Stadsnieuws
Uit de Omsirekee
Binnenland
tn do buitenlucht! Dat te te veel voor
de eetrzame bestuurders, dat lid is
een lijntrekker van de ergste soort,
die zijn dokter bedriegt en die dokter,
nou! Spoedig daarop doet ar een de
ontdekking dat do patient bij den dok
ter aan huls komt, en dan is 't heel©-
anaal mis. 't Is nu een uitgemaakte
zaak dat de dokter te lui is om te
loopen.
Aan deze kwestie is een keerzijde,
Wanneer de vereen igingen geen con-
tröle hielden op de wandelaars dan
was er een ruim veld voor simulatie
en aggravatie. De dokter zou vele
patiënten hebben die dan maar
slecht vooruitgingen, wat da medicij
nen verbeterden werd met moedwil
door den patient op andere wijze ver
knoeid. Het teekeaen der wandel-
hrieljes moet dus blijven bestaan in
ft belang van ondersteuningsfond
sen, zoowel als ia 't belaag der ge-
neesheeren en de fondsen ter ver
strekking der geneeskundige hulp,
doch de dokter moet de volle beslis
sing hebben over den patient, ook
over den wandeitijd, ook over de
vraag ol hij bulten de stad mag. De
baudteekening van den ziekenbezoe
ker is volstrekt niet noodlg op de
wandelkaart, daar zij feitelijk een
genadige toestemming is aan den
'sdokter om aan den patiënt bet wan
delen voor te schrijven.
In beide gevallen, zoowel het „onge
steld" en „hersteld" melden, als in
het verstrekken van wandeibewijzen
is het reeds wensehelijk, dat een uni
form-model wordt ingevoerd, '4 zij
dat de Geneeskundige Kring uit aan
geeft, 't zij dat de vereenigde zieken
fondsen dit doen. Voor het „onge
steld" formulier, zou dan aan de
achterzijde gelegenheid moeten zijn
om 'do controleerende ziekenbezoeker
ite Laten af toe kenen (datum en voor
letters) zijn bezoek, is de patient her
steld, de dokter zet aan den onderkant
dor voorzijde even zijn naam en de
yereeniging heeft op één stukje pa
pier de geheele geschiedenis van den
>patlent.
In verband hiermede kan nog ge
meld worden, dat de Genee3k. Kring
reeds tot invoering van uniform-zie-
kenhriefjes, in den geest als bovenbe
doeld, heeft besloten.
Domela Nieuwenhuis contra
Dr. De Hartos.
We hebben ai een paar dagen gele
den gemeld, welk een groote belang
stelling er in de stad bestond voor het
debat, dat gisteravond in de Sociëteit
„Vereeniging" werd gehouden tus-
scben Dr. A. H. de Hartog, predikant
te Heemstede, en met begin Februari
als predikant bij de Ned. Herv. Ge-
fcneente te Haarlem beroepen, en den
heer F. Domeia Nieuwenhuis, uit Hil
versum, tien zeer bekenden leider der
Anarchisten.
Zondag reeds was de groote zaal
van de Vereeniging uitverkocht, en
gisteravond kwamen er nog bonder,
den voor het gebouw, die geweigerd
moesten worden. Zelfs zooveel had
loten er voor over, deze bijeenkomst
bij te wonen, dat sommige bezitters
van dubbeltjeskaarten deze voor één
gulden van de hand deden, aldus
deelde men ons mee.
Die ongewone belangstelling spie
gelde zich ook af in het groot getal
politiemannen, dat de zaal bewaakte.
Onder leiding van den hoofdinspec
teur, den heer J. A. J. Nolthenius,
waren een aantal inspecteurs, ad
junct-inspecteurs en politieagenten
aanwezig. Buiten stonden ze, bewaak
ten de controle, stonden in de vesti
bule en hadden in de zaal en op de
galerij post gevat.
Binnen was 't al om acht uur zeer
vol. De zaal zag je als eenige langge
rekte rechthoeken vol menschen, die
er schouder aan schouder neerzaten
en de galerij hoven gaf een a/mphi-
theatersgewijs gelegd vlak van men
schen hoofden te zien. Zelfs op het
tooneel zaten eenige rijen belangstel
lenden In een halven boog achter de
bestuurstafel. En de pers was hier
mede zeer sterk vertegenwoordigd.
Behalve de Haarlemsche collega's
waren nog een aantal verslaggevers
van socialistische organen aanwezig.
Buitendien maakten eenige stenogra
fen verslag.
