Well, we are accustomed
to it, people is everywhere the
same, hut the language is the great
difficulty". Wij zijn er- aan gewoon
en de menschen zijn overal dezelfden,
maar de taal is de groote moeilijk
heid.
Hoeveel leden we hebben ln Neder
land Omstreeks vijf- a zesduizend.
Maar plotseling, alsof hij meende, dat
dit cijfer ons wat laag zou toeschij
nen, voegde hij er bij „We bave
much more adherents, you know",
wij hebben veel meer vrienden, en
elke 3 maanden worden de lijsten
herzien. Met andere woorden lau-
wen en onverschilligen staan er
niet op.
j Over het maatschappelijk werk
j sprak hij graag. Nu 't tegen den win-
j ter gaat, loopen langzamerhand de
t toevluchten al weer vol. „And then we
1 have, the poor families in the slums",
we hebben ook de arme gezinnen in
j de sloppen. Zonder eenigen ophef, zoo
j kalm voor zich heen, zat hij te vertel-
j len van wat daar al zoo noodig is,
van de diepe ellende, die er heerscht
en waarvoor dikwijls de krachten en
jde geldmiddelen te kort schieten.
Ja, die financiën, 't Is met het Leger
al precies als elders, er is nooit ge
noeg. „Wij hebben," zei de komman-
dant, „niet anders dan vrijwillige bij-
dragen. Eens per jaar doen we daar-
toe een beroep op het publiek, in No-
vember. Daaraan ben ik nu weer be-
zig. Verleden jaar kregen we f25.000,
1 ik hoop dat we dat weer zullen ont
vangen, liefst nog meer, want we
j hebben al overge dispone er d" (we have
1 already overdrawn),
i In de oproeping van 't vorig Jaar,
j die hij ons gaf, staan afbeeldingen
i van het -Maatschappelijk Werk de
j toevluchten. voedseldepóts, volksloge-
i menten. het volkspaleis te Rotterdam,
beschrijvingen van wat er gedaan
wordt voor vrouwen, die op 't slechte
pad zijn geraakt, voor verwaarloosde
kinderen, voor ontslagen gevangenen.
En voor al die categoriëen zijn afzon
derlijke stichtingen, die veel geld
kosten 1
In de eerste 'dagen van October
komt generaal Booth zelf in Neder
land. Niet in zijn automobiel, zei de
kommandant glimlachend, in ant
woord op mijn vraag. En niet in
Haarlem, daar is geen tijd voor.
Toen we heengingen, d_ankte hij
ons, met die zich nooit verloochenen
de vriendelijkheid, dat we gekomen
waren.
Aan de deur_van 't Centraalstation
stonden twee vrouwelijke Heilssolda
ten, met het laatste nummer van den
Strijdkreet. En daarin vonden we een
.statistische opgaaf van de reis dooi
den generaal per automobiel in. Enge
land gemaakthoeveel dagen die ge
duurd had, hoeveel kilometers waren
afgelegd, hoeveel bezoekers in de zaal-
en openlucht-vergaderingen waren ge
komen, tot aan de lengte van des ge
neraals toespraken in kolommen toe.
Dat behoort nu weer bij trom en
tamboerijn.
Maar daar tegenover staat dat
Maatschappelijk Werk, en die een
voud van de menschen, de geringe
behoeften en de strijd tegen den
drank, zou de predikant van vóór
20 jaar als hij nog leefde, er niet
anders over zijn gaan denken?
Buitenlandsch Overzicht
DE OORLOG.
Op het oogenblik strekt, volgens een
Reuter-bericht uit Liao-jang, het front
van het Russische leger ten Zuiden
van Moekden zich uit van Sjoeliko,
15 K.M. ten Noorden van Yentai, tot
Tsaotaitse, 8*K.M. ten Noord-Oosten
van die stad.
Dit leger schijnt dus front te ma
ken tegen de hoofdbedreiging der Ja
panners van de Oostelijke zijde.
Alles is dus precies als nu vijf
weken geleden voor
Liao-jang
alleen met dit verschil, dat de Hoen-
rivier ten Zuiden van Moekden veel
dieper en breeder en derhalve moei
lijker over te trekken is dan de
Taitse bij eerstgenoemde plaats.
Zal Koeropatkin hier nu den groo-
ten slag aannemen, of zal hij, evenals
bij Liao-jang, langzamerhand, wan
neer het opdringen der Japs hem te
sterk wordt, naar Tieling terug
trekken Ziedaar eene vr^ag, die ve
len zich dezer dagen zullen stellen,
doch waarop een juist antwoord niet
te geven is.
