lil
NIEUWS" en ADVERTENTIEBLAD.
27e Jaargang. No. 8199.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
DONDERDAG 17 MAART 1910 A
ABONNEMENTEN A D V E R T E NT I ÊN:
per drie maanden: «gPSsT J&0& Van 1—5 50 Ct8-j iedere regel meer 10 Cts- Bulten het Arrondissement
Voor Haarlemf120 3 Haarlem van 1—5 regels fl.elke regel meer ƒ0.20. Reclames 30 Cent per regel
Voor de dorpen In den omtrek waar een Agent gevestigd Is (kom der Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
gemeente)130 AdvertentlSn van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cts. per plaatsing;
Franco per post door Nederland1.65 (^/r* 50 Cts. voor 3 plaatsingen k contant
OdHustreerd Zondagsblad, 'voor Haarlem' I I Administratie! Groote Houtstraat 53.
de omstreken en franco per post ,0.45 Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Uitgave der Vennootschap Loorens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Drukkerij; Zuider Buitenspaarne 6. Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiön en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA
Warmoesstraat 7678, Amsterdam. Telephoon interc. 6229.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZES BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD.
AGENDA
VRIJDAG 18 MAART.
Schouwburg: De Hagospelers: Een
Vergissing, 8 uut.
Haarlemmerliede: Raadsvergade
ring, 10 uur.
OM ONS HEEN
No. 1111.
Smal of Breed spoor?
'Al hebben we in ons vorig nummer
leen uitvoerig stuk gegeven over het
rapport van Prof. Franco, dat rapport
zelf is natuurlijk nog veel uitvoeri
ger. Het beslaat namelijk zeven en
twintig bladzijden druks, een om
vang, die aanleiding geeft om te
erkennen, dat de Delftsche hoogleer
aar zijn taak zeer ernstig heeft op
gevat, en zich beijverd, die van alle
kanten te bezien.
Toch geloof ik niet, dat zijn betoog
do voorstanders van smalspoor van
hun ongelijk zal hebben overtuigd.
Maar ik voeg er uitdrukkelijk bij,
dat dit niet zal mogen worden toege
schreven aan slapheid in de argu
menten, maar hieraan, dat we in deze
aangelegenheid minder met feiten,
dan met appreciaties hebben te doen.
Het staat er mee als met den man,
die zei, dat hij den regen zoo buiten
gewoon hinderlijk vond en van die
meening door geen tien anderen kon
worden teruggebracht.
Tot nadere toelichting wil ik wijzen
op wat Prof. Franco zegt over de
moeilijke punten in de lijn.
„Bij informatie bleek mij o. a., dat
„zoowel in Amsterdam als in Den
„Haag er tal van punten zijn,
„waar geen voertuig naast een tram-
rijtuig kan passeeren....", en verder:
„In dit opzicht is het geconcessio-
.neerde net gunstig te achten, aange-
„zien versperringen van het verkeer
„zich slechts tot enkele punten be
merken en niet over lengten van eeni-
„geu omvang uitstrekken."
Maar wie ziet, dat die enkele pun
ten toch nog zes in getal zijn, vraagt
zich af, of dat toch niet zeer hinder
lijk zal zijn op zoo'n klein lijntje.
Zoo kan men moeilijkheden licht en
zwaar schatten.
Ik laat dat zien, hoewel het tot de
eigenlijke vraag waarom breed en
geen smal spoor rechtstreeks niet
afdoet. Zoo zijn er trouwens wel
meer punten in het rapport. Prof.
Franco geeft een vrij uitvoerige be
cijfering om aan te toonen, dat de
nieuwe tramlijnen niet rendabel zul
len zijn. Dit ligt feitelijk geheel en al
buiten de quaestie van de spoorwijdte,
nUgezonderd het verband, dat er be
stemt met de kosten van aanleg. Breed
spoor is duurder en de rapporteur
noemt het daarom een eigenaardig
geval, dat de Hollandsche Spoor dat
juist hebben wii, maar ais ik wel ben
ingelicht, is het verschil niet groot,
althans niet zóó belangrijk, dat het
voor een onderneming als de Hol
landsche Spoor iets behoeft uit te
maken.
