MHUVVS- en ADVERTENTIEBLAD.
Buitenlandsch Overzicht
Stadsnieuws
24e Jaargang. No. 7154
Verschijnt dageHjksc behalve op Zon- en Feestdagen,
MAANDAG 22 OCTOBEB 1906 A
w
ABONNEMENTEN AD VERTENTIËN:
Voor Haarlem PER BR"B MAANDEN! f wS. Van 1—5 regels 50 Cts.; iedere regel meer 10 Cts. Buiten het Arrondissement
VÖ°EemeenSfn'gevestigd is (hom "de] V™ 30 "S*
1|m #4^gg3fk 5or»»?»ta,,taI1,'frt250l(,,'i«,,hB
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.37H Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 55.
de omstreken en franco per post 0.45 Intercommnnaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
(Jitgave der Vennootschap Laurens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 6. Telefoonnummer 122.
Abonnementen en Advertenttén worden aangenomen door onze Agenten en door alle Boekhandelaren en Courantiers. Met uitzondering van het Arrondissement Haarlem is het uitsluitend recht tot plaatsing van Advertentien
en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de Publicitê Etrangère G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Succ., Parijs, 3fits Faubourg Montmartre.
DIT NUMMER BESTAAT UIT 14
PAGINA'S.
EERSTE BLAD.
AGENDA
ZONDAG 21 OCTOBER.
[Brougeibouw: Haarl. Muziekkorps:
Concert, 8 uur.
Soc. Vereeniging: Typ. en Litho gr a-
fen Vereen. Kunst na Arbeid": Na
tionale VaorKtoachtenwédstrij-den,
De Kroon: Vereenigd© Tooneelisten,
van 'bet Baleis voor Volksvlijt: De
Voddenraper van Parijs", 8 uur.
(Kindervoorstelling„Hans en Griet
je", 2 uur.
Oafézaai De Kroon: Wiener D ami en
Drcfhestre: Muziek uitvo erin g.
Teyler's Museum: Tentoonstelling
i Pfhotogravurenenz.
iSöhouwbUTg (Jansweg)Ned. Oip'e
i retfcen-tEnsemble: De Mascotta, 8 uur.
'Kleine Vereeniging: Special iteiten-
voorstelling, 7J uur.
Woest duin: Courses, IJ uur.
MAANDAG 22 OCTOBER.
Ger. Weeshuis, (KI. Heiligland): Ten
toonstelling ontwerpen van die prijs
vraag, 24 uur..
Vergadering der Maatschappij tot
Nut van 'it Algemeen, departement
(Haarlem.
Vergadering IR.K. Volköbond.
'Cafézaal De Kroon: Wiener Daimen
Orchestra: Mhnzoiekudtvoerdng.
Teyfl'er's Museum: Tentoonstelling
j iBhotogravuren, enz.
OM ONS HEEN
ceccxi.
I VERZEKERING TEGEN
WERKLOOSHEID.
Laat ik, in afwachting van de ver-
galdering waarop bet zoogeniaamde
Genfbsohe stelsel ter sprake komen zal',
een en ander m^dedeejeai over de
grondslagen waarop dat stelsel rust.
In die Belgische stad heeft men al een
Jaar of wat geleden, namelijk in 1898,
1 een comimJissio ingesteld tót onderzoek
van bet vraagstuk. Deze Commissie
kreeg .een vrij volledig beeld van bet
i geltal en den toestand der werkio'oze
.arbeidiers m'et een inkomen van min
der dan fr. 1500.750.'s jaars.
Waarom Mier wel gelukte, wat de
Utrechtsche cömlmöjssae niet gedaan
1 bon krijgen, is duidelijk: het vereeni-
I gihgrteven is daar veel sterker en om-
vat veertig procent van het aantal
arbeiders, wat een bijlzsonder boog cij
fer is.
