NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD
23e Jaargang.
No. 6877
TswsöfCs» 9^»-' «sa, Hplily sp 2©as»
MAANDAG 27 NOVEMBER 1905 A
HAARLEM'S DAGBLAD
ABONNEM E NT E N
3RIS MAANDEN:
Voor Haarlem
Voor de dorpen In den omtrek waar een Agent gevestigd s {kom der
gemeente)
iPrarn -■ oer post door Nederland r
Afzonderlik^ nummers
(Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem
c n 3 de omstreken en franco per post
1.30
1-36
ï-65
ara
V
0.45
öjïtgavs der Veoacotsefeai? Lwens Coster, Directeur J. C. PEEREBOÖM
ADVERTENT1ËN:
Van 1—5 regels 50 Cts.; iedere regel meer 10 Cts. Buiten het A/rond:-semen'
Haarlem van 1—5 regels ƒ0.75, elke regel meer ƒ0.15. Reclames 30 Cent perregc.
Groote ietiers naar plaatsruimte. Bij Abonnement aanzienlijk rabat
Kleine advertentiën 3 maal plaatsen voor 2 maal betalen.
Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 55.
taéerc^mmunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Drukkerij; Zuider Buitenspaame 6 Telefoonnummer 122.
T ornementen en Advertentiën worden aangenomen door onze Agenten en door alle Boekhandelaren en Courantiers. Met uitzondering van het Arrondissement Haarlem is het uitsluitend recht tot plaatsing van Advertemiën
en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de PubUcüé Etrangère G. L. DAG BE Co., JOHN F.JGNES, Sua... Parijs, 31bt* Faubourg Montmartre.
DIT NUMMER BESTAAT UIT 16
PAGINA'S.
Premie voor
onze Geaboaneerdea.'
Zoolang at» voorraad strekt
is aan ons Bureau uitsluitend
voor <J ©abonneerden op ons
blad, te verkregen een zeer
Hamorlstischs Sshaurkaiendsr
voor 1906, met keurig schild
in kleuren, vóór den prijs
van slechts
rmmna cents
mits afgehaald aan ons Bureau
Groote Houtstraat 55.
Onderstaande Bon moet5
daarbij worden overgelegd.
DE ADMINISTRATIE.
Bon voor een fraaien Humo-
rietischen Scheurkalender als
Premie voor Geabonneerden
op Haarlem'a Dagblad, tegen
betaling van 20 Cts.
Uitsluitend af te halen aan
ons Bureau.
AGENDA
Zondag 26 November.
Brongebouw Typo- en Lith. Ver.
Kunst na ArbeidPopulaire Uit
voering, 7£ uur.
Gebouw ProtestantenbondVer. ge
wijd aan het Onderzoek op Geeste
lijk GebiedLezing-De Fremery,
10 uur.
De Kroon Voordracht- zang- en mu-
ziekmiddag, 2 uur.
Nieuwe Ned. Tooneelver-
eenigingInkwartiering, 8 uur.
Kleine VereenigingSpecialiteiten-
voorstelling, 7£ uur.
Soc. VereenigingGezelschap Streng-
holtAttractions-Speciaiiteiten-
voorsteDing. 7^ uur.
Sint-Bavo R. K. Volksbond Feest
avond, 7 uur.
Rotterdam(Woudesteyn)Wedren
nen. uur.
Maandag 27 November.
Scnouwburg JanswegNed. Protes
tantenbond, afd. Haarlem Lezing-
Prof. Dr. H. Y. Groenewegen, u
hart uitstortte, kon een handlanger
van de politie zijn. Dan was er maar
één antwoord van den Czaar en zijn
stafSiberië.
Zoo zwegen de voorzichtigen, de
onvoorzichtigeu spraken des te lui
der. maar wanneer ze eenmaal naar
'L verre land als dwangarbeiders wa
ren overgebracht, hoorde niemand
hen meer. Toch bleef aan 't rampza
lige volk nog één vorm van protest
over en dat was de gedachte. Gendar
mes. geheime verklikkers noch ko
zakken konden beletten, dat de men
schen onder een gezicht vol lijdzaam
heid dachten aan betere dagen, hoop
ten op een toekomst van vrijheid.
Toen kwam het conflict met Japan.