Ik heb meermalen doen opmerken,
dat de heele vraag breed of smal
e p o o r geen quaestie van techniek,
maar van politiek is. In zijn conclusie
bevestigt Prof. Franco deze meening
aldus „dat voor het geconcessio-
'neerde net vrijwel even goed smal
spoor als uormaalspoor zou kunnen
gorden voorgeschreven, doch dat de
wagens op normaal (breed) spoor
vooral in bogen rustiger zullen loo-
pen, dan die op smalspoor."
Ik waag de veronderstelling, dat
wanneer op smalspoor voorzie ti
lt i g door de bochten wordt gereden,
dit voordeel zoo goed als geheel zal
wegvallen. Bel».ng.-ijker is wat we
ilezen over grooter aanpassingsvermo
gen aan het verkeer van breed spoor
en betere toegankelijkheid van de
/motoren, remmen, hulptoestellen, enz.
Eigenaardig is het wel, dat uit de
statistiek de voorkeur voor smal
spoor bij tramwegen wel blijkt. Maar,
zoo zegt de rapporteur-, „sedert de
toepassing van electrische tractie ook
op de intercommunale tramlijnen, Is
er wel een kentering merkbaar in de
opvatting omtrent de spoorwijdte dier
lijnen. Aanvankelijk gedreven door
stoomkracht, liepen de stoomtrams
gewoonlijk nie+ -'erder, dan tot het
begin der groo. 9teden en werden
ter plaatse passagiers in paarden
trams, later in stedelijke electrische
trams overgenomen. Bij de electrifi-
catie van de Intercommunale lijnen
laat men deze gewoonlijk verder in
de steden doordringen en verbindt
men ze aan het gemeente-net."
Hieruit en trouwens op tal van
plaatsen blijkt, dat voor een belang
rijk deel, ook naar de meening van
den hoogleeraar, de quaestie be-
hecrscht wordt door de intercommu
nale verwachtingen, die van de lijnen
op den duur worden gekoesterd. Bij
voorbeeld uit de vijfde conclusie
„Dat voor de gemeente Haarlem
„verbindingen met Zuid, Noord en
„West wenschelijk moeten worden
„geacht en deze eerder tot stand zul-
„len komen bij de keuze van nor-
„maalspoor, hetwelk door Concessio-
„narisse dringend wordt voorge
staan".
Met deze laatste woorden krijgt de
lezer misschien een gewaarwording of
hij bezig is te draaien in een krin
getje. En hij zal bij het zien van de
volgende overweging „dat de vitali
teit (levensvatbaarheid) van het ge-
concessioneerde net ten zeerste af
hankelijk moet worden geacht van de
verbindingen", zich afvragen, of de
gemeente Haarlem zich wel behoeft te
bekommeren over de vraag, of de
Hollandsche Spoor op deze onderne
ming winnen of verliezen zal. Toch ts
deze opvatting van den hoogleeraar
ongetwijfeld goed gezien. Het ie voor
een gemeente altijd beter, dat haar
concessionarissen een loonend be
drijf uitoefenen het tegendeel daar
van doet zich in den regel in onvol
doende materieel en slappe exploitatie
gevoelen. En de quaestie, die hier
alles beheerscht, de eisch dat het ge
meentebestuur zelf zeggenschap be-
houde over de lijnen op haar grond
gebied, is door den hoogleeraar vol
strekt niet voorbijgezien. Uitvoerig
betoogt hij, dat eventueele verbindin
gen eerst door den Raad zullen wor
den mogelijk gemaakt, Indien die
zeggingskracht zal zijn verzekerd.
In uniformiteit van het geheele net
in Haarlem, een zeer gewichtig argu
ment voor smalsjwor, ziet Prof.
Franco daarom geen heil, omdat een
regeling, waarbij de E. S. M. (bedoeld
wordt zeker de E. N. E. T.) ook de
lijnen van de Hollandsche Spoor te
exploiteeren krijgt, door hem wordt
betwijfeld, vooral omdat beiden rei
zigers van het Station naar den Hout
vervoeren en de lijn naar Overveen,
zoo niet nu, dan misschien later, zal
concurreeren met de lijnen van do
E. N. E. T. naar Bloemendaal, resp.
Zandvoort, „zoodat de belaDgen van
Concessionarisse", zegt de adviseur,
„beslist niet parallel gaan met die
van de E. N. E. T."
