NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD.
23e Jaargang.
No. 6930
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
WOENSDAG 31 JANUARI 1906
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN ADVERTENTIE N:
v per dpie maanden: ÊSt jMüÊ' Van 1—5 regels 50 Cts.; iedere regel meer 10 Cts. Buiten het Arrondissement
voor Haarlem j ï.zo Haarlem van 1—5 regels ƒ0.75, elke regel meer ƒ0.15. Reclames 30 Cent per regel.
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
gemeente) ]-^9- Jf.Advertentiën van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cts. per plaatsing;
Franco per post door Nederland1.® f r V- h-if J S 50 Cts. voor 3 plaatsingen a contant.
Afzonderlijke nummers0.024 aVV WmkafrV 5 n a x- u rr
Ceïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem„0.37.4' Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 55.
de omstreken en franco per post „0.45 Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 6. Telefoonnummer 122.
Abonnementen en Advertentiën worden aangenomen door onze Agenten en door alle Boekhandelaren en Courantiers. Met uitzondering van het Arrondissement Haarlem is het uitsluitend recht tot plaatsing van Advertentiën
en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de Publicitè Etrangère G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Parijs, 31bis Faubourg Montmartre.
AGENDA
Woensdag 31 Januari.
Bovenzaal De KroonRev. J. Irwin
Brown Second: Lecture, 8 o'clock.
Weten en Werken'Vrijz.-Dem. en
Alg. Ned. Werkl. VerbondVoor
dracht-N. G. Brouwer.
OM ONS HEEN
ccxvn.
HET ONDERWIJS VOOR HONDERD
JAAR.
Tot de bekommernissen van de ge
meentebesturen van dezen tijd bedioort
zeker in de eerste plaats het onder
wijs. Dit is als 't vat der Danaïden,
dat hoe vol 't ook geschept werd, toch
altijd weer leegliep. Ik geloof wel,
dat er haast geen maand voorbijgaat,
waarin de Gemeenteraad niet op de
agenda een zaak van onderwijs vóór
zich ziet, om van het dagelijksch be
stuur nog maar niet eens te spreken.
En het schijnt wel, dat hoe meer
men er aan doet, er des te rneer aan
gaat ontbreken. Althans de pen,
waarmee de Secretaris va.n de onxier-
wiijizersvereeniging haar requesten
aan den Raad pleegt te schrijven,
•wordt nimmer droog. De eene wensch
volgt, op de andere. Salarisverhoo-
ging, lokalenverbetering, invloed op
het schoolbestuur, verkleining van
klassen, ziedaar eenige punten van
't grievencahier, dat de Bond van
Nederl. Onderwijzers 'hier en elders,
den bestuurderen der gemeente voort
durend voor de oogen houdt. Ze vra
gen ie veel, zeggen sommige men-
schen. Nooit genoegbeweren 3e on
derwijzers. Tevredenheid is.de dood
van den vooruitgang
Wat mij betreft, weinig begeerig
mijn neus in een wespennest te ste
ken. zal ik liever eens nagaan, hoe
het in de schoolwereld voor ongeveer
een eeuw geschapen stond, 't Was in
den fameuzen tijd van de Bataafsohe
Republiek en er is 'sedert dien tijd
weinig veranderd in zooverre, dat er
ook toen al waren schoolopzieners,
schoolonderwijzers (of meesters) en
openbare scholen. De namen waren
dus vrijwel gelijk. Maar de toestan
den zijn in die honderd jaar hemels
breed veranderd.
Het oudste van eenige stukken, die
ik door vriendelijke bereidwilligheid
voor mij heb, dateert van September
1802, het is een schrijven van Josué
Teissèdre l'Ange en Jan van Geuns,
schoolopzieners, ,,aan alle de School
onderwijzers, tot hun lieder district
behorende."
„Burgersaldus vangt dit rond
schrijven aan, een begin, dat zoet
moet klinken in de ooren van hen, die
naar de republikeinsche school heen-
sturen. Intusschen, dat gelijkheids-
etiquet bedriegt. De circulaire is éen
en al gezag en bevel. De heeren wa
ren gemaohtigd (geauctoriseerd noe
men ze het) om ongeschikte leerboe
ken in onbruik te brengen en daar
entegen meer geschikte in te voeren,
zoodat zij dan ook een lange lijst
overleggen van allerlei boeken, die
hun voorkomen geschikt te zijn.