De heer Domela Nieuwenhuis, de
altijd jeugdige grijsaard, wiens jong-
kleédend colbertje zulk een eigenaar
dige tegenstelling vormt met z'n vol-
grijs bebaard gezicht, was reeds lang
voor het aanvangsuur der vergade
ring aanwezig. Garuimen tijd onder
hield hij zich met geestverwanten.
Te half negen trad Dr. De Hartog
;met z'n familie, voorafgegaan door
een der bestuursleden van de vereeni-
ging „De Dageraad", die deze bijeen
komst had georganiseerd, door de
dichte menschGiirijen binnen. De ge
il eole zaal rees op om den spreker te
zien. Dr. De Hartog is een man van
zeer kloeke gestalte, waar de
zware denkerskop donker-stroef bo
venuit is. Achter de groene tafel even
een vriendschappelijk handdrukje en
een paar welwillende woorden tus
schen de sprekers van den avond.
Dan neemt de heer D. Hagtingius,
voorzitter van de vereeniging „Do
Dageraad", het woord, om het doel
dezer bijeenkomst uiteen te zetten.
„De Godsdienst gehandhaafd door
de wetenschap". Die stelling zal Dr.
Do Hartog verdedigen. Daarvoor was
hem drie kwartier toegestaan. De heer
Domela Nieuwenhuis zou dan ©ven-
veel tijd krijgen voor zijn bestrijding,
waarop dan den beiden sprekers nog
eenige tijd voor de repliek zou blij
ven.
Hierop gaf spreker het woord aan
Dr. DE HARTOG.
In de eivolle zaal, waar wel een
1300 menschen aanwezig waren, legde
zich dadelijk het geroes en begon Dr.
<De Hartog onder groote aandacht van
do aanwezigen zijn rede. De spreker,
die in de wijsgeerig-wetenschappelij-
ke kringen een zeer bekenden naam
heeft verworven, ontwikkelde een
«liep-opgezet filosofisch betoog om
zijn stelling te verdedigen.- In don
aanvang vrij kalm van gebaar en
zegging, Met Dr. De Hartog zich, naar
zijn betoog voortschreed, rueex en
meer gaan en werden gestes en dictie
zeer expressief, vooraf in zijn slot-
pre oratie.
Dr. DE HARTOG, zijn rede aanvan
gende, herinnerd© aan het woord van
Schopenhauer „Wat het hart niet
wil, «I&t laat het hoofd niet binnen" en
merkte op, dat men hier bijeengeko
men was om te leeren en zich te laten
overtuigen. Als vrijdenkers in den
echten zin van het woord moet men
den moed hebben om, wordt men hier
overtuigd, van zijn dwaling, dat te er
kennen.
Zuivere natuurdaenaars zijn slechts
de dieren, heeft Hegel gezegd, maar
de mensch is de denker, die zich uit
heft boven de natuur. „Antropos"
heette de mensch bij de Grieken, d.
w. z. de op zijn achterste beenen
staande, dus met het hoofd rechtop.
Ook ligt in het woord „mensch" het
begrip denken.
Do mensch is een denker, hij ont
dekt overal de wetten, waaraan hij
zich onderwerptaan orde, regel, lo
gica. En door de wet vindt hij do we
tenschap, die hem leert de algemeen©
wet. Wülekeur en wetenschap sluiten
elkaar uit. Wetenschap, al ia het ma
terialistische wetenschap veronder
stelt wetten den mensch opgedron
gen van buiten af. Wetenschap als we
tenschap sluit het toeval uit. Geen we
tenschappelijk mensch kan het toe
val dulden. Haeckel schreef in zijn
WeltréthselIeder verschijnsel heeft
zijn oorzaak. De wetenschap is de
taak van den mensch, die nadenkt,
wat hem wordt opgedrongen van bui
tenaf. Spreker heeft zich voorgesteld
een zware taak met het volk aan te
gaan.
Hij beschouwt de natuurweten
schap. In de laatste vijftig jaren is
opgekomen, maar weer gestorven en
begravenhet materialisme, dat
leerde, dat de wereld buiten den
mensch bestaat uit atomen, die
zich weer groepeeren tot den mensch.
Als de atomen weg zijn, ls de mensch
weg, zijn gedachten, zijn idealen, al
les is weg. De mensch is niet» dan
een muggendans der atomen. Zijn
godsdienst, zijn zedelij khe'd zijn
slechts een begeleidend verschijnsel
de stof is het eerste. Dat materialisme
ls de kinderTijkste, naïefste levensbe
schouwing. Het is niet nieuwai zoo
oud als de zinnelijkheid. Daarom is
het zoo naïef, wijl het bij 't zinnelijke
blijft staan.
Demokritos, de Griek, leerde, dat
het heelal was een regen van stof.