De raadgevers van den Czaar, in hun
onkunde en overschatting van eigen
macht, drongen tot den oorlogde
Czaar week en willoos, liet zich over
halen. Wat er toen gebeurd is, heb
ben we gezien. Al de slagen die er
vallen komen op 't hoofd van de Rus
sen neer, de vloten worden in den
grond geboord, de legers achteruit
gejaagd, het zou om te lachen zijn,
wanneer niet de oorlog zoo'n diep
treurig gebeuren was.
En >daar op eenmaal laaide de vlam
van het verzet in Rusland op uit het
altijd smeulend verlangen naar vrij
heid. Toen de tragische toalit van
smeekende arbeiders onder aanvoe
ring' van den pope Gapon in bloed
was gesmoord, greep de van woede
trillende vuist naar zwaard en revol
ver.
En zie nu het deerniswaardig rijk
verdeeld in drie kampende partij
van de reactie, die thans haar invloed
op den Czaar heeft verloren, die van
de vooruitstrevenden, welke met
behoud van het eenhoofdig bestuur
aan de burgers de vrijheden wil
schenken, d:e alle burgers in be
schaafde staten reeds lang genoten,
de vrijheid van geloof, van denken,
spreken en schrijven en ten slotte de
wilde hoop, het schuim van de natie
vermengd met beteren, die het hoofd
verloren hebben en nu gezamenlijk
branden, plunderen, moorden, dat de
reactie lacht in haar vuist, op hoop,
dat de Czaar haar weer aan 't be
wind zal roepen, om de troebelen op
'de oude wijs, met kanonnen, gendar
mes en Siberië te onderdrukken.
Wij Nederlanders, die hier ln ons
kléine land leven, verdeeld in tal
van partijen, onder groot verschil
van gevoelen, maar vreedzaam, naast
elkaar, vriendschappelijk over ver
schillen van Godsdienst en politiek
heen, wij kunnen ons geen voorstel
ling maken van de ij-selijke ellende,
waarin dit arme Russische volk nu
leeft, van zijn vrees en zijn angsten.
En zeker niet van de allerdroevigste
positie waarin de Joden daar nu
reeds sinds jaren, maar vooral opdtt
oogenblik zijn geplaatst.
OM ONS HEEN
CLXVI.
DE JODENMOORDEN IN RUSLAND.
Met ingehouden adem lezen we dag
aan dag van den vreeselijken wor
stelstrijd. die daar plaats heeft in
Rusland.
Eindelijk, eindelijk dan heeft het
rampzalige volk afgeschud den lood-
zwaren last dien inhalige machtheb
bers, gesteund door een alvermogen
de politie, het op de moede schou
ders had gelegd.
Burgers, zonder rechten, zonder
veiligheid, ieder oogenblik in gevaar
om wanneer zij met of zonder reden
mishaagden aan een machtig heer, te
worden opgepakt en zonder vorm van
proces te worden gezonden naar Si
berië zoo was de toestand van de
Russen, althans van die welke wo-
hen in het Europeesche gedeelte van
het reusachtig rijk, dat het beschaaf
de genoemd wordt. Bittere ironie 1
Tegen dergelijke beschaving steken
de gewoonten van onbeschaafd ge
noemde landen nog gunstig af.
Wel mocht, een Fransch schrijver
zeggen, dat aan gene zijde van de
Pruisische grens de beschaving op
houdt. Voorbij het station Eijdtkuh-
nen gaat het licht uit. Men treedt er
aarzelend de duisternis binnen. Zoo
als de natuur er is, donker, somber,
naargeestig, zoo zijn er ook de poli
tieke en economische verhoudingen,
zwart en duister. Er was maar één
gangbare meeningdie van den
Czaar en zijn machthebbers. Wie een
andere opinie had, deed goed te zwij
gen Zelfs de vriend, tot wien hij zijn
Het is moeilijk na te gaan, hoeveel
Joden op dit oogenblik in Rusland
wonen. Sommigen schatten hun aan-
tal op drie millioenen, anderen veel
hooger, tot zelfs het dubbele van dat
cijfer. Hoe het ook wezen mag, dat j
er een aanzienlijk getal Israëlieten
in Rusland en Polen gevestigd is,
staat wel vast. Evenwel niet omdat
zij daar zulk een gastvrije ontvangst
hebben gevonden. Een vast stelsel, j
waarnaar zij behandeld werden, be-
stond in Rusland niet. Peter de Groo-
te gaf hun vergunning zich in het
eigenlijke Rusland te vestigen, Kei-
zerin Elisabeth verdreef hen daaruit
omstreeks de helft der achttiende
eeuw. Catharina II liet hen weer toe,
door Alexander 1 werden ze zelfs be- j
gunstigd, maar door Nicolaas I weer
verbannen.