Op zichzelf niets bijzonders. Maar
wel merkwaardig is een wenk, die
over de invoering en het gebruik van
de nieuwe boeken aan de onderwij
zers gegeven wordt. „V-ooreerst
zult gijlieden van de bovenstaande
lijst geen ophef, noch aankondiging
maken, maar u eenvoudig en in
stilte daarnaar gedragen..." Blijk
baar verwachtte men verzet van Jen
kant der ouders tegen de nta ïwe
boeken, wat nog duidelijker blij t' v'i,
wat er volgt
„en, kan bet eenigszins geschie
den, ten minsten voor eerst, de boe
ken der kinderen in 't school hou
den."' En droogjes voegen de twee
schoolopzieners er aan toe „Dit zal
de invoering wel het meest bevorde
ren en gemakkelijk maken."
Ik zal zulk stiekem-doen niet aan
bevelen. Maar wat een verschil met
den tijd van heden, waarin elk on
vertogen woord van een school-
autoriteit gestraft zou worden met
spot en hoon in een half dozijn cou
ranten. Teissèdre l'Ange en Van
Geuns zouden zooiets niet voor mo
gelijk gehouden hebben en gaan dan
ook in hun deftige circulaire, onbe
wust van wat er een eeuw nader
hand in hun vak al veranderd zou
wezen, voort met gebiedend vermaan, op allerlei manieren gestraft: door Het te bebouwen terrein, dat wordt Volgens1 berichten uit volkomen be- 3000 menschen lnet slachtoffer wer-
Zelfs gaa.n ze zoover, dat zij in va- zitten op de onderste plaatsen, door begrensd door de verlengden van trouwbare bron zullen alle regeerings- den.
derlij k overwicht den onderwijzers aanteekening in het boek van slechtde genoemde straten.do Kleverlaan maatregelen, die op deze hervorm in- u j andere Landen,
aanraden, wat zij zelf voor hun stu-1 gedrag, door het schrijven van dm 'het Cavti^kaze^,KQNING CHRISTIAAN VAN
die noodig 'hebben. „Tot eene hand-naam op een schandbord, afzonder- 3neden |0O,r twee elkander rechthoe- bekend gemaakt. fSS'inan van Denemarken
leiding voor u zeiven, zoudt gij ge- lijk te zitten, zonder iets te mogen ki£r cniidende was-en Hier komen 1 Koning Ghinstiaan van Denem&iken
hruik kunnen maken van het nit- leeren (geen zware straf voor wie lui i,;8 bij bebouwing van 't terrein vier ^RA-AF WITTE 13Ntóat
nemend boekske, getijteid E orst e warenin zware misdrijven door huizenblokken. heeft reeds vorsclwidone waarschuw»- ™Tl S3S
Schoolboek der Aard be- lichamelijke straffen, doch waarvan' In het Z. zullen de Wouwerman- Smi, Jaa§^i~ •va^Tïn woedt aiJjii6T1|t[i:pi ^nd VAriJ),nfk VftvoeldA hii
sc hrij ving. En verderop heet hetaanteekening moest worden gehouden straat en de Jan Steenstraat, na
medegedeeld, dat men, wanneer hij audiëntie had verleend, gevoelde hij
bed.
straat en cle Jan steenstra at. na zich vermoeid em ging hij naar
Eindelijk moeten wij nog ulieden, en den, schoolopziener bij het school-1 haar kruising mót de Santpoorter- k b d gn^n- om voor het middagmaal nog wat te
vooral diegenen onder ulieden, die bezoek kennis gegeven. If1»»* W. worden doorge- .«gj Kamers een Dom zou aoen sprm rusten; de keizerin-weduwe van Rus-
minder bekend zijn met den geest van Voor het geweten van den Meester end t i.S b he^verlenrie van' Men zegt' dat dit complot is °eor" 'nit "wL JiaaLddeu
het thane verbeterd schoolonderwijs is het te honen dat hii nooit of fel? 1 v m o verlengde van ganiseerd door lieden, die er ook in Koning, ctle^ zich nut wed Oevoelde.
net iuan„ veroetera scnooionaerwijs, n> nei ie uiopen, aat mj nooit 01 te het naar het N. N. O. loopende ge- f]aaff(ien von Plehwe te dooden De Keizerin nep cle leden der ko-
deelte van den Kleverparkweg. ninklijke faniilie aan het bed; een
Van dit plein uit gaan twee bree-l Te Petersburg is een verslag ver- groot aantal hunner kwamen bijeen,
de wegen, één naar het N. W. en schenen van de gesprekken, gevoerd Even voor _3 uur 40 min. stierf de Ko-
één naar het Z. W. Eén ongeveer °P 5 Januari tusschen ning kalm en rustig,
driehoekig gedeelte van dit plein is DEN TSAAR Koning Christiaan werd 8 April 1818
aangewezen voor plantsoen. 1 ön de door hem ontvangen reaction- GoüorP is gus !#£.a I!