Daartegen nam Plato het op. Spreker
ging thans na of het materialisme een
houdbare levensbeschouwing is. Neon,
concludeerde spreker. Een mensch
kent geen stof. Hij heeft alleen ge
waarwordingen, een zieievoorstelling.
Hij heeft enkel een voorstellingswe
reld. Als er stof is, dan moet dat be
wezen worden. Von Hartmann heeft
boekdeelen noo'dig gehad om ft be
staan der stof wetenschappelijk aan
te toonen. Als men eens aanneemt,
dat er stof is buiten de voorstellings
wereld om, dan vraagt spr. Wat is
stof Beweging I moet 'i antwoord
zijn. Maar wat ontstaat er uit die be
weging van moleculen Bewustzijn I
Doch ais men kleuren ziet en klanken
hoort, heeft men toch wel iets an
ders dan in-beweging-zijnde stof. Dit
een boek wat lompen met drukinkt
komt een zee van gedachten. Onder
de moderne natuuronderzoekers wint
het parallelisme meer en meer veld.
Zij meenen daarmee, dat er twee ver
schijnselen aan elke zaak waarneem
baar zijn de beweging, d. i. dus de
stof, en het bewustzijn. Doch ook dit
geeft spreker cadeau. En hij vraagt
dan verder: Wat is beweging? Kracht!
zal ft antwoord moeten luiden. Wat
is nu kracht Een geestelijk ding, dus
geestkracht. Daarom neemt de dyna
mische stofbeschouwing meer en meer
In aanzien toe tegenover de Büchner-
sche beschouwing, die alleen „stof'
erkent. De dynamische beschouwing
laat de „stof" op den achtergrond
gaan en zet de beweging op den voor
grond. Denken en wil is .beweging,
kracht. Von Hartmann heeft gezegd,
dat men nimmer tot het bestaan der
kracht ln de natuur kon komen, zon
der dat in de ziel iets dergelijks is
voorgedacht. Dit kan men vinden in
de „Philosophie des Unbewussten".
De tweede zijde van het vraagstuk
is orde. Want de atomen ordenen
zich naar bepaalde wijze. Als dit niet
waar was, bestond er geen scheikun
de. En ook de mechanica pleit voor 't
bestaan van orde.
Als de wereld is een knekelhuis van
doode stof, dan zijn daar kracht en
orde, dus wil en gedachte. De mensch
is boven de stof gesteld.
De ganscbe wereld is onbewuste
wil.
Daarna betoogde spreker, dat
Büchner uit den tijd is.
Bölsche, Von Hartmaan zijn de
mannen van onze dagen.
Bölsche zegt uit de natuur is de
mensch opgewekt. De natuur is dus
de mensch in de wieg.
De mensch ziet de stoffelijke wereld
als een slagveld voor zijn voeten. Op
dat slagveld komt eerst de kunstenaar
die zegt de wereld is alles wat de
mensch dicht en schept. De wereld
is wat de dronken wereldgod in een
roes van schoonheid om zich hebben
wil, zegt Nietzsche.
Schoonheid is het wereld-
doel van den artist, meer dan de stof.
Maar d>an komt de stof, die het ver
eeuwigde door de schoonheid ver
nielt. Daarom zeggen anderen zede
lijkheid. is doel. Aan de binnenzijde is
do wereld bewogen door de hoogere
wereldorde van de zedelijkheid. Wie
do zedelijkheid ontdekt maakt breuk
met zijn persoonlijk begeeren. Een
dier volgt zijn Instinct, maar een man
die de zedelijkheid ontdekte, durft de
hreuk aan met de natuur.
Fichte zeide in zijn latere levenspe
riode: God heeft een eigen zijn. Alle
groote denkers hebben ten slotte bij
alle verdeeldheid alle gebrokenheid
moeten erkennen een eenheid Ln de
wereld, een god als wereldgeestelijke
kracht. Alle groote denkers drijven
ons aan om religieus te zijn. Het ge
loof wordt niet opgeheven door de
wetenschap, maar t geloof is So een
heid, die de wetenschap naspeurt.
Zoo komt men ran de staf tot de
schoonheid, ran de schoonheid tot d©
zedelijkheid, van do zedelijkheid tot
de filosofie ea van do filosofie tot dse
religie.
Do wetenschap ia de kroon ma hei
geloof.
Mei dec heiden Empodotóes roept
spreker; He; oneindig al is God!
De priesters hebben den gods
dienst niet uitgevonden. Weni waar
om hebben dezen dan de dieren niet
tot godsdienst kunnen brengen, Hoe
hooger hei schepsel, oklus besluit
spreker, hoe me&r smart. Heeft een
dier rimpels ln het hoofd en tranen
ln ft oog? En God ls de hoogste smart.