Ziehier weer een typisch geval van
appreciatie. Ik zou meeuen, dat juist
wegens die concurrentie een samen
smelting op den duur door een van
beide partijen, of door beide, of door
de gemeente wel eens zou kunnen
worden gewenscht Wat de laatste
betreft, Prof. Franco meent, dat de
exploitatie door haar zelf, wegens den
weinig op zichzelf staanden toestand,
afgescheiden nog van de rentabiliteit,
minder goed zal gaan. Het Is moge
lijk, maar met zekerheid kan Die-
mand zeggen, hoe over een halve
eeuw opvattingen en toestanden ver
anderd zullen zijn.
Tot lange beschouwingen zou het
uitvoerige stuk zich nog leenen. Ik
zal het voorloopig hierbij laten. Zelfs
quaesties van spoorwegbreedte heb
ben een grens van belangrijkheid I
Maar er is nog één punt, door Prof.
Franco slechts even genoemd, dat
door ons gemeentebestuur goed in 't
oog gehouden dient te worden.
Ik bedoel de levering van den elec-
trischen stroom door de gemeente.
Tot dusver is daaromtrent Dog gee-
nerlci overeenkomst gemaakt, de Hol
landsche Spoor heeft zich daartoe
De verongelukte Auto-paket.
We geven hierboven een afbeelding
van de gistermiddag tusschen Half
weg en Sloterdijk verongelukte
vracht-automobiel der firma J. J.
Veraart. De jongen bij wiens hoofd
een kruisle geteekend is. is de gedoo-
de Arie Lempert uit Den Haag. De
chauffeur aan 't stuurwiel is de 27-
jarige Ferdinand van Vliet, eveneens
uit Den Haag, die ook Woensdag de
auto bestuurde.
Een uitvoerig artikel over dit onge
luk komt voor In het tweede blad van
dit nummer.
alleen bereid verklaard, zonder meer.
Op deze leverantie is, naar het mij
voorkwam, het gemeentebestuur wel
gesteld, ze moet een belangrijke
winstpost kunnen worden. Welnu,
wanneer wat ik wel veronderstel
de Raad op grond van het advies van
Prof. Franco tot breed spoor zal be
sluiten, dan dient mijns inziens voor
af vast to staan, dat de Hollandsche
Spoor voor deze tramlijnen en moge
lijke aansluitingen in de toekomst,
stroom zal betrekken van onze Cen
trale. Dit zal de Maatschappij dan
over dienen te hebben voor het feit,
dat menig Raadslid heenstapt over
bezwaren tegen breed spoor, die door
het advies van den Delftschen hoog
leeraar niet omvergeworpen zijn.
J. C. P.
Stadsnieuws
LEZING TEYLER.
De laatste spreekbeurt voor dezen
winter in Teyler's Stichting werd ver
vuld door Prof. Dr. P. J. Blok, van
Leiden. Tot onderwerp voor zijn rede
had spreker twee groote mannen uit
het midden van de vorige eeuw geko
zen, Thorbecke en Groen van Prin-
sterer.
Prof. Blok ving zijn betoog aan, met
op te merken, dat er in de geschiede
nissen van allo volken tijden zijn te
bespeuren van slapte en zwakheid,
tijden waarin niets zich boven het ge
wone niveau schijnt te verheffen.
Zulk een tijd was voor het Nederland-
sche volk de 18de eeuw. In 't midden
van de 19de volgt dan de herleving,
en in eiken tak van wetenschap en
kunst bloeit het weer, en zijn er groo
te mannen. Zoo waren Thorbecke en
Groen van Prinsterer dat op politiek
gebied.
Thorbecke was de in 1798 geboren
Zwolsche burgerjongen, zoon van een
tabakshandelaar. Met al zijn armoede
wist deze den jongen op het gymna
sium en later in Amsterdam op het
Athaeneum te laten studeeren. Te
Leiden promoveerde hij in de lette
ren.
Prof. Kemper en de bekende Falk
kregen hem weldra om zijn buiten
gewone capaciteiten in het oog, en zij
gaven den jongen Thorbecke gelegen
heid, zich met een reisbeurs naar
Dultschland te begeven, waar hij nog
vier jaren studeerde. Later werd hij
door Willem I tot hoogleeraar in po
litieke geschiedenis en diplomatie te
Gent benoemd.
Under geheel andere levensomstan
digheden was Groen van Prinsterer
opgegroeid. Uit een aanzienlijke fa
milie in Den Haag geboren, promo
veerde hij in reehieu en letteren bei
de. In zijn studententijd was hij in
aanraking gekomen met Bilderdijk,
dio grooten invloed op hem uitgeoe
fend heeft. Groote haat bezielde Bil
derdijk tegen de moderne maatschap
pij, en dien haat wist hij eenigszins,
hoewel niet zoo sterk, op den jongen
man over te brengen. Groen van
Prinsterer werd later advocaat te
Amsterdam, later secretaris des Ko-
nings en in 1836 Staatsraad.