Wel woonden zij onder Russisch
bestuur in Koerland, de Krim, Groe-
sië, Caucasië en de voormalige Pool-
sche landen. Sedert 1845 werden zij
trapsgewijs geëmancipeerd, van scho
len voorzien en dienstplichtig ver
klaard en in 't Koninkrijk Polen ge
noten zij de bescherming van 't be
stuur, evenwel niet in die mate, dat
het beletten kon, dat zij af en toe
van volksbewegingen veel te lijden
hadden.
In vele andere landen heeft de toe
neming der beschaving verbetering
van het lot der Joden meegebracht,
in Rusland niet. Hoe zou dat ook
mogelijk zijn in een land, waar door
het despotisme van vooruitgang der
beschaving geen sprake wezen kon
Sedert jaren woïdt dan ook de Jood
in Rusland weer vervolgd. Men kwelt
hem, plaagt hem. maakt zijn bestaan
onmogelijk, als om hem opzettelijk
net land uit te drijveu. En hij gaat.
leder jaar trekken er honderdduizend
weg uit het reusaohtige rijk, om een
beter en een vriendelijker woonstee
te zoeken. Maar nog altijd blijven er
velen.
Er zijn verklaringen gezocht voor
tlezen haat tegen de Joden. Men
iieeft gesproken van rassenverschil,
maar er is geen rijk, waar zooveel
nationaliteiten bijeen zijn. Alleen in
Europeesch Rusland vinden we Groot
Russen, Kle'n Russen, Wit Russen,
Serviërs, Bulgaren, Polen, Czechen,
Lithauers, Grieken, Roemeniérs, Fin
nen en Tartaren. Zou bij al dit ver
schil van nationaliteit nu juist het
.ras van den jood de reden van zijn
v eivol ging wezen?
Men zegt, dat de Russische Jood
vuil is, en woekerhandel drijft op 't
platteland.
Als het waar is dat hij zich niet
voldoende wascht, dan zal dat wel
wezen omdat zijn omgeving niet veel
reiner is.
Maar de woeker Ziedaar een grief,
die dikwijls gemaakt wordt en niet
aan de Russische Israëlieten alleen.
Ze doet denken aan de zekerheid,
waarmee sommige mensc/hen verkla
ren, dat alle Joden rijk zijn. Geven
ze veel uit, dan is dat een bewijs
voor de stelling, geven ze weinig uit,
dan is liet,,zij sparen, ze zijn gierig,
t ligt alles in hun brandkast." En
toch is 't een feit, dat er onder de
Joden evengoed en evenveel tobbers
en stumpers en arme lieden zijn, als
onder elke andere gezindte.
Maar zelfs aangenomen dat er
woekeraars onder deze Russische Jo
den zijn, is dat dan een reden om al
deze millioenen menschen van dat
kwaad te betichten
Geen redelijk mensch zal dat dur
ven beweren.
Maar wat mag dan van al deze
Jodenvervolgingen de oorzaak zijn?
Ik geloof de gewoonte, de overleve
ring van jaren. Men heeft altijd, met
korte poozen van rust, in het groote
rijk van 't Noorden gejaagd achter
de Joden. Was er een kind verdwe
nen. de Joden hadden 't geslacht
was de oogst mislukt, "i was de
schuld van de Joden. Alle rampen
werden geweten aan de Joden, bij
alle uitbarstingen van 't volk keerde
de woede zich naar de Joden. Zoo
had men immers jaren, ja eeuwen ge
daan. zoo bleef men doen.
Nu heerscht in Rusland anarchie.
De hartstoohten zijn op 't hoogste ge
spannen. Het verlangen naar vrijheid,
niet meer binnen de perken van 't
gezond verstand gehouden, is ont
aard in razernij, die wordt aange
vuurd door bandieten, die van de ge
legenheid gebruik maken. En het is
weer opnieuw, als naar gewoonte,
de jacht, ofp den Jood die begint.