j De 46 vereenigingen Van allerlei
richting die er gevestigd zijn, déden
1 reeds vroeger uit eigen beweging veel
'tot ondersteuning van gezinnen,
I waarvan de kostwinner Werkloos was,
J waardoor de taak van de Commissie
inliet weinig werd vergemakkelijkt. Bo-
I vendien was deze Giemtsdhie cotmimis-
sie zeer brééd opgevat, ze bestond uit
Met mliinder dan' 25 personen, 6 raads-
j leden, 6 .aannemers, 6 werklieden, 4
SbaaithuiSh ouidkundigen en 3 bandels-
en kantoorbedienden,
i iZij (kwam tot deze conclusie, dat
1 bet noodzakelijk was van gemeente
wege te hulp te komen ,en wel' in die
1 mate, waarin de arbeiders zichzelf
hielpen. De oommissie koos als vorm
j subsidié laan de vakvereenigingen,
Koodat de gemeente gébruik kon mia-
J ben van de bestaande organisatie,
'administratie en confróle. Met 32
stemmnen voor, 1 tegen en 1 blianoo
Werd deze oonduSie door den geaneen-
j ieraad .aangenomen. Op dit oogen-
l (blik, zegt het rapport der Utrechtsche
1 Commissie, omvat de -werMoozeruver-
izekering in Gent 12000 man, die allen
tot vakvereenigingen behoor en.
Het was evenwel niet de bedoeling,
lailieen die georganiseerden te doen
profiteeren van bet subsidie. Voor -de
•niet georganiseerden werd een spaar-
fonds opgeriabt, waarvoor zich even
wel slechts dertien leden aanmeldden,
die in 1902 reeds tot drie waren ge
slonken.
De verzekering is aldus ingericht,
dat een commissie van beheer v.an tien
personen, door den Raad benoemd,
op kosten der gemeente het beheer
'Voert. Vijf daarvan zijn leden van
valkvereenagingen, die aan de verzeke
ring deelnemen. Het bedrag van het
fonds, jaariijksch te bepalen en te be
talen door de gemeente, dient, om de
werMoozen-uitbeeringen van de vak-
j Vereenigingen te verhoogen, tevens
I ook ais toeslag op dé inlagen, die niet-
igeorganiseerden van 1de spaarbank te
rughalen.
Het fonds Voorziet niet in werk
loosheid door werkstaking, uitsluiting
ziekte of onbekwaamheid. Wanneer
de Co/mimiisöie van beheer een werk-
iooze werk aanbiedt en hij weigert
dat, izal geen gemeentelijke toeslag
worden gegeven.
'Zoo'dr.a een verzekerde werkloos
wordt, melidt bij zi'öh aan bij. zijn vak-
vereeiuiging, die belast is met het on
derzoek naar de waarheid van zijn
miededeélingen en de conltróle op den
duur der werkloosheid. De vakvereeni-
ging betaalt hem dan de bij haar
eigen reglement bepaalde uitkeering,
.gedurende den .reglementair vastge-
stelden tijld. Deze uitkeering wordt
door de geméente Verhoogd met een
zeker bedrag, (dat maandelijks door
de commissie van beheer wordt vast
gesteld, maar gelang van het aianltal
werMoozen dat er is. Derhalve be
draagt de toeslag nu meer, dan min
der, mia-ar 't was op die manier moge-
dijk, den werkioozen een uitkeering te
geven van 0.75 1 daags, waar
door zij althans in hét hoogst noodige
konden voorzien.
Vakvereenigingen, die aan 't fonds
Willen deelnemen, moeten een regis
ter bijhouden, dat de leden van den
(Raad tón aillen tijlde kunnen inzien.
De toelagen der gemeente worden niet
dadelijk betaald, de vakvereenliging
schiet ,ze voor, waarna in 't begin van
leder© niiaand aan de coartmissie op
gave wordt igédaan van 't bedrag, dat
de gemeente schuldig is.
fceir rapport ik deze bijzonderheden
ontleen, toonit haar groote" ingenomen
heid met diit Gentsche stelsel. Gelijke
risico's, zegt ze, zijn bijeengebracht,
dé contróle is het mleest secuur, daar
de vereenigingsJkassen er eveneens
ten nauwste bij betrokken zijn en de
vereenigingen zélf het best voor de
controle kunnen zorgen; die adminis
tratie is bet eenvoudigst, daar ze
steunt op die der vakvereeniging en
door de Vakvereenigingen kan geen
fraude gepleegd worden, daar alleen
betaald wiordt door de gemeente in
verhouding tot wat werkelijk door de
vakverieiendging uitgegeven is.
Die resultaten zijn schitterend, de
deelneming is .algemeen en dn den
laaJtsten tijld is er zelfs een soort van
reservekas gevormd, om uitkéering te
kunnen doen voor langer en tijd, dan
reglemehlbair is vastgesteld. Voor de
gemeente is dit tevens bet goedkoop
ste, ,daar te Gent dé verzekerden zedf
ruim 70 procent der uitkeering be
taalden.