Als men den heer Gaston Leroux,
correspondent van den Matin" mag
gelooven, zal
de groote slag
nu werkelijk plaats hebben.
hebben gesproken, losgelaten zullen
worden.
Te St. Petersburg beweert men, dat
het
Wladiwostok eskader
bestaande uit de kruisers Rossia en
Gromsboi, drie torpedojagers en vijf
torpedobooten. Wladiwostok heeft
verlaten om nieuwe tochten te doen.
UIT ANDERE LANDEN.
De „Petit Bleu" meldt, dat prinses
Stefanie. voordat zij
PARIJS
verliet, alwaar zij een onderhoud
had gehad met haar zuster, de ge
vluchte prinses Louise, aan Philip
van Coburg seindeIk heb Louise
gezien, zij is niet gekker dan gij.
Geërgerd en verontwaardigd door uw
onrechtvaardigheid jegens deze on
schuldige, zal ik al het mogelijke
doen om haar in haar eer, die gij
haar ontnomen hebt, hersteld te krij
gen.
Prinses Stefanie is voornemens een
audiëntie aan te vragen bij den Kei
zer van Oostenrijk.
Te
VENETIë
heeft eene politieke moordaanslag
plaats gehad.
Daar werden door een persoon, die
later wist te vluchten, revolverscho-
T7 lüLer vvisi Le viucmeu, revuiversLiiu-
„IK V» M vertoeven-
Koeropatkin, waarvan ik persoonlijk
inzage gehad heb" zoo seint deze
correspondent uit St. Petersburg
geeft getuigenis van zijn prachtig
vertrouwen op den uitslag van den
slag bij Moekden. welke hier met
spanning wordt tegemoet gezien."
Doch precies het tegenovergestelde
wordt echter bericht uit de Russische
hoofdstad door den correspondent
van de „New-York Herald".
Deze seint: ,,Daar men weet, dat
generaal Koeroki's leger met 2 a 3
divisiën versterkt is, derhalve meer
dan Koeropatkin's versterking be
den Spaanschen kroonpretendent Don
Carlos. Geen van de schoten trof
doel.
Omtrent den toestand
IN MACEDONIë
wordt uit Sofia gemeld, dat niette
genstaande de afgekondigde amnestie
vele Bulgaarsche leeraren, professo
ren en priesters nog in de verschil
lende Turksche gevangenissen blij
ven opgesloten. Het Exarchaat heeft
zich tot de Turksche Regeering ge
wend, met het verzoek de politieke
draagt, is de algemeene opinie, dat gevangenen vrij te laten, doch de
de Russische Generalissimus een be-j Porte weigert zulks, zich verontschul-
slissenden slag zal vermijden." digende door de omstandigheid dat
Wie van beide correspondenten heeftopnieuw revolutionaire benden zijn
nu gelijk De eerstvolgende dagengevormd. Bulgaarsche kerken en
zullen daarop wel het antwoord ge-1 scholen in Macedonië blijven gesloten
ven. j en de Bulgaarsche Regeering heeft
Van de verschillende verkenningen, j zich in verband daarmee met een
schermutselingen en voorposten-ge-; scherpe nota van protest tot de Re-
vechten. die nu dezer dagen aanhou- geering in Konstantinopel gericht,
dend plaats hebben, willen wij alleen betoogende, dat de Porte willens en
vermelden, dat de overwinning dezer wetens het herstel van de openbare
kleine gevechten, die nog al eens met orde en rust in Macedonië tegen-
het verlies van veel menschenlevens werkt.
gepaard gaan nu eens aan de zijde DE KRONINGSFEESTEN TE
der Russen, dan weder aan die der
Japanners is. j BELGRADO.