Hij verschuilt zich, het baat hem
niet, hij wordt gesleept uit zijn
schuilhoek, doodgeslagen of gestoken.
Rillend van afgrijzen lezen we, hoe
een man van vijftig jaar, midden op
straat bij helderen dag, de hersen
pan wordt ingeslagen en hoe zijn
beulen staan te lachen om zijn laat
ste stuiptrekkingen.
Vrouwen noch kinderen worden ge
spaard. Wat vluchten kan, vertrekt
Maar de arme Jood kan niet gaan.
Waar zou hij heen vluchten? Overal
grijnst hem armoede en ellende te
gen 1
Wij Nederlanders bezitten de eer,
dat de Joden in ons land als burgers
en als menschen gelden. Welnu,
openen wij onze beurs voor de ramp
zaligen in Rusland. Laat ons, wan
neer straks de circulaire wordt rond
gezonden om steun voor de Russische
Joden, bedenken dat zij die daar
lijden onder de nieuwe uitbarsting
der eindelooze vervolging, menschen
zijn als wij, gedompeld in namelooze
ellende, die wij in onze macht heb
ben te lenigen.
Moge de zon van het medegevoel
lichten over de donkerheid, waarin
deze rampzaligen neergeworpen zijn I
J. C. P.
Buitenlandsch Overzicht
Een Duitscher, die op 15 November
Wladiwostok verliet en te Modsji per
stoomboot is aangekomen, deelt liet
volgende mede over
DEN VREESELIJKEN OPSTAND
TF. WLADIWOSTOK
.,De voornaamste reden voor de
rustverstoringen was de ontevreden
heid dei- reseowisten, die na bet slui
ten van den vrede verlangden naar
huis te worden gezonden. Bovendien
klaagden ze over te karig voedsel. De
overheid bleef doof voor hunne klach
ten en daardoor werd de ontevreden
heid hoe langer hoe grooter. Reeds
voor liet einde van don oorlog heersch-
te er groote verbittering onder de troe
pen, wegens het langdurig verblijf in
die onherbergzame streken en in het
geheim sprak men reeds over mui
terij.
Plotseling weigerden 50.000 man de
gehoorzaamheid. Nu was er geen
houden meer aan. Wraak en moord
was hun doel en hun plan was hunne
meerderen en alleis wat bij dezon be
hoorde uit te roeien. Op 12 November
marcheerden ze door de straten en
deden ze aanvallen op de publieke ge
bouwen en de winkels. Vrouwen en
kinderen verlieten hunne woningen en
zochten een toevlucht op de schepen
in de haven. Tegen 6 uur hoorde ik
op verschillende punten salvo's afvu
ren en bijna tegelijkertijd sloegen de
vlammen op verschillende punten he
melwaarts. Ik telde 15 groote bran
den.
Op het diek van de stoomboot, waar
ik mij bevond, kreeg mem den indruk
alsof de geheole stad in lichte laaie
stond. Alle gebouwen van het land
leger en de admiraliteit stonden in
vlammen, benevens een groot aantal
fabrieken en andere inricMi/nigen. De
vrouwen en kindieren der officieren
zochten een schuilplaats op de 13 koop
vaarclijschepen in de haven. De vluch
telingen, die in de wijk, waar de ka
zernes staan, een toevlucht, hadden
gezocht, werdlen uit hunne schuilhoe
ken gesleept, opgejaagd en onder
vreeselijk getier dioor dé soldaten
doodgeranseld. Hunne lijkon bleven
op straat liggen. Het aantal
VERMOORDE OFFICIEREN
EN BURGERS
bedraagt meer düan duizend. De mui
ters plunderden niet alleen de hui
zen, maar doodden ook de bewoners
en staken daarna de gebouwen in
brand. Matrozen gingen aan wal en
sloten zich bij de muiters aan.