Ten N. N. O. van het plein brengt aaire deputatie, genaamd: „Bond van J^noucl. Hi]i _^ndIjn JfeSI doorde
lëkvormifir nlantsoen Ttucaisfiha mannm wet c
ten sterkste aanprijzen het lezen en nimmer een lichamelijke kastijding
bestudeeren van de volgende werkjes 1 heeft toegediend, die niet in het boek
over dit ontwerp handelende..." vol- werd opgeteekend.
Geen kind mag zonder verlof uit
de school blijven.
Geen kind mag te laat school ko
men.
In deze bepalingen ligt reeds de
kiem van de leerplichtwet.
Maar er is één artikel, dat velen
ook gaarne de hedendaagsche jeugd
zouden willen aanbevelen.
De kinderen moeten met orden uit
de School gaan en zich ook op straat
of biji den weg vreedzaam en zedig
Of ze het deden? Helaas, de on
deugendheid op straat is van alle tij
den en ik vrees,, dat het voorschrift,
dat de 'Meesters deze Schoolwetten
van tijd tot tijd aan cle kinderen
moesten voorlezen en uitleggen, daar
aan niet veel zal hebben veranderd.
Ziehier een paai* grepen, uit het
schoolleven van voor honderd jaar,
Integendeel
J. C. P.
gen een drietal geschikte boekjes.
Hebben we geen moeite, ons een
voorstelling te maken van schoolop
zieners, die aan de onderwijzers van
hun district op dergel ij ken toon voor
schrijven, waar ze hun eigen kennis
uit moeten putten?
Maai' dat was zoo de toon in die
dagen. De schoolopzieners werden
zelf in hunne instructie niet zonder
zalving vermaand. Art. 8 van een in
structie van 1803, die voor mij ligt,
vermaant hen om het niet bij twee
verplichte bezoeken aan hunne scho
len jaarlijks te laten, in deze ter
men
„Niettemin wordt aan eiken school
opziener op het ernstigst aanbevolen,
om .hetzij ingeval van noodzakelijk
heid, hetzij van uitstekende nuttig
heid, of ook wanneer hij zulks, bui
ten zijn merkelijk bezwaar, zal kun
nen verrichten, zich aan het getal van
twee jaarlijksche schoolbezoeken niet
te bepalen, maar door het meerma
len herhalen derzelve, zich bij het
Vaderland en de Jeugd verdienstelijk
te maken."
De gewrongen stijl is nog niet eens
zoo merkwaardig als het slot, waarbij
den schoolopziener de belangen der
jeugd en van het vaderland op het
hart worden gebonden.
En om te laten zien, dat de bestu
ren van die dagen vooral niet min
der zich aan onnederlandsche ter
men te buiten gingen, dan die van
tegenwoordig„het Staats-Bewind
behoudt aan zich, deze Instructie, ten
allen tijde, zoodanig te amplie-
r e n, of al ter e r e n" enz.
Een reglement van „orden", voor
de openbare scholen binnen de Ba-
taafsche republiek, levert eveneens
nog wel merkwaardige dingen op. Er
blijkt uit, dat men toen op Woensdag
en Zaterdag daarom halve dagen
school hield, „ten einde den Leerlin
gen gelegenheid te geven om, buiten
den gewonen schooltijd, onderwijs te
ontvangen in de godsdienstige leei'-
stellingen van het kerkgenootschap,
waartoe zij behooren."
De Zitplaats of Lessenaar van den
onderwijzer moest zoo geplaatst zijn,
dat iiij op de gemakkelijkste wijze de
geheele school kon overzien. Dat was
ook wel noodzakelijk, want 'heeft
men in dezen tijd al bezwaar tegen
klassen van 40 leerlingen, in die da
gen kende men ze nog wel anders. In
dit Reglement wordt bepaald, dat
men bedacht zou zijn, waar het ge
tal der scholieren meer dan zestig
bedroeg, een ondermeester of een
tweeden Meester aan te stellen. En
in 1806 had men dit getal van 60 zelfs
op 70 gebradht.