Het maximum van den bijslag der
gemeente ,is vijf en twintig gulden per
Hold: ien per jaar,
Die Utrecbtsche Commissie steldé
(dan ook voor, dit stelsel te volgen en
een som van 1000 beschikbaar te
stellen .als bijlslag op de bedragen, die
door de arbeiders-organisaties zelf in
den vorm van werkloozen-verzekering
laan de arbeiders zouden worden uit
gekeerd'.
De zaak 'is derhalve te Gent zóo ge
regeld, dat geen werldooze aanspraak
kan maken op een gedeelte van de
bijdrage der gemeente, wanneer bij
geen lid van een aangesloten vakver
eeniging is of, in 't andere geval, als
ongeorganiseerde geen spaarbank
boekje heeft. Hoewel het er niet bij
zal- deze maatregel zeker wel
■aanleiding hebben gegeven tot toene
ming van 'bet ledental der werklieden-
organisaties.
Wat Wil men nu in Haarlem? De
Kamer van Ahbedd voor dé Metaal- en
bo ulbb©werking, die den steen aan
't rollen heeft- gebracht, meende nog
niet dadelijk aan den Ra.ad te moeten
vragen, het Gentsc-he stelsel in te voe
ren, maar alleen om een Commissie
te benoemen, hetzij alleen samenge
steld uit leden van den Raad, hetzij
uit Raadsleden mét andere ingezete
nen der .gemeente, met de opdracht te
onderzoeken op welke wijize te Haar
lem bet best maatregelen kunnen wor
den getroffen 'tegen de geldelijke na
doelen van gedwongen werkloosheid
en in hoeverre de gemeente daarbij
hare medewerking kan of moet verlee-
nea,
het initiatief en vond instemming bij
negen andere organisaties, die zich
nu gezamenlijk tot den Raad zullen
wenden om adhaesie te betuigen aan
bet adres van de bovengenoemde Ka-'
oner van Arbeid.
Voor mij liggen ontwerp-statuten
en reglement van ,een „Fonds ter be
strijding van Schade, veroorzaakt door
onvrijwillige werkloosheid", gevestigd
te Haarlem. Artikel I bepaalt o.a. dat
het Fonds besteand is, aan werkne
mers of klein© werkbazen te Haarlem
en Omstreken, welke sdh'ade lijden
door onvrijwillige werkloosheid, on
der bepaalde voorwaarden schadever
goeding te verstrekken.
■Onder kleine werkbazen worden
verstaan patroons, die niet met
„vreemde" krachten werken, dus of
aleen of met zoons arbeiden. Behoort
een vader, die b.v. drie zoons in het
Werk heeft, nog Wel tot de categorie
voor wie de uitkeering bedoeld is?
Uit het noemen van de omstreken
'blijkt, dat de opstellers ook voorne
mens zijn, zaldh tot de besturen der om
liggende gemeenten te wenden. Zij
zullen toch niet verwachten, dat de
Haarleansdhe gemeentekas zal bijdra
gen voor werkioozen elders.
'In 't algemeen kunnen slechts zij
voor een uitkeering in aanmerking
bomen, dié reeds 12 maanden te Haar
lem' of omstreken blijvend wonen en
igefld gedurende minstens 12
maanden hun 'bijdrage -aan het fonds
hebben betaald. Geen uitkeering ge-
'Schliledt aan hen, die jonger dan 19
jaar zijn, hun ambacht nliet goed ver-
drank, een ergerlijk leven leiden, geen
lid eener werküaedénvereeniging Wier
•statuten koninklijk zijn goedgekeurd,
of vaste contribuant dezer stichting
zrjh, dli'e op eendigerlei wijze geld ver
dienen, 'of na hun vijftigste jaar bij
dragen in hét fonds storten, tenzij
deze personen tot de oprichters van
het fonds behooron, of binnen het eer
ste Jaar na de opricht/ing verzekerd
werden. Voorts wordt omschreven wat
werkloosheid is, dat het fonds wordt
beheerd door bestuursleden van aan
gesloten werkliedenvereeniigingen met
een 'Raad van toezicht van minstens
vijf leden enz.