Ongetwijfeld bevonden zich onder
hen burgers, die met de revolutie
sympathiseerden. Deze hebben dë
vlammen van het oproer nog helpen
aanblazen. Dadelijk hij den aanvang
der troebelen werd de telegraaf afge
sneden en het telegraafkantoor ver
woest aan de buiten de haven lig
gende oorlogsschepen werden door
torpedobooten berichten aan de vegee-
ring in Petersburg overgebracht. Op
14 November hadden de oproerlingen
bereikt wat ze konden bereiken en of
schoon er geen arrestaties plaats had
den gehad, was het den verdedigers
gelukt het oproerig gedeelte van de
bevolking in te sluiten."
De kapitein van het Duitsche schip
..Tiberius", die 17 November Wladi
wostok heeft verlaten, deelt mede, dat
honderdeu vluchtelingen zich aan
boord van dë in de haven liggende
schepen bevonden, dat aJle verbindin
gen met het land waren verbroken
en dat er gebrek aan levensmiddelen
heerschte.
Volgens telegrammen van andere
correspondenten zijn 2000 Chineezen
op schepen gevlucht en werden er 600
vermoord. Een algemeene uittocht van
Chineezen is begonnen, de gebouwen
der Russisch-Cliinee-sche bank en van
hei. instituut voor Oostersche talen
hebben zwaar geleden.
Op den weg van Kharbin naar Wla
diwostok heerscht overal
GROOTE ONTEVREDENHEID
ONDER DE TROEPEN
en ook uit Sachalin en Kamsohatka
komen onrustbarende tijdingen. Er
zijn oorlogsschepen heen gezonden.
In een later bericht uit Wladiwo
stok wordt medegedeeld, dat, al heet
liet oproer gedempt, toch nog een
aantal stadswijken in brand staan.
De soldaten gaan voort met hun
schandelijk bedrijf en gedragen zich
als wilde beesten. Als merkwaardig
heid wordt er bij vermeld, dat den
Japanners aan hun persoon of goede
ren geen nadeel werd toegebracht
Te Petersburg loopen weer hardnek
kige geruchten, dat op
DE VLOOT TE SEBASTOPOL
muiterij is uitgebroken. Ook wordt
beweera, dat een gedeelte van het gar
nizoen aan het muiten is geslagen
terwijl verder uit onkele steden we
der berichten komen van economische
werkstakingen, belangrijk genoeg om
over e enige dagen andermaal ernstige
verwikkelingen te weeg te brengen.
Uit Warschau wordt gemeld, dat
de fabriek van Handtke te Czensto-
chowa gesloten is op last van de over
heid, die vermoedde dat daar in het
geheim wapens gemaakt weiden. Drie
duizend werklieden zijn nu broode
loos. De directie heeft een protest ge
seind aan graaf Witte.
Men ziet dus, dat de toestand nog
zeer critiek blijft.
Uit andere landen.
Volgens geruchten zou een der eer
ste maatregelen, door dén bevelheb
ber van de
I NTERNATION ALK VLOOT
te nemen, zoodra deze in de Turksche
wateren zal zijn aangekomen, de in
beslagneming zijn van het douane
kantoor van Mitylene.
Maar een correspondent te Konstan-
tinopel seint nu, dat de Sultan reeds
zijn maatregelen genomen heeftdaar-
tegen. Twee of drie dagen geleden
heeft hij zich lieel eenvoudig door de
Ottomansche bank eern voorschot la
ten verstrekken op de ontvangsten uit
het douanekantoor op Mitylene, over
het volgende jaar. Het kan den Sultan
nu vrij onverschillig zijn, wat de mo
gendheden met dat kantoor doen.
Naar 't heet bedraagt het voorschot
pond T. 57.000, maar aangezien de
Groote Heer al vroeger 17.000 pond op
genomen had, ten laste van diezelfde
inkomsten, krijgt hij er nu slechts
40.000 in handen.
In diplomatieke kringen heeft voor
al de toon van het antwoord van de
Porte aan de gezanten een zeer on-
aangenamen indruk gemaakt, vooral
de bedekte bedreiging aan heit eind
van de nota, w aar een toespeling wordt
gemaakt op de onder de Muzelmannen
gewekte ontstemming van de openba
re meen in g, die nog meer geprikkeld
zou kunnen worden, indien de mo
gendheden groot ere pressie zouden
gaart oefenen, en dat onlangs de be
dreiging onder hot Turksche publiek
werd geuit, dat, indien de mogendhe
den mochten blijven volharden bij
haar ongerechtvaardigd en eisch, dit
wel eens rampzalige gevolgen zou
kunnen hebben, in welke bedreiging
de mogelijkheid van oen slachting
ligt opgesloten.