Hij Ls gezonken in den dood,
hij heeft zich gespleten in ato
men, hij Ls hl ons bezig
mensch te worden, God is de hoogste
kruisdrager. Wia eerlijk wil sdjn,
moet met God het wereldkruls opne
men.
In den moeïïfjksten tijd van srijn le
ven heeft God spreker gezegd, toen
hij stond aan den voed van den berg
der geschapenheid: „Wat wilt ge?"
Toen heeft spreker gezegd: „Ik zal
van u eijnl" Zoo is de mensch offer.
Ntet moet hij alles om zich aanne
men als offer; maar tel? moet hij of
fer zijn. Want Jezus heeft gezegd-.
„Geef u zelf! Wie staat in het
offer van God en de menschen, hij
ontdekt een hoogere wereld, waarin
hij schiet op den vleugel der weten
schap in Gods kracht.
Een aanhoudend applaus weer
klonk na de redevoering.
DOMELA NIEUWENHUIS' ANTw
WOORD.
De heer Domela Nieuwenhuis be
trad thans het spreekgestoelte om
zijn tegen-rede te houden. Hij ontwik
kelde niet zoozeer een stelsel, gelijk
Dr. De Hartog, doch richtte hier en
daar een aanval op zijns tegenstan
d-ars betoog; vooral om aan te toonen,
dat z. 1. het materialisme niet vernie
tigd was.
In zeer kalme bewoordingen zonder
een enkel spoor van opwinding of
hartstocht zeide deze spreker wat hij
te zeggen had
De heer DOMELA NIEUWENHUIS
heeft gevreesd, dat een dergelijk de
bat zich zou verliezen in algemeen
heden. Spreker houdt zich liever op
den grond der werkelijkheid. Daar
om vangt spreker aan met hei geven
van-eenige bepalingen. Wait is geloof,
en wat is wetenschap?
Het onderwerp van do wetenschap
is het kenbare; het onderwerp van het
geloof is het onkenbare, aldus zegt
spreker met Paus Pius X. De woten-
schap bepaalt zich tot de verschijn
selen, het geloof bepaalt zich tot het
Goddelijke. Zij kunnen dus niet met
elkaar in botsing komen. Het orgaan
van het denken is de rede, dat van
den godsdienst het geloof. Met Tertul-
Mam us zegt spreker, Dr. De Hartog
weea er reeds op Ik geloof, omdat
het ongerijmd is. Wanneer het niet
ongerijmd was, zou men het kunnen
weten, nu moet men ft laten bij ge
loof.
Zooals Dr. De Hartog het onder
werp behandelde komt men niet ver
der. Men heeft van hem meer ge
hoord een betoog tegen het materia
lisme dan ovetr de handhaving van
den godsdienst door de wetenschap.
Volgens spreker is het Materialis
me nog niet gestorven en begraven
als Dr. De Hartog constat eerde. Men
zal het nooit wegkrijgen, want men
moet met het begin beginnen en dat
is stof. Als gewaarworden een ziele-
verschijnsel is, dan moet er toch stof
zijn om gewaar te worden.
Haeckel zeide o.a: Ons monisme is
niet gelijk aan het theoretisch mate
rialisme, met Goethe nemen wij aan,
dat er geen geest zonder stof is en
geen stof zonder geest. Dus neemt
men aan de leer van S-pinoza. Eem
immanente eigenschap van de stof is
de kracht. Is er gedachte zonder
stof? Neen: de stof kan niet afgeschei
den worden van de gedachte, want
dan zou men een onstoffelijke wereld
aannemen en die ligt buiten het be
reik der wetenschap, die zich aMeen
bezig houdt met het waarneembare.
Spreker neemt aan, dat de stof er is
en dat daarin de kracht, de beweging
schuilt. Merkwaardig ia, dat de weten
schappelijke menschen zich verre van
den godsdienst houden of dit slechts
als een aanhangsel beschouwen. En
bij dat aanhangel laten zij de we
tenschap buiten.
Men moot öf de causaliteit aanne
men öf het toeval. Het toeval verwer
pen de geloovigen. Maar dan moeten
zij de causaliteit aannemen, dus ook
de causaliteit van God. Een oorzaak-
looze God is niet bestaanbaar. In twee
duizend jaren heeft de wetenschap
zich uitgebreid ten koste van het ge
loof. Men heeft thans van. vele din
gen de oorzaak ontdekt. De geloovige
kan niet alles verklaren, daarom
voert hij alles terug tot God. Maar
dan vraagt spreker weer naar de
causaliteit van God. Wie staat op het
standpunt van de inspiratie-leer, de
openbaring, kan de wetenschap niet
aanvaarden. Als Dr. De Hartog zijn
tegenstanders toeroeptals gij het
geloof niet aanneemt, zijt gij een golf
in den oceaan, zegt spreker laten
wij daarmede dan tevreden zijn,
De mensch is zoo vaak geneigd,
zich als het middelpunt der wereld te
beschouwen, evenals de kaasmijt, die
het geheele kaaspakhuis beschouwt
als voor haar daar opgericht, om haar
voedsel te bewaren.