Van belang is nog een telegram-1 Aan hst feestmaal van het diplo-
motje uit Tokio dato 23 Sopt ver-matieke korps zeide de Italiaansche
meldende, dat alleen het houtwerk t j toast dat Servië door
van de spoorwegbrug bij Liao-jang kroniIlg d6 handen heiligen zal,
verbrand is, doch dat de stalen dwars-die het aap ijn konl hinden. Wij
liggers onbeschadigd zijn. DeRussen. vertrouwen dat Servië onder den
beschadigden den spoorweg tusschen sceptffl. van den wljzen konlng den
Damy en Liao-jang bijna niet. weg van or(je eQ voorspoed zal op-
Zouden de Russen dit me met op- D„ t bracht daarop ee„
zet hebben nagelaten, omdat ze over- §ronk uU den koning,
tmgd zijn spoedig weer m Liao-jang De oplettendheden van het hof je-
terug te koeren - Mie weet. i „ens Bulgarije vielen bijzonder in het
i Aangaande de belegering van i oogr
Port Arthur j AMOK TE KOTA-RADJA.
correspondent van de N. R. Ct.
vestiging van het bericht, dat Woens- «.A;nfÏA VriiHno- I
dag 1.1. twee forten voor Port-Arthur,se"iae vr,Jaa» I
namelijk de forten Koeropatkin en Eergisteravond is er amok gemaakt
Erloengshan, door de Japanners wer-: ,.?.0r ombekende Atjehers, vermoede-
den genomen, alsmede drie batterijen.,1* Gajoes, voor de Atjehclub te
Gisteren werd echter door generaal Kota-Radja.
Stössel een tegenaanval gecomman- I erraoord werden de kwartiermees-
deerd, en werd na een hevig gevecht ter van Mourik en de staftamboer 1
Erloengshan weder heroverd. Aan van derde bataljonzwaar ge- j
den aanval van Woensdag nam de wond werd de echtgenoote van doctor
Japansche vloot deelzij werd echter 'an Dorssen licht gewond doctor
op een afstand gehouden door de an Dorssen en de heeren Kugelmann
kanonnen op Golden Hill. Het ge- en Snippenberg en elf inlanders en'
ZUSTER MARTHA.
Het bericht dat Zuster Martha over
leden is zal velen onzer lezers, die het
Diaconessen huis kennen, diep ontroe
ren.
Als hoofdverpleegster kwam, na
hare opleiding in Zwitserland te heb
ben ontvangen, Zuster Martha Ger-
ber in 't voorjaar van 1889 in de wel
bekende stichting in de Hazepaters-
laan. Haar taak was moeilijk en
veelomvattend zij moest assisteeren
bij operaties, het toezicht houden op
de operatiekamer, nagaan of de voor
schriften der doctoren door de zus
ters werden opgevolgd en boyendien
aan de zusters de practische oplei
ding geven. Wat dat in een drukke
ziekenverpleging zeggen wil, kan
zelfs wie er buiten staat, zich eenigs-
zins voorstellen.
Zuster Martha was dat alles nooit
te veel. Zóo vermoeid kon zij niet zijn
geweest, wanneer zij 's avonds naar
bed ging, of zij stond wanneer mid
den in den nacht haar hulp noodig
was, weer klaar, zoo frisch en bereid,
alsof er van vermoeidheid geen sprake
was geweest.
Een sympathieke persoonlijkheid
was zij voor iedereen, die met haar
in aanraking kwam voor 't bestuur,
de doctoren, de zusters en waar
lijk niet het minst voor de patiën
ten. Deed zij eenige zichtbare moeite
om die algemeene toegenegenheid te
verkrijgen Och neen, wat zij deed
ging haar als 't ware van zelf af, om
dat haar eenfge levensdoel wasde
dienende liefde.
Elk jaar rustte zij zes weken van
hare vermoeiende bezigheden uit bij
haar familie in Zwitserland. Daar
vond zij nieuwe krachten voor haar
zelfopofferend leven. Ditmaal is zij
niet teruggekeerd. Aan een ernstige
ziekte is zij weinige dagen geleden in
den ouderdom van nog geen veertig
jaar overleden, men zal haar in 't
Diaconessenhuis niet weerzien.
Maar zeer zeker zullen velen, die
zij met haar vriendelijk woord en
haar blijmoedige levensbeschouwing
in moeilijke dagen getroost heeft en
opgewekt, met innige vriendschap
nog dikwijls terugdenken aan Zuster
Martha, die zonder ooit aan zichzelf
te denken, zich gaf aan de nobele
zaak waaraan zij haar leven had
gewijd.
j Ingebroken.
Hedennacht is ingebroken in het
kantoor van de Haarl. Ijzergieterij.
Men is gekropen door de opening,
waaruit het privaat-tonnetje wordt
weggehaald.
i Het slot van de brandkast is be-
I schadigd en nu defect; er is een ge
goten koperen handvat afgebroken,
doch achtergebleven. Er wordt niets
i vermist.
I Een vrouwenblouse is achtergela
ten.
vecht duurt sedert Woensdag onafge-Chineezen.