De bijdrage is afwisselend naar het
vak van den werknemer, maar min
stens 10 cents per week; voor hen, die
geen 'lid van een werkliedenvereeni-
gtimg Zijn, geldt het dubbel tarief. De
verzekering houdt in verschillende
gevallen ap, o.ia. wanneer de verze
kerde oneerlijk handelt jegens het
fonds, zich aan dronkenschap, wange
drag en zedeloosheid schuldig miaakt
'en wanneer hij 65 jaar oud is, tenzij
Mj hij de oprichting lid w-as of het na
een jaar geworden is..
De schadevergoeding zal bedragen
een gullden per Werkdag, totdat de
stand van liet fonds vermindering
noodzakelijk maakt of vermeerdering
toelaat en ban hoogstens 30 dagen per
jaar worden uitgekeerd. Tijdens de
werkloosheid moet de werldooze da
gelijks op bepaalden tijid en plaats
izijn aanteekening in een register
plaatsen en de uitkeeding zelf in ont-
(vangst.nemen. Aan den werklooze, die
de bewijzen overlegt, dat hij buiten de
gemeente werk kan krijgen, kan door
het Bestuur een reispenning worden
toegekend van ten hoogste vier gul
den.
Hat bestuur benoemt hoofdzakelijk
uit de vakvereenigingen controleurs.
Uit de ontvangsten wordt een reser
vefonds gevormd.
'Ziehier lün 't kort de voornaamste
punten uit statuten en reglement.
Wanneer binnenkort de zaak in den
Raiad en daarbuiten in behandeling
zal worden genomen, weten mijn le
zers althans in hoofdzaak, waar het
om gaat.
J. C. P.
over het optreden der krijgsraden stipt
en zonder aarzelen te doen uitvoeren
bij alle in 'die wet. genoemde vergrij
pen.
Cornmandeerende officieren en gou
verneurs-generaal, die zich de gering
ste afwijking van deze keizerlijke be
velen. veroorloven, zullen persoonlijk
door Z. M. ter verantwoording wor-
dén geroepen. Den commandeerenden
officieren wordt voorts kennis gege
ven, dat onder geen voorwendsel te
gen de besluiten der veldkrijgsraden
verzoeken om gratie langs telegrafi-
scluem of anderen wieg, aan dien' kei
zer mogen worden gericht. Ik heb het
bevél ontvangen u dieze keizerlijke be
velen mede te deelen."
Het stuk draagt de ondertteekening
van den luitenant-generaal Pawlof.
„Door dit besluit, zegt de corres
pondent van de „Daily Graphic",
wordt liet iduildelij'k, waarom het on
mogelijk is de genade van den Tsaar
in te roepen, zelfs in gevallen, waai
de onschuld van de in aller haast ver
oordeelde gevangenen duidelijk was.
Nadat de Tsaar van zijn recht om gra
tie te veiieene-n op 'deze vonnissen
van de veldkrijgsraden heeft afstand
gedaan, zijn de ontzettendste rechts-
schemdingen dn Rusland mogelijk ge
worden."
Is men in Rusland de waarheid ver
geten van de schitterende pleitrede die
Portia (houdt
„Genade wordt verleend, niet afge
dwongen..
„Zij drupt als zachte regen uit den
hemel
„Op d' aardie neer, en dubbelen zegen
schenkt zij,
„Zij zegent hiem die geeft, en die ont
vangt.
„Zij is het machtigste in 'den mach-
„Den koning op zijn troon mèer" dan
de kroon
RUSSISCHE UNIVERSITEITEN.
Minister-president Stolipin is ge
zwicht voor hef manifest der 58 Mos-
kou'sohe professoren. De Universiteit
wordt weer geopend en de bewakings-
patrouilles worden uit de universiteits
gebouwen teruggeroepen.
Uit andere Landen.
HET MINISTERIE-
CLEMENCEAU.
Naai' uit Parijs aan 't „Hbld." ge
meld wordt, twijfelt niemand meer
aan het tot stand komen van een mi-
nisterte-Clemenceau, zooals bleek uit
het feit, dat t a.lr ij te senatoren en ka
merleden Donderdag reeds bij hem
antichambreerden, om een portefeuille
te vragen voor zich zelf of voor een
ander.
Men gelooft, dat hlet niéuwe minis-
Inmiddels i's mén van andere zijde
begonnen aan het oprichten van een
werkttoozenfohds. De afd. Haarlem van
den Timtmtertiédenbond nam daartoe
EEN BESLUIT VAN DEN TSAAR.
De Petersburgsche correspondent
van de „Daily Graphic" meldt aan
zijn blad een besluit van den Tsaar,
dat een merkwaardigen kijk gééft cp
de toestanden in Rusland.