De kunstenaar beschouwt schoon
heid als levensdoel. Goed maar wat
doet hij zonder stof Die moet hij
toch bewerken om schoonheid te ma
ken. Zedelijkheid levensdoel Zede
lijkheid en schoonheid gtum zrfeft to
gen elkaar in.
Wie altijd de krukken van bet
loof noodig heeft, om te kunnen blij
ven staan, la feitelijk een zwakke
ling.
Het goede is een relatief begrip. De
evolutie leert, dat er geen positief
goed ls. Daarom kan men de mate
rialisten niet bs9chuldigen nteJt-zed©-
lijk te zijn. Als Dr. De Hartog be
weert, dat de denkers «ie eenheid van
het wereld-gebeuren erkennen, dan ls
spreker het daarmede eensmaar
als Dr. Da Hartog zegt, dat die een
heid God is, dan zegt spreker dat ls
een sprang, welk© een salto mortals
blijkt te zjjn, die geen denker zal ma
ken,
Ala Dr. De Hartog het geloof aan
neemt als de synthese tusschen we
tenschap en godsdienst, dan heeft hij
gefaald In zijn bewijs.
Het blijkt, dat ar twee wereldbe
schouwingen zijn de godsdienstige
en de ongodsdienstige, het materia
lisme. Wetenschap en godsdienst heb
ben niets met elkaar tie maken. Het
materialisme ét ook ln den gods-
dleostigen mensch, waaraan hij zich
niet kan ontworstelen. Als de stof on
dergaal, gaat het geestelijke onder,
voor zoover het niet door de natuur
gebruikt wordt voor iets anders.
Naarmate de menschheid zich ver
der ontwikkelen zal, zal zij zich oni
worstelen aan het spiritualisme,
gedwongen worden heit monisme te
aanvaarden, «lat de eenheid wil.
Spreker kwam eindelijk tot «ie
slotsom, dat het materialisme niet
lood Ls, maar den toets der weien-
schap kan doorstaan.
Ook deze rede werd met veab bijval
begroet.
Dr. DE HARTOG IN TWEEDEN
TERMIJN.
Dr. De Hartog dankt den heer Do
mela Nieu werihuls voor zijn betoog
tegen het anarchisme en tegen het
ongeloof, daar hij den mensch plaatst
ondier de wetmatigheid van ©en hoo
ger beginsel.
Het geloof is de weg naar die hoo-
Sere eenheid en de wetenschap leert
ien weg zien. Spreker stolt zich be
schikbaar later den werkman op «3e
hoogte te brengen van do weten
schap onzer dagen.
Spreker verklaart zichzelf nog niet
zoon goed geloovige. Op zijn 18d©
Jaar was hij nog materialist; hij heoft
dus alles doorgemaakt.
Spinoza heeft gezegd, dat God de
gTond is allor dingen. Over God als
oorzaak kan men nog lang praten,
maar God als grond, daarover zijn
de denkers het eens. Daarom kan
Domeia Nieuwenhuis geen Godloo
chenaar zijn.
De mensch Ls geen kaasmijt en
geen dier, die alles Yoor zich wil
hebben, evenais «ie werkman, die
zegt Had ik het kapitaal maar.
Spreker beroept zich voorts op He-
gel, Fichte, Schelling, Goethe voor
zijn God-als-grond-idée. Ten slotte be
toogt spreker, dat geloof geen kruk
is. maar den menschen leert op eigen
beenen te staan als een held.
Eindigende zegt spreker, onder
luid en langdur ig applaus der aanwe
zigen, dat Domeia Nieuwenhuis meer
voor zijn Levensbeschouwing heeft
over gehad, dan menig Christen.
Maar spreker voor zich zou zijn leven
en bloed veil hebben om de heerlijk
heid der religie te doen zien. (Ap
plaus.)
DE HEER DOMELA NIEUWENHUIS
IN TWEEDEN TERMIJN.