Beide groote mannon kenden
elkander, en waren in den beginne
vrienden. Thorbecke, de doctrinaire
liberaal, was de vriend van Groen van
Prinsterer, den orthodoxe, die de
gansche politiek doortrekken wilde
van het protestantisme. Met de jaren
werd de teaenstéllina tusschen beider
wereldbeschouwing steeds grooter
het begin van de anti-these ontwikkel
de zich. Toch was er ook wel eens
gezindheid, b.v. in de groote Belgi
sche quaestie.
In 1840 kwamen beiden in de Ka
mer en nu nam de harde zware kamp
een aanvang, die tot Thorbecke's
dood, ln 1872, geduurd heeft. Jaren
duor is de strijd voortgezet, eerst tus
schen de beide Kamerleden, later,
toen Thorbecke minister werd, tus
schen Kameriid en minister.
Met de vriendschap was het ook uit,
scheen het, die was geheel in politie
ke vijandschap overgegaan. Maar
toch, toen Thorbecke stierf, wijdde de
vriend zijner jeugd weemoedige woor
den aan de nagedachtenis van hem,
dien hij in zijn verder leven steeds
zoo bestreden had. De oude vriend
schap was nog niet verloren gegaan.
Dat kwam, eindigde spreker, omdat
beiden, hoezeer elkaar ook bestrij
dend, toch steeds vervuld waren ge
weest van het heil van datgene, wat
boven alle partijen staathet Vader
land.
De rede werd met groote aandacht
gevolgd, en een langdurig applaus
beloonde prof. Blok voor zijn boeien
de voordracht.
„Eet leierlanflsch Tooneol" llUft
in Haarlem spelen.
Onlangs meldde de „Tel.", dat de
Kon. Vereen. „Het Nederl. Tooneel",
om versnippering van krachten en 't
vermoeiend heen en weer reizen te
voorkomen, besloten had, voortaan
alleen ln Amsterdam, Rotterdam en
Den Haag te spelen.
Daar een dergelijk besluit zeker
zeer teleurstellend voor de Haarlem -
sche Schouwburgbezoekers zou zijn,
hebben we ter bevoegd er plaatse ge
ïnformeerd. Daar was van een derge
lijk voornemen, als de Tel. bedoelde,
niets bekend.
Het Nederl. Tooneel blijft dus te
Haarlem spelen.
VRIJZ.-DEMOCRATEN.
Als candidaten voor het hoofdbe
stuur van den Vrijz.-Dem. Bond zijn
door de afd, Haarlem gesteld de taee-
ren mr. J. H. Thiel alhier, Frans
Netscher te Santpoort en C. Menke te
Utrecht.
J u b i 1
Men schrijft ons:
Woensdag herdacht de heer J. J.
Berghuis, hoofdagent der Levensver
zekering-Mij. R. V. S. en Rotterd.
Ziekenfonds den dag, waarop hij vóór
25 Jaar bij de Maatschappij R. V. S.
als agent in dienst trad. Zoowel van
directeuren, superieuren, collega's
en kantoorpersoneel ontving de jubi
laris blijken van belangstelling; na
mens de directeuren en collega's ont
ving hij eenige fraaie geschenken.
Kunstna Arbeid.
Gisteren op üe repetitie van „Kunst
na Arbeid" vierden de heeren H. C.
Mhller, penningmeester en C. Ger
ritsen, bibliothecaris, hun 12 1/2-ja-
rige bestuurslidmaatschap. Bij mon
de van den heer H. J. "van Muijen
warden zij gedukgewenscht namens
de leden en werd hun een geschenk
van blijvenden aard overhandigd-
Ongeval.
Gisterenavond omstreeks 6 uur
kwam in de Rollandstraat het 7-jarig
zoontje van de wed. v. W., dat al
daar aan het spelen was, zoo te val
len, dat het zijn beentje brak. Dr. A.
A. G. Land deed het knaapje naar het
St. Elisabeth's Gasthuis overbren
gen.
DOOPSGEZINDE SCHOLEN.
In de Doopsgezinde scholen op het
Groot Heiligland (hoofd de heer A. C.