De arme onderwijzer kon het dan
ook alleen niet af. Men had een lis
tig middel verzonnen, om hem kosta-
looze huip te verschaffen. „Wanneer
er", zoo zegt art, 27 van het Regle
ment, onder de leerlingen der derde
Classe gevonden worden, die de ver-
oisohte bekwaamheid bezitten, zal de
Meester zich van één of meer derzel-
ven tot het onderwijs der eerste Clas
se kunnen bedienendoch deze eer
alleen te beurt doen vallen aan hen,
die zich een geruimen tijd boven an
deren ordentelijk en zediglijk hebben
gedragen."
Als dat niet pakte, pakte niemen
dal. Onze voorouders misten geen
handigheid. Hadden ze de jongens
van de derde klasse gelast, als taak. een teekening van het plande ver-
om Meester te helpen, dan zou het anderingen in den bestaanden toe-
verzet zich niet hebben laten wach- stand zullen wij hier even vermel-
ten, maar nu het voorgesteld werd den.
als een groote eer, om Meester te j *n van Klever-
helpen de woelige bende in bedwang park wf Nm
een groot driehoékvormig plantsoen Russische
t op de troonsopvolging als kroooi-
een gewijzigden loop van den Kle- j Desprekers hadden den Tsaar ver- P^hs \an Denemarken aan^v-ezem,
verparkweg die eerst ook recht-klaard, dat volgens hunne innige over- ®n \olgd5 n
doorloopend, nu enkel de bocht tuiging de autocratie alleen Rusland ^5^?? ^Tfd|^ van
Houdt laar het Noorden en boven-1kra redden en dat zij er zeker van "jeenngsdand «as het afleggen ia»
dien een tweeden uiUooper krijgt zijn, dat het manifestj-an 30 OctobeidftDisch0 verfassunl", waardoor Slees-
naar het Z. j zeer goed overeen te brengen 13 met AS!™' Jj Lnceliitd
In het Z. wordt de Santpoorter- een autocratisch regoeringsstelsel. IdaL wp^ Dit wwcl de aanleiding
straat verlengd naar het Z. Z. W. De Tsaar gaf daarop het volgende 0e™,0g m6t Prute6n en 0S
tot den spoorweg Haarlem-Den antwoord
Deze straat verdeelt het land hier Jj"'°P SraSsn^inikbem e?zSkarvanl' Pru&L en Oostenrijk moeetón worden
met de verlengde Woumerman- en jUeeit d»^Bik tan«erwm,
Jan Steenstraten met nog eenige an- jh6t Russische j I De bedoeQ'de Grondwet werd in 1866
dere geprojecteerde wegen in zes p k j vtamnmlt door oen vervangen. Maai' de
blokken, welke voor bouwterrein be- w^a^d z" r^l^^J^^ koning geraakte in voortdurende
stemd zijn. Irp df SS S Sl?d Te- striid met de meerderheid der volks
Een weg is hier nog ontworpen LJ® aliên^die Se^etredeai ziin tot vertegenwoordiging, een strijd, die
langs den zooeven genoemden spoor- irwftn hond rtïéer "dan 25 jaren djuurdio, en waarrn:
weg. Rinnen zeer korten tii'd zal de zon de koning slechts op bet coi^ervati^
Ten statte verdient nog aandachtder waarheid schitterend opgaan over ve Landsüung steunde. In 1894 trad
I o itinvi mTi rrr\o itiaII-a vi oo J»o 1,nl -11." 1 -T 1 i
---J""**- tuer wauiriieiu.' eomicereaiu opgaan, over iqai
geschikt om te doen zien, dat althans de wijzigingen, welke noodzakelijk j Rusland, en iedere twijfel zal worden een gematigd kabinet OP- O
in dat opzicht de „goeie, ouwe tijd" "Wken ™n het nieuwe weggevaagd." Y«rzo«..ng tusschen konden
niet beter was, dan de tegenwoordige j-"taduct bij den Kinderhuissingel en [)e con^spondent van de
'liet verleggen der spoorbanen. I Telegraph" te Tokio seimt i
volk gesloten.
„Daily uit zijn huwelijk met prinses Louise
HET UITBREIDINGSPLAN VOOR HET KLEVERPARK,
Een paar dagen geleden gaven we
het Raadsstuk, waarin B. en W. het
nieuwe uitbreidingsplau voor de
gronden in het Kleverpark aankon
digden. Hierboven geven we thans
dat de Velserstraat
T.~ - j x it s van. Hessecn-Kassei had de Koning een
I Uw correspondent te Nagasaki seint groot aantal kinderen, waaronder een
dat de daar vertoevende Russen het zoon_ die koning van Griekenland is,
een dochter die keizerin van Rusland
was en een dochter die koningin van.