De heer Domela Nieuwenhuis, de
betoogen samenvattende, zegt, dat zij
het zoover eens zijn, dat de mensch
is een deel van de eenheid. Maar als
Dr. De Hartog zegt, die eenheid ls
God, dan scheidt spr. zich van zijn
tegenstander. Hij erkent, dat de
vreeze des Heeren het beginsel der
wijsheid is; maar voortgaande wordt
het beginsel der wijsheid tot wijsneid
en dan verliest men de vrees en daar
mee God. Dat dr. De Hartcg op zijn
achttiende jaar materialist was, be
wijst nietsspreker was op zijn acht
tiend© jaar een geloovige. Spluoza
was pantheïst, maar leefde hij nu
nog, dan zou hij atheïst zijn geweest.
De materialisten hebben geen platte
levensbeschouwing, dat bewijst Fer
rer's geestdriftig werken. (Applaus).
De heer Hagtingius dankte in een
korte toespraak de sprekers en deelde
mede, dat de redevoeringen in een
brochure zouden bijeengevoegd wor
den.
De vergadering, die een zeer orde
lijk verloop had het was gedurende
de redevoeringen bijna muisstil in de
zaal ging daarop kalm uiteen.
Aan den uitgang werd gecollecteerd
voor de wederoprichting der Moderne
school in Spanje.
BOND VAN TECHNICI.
In de bovenzaal van Café Neuf hield
■de heer A. W .Weissman, architect te
Amsterdam, gisteravond een lezing
over oude gebouwen te Haarlem, ge
volgd door een toelichting met licht
beelden. Dr werd op gewezen ,diat ln
onze stad oude gebouwen zijn, van
wereldberoemdheid, in de eerste
plaats de VleesobhaL De heer WeLss-
man bepaalde zich in hoofdzaak tot
werk van Lieven de Key, «lie in 1560
te Gent gebaren, in 1580 om geloofs
redenen naar Engeland uitweek, zich
ln 1590 te Haarlem vestigde, waar hij
benoemd werd tot stadsmetselaar, en
tot groote tevredenheid der vroed©
vaderen werkte. De Key wordt gehou
den voor den bouwmeester van ver
schillende oude gebouwen, die verre
zen zijn tusschen 1590 en 1627 (zijn
sterfjaar) d
In den tijd dat de Key in Engeland
vertoefde, werd daar de klassieke
stijl toegepast en zijne eerste werken
in Haarlem vertoonen dien stijl dan
ook. Zijn eerste werk heet de St. Jo
ris of Nieuwe Doelen, waarvan aan
't tegenwoordige Proveniershuis nog
eenige overblijfselen'over zijn, die wij
zen op ouden luister (een gevel en ©en
gedeelte der poort). Ook de Waag is
nog uitgevoerd in streng klassiek ka
rakter. Toen ln 1601 Haarlem's vroed
schap besloot een nieuwe VleescbhaJ
te laten bouwen, schijnt De Key daar
voor twee <3ptwerpen vervaardigd te
hebben, één naar klassieken en eén
naar moderner stijl. Gekozen werd
hert laatste, ©u dit schijnt D© Key aan
leiding te hebben gegeven, om in het
vervolg *n meer .grilligem, weeMerlgeo
modernen stijl toe te passen afkomstig
uit Duitschland. Ook het Oud© Man
nenhuis (voormalig weeshuis) aan het
Klein Heiligland, en de toren der
Nieuwe Kerk, die voor ds fraaiste
van «Ie Ln ons land in t begin dor 17e
eeuw verrezen© doorgaat worden
beschouwd ais producten van dien ge-
ntalen geest van De Key. Aan de Ba-
kenesserkerk en t St. Barbara-Gast-
huia wordt werk van hem gevonden,
terwijl zijn laatste werk is de Noor-
dervleugel van ft Stadhuis, aan de
Zijlstraat. D© Key onderscheidde zich
door forsche pnofileecringen.
Een twaalftal geveltjes dragen jaar
tallen ©n worden eveneens op tijm
naam gesteld, terwijl ook de over
blijfselen aan de brug van het Huis te
Heemstede het karakter van zijn werk
dragon. Evenwel kan niet met volle
zekerheid gezegd worden, welk© wer
ken van hem afkomstig zijn, aange-
->n In den tijd dat hij leefde niet de
gewoonte bestond, dat de bouwheer
zijn naam aanbracht op zijn werk. De
lichtbeelden, na-ar oude gravures, die
«i© gebouwen toonden zooals ze vroe
ger waren, lieten de pittorosque oude
geveltjes zien, die straten er pleinen
omringden. De heer Weissman ves
tigde speciaal d© aandacht op de drie
dakvensters aan de Vleeachhoï, waar
van het middelste een unicum von
schoonheid vormt. Het Stadhuis, dat
bewonderd wordt, bleek lang niet
meer te zijn wat het vroeger was.