President Castro vraagt nu weer,
dat de Fr arische regeering hem de
beweegredenen zal bekend maken,
waarop haar protest in zake
VENEZUELA'S HOUDING
tegenover de Fransohe kabel-maat
schappij berust.
Anderzijds wordt uit Washington
gemeld, dat de Veuezolaansche mi
nister van buitenlandsche zaken de
Amerikaansche regeering een nota
gezonden heeft, die aan de Fransch e
regeering zal voorgelegd worden, en
waarin wederzijdsche tegemoetkomin
gen worden voorgesteld. Frankrijk
zou zijn protest moet ear intrekken en
Venezuela zijn tegen-protesthet ge
schil met de kabelmaatschappij zou
in der minne geschikt worden tus-
schen een vertegenwoordiger van die
maatschappij en de Venezolaansche
regeering.
Het
ENGELSCHE KABINET
hield Vrijdlac eettr bijeenkomst, die
meer dan twee uren duurde. Eene
dichte menigte wachtte buiten het ver
trek der ministers af Het gerucht
loopt, dat Lord Londonderry, de pre
sident van den ministerraad, zijn
ontslag had genomen, doch hij woon
de de zitting nog bij.
Andere Inrichten beweren, dat het
Kabinet besloten heeft zijn ontslag
niet in te dienen.
De Marokkaansehe gemachtigden
ter conferentie van Algeciras zijn ver
leden Zaterdag uit Fes vertrokken, en
worden Maandag a.s. te Tandzjerver
wacht. Zij zullen aan boord vair de
regeeringsboot „El Toerki" de reis
maken van Larache naar Tandzjer.
De
MAROKKAANSCHE KEGEERING
schijnt nu geneigd, het doel van de
conferentie te bevorderen.
White, gezant der Vereenigde Sta
ten te Rome, zal zijn land op de con
ferentie vertegenwoordigen. Révoil zal
een der Fransche gemachtigden zijn
van Duitsche zijde worden Radowitz
en Tattenbach eenoemd.
De
OOSTENRIJKSCHE SOCIALISTEN
bereiden een enorme betooging voor
op 28 November, den dag van de her
opening van den Rijksraad. Zij ver
zekeren echter, dat alles rustig zal toe
gaan als de regeering geen bijzondere
maatregelen neemt. Hun eisch is, dat
de Rijksraad onmiddellijk een her
vorming van het kiesrecht in over
weging zal nemen; anders zal de al-
gesmeene werkstaking geproclameerd
worden.
Engeland zal heden bij de komst
van
KONING HAKON
in Noorwegen vertegenwoordigd zijn
door het linieschip „Caesar", vlag-
schip van vice-adimraaJ Sir H. Moore.
Het meet 14.900 ton de „Braunsch
weig", die Duitsehland vertegenwoor
digt, 13,200.
De „Braunschweig", met prins Hein-
rich van Pruisen aan boord, heeft zich
bij het vuurschip van Lappegrundbij
de Dannebrog eTi de twee Deensche
oorlogsschepen, die het koninklijke
jacht begeleiden, aangesloten.
De president van het Noorsche Stor
thing heeft aan dagbladcorresponden
ten medegedeeld, dat het zijn plan
was een voorstel te doen om de kro
ning op 17 Mei 1906 te doen plaats
hebben. Men veronderstelt, dat het
Engelsche koningspaar de plechtig
heid zal bijwonen.
Stadsnieuws
KUNST ZIJ ONS DOEL.
Lezing J. W. ENSCHEDé
De heer J. VY. Enschedé uit Amster
dam. oud-Haarlemmer, hield Vrijdag,
avond voor „Kunst zij ons Doel" en
genoodigden, in de conversatiezalen
van 't Brongebouw een lezing over
Logika in Boekdruk.
Nadat de voorzitter, de heer A. L.
Koster den spreker had ingeleid, be-
gon spreker zelf met een inleiding,
waarin hij zei. dat 't. hem een genoo-
gen was. juist in Haarlem te spre
ken dat hij in onderscheiding van 't
«mde en 't nieuwe boek hij zich tot
't hedendaagsche moest bepalen on 't
alleen kon hebben over boek druk
kunst.