Engeland is. Ook de jonge koning
Hakon van Noorwegen is een klein
zoon van koning Christiaan. Hij werd
wel eens schertsend de grootvader der
Europee sche vorstengeslachten ge
noemd.
Uit
KOPENHAGEN
wordt dato 29 Januari nog gemeld:
i „Op de tijding van liet overlijden
1 des Konings werd de zitting van het
Folkething dooi' den president onmid
dellijk geschorst.
De minister-president diende naar
aanleiding van de troonsbestijging
van den nieuwen koning het ontslag
1 van het kabinet in.
i De Koning uitte den wensch, dat de
ministers hunne ambtsbezigheden zou
den voortzettenvolgens een voorloo-
pig besluit zal deze zaak in eenheden
plaats hebbende zitting van den Raad
van State formeel worden geregeld'.
1 Beidie kamers van den Rijksdag
zouden hedenmamiddag te half twee
;uur zitting houden. Te 3 uur zouden
'de lelden! van den Rijksdag vergade
ren in de zaal van den Folkething tot
het aanhooren van de koninklijke
boodschap over de troonsbestijging
i vair koning Prederik VIII.
FRANKRIJK EN VENEZUELA.
1 President Castro heeft aan de vreem-
'de vertegenwoordigers, die gezamen
lijk verzot aangeteekeud hadden te
gen de Taigny aangedane beleediging
laten weten, dat de regeering van Ve
nezuela op haar stuk bleef staan, en
dat elke andere regeering voor een
dergelijk geval gesteld kon worden.
1 De Fransche kruisers „Jurien de Ia
Gravière" en .Desaix" zijn te Willem
stad aangekomen.
OOSTENRIJK EN SERVIë.
1 De Servische minister van financiën
heeft aan het „Nieuws van Belgrado"
d« mededeeling gedaan, dat het kabi
net het vporbeeld van Oostenrijk niet
zal volgen, dat op onwettige wijze den
invoer van Servisch vee heeft verbo-
den, maai' dat het nog een maand
j lang het bestaande verdrag met Oos-
tenrijk-Hongarije zal nakomen, ten
einde aan Europa te toonen, hoe cor-
reet die hóqdino- van Servië'is. Na af
loop van dien termijn zal een hooger
neohit worden geheven.
DE CONFERENTIE TE
1 ALGECIRAS.
Een officieel communiqué deelt me
de, dat de conferentie oen aanvang
volgende teie^am hebben ontvangen E? SoïïfS.X
'wr AnnvocTou legatie betrekkelijk de verbetering
WLADIWOSTOK der tegenwoordige belastingen en tot
Petersburgsche Telegr. agentmir van 25 dezer het uitschrijven van nieuwe belastin-
meldt, dat de werkzaamheden, die j gedert gisteren is een bloedig ge- gen. De besprekingen over het heffen
noodig zijn om de ^*oj|AW^des rijks V6Cht aatL den gang tusschen de ko- van inkomende rechten zijn uitge-
zqkken en de uit Japan teruggekeerde steld.
krijgsgevangenen. In welingelichte krhMWj^m Weenen
|fig§ ffal de
Buitenlandsch Overzi
chtS
-wr
de gro^jLi
betr.x'fer
fende
en de bepalingen
DOEMA
van 19 Augustus met het manifest van: Men schat, dat er 1500 gewonden is men van oordeel, de quaestie
30 October in overeenstemming te'zijn, waarvan 500 naar de gasthuizen van de verhooging van invoerrechten
brengen, en die tot volkomen wijzi- zijn gevoerd. De andere liggen in de in Marokko binnenkort zal wordenop-
jp hollen mnot i1Pt ,iA,. ,-,rHanfaiHU naar bet Noorden wordt verlengd en I gin® van dein Rijksraad volgens de met sneeuw bedekte straten. gelost. Duitschland. Oostenrijk
5 J^ doorgetrokken wordt tot de Klevei'-grondslagen door graaf Witte in zijnDe trein, die uit Charbin moest toe- België zijn tegen een verhooging van
en zeaigiijke jeugd, als een verruk- laan. Ongeveer rechthoekig op deze besluit, tot geleide van het manifest komen, is nog niet gesignaleerd. De 10 proc. maar waarschijnlijk zal men
kelijk ideaal hebben toegeschenen. straat is een verlengstuk van de van 30 October aangegeven, thans in muiters hebben verscheidene treinen het over eene van 5 proc. eens wor-
Luiheid en slecht gedrag werden gaenredamstraat geprojecteerd. vollen gang zijn. laten ontsporen, waarbij meer dan den