De heer L. H. Bo&rsnm, voorzitter
van de afdeeling Haarlem dankte
ten slotte den spreker namens de
aanwezigen voor zijn zeer boeiende
voordracht, waarin gewezen werd op
veel moois, wat we onderis gewoon
voorbij! oopen.
Bloembollsnte ntoonstelling.
Gisteren vergaderden de Staten van
Zuid-Holland. Tegenover het voorstel
van Ged. Staten om ƒ2500 bij te pas
sen eventueel in het tekort voor de in
1910 te Haarlem te houden bloemen
tentoonstelling stelden de heeren Van
Meer c. s. voor, ©en bijdrage van
f 4000 in het waarborgfonds to «tor-
ten, waartoe met éen stem meerder
heid (3736) werd besloten.
HAARLEM IN DE TWEEDE
KAMER.
Toen we -deze week een uittreksel
gaven uit hetgeen 't Analytisch Ver
slag meedeelde over de H. B. S.-sub-
sidie-debatten in d© Kamer, wezen we
er op, dat of de Minister of de stel
ler van het Analytisch Verslag een
onjuistheid bad begaan bij de mee-
deeling, «lat de mogelijkheid kan be
staan, dat er te Heemstede een H. B.
S. had gebouwd moeten worden, in--
dien de subsidie aan Haarlem niet
verhoogd werd.
We zijn nu in het bezit gekomen
van de „Handelingen". Het stenogra
fisch verslag meldt over dit deel van
de rede van Minister Heemskerk:
„Overigens kan men gerust zeggen,
dat de door mij gevolgde weg voor
Haarlem «ie oplossing van de moei
lijkheid heeft gebracht Men stand
da air voor deze zeer ernstige moeilijk
heid, dat de gemeente ongenegen
bleek op den voet, waarop men dat
nog toe gedaan had, de buitenleerlin
gen uit Heemstede en Ben nebroek toe
te laten. Wanneer nu deze weg niet
waa gevolgd, zou er gevaar ge
dreigd hebben, dat die bultenleerlin-
gen d8 hoogere burgerschool niét
meer hadden kunnen bezoeken en het
noodig was geworden, te HEEMSTE
DE of BENNEBROEK een nieuwe
hoogere burgerschool te stichten, ter
wijl het toe hbeter is, dat die buiten
leerlingen in het centrum, te Haar
lem, komen.
De oplossing dier moeilijkheid is
door het thans gevolgde stelsel ge
bracht en de omliggende gemeenten
zijn, naar ik hoor, bijna alle genegen
bevonden om de bijdrage te verleenen
in den geest als ik meende, dat billijk
was."
Daaruit blijkt dus, dat het Minister
Heemskerk was, die de vergissing
beging. We merken tevens nog op,
dat het ook niet geheel juist was, 't
geen de Minister zeide over 't weige
ren van leerlingen uit Heemstede en
Bennebroek. Zooals onze lezers weten
geldt de verhoogde schoolgeldnege-
ling voor alle buiten Haarlem woon
achtige leerlingen en niet alleen die
uit Heemstede en Bennebroek.
HEEMSTEDE.
Soepkaartem-
Door het Parochiaal 'Armbestuur
zijn uitgereikt 170 so&pkaorten; ie
der© kaart geeft recht op 20 porties
soep-
Hinderwet.
Door B. en W. is vergunning ver
leend aan W. H. Steenvoorden alhier,
tot het oprichten van een slachterij
en rookerij op een perceel grond ge
legen achter de woning aan «ien Bin
nenweg No. 137.
Baldadigheid.
Van 6 petroleumian taarna, staande
aan den Hearenweg, tusschen Man
pad en Hartekaimp, zijn door baldadi-
gen al de ruiten Ingegooid; de politie
doet onderzoek*
HOFPAL.
Aangezien het Hof wegens het cveP
lijden van den Koning dar Belgen}
voor U dagen dan rouw heeft aangie*
nomen en die rouw dus 2 Januari ein
digt, zal het gala-bal ten Hove, dat
aanvankelijk in een raout voi-ondeixS
was, op «1© gewon© wijze doorgaam i
DE PRINS DER NEDERLANDEN.'
Prins Hendrik vertrok gisteravond
te 8.37 per Holl. Spoor naar Brussel
ter vervulMng zijner zending bij da
begrafenis van Koning Leopold II. Da
Prins zal in de P-elgische hoofdstad
ten Koninklijken Paleize logeeren en
keert hedenavond te 9 uur in de resi
dentie terug. Vanwege het Belgische
Hof worden aan den Prins tijdens zijn
aanwezigheid toegevoegd gen er aal
majoor. Ridder de Seiliers de Moran-
ville en «Ie kapitein-commandant
D'Outrepont van den Belgischen gene.
ruien ataf.