Van ne
broken voort.
Van de onbekend gebleven amok-
Binnen Port-Arthur zijn de vrouwen makers zijn twee gedood; de ande-
in kelders in veiligheid gebracht. De reIL ontkwamen in de paniek,
echtgenoote van generaal Stössel, die
het hospitaal l#idde, is gewond. Vol
gens een telegram van den generaal
aan den Russischen generalen staf
werden in den aanval van den vijf
tienden op Port-Arthur 400 Russen
gedood en 800 gewond._ onder wie 5'
procent officieren
Het garnizoen kwam onder de wa
penen.
Stadsnieuws.
Zondag zal in de R.-K. Kerk
Russische ka- van den H. Jozef in de Jansstraat al-
nonnen vielen den Japanners in han- hier, tot sluiting van den aanbid
den. jdingsdag, een Pontificaal lof gehou-
Gemeld wordt, dat de, in de jong- den worden door Z. D. H. den Bis-
ste gevechten door de belegeraars be- schop van Haarlem, Mons. Gallier,
haaide voordeelen. hen in de gelegen-Door onzen stadgenoot, den wei
heid hebben gesteld uitstekende posi- eerw. pater Bosse zal de feestrede
ties voor hunne kanonnen te kiezen worden uitgesproken.
van waaruit zij belangrijke punten 1
van de vesting kunnen bestrijken. j Proces-verbaal.
Muziekprogramma.
40e .Muziekuitvoering in den Hout
op Zondag 25 September, des nam.
21/2 uur. door het Haarl. Muziek
korps. Dir. luit.-kapelm. C. P. W.
Kriens.
1. „Hiawatha". Amerikaan. Marsch,
Morel.
2. Ouverture „Julius Cesar", Schu
mann.
3. „Espana". Walzer, Waldteufel.
4. Ballet Gavotte, St.-Saëns.
5. Ouverture „Der Wassertr&ger",
Cherubini.
6. Zweite Polonaise, Liszt.
7. Fantaisie ,,Le Trouvère", Verdi.
Toeval.
Vrijdagmiddag omstreeks half vijf
kreeg een man op de Kinderhuisvest
een toeval. De ongelukkige, die door
den val het hoofd nogal verwondde,
jwerd in een woning aan den Singel
ingedragen.
Concert.
Den 28sten October a.s. zal de Ko
ninklijke Liedertafel ..Zang enVriend-
schap", directeur de heer W. Robert,
haar eerste concert geven in de So
ciëteit Vereeniging.
Prins Radziwili en luitenant
Christofnof. die zooveel hebben ver
teld aan de oorlogscorrespondenten te
Tsjifoe, zijn sinds drie dagen van
daar vertrokken om Koeropatkin te
bereiken. Uit dankbaarheid hebben de
correspondenten nu tot Vrijdag ge
wacht om hun vertrek over te seinen.
Ze moeten postduiven bij zich heb
ben uit Port-Arthur, die zoodra de
beide officieren met den generaal
Proces-verbaal is opgemaakt we
gens het afsteken van vuurwerk, hei
houden eener mestverzamelïng, we
gens het fietsrijden zonder licht, cn
wegens het niet aangeven van een
hond in de belasting.
i Gevonden voorwerpen:
Een duimstokeen bril in étuieen
blauw kinderschort.
Raadsvergadering.
De Rand vergadert a. s. Dinsdag,
omdat Woensdag door H. M. audiën
tie te Amsterdam wordt verleend.
Regimentsoefeningen.
Om zeven uur en om half negen
rukten er gedeelten van de beide
bataljons uit in de richting van Vo
gelenzang. om de manoeuvres te her
vatten.
Binnenland.
Staten-Generaal.
KAMEROVERZICHT.
De Eerste Kamer heeft alweder het
Binnenhof tot nadere bijeenroeping
verlaten. Komt zij terug, dan zal zij
allereerst hebben te beslissen over de
vraag of de aftreding der leden moet
gerekend worden te beginnen met de
ontbinding der vorige Kamer of met
hun zitting nemen een vraag waar
over verschil gerezen schijnt.
Inmiddels is het reeds vermelde
Adres van Antwoord op de Troonrede
vastgesteld, dat aan de Koningin zal
worden overgebracht.