Het besluit, dat „streng vertrouwe
lijk" op 11 September aan den gene-
raal-commiandiant in het militaire dis
trict Warschau werd toegezonden,
luidt aldus
„Ingevolge besluit van den Keizer,
cp grond van het advies van den mi
nister van oorlog, wordt bevolen, dat
alle ommandeerende officieren den
last moeten ontvangen de nieuwe wet
clan
velde de jury in de zaak van den1 staat
tegen de Standard Oil Company von
nis, waarin het schuldig werd uitge
sproken wegens samenspanning om
den handel te beperken, sedert 6 Juli
1903.
Onder de wetten van den staat
OMo vormt elke dag, dat .dit vergrijp
gepleegd werd, een nieuw misdrijf
Toch zal de gehieele boete een som van
5000 dollars niet te boven gaan.
In de persoonlijke zaak tegen John
D. Rockefeller is besloten het resul
taat" af te wachten van1 het beroep in
deze zaak ó.p een hooger gerechtshof."
terie meer uit een stuk zal zijn
het thans vertrekkende.
Met name over de aan te nemen
houding 'in zate -die scbeddimgsfwet
heéL-sohte verdeeldheid. Na uittreding
der gematigde elementen zouden Cle-
menceau en Brianid, wiens portefeuille
in geen enkele combinatie gevaar
loopt, eensgezind] een krachtige poli
tiek gaan voeten wat de scheidings-
wet betreft. iMen acht 'het vertrek van
Poincaré en Bourgeois zeker, v. Ley-
gues, Etiemne en Thomson waarschijn
lijk. Ook acht men het waarschijnlijk,
dat de portefeuille van buitenlandsdlie
zaken zal wordén aangeboden aan Pi-
chon, resident te Tunis, en aan V-iv-iani
dievan justitie. Clemenceau zou bin-
nertLandsché -zaken behouden. Dit zijn
de veronderstellingen, waarover men
het vrij algemeen eens is.
Een. Reuter-bericht uit Parijsiméldt:
In de -vergadering van den, minister
raad op Vrijdag deed de heer Sarrten
meeledeelirg van zijn tot president
Fall-ières gerichte aanvraag om ont
slag.
De leden van. (hét ministerie stelden
vervolgens eén collectieve ontslagaan
vrage op.
DE CYCLOON TE HAVANA.
Volgens telegrammen uit Havana
heeft daar een 'hevige cycloon ge
woed, waarbij 94 inlanders en zestien
vreemdelingen om het leven kwamen.
De kruiser „Brooklyn" werd van de
ankers geslagen en op het strand' ge
worpen, de andere oorlogsscbepenon-
dea'vonden geen lastde groote golven
verzwolgen 35 -lichters in de haven. De
windsnelheid was 80 mijl per uur, de
gebuwen werden heen en weer ge
schud als bij een aardbeving, de tram
wagens van de rails geworpen-.
Eén ander bericht luidt
„De Western Union Telegraph Com
pany ontving uit Havana bericht, dat,
voor zoover bekend, 19 personen zijn
omgekomen en een groot aantal -ge
kwetst.
De „Brooklyn" sloeg van de .ankers
en geraakte aan den grond, maar
raakte in dén namiddag beschadigd
wéder los. De wind bereikte nu en dan
een snelheid -van 120 mijl in hét uur."
DE STANDARD OIL COMPANY
VEROORDEELD.
Uit FincUay (Ohio) wordt dato 19 Oc-
I tober gemeld
„Na 32 uur te hébben beraadslaagd;
RAADSSTUKKEN.
Verhuring van grond.
B. en W. stellen voor, om onder de
■gebruikelijke Voorwaarden aan Th.
van de Wiel te Noordwijkerhout twee
stukjes grond, te -zamen groot 24
vierk. meter, gelegen aan de Leid-
sche Vaart onder Hillegom, te ver
huren tot 31 Dec. 1910, tegen ƒ4.80
.per. jaar.
Overneming van een straat.
B. en W. stellen voor, om van de
erven J. H. Krelage in eigendom te
aanvaarden den voor straat bestem
den grond, gelegen tusschen deVoor-
helmstraat en den Kleinen Houtweg.
De kosten van bestrating en riolee-
ring worden geraamd op ƒ7.900, welk
bedlrag B. en W. ter hunner beschik
king vragen.
Afwijking Bouwverordening.