CONGRES VOOR DEN VRIJ
HANDEL.
Van 9—12 Augustus zal te Antwer.
pen het tweede Internationaal Con
gres voor den Vrijhandel gehouden
worden. Voor het beleggen dezer sa
menkomst was aanvankelijk liet oog
mede gericht op Nederland, maar d®
overweging, dat Brussei's groote ten
toonstelling het komend jaar aanlei
ding zal wezen om nog meerdere in
ternationale samenkomsten in België
te houden, heeft een besluit ten gun
ste van België uitgelokt.
DIEFSTAL.
Dieven hebben zich tijdens d© afwe
zigheid der bewoners met behulp van
een valschen sleutel toegang verschaft
tot een bovenhuis in de Spiegelstraat,
bewoond door een kleedermaker. Er
werden eenige gouden ©n zilveren
voorwerpen gestolen en bovendien
een aantal coupons van verschillende
stoffen, tot een totale waar.de van on
geveer 200.
BRANDEN.
Door onbekende oorzaak ls te Fre-
deiriksoard afgebrand d© boerderij
van Prakken W apse. Twee paarden,
zes koeien en vijf varkens, benevens
de oogst en een groot gedeelte van t
huisraad gingen in de vlammen op.
De schade wordt door verzekering ge
dekt.
Maan«3iagavond sloeg de brand uit
in een meubelmakers werkplaats, ia
een gong aan het begin van de Zee
straat to 's-Gravenhage.
De vlammen, die vooraf voedsel
Tandem in het houtmateriaal, deelden
zich aan een gedeelte van den boven-
gelegen zolder mede, maar de brand
weer belette dat de brand oversloeg
naair de verdieping van een aangren
zend perceel, waar nog al veel hout
op den zolder geborgen was.
KINDERVERLAMMING.
Te Ossen dr echt is een geval van
kinderverlamming geconstateerd bij
een kind van 6 jaar.
HANDELDRIJVEN DOOR POST
BEAMBTEN.
Door handeldrijvende ingezetenen
"in de gemeente Opsterland was bij
den directeur-generaal der posterijen
en telegraph!e geklaagd over het drij
ven van handel en nering door post
ambtenaren. Het sintwoord was dat
er geen aanleiding bestond, «iit te be
letten, zoolang niet bleek, dat de
dienst werd veronachtzaamd.
De bedoelde handelaren, pl.in. 200,
hebben gemeend, het hierbij niet te
moeten laten zitten, maar een be
weging op touw gezet ten einde te
verkrijgen een verbod, van handel
drijven door postambtenaren.
DE VEILING VAN JERUZALEM.
Gistermiddag is in hèt Panorama^
gebouw te Amsterdam een veiling ge-
houden, waarbij ook bet doek J eruza-
lem onder den hamer kwam. De be
langstelling voor deze veiling was niet
bijster groot en als kooper voor het
doek, dat de Maatschappij in Liquida
tie niet onder f 1000 wilde Yan de
hand doen, bood. rich niemand aan.
Na de veiling weird echter de Maag-
denbungsche Panorama-maatschap
pij bij onderhandscho verkoop eigena
resse van het doek.
DE NEDERLANDSCHE VEREENI
GING VOOR ECONOMISCHE
GEOGRAPHIE.
Te 's-Gravenhage werd, onder voor
zitterschap van den heer J. C. Raimaer
de eerste vergadering gehouden vau
een Comité, bestaande uit 31 personen
ten doel hebbend de beoefening der
economisch© geographic in Nederland
te bevorderen.
Het doel der veieeniging is de be
vordering van de studie der economi
sche toestanden van alle landen der
aarde, de verbreiding van de uitkom
sten dier studie, en het verstrekken
van inlichtingen en kennis omtrent
Nederland en zijne koloniën in het
buitenland, ten einde het aanknoopen
van betrekkingen tusschen onze ge
westen en den vreemd© wederzijds
aan te moedigen.
Tot het voorloopig dagelijksch be
stuur werden aangewezen de heeren
dr. H. Blink, voorzitter C. J. K. vatt
Aalst, mr. J. C. A. Everwijn, F. B.(
Löhnis. J. C. Ramoer, een lid der fir-,
ma Heldring en Pierson, ais penning-f
meester en mr. R. E. Kielstra, als'
secretaris.
TER WILLE VAN HET KIND. V
H. M. <3© Koningin-Moeder heeft'
van Hare belangstelling blijk gegei}
ven door het zenden van een gift var}'
f 100.
Een onbekende heeft duizend gul-,
den toegezegd, zoodra met den bouw
van het Koloniehuis van het Centraal,
Genootschap wordt begonnen.