Aan die vaststelling ging een vrij
scherp politiek debat vooraf, dat even
wel uitsluitend liep over de ontbin
ding, die de heer Van Houten niet
gerechtvaardigd noemde, omdat de
Eerste Kamer, in den haar opgedra
gen zorg voor de wetgeving, met de
Reg. inzake de Hooger Onderwijswet
slechts op een ondergeschikt punt van
gevoelen verschilde. Wanneer elk ver
schil als een conflict werd beschouwd
waar ging het dan in de toekomst
heen. En er was geen conflict in den
eigenlijken zin. Maar het was er mis
schien wèl voor den premier, die zijn
betrekking van Minister vereenigde
niet die van partijleider en grand
électeur. bestuurder van een kartell
of wel hoofdagent van Rome voor de
Bisdommen Utrecht en Haarlem. Al
leen de combinatie van papo-Kuype-
rianen vorderde de ontbindingde
omzetting der Eerste Kamer door de
omzetting der Prov. Staten ging te
langzaam! Men had echter, waar zelfs
's Min. vriend Lohman een andere op
lossing aan de hand deed, de Kroon
geen partij mogen laten kiezen voor
een bepaalde oplossing. Bovendien
was aan de Kroon geen tijd gelaten
voor beraad, maar pressie uitgeoe
fend door de ontslagaanvrage. Einde
lijk vroeg spr., hoe het stond met het
onderzoek naar de herkomst van het
bericht in de bladen over de ontbin-
I djn&, waaruit bleek, dat die ontbin
ding reeds aanstonds vaststond,
j De beer Van den Biesen achtte de
ontbinding volkomen gerechtvaardigd
j door de quaestie van den effectus ct-
j vilis bij de H. O.-wet.
j Men wilde van liberale zijde, dat
het Kabinet een Cabinet d'affaires
i wezen zou. Dat ging met. Wat de
j coalitie betreft, meende spr. te kun-
I nen zeggen, dat die was ontstaan als
tegenwicht tegen hot socialisme.
Eindelijk voegde hij den heer Van
j Houten toe, dat deze zelf wel grand
électeur was geweest. Zelfs als Minis-
I ter, zeide de heer Godin de Beaufort.
En dr. Kuyper herinnerde er later
ook aan, dat de heer Van Houten niet
minder aan verkiezingen had deelge
nomen dan hijzelf. De Minister ging
dan ook niet in op wat hij noemde
het wroeten in zijn buiten-ambtelijk
optreden. Hij meende daarbij nog al
succès te hebben gehad maar hij
wilde den heer Van Houten geen
kaarten in handen spelen.
Doch, om op het debat terug te
komen, de heeren Van Zinnicq
Bergmann en de Beaufort betoogden
dat de ontbinding gevorderd en ge
rechtvaardigd werd door het verzet
der liberalen tegen de H. O.-wet,
waarin de Regeering een der hoofd
punten van haar program had neder-
gelegd. Men stond in de Eerste Ka
mer voor een bastion, een vijandelij
ke oppositie er bleef niets anders
over dan het bastion te doen sprin
gen. Want de Reg. zou haar geboorte
hebben verloochend door in te gaan
op den bij de H. O.-wet door den heer
Rengers gestelden elsch. om een
Cabinet d'affaires te wezen, een dat
de zaken zou gaande houden, zonder
beginselvragen aan te roeren. De heer
Rengers ontkende later daarmede een
hostiele daad te hebben beoogd. Men
wilde billijke bezwaren der rechter
zijde opruimen, geen rechten toeken
nen aan een met kerkelijke doelein
den opgerichte instelling, die alleen
aan de Rijks-Universiteiten toeko
men.
Dr. Kuyper deelde in de eerste
plaats mede. dat het bericht over de
ontbinding in de bladen, blijkens het
onderzoek, niet aan een indiscretie
was te danken, maar geheel voor re
kening en verantwoordelijkheid
kwam van het Ned. Correspondentie
bureau, blijkens een schriftelijke ver
klaring van de directie daarvan. De
data waren onjuist.
Handhavende zijn recht om zich,
ook als Minister, in de volksbeweging
te mengen, weigerde, gelijk reeds ge
zegd is, de Min. op dat deel der rede
van den heer Van Houten in te gaan,
evenals op de information naar het
bijeenhouden der rechterzijde. De
qualificatie van hoofdagent van Rome
was een pijl. die op hém afstuitte.
Wat het ontbindingsrecht betrof,
het was een grondwettig recht, doch
men was het er over eéns. dat de
toepassing voor de Eerste en de
Tweede Kamer moest verschillen. Nu
evenwel een diepgaand principieel
verschil ontstond tusschen de meer-