B. en W. stellen voor, L. P. Zocher
te vergunnen, om bij 'den bouw van
epn Jh oufJïrg hfiro-nla a+ -
gel, af te wijken van bet bepaalde in
artikel" 7 lid 1 a der bouwverordening,
mits er tusschen de te bouwen berg
plaats en den openbaren weg nog
minstens 10 meter ruimte overblijft.
Drenkeling.
Gisterenavond om even zeven uur
viel de zandsclnpper Spruit, wonende
iin het Leidsche kwartier, die met zijn
(sdhui-t -met zand door de Léidsohe-
vaart voer, bij de Sckouwtjesbrug te
water, doordat zijn vaarboom uit
gleed. Dioor een werkman, Van Dijk
genaamd, die gekleed- te water sprong,
•werd de reeds bewustelooze man aan
(de wal gebracht, waarna men hean op
een handwagen naar z-ijn woning
'braoblfc, alwaar geneeskundige hulp
werd -ingeroepen.
W o e s (t e 1 io t e 1 i n g.
iGisterenavoud omstreeks 7J uur
werd door een agent van politie 'i-n de
Korte Veerstraat nabij het Spaarne
laan-getroffen de loteling C.. die in be-
j schonken tdes'liand -verkeerende, al
daar spectakel maakte en oploop ver
welkte, hij wilde niet naar goeden
raad luisteren, om mét zijne kame
raads mede te gaan, waarom het ge-
raden werd hem naar het politiebu
reau over (te brengen.
Hiertegen heeft hij' zich krachtda
dig verzet door te gaan liggen en te
trappen, zoodat 5 agenten en een ad
j unci,-inspecteur van politie noodig
waren om hem met geweld naar de
Smedeslteaat te transporteeren. Hij
weigerde te loopen en meest gedragen
worden. Tegen hem wordt proces-ver
haal opgemaakt.
-S t e e nk e 1 e n a k "e n
De twee steenkoilenaken aan de licht
fabrieken zijn gelost. Bij beiden is on
derwicht geconstateerd, hetgeen werd
vermoed. De -politie wias bij de lossing
aanwezig om toe te zien, dat de steen
kolen niet werden nat gemaakt, waar
door zij in gewicht zouden stijgen.
Deze zaak wordt nader onderzocht.
TENTOONSTELLING VAN,
HUISVLIJT.
De afdeeling Haarlem van den
Volksbond, vereeniging tegen Drank
misbruik, zal in de maand Mei a.s.
een tentoonstelling van huisvlijt hou
den.
•Binnenkort zullen nadere mededee-
'llngen worden bekend gemaakt.
Dé 'teritO'Onsltelling zal omvatten
huisarbeid in 'den meest uitgebreiden
zin zoo van kinderen als van ouderen.
V e c h t' p a r t ij t j e.
Vrijdagavond om acht uur maakten
eénige aangeschoten lotélingen in die
Anegang veel rumoer. Met een massa
volk achter zich -trokken zij dé Veer
straat door do Damstraat in, waar het
lot een formeele vechtpartij kwam tus
schen burgers en die lotelingen.
Een zestal agenten snelden toe
namen den belhamel van cle lotelingen
onder veel verzet mee naar het bu
reau.
HET TOONEEL.
„MOORTJE" DOOR HET GEZEL
SCHAP VAN MEVR. ALEIDA
ROELOFSEN.
Na al heel wat liédekens en klein
werk gemaakt te hebben, kwam- Bree-
roo in 1615 met zijn „Moortje".
Dit was het eerste groote stuk, dat
hij .schreef, maar ook 't eerste stuk,
dat naar een klassiek voorbeeld
was bewerkt.
Hij schreef 'ft voor de „Oude Kamer"
en onder invloed van Spiegbél, Hooft
en Roemer Visscher, en het was, in
navolging van dezen, een toenadering
tot 'het Massicisme van zijn geleerde
vrienden, en tevens een strijd tegen
de Brabantschè bastaardij .dier da
gen.
Zijn vrienden hadden hem op Teren-
tius gewezen, en zoo was hem dé lust
bekropen om te beproeven, of hij ook
iets in dien. geest kon maken. Zoo
leerde hij den „Eunuchus" van Teren-
tius kennen. Maar aangezien hij geen
.of slechts gebrekkig Latijn verstond,
moest hij zich van Fransche vertalin
gen bedienen. En 't was dan ook naar
een dergelijke vertaling, dat hij ge
lijk op den titel vermeld stond „Ti-
ren til Eunuch-urn'' onder dén naam
van „Moortje" heeft „nae-ghevolght".-
Trouwens vele der meest bekende
stukken uit die dagen, stukken van
Vondel, Hooft e. a. waren navolgin
gen of bewerkingen van klassieke
voorbeelden.