Na een kort overzicht der 19e ceuw-
sche boekn ij verheid, waarin hij Tor
telde hoe nu ongeveer 85 jaar gele
den een groote omkeer in drukkunst
ontstond door materiale veranderin
gen. benevens oeconomische, sociale
en artistieke omstandigheden, dio oen
daling der techniek en kunstwaarde
ten gevolge had, kwam spreker aan
William Morris en volgelingen, die
een geheel decoratieve, doch onprac-
tische boektechniek wilden.
Nu kwam spreker tot de e'schen"
der zet- en druk-techniek.
Een gedrukte bladzijde móét vol
doen aan de eischen van het vlakor
nament als zijnde een pagina een
/wart-beletterde spiegel op wit vlak,
alzoo vlak op vlak. Daarom verwierp
de lieer Enschedé alles wat relief of
perspectief bij een bladzijde kon aan
brengen.
De heer E. verkondigde verder de
meening dat de rechthoek het prin
ciep van de boekkunst was omdat 't
meeste rechthoekig was, móést allee
rechthoekig zijn
Leken kregen een zeer typiesche
kijk 'n de vele moeilijkheden van de
boektechniek bij sprekers vervolgdé
letter maakt de bladzijde, dus. alle
zorg besteed aan de lettorkeuze. Ver
der wilde de heer E. bij kleur-aan-
brenging scherpe tegenstellingen en
sterke^ kleuren. (Waarom zulke axio
ma's in kunstStel je voor geel on
rood om een droomversje van Tor
laine of wit en blauw om een donder-
zang van Kloos
Zoo kwam de heer E. ook tot de
conclusie, dat de schoonheid van
oude boeken met hun bekoring door
toeval is verkregen als wij eens
letten op de Gothiesche tijden, dan is
't. waar alle voorwerpen toen hun
schoon hadden toch kras om te be
weren, dat de boeken uit d>e kunst
zinnige lijden „toevallig" zoo moot
zijn.
Komend op dezen tijd. gaf de heer
Enschedé eenige zoetlijke meeningen
van 25 jaar geleden weer, waarna hij
aanprees wat in NoordAmerika he
den bereikt wordt. Voor ons land
kwam hij tot de conclusie dat, waar
wij geheel op Duitsche wijze drukken
wij liever Fransche en Engelsche
voorbeelden moesten volgen als zijn
de de Romeinsche letter ook de onze.
De heer Enschedé eindigde met eco
opwekking aan typographen om in
de moderne boekkunst aan te nemen
de rechthoek, alles als vlakornament
te beschouwen, de titel vooral te ver
zorgen, te ontwikkelen kleurgevoel en
te letten op verhoudingen on lijnen,
veel hiervan was te leèren bij de ar
chitectuur (eerst hier maar een goede
architectuur hebben 1}
Een kleine kunstbeschouwing wa«
gearrangeerd van eenige beziens
waarde boekwerken.
Deze lezing, met de Kefde der over
tuiging gezegd, was niet voor 't tee
kengenootschap „Kunst zij ons Doei"
maar beter voor 'n typographen vak-
vereeniging. CONRAD KIKKERT.
Aantal baden.
In het douche-badhuis aan den
Koudenhorn zijn in de afgeloopen
week genomen 632 baden, in dat aan
het Leidscheplein 654.
O.pr. Haar], Courant.
Men schrijft ons
In een der volgende nummers van
„Onze Eeuw" zal de heer Mr Joh.
Enschedé nog eens de geschiedenis
der Opr. Haarl. Cour. schrijven, ter
gelegenheid van het 250-jarig bestaan.
Haarlemsch Steun-Comité.
Het Haarlemsch Steun-Comité ver
gaderde Vrijdagavond in het gebouw
„Concordia" Smedestraat 43 om te
bespreken nu èn staking èn uitslui
ting zijn opgeheven, het Comité nog
reden van bestaan heeft.
Het resultaat van de besprekingen
was dat besloten werd tot opheffing
van het Comité en de aanwezigen
werden opgewekt de nog in omloop
zijnde lijsten binnen 14 dagen te doen
bezorgen aan het gebouw „Concor
dia."
In hel geheel kwam ongeveer
160.in.