Wat er van den „Eunuchus" via een
Fransche vertaling in hét „Moortje"
terecht is'gekomen, hebben we hier
niet te beoordeelen, aangezien we hi er
geen kritisch-litteraire studie te
schrijven hebben, maar slechts reke-
Tims' hehhpT» tó l7.nn.r1 on. niAt .Kot otnlr
bracht.
Hoe 'lang is nu al geleden sinds we
t op de planken hebben gezien Ver
gissen we ons niet, dan- is 21 jaar ge
leden, namelijk in 1885, toen- hét ter
herdenking van het derde eeuwfeest
van Breeroo's geboortedag door het
„Neerlandsch" werd opgevoerd, en we
herinneren ons o.a .nog heel goed me
vrouw Ghr. Poolman in de rol van
Mooi-Aal (ook speelden' ei* in mee me
vrouw Stoetz, Spoor, Ahna Róssing
Sablairolles, Sophie Bos, Meijnadier,
Clous, Schulze, Jacq. de Boer, Schwab
a.J
En nu de opvoering door het gezel
schap van mevrouw Roelofsen.
't Moge liggen aan de kennis, eer
bied en bewondering voor het werk
van Breeroo, die we aan onzen ouden
leermeester, den grooten Breerooken-
ner Prof. Jan ten Brink te danken
hébhen, .en waardoor we mogelijk ge
leerd 'hebben niet al te gemakkelijk
met onze eischen te zijn, maar het
spel van dit gezelschap heeft ons, be
houdens eenige uitzonderingen, niet
kunnen bekooren.
Evenals men zegt, dat een schilderij,
wat men noemt „atmosfeer" rno-et
hebben, zoo moet er ook historische
atmosfeer in de opvoering van een
stuk uit 1615 zitten. En die ontbrak.
Bovendien lagen de meeste medespe
lenden met 't zeggen dor verzen over
hoop dat ging hen slecht afze zei-
don ze op als rijmpjes of liepen er over
heen ais over in regels gehakt proza.
De ©enige, die 't met de verzen vinden
kon, en ze ook als verzen recht deed
wedervaren, was- mevrouw Roelofsen,
.en dan nog alleen in 'het eerste be
drijf.
Ook meenen we, -dat mevrouw Roe
lofsen niet verstandig had gedaan,
door niet wat uit den tekst te cou
peer en, want er zijn nu brokken in,
die bij eene opvoering in deze dagen'
er gerust uitgelaten kunnen worden0
Zoo noemen we de tirade van Fredie-
ryk over liet drinken en de uitdaging
van de Haarlemmers op den kroes,
•een uitval, die Breeroo er in had ge-
lascht om 'het publiek van zijn dagen
in dé „oude Kamer" aangenaam te
zijn, want er bestond' toen een groote
naijver tusschen de Haarlemmers en
de Amsterdammers, zelfs op het ge
bied van 'hetdrinken Maar met
den inhoud van het stuk had 't niets
té maken. En zoo had er ook gesnoeid
kunnen, worden in het verhaal van
Kackerlack van zijn bezoek aan al de
markten van Amsterdam. En nóg
meer. Dit had het stuk aangenamer
speelbaar en o.p sommige momenten
niet zoo gerekt gemaakt.
We zeiden daar juist, dat mevrouw
Roelofsen, die dé rol van Moy-Aal
speelde in hot eerste bedrijf goed de
•verzen zei. Dit gedeelte was het beste
van haar spel, en haar aanhalerig
verliefd doén tegen Ritsart was heel
goed. Later zakte ze en gaf niet veel
goeds meer te zien.
Bijzondere vermelding verdient de
■heer Pilger als Coenraad; dat was
een mooie creatie van- hem, van spel
en van grime, leuk en goed begre
pen als hij. op het tooneel was, kreeg
men het beste van den avond -te zien.
Ook Van Dommel shuijsen liet een uit
muntend snoevenden kapitein zien.
Maar de .rest Ochde scène van
Fredèryk, als hij aangeschoten op
komt en een dronken man moet spe
len, was totaal mislukt. Zij die met