Hendriks) en in de Ripperdastraat
(boofd de heer W. Swart) is het werk
der leerlingen ter bezichtiging uitge
stald voor ouders en autoriteiten.
De heer W. Swart had de vriende
lijkheid ons door zijn school rond te
leiden, een rondgang, die de gunstige
meening omtrent deze onderwijs
inrichtingen zoo mogelijk nog ver
sterkte.
Gelijk men weet is de heer Swart
een der voormannen op het gebied
van den handenarbeid. En men staat
er werkelijk verbaasd over, ook al 13
men niet geheel vreemd op onderwijs
gebied, hoe belangwekkend de heer
Swart het zijn leerlingen weet te ma
ken.
De peuzels van een jaar of acht
weten dingen te maken naar de na
tuur, of zelf te ontwerpen, die men in
een luxe-winkel zou kunnen te koop
aanbiedeD. Dit brengt sommigen er
toe, den heer Swart te verwijten, dat
hij nijverheid en kunstnijverheid doet
beoefenen. Juist, zegt de heer Swart
dan, daarop moeten we ook aanstu
ren, want dèt vraagt het leven ook.
En als men den houtarbeid der 10-
of 11-jarigen bekijkt, dan merkt men,
dat knappe vaklieden het de kleinen
niet verbeteren zouden. En hoe de
fantasie der kinderen ontwikkeld
wordt.
Het teekenwerk en klei-, karton- en
houtarbeid is zooveel mogelijk vrij.
De onderwijzer leidt alleen en zeer
spaarzaam. Zoo gebeurt het, dat kin
deren van zes jaar reeds zelf waarlijk
aardige sieraden ontwerpen en teeke-
acn.
Intusschen, dat alles is geen doel,
maar middel, om de kinderen steun
te geven bij het onderwijs ln de leer
vakken, als geschiedenis, aardrijks
kunde, natuurkunde, enz.
Dat dit alles de practische waarde
van den leerling zeer verhoogt, zijn
belangstelling levendig houdt, zijn
fantasie prikkelt, zijn schoonheidszin
aankweekt en zijn gevoel voor nauw
keurigheid versterkt, is duidelijk
waarneembaar in alles, wat men hier
op de school waarneemt
Gedurende den derden schooltijd
worden de meisjes onderwezen ln de
kook- en huishoudkunst. Daarvoor
heeft men nu een model-keuken inge
richt.
De inspecteur van het lager onder
wijs, de heer Fabius, die veel voelt
voor de ontwikkeling van het onder
wijs in deze richting, heeft den heer
Swart opgedragen advies uit te bren
gen omtrent de resultaten van het
kook- en huishoud-onderwijs, vermoe
delijk met het oog op de invoering
daarvan op de lagere scholen.
Uit de Rechtszaal
VERDUISTERING f)OOR EEN
NOTARIS.
De notaris J. N. van Aalsmeer is
hedenmorgen door de Haarlemsche
Rechtbank veroordeeld tot 5 maan-
t den gevangenisstraf.
De Rechtbank nam als bewezen
aan de wederrechtelijke beleening eö
toeëigening van effecten, welke uit de:
nalatenschap van mevrouw de Wed.
Van Dijk aan den notaris waren toe
vertrouwd.
Deze uitspraak ia, zooals men zich
herinneren zal, overeenkomstig den'
elsch van het Openbaar Ministerie.
VERDICHT VERHAAL.
C. G. wist van mevrouw V. te Bloe
mendaal f 10 los te krijgen door een
onwaar verhaal, dat hij haar op-
dlschte. HIJ beweerde nl zonder werk
te zijn, een vrouw en 8 kinderen te
hebben, en werk te kunnen krijgen in!
Arnhem, en nu had hij geld noodlg
voor reiskosten en voorschot voor
zijn kostgeld, In werkelijkheid heeft
C. G. een vrouw en twee kinderen en
is niet naar Arnhem geweest. De sub-
offlcler van justitie eischte voor dff
feit, dat niet op zichzelf stond, 3
maanden gevangenisstraf met aftrek
van preventieve hechtenis.
Mr. Ribbius, de verdediger, vroeg
om vermindering van straf, omdat'
bekl. In den tijd dat hij het misdrijf
pleegde, geen geld had om zijn gezin
te onderhouden.
'ANTHRACIET GESTOLEN.
Uit een schuit, liggende in de We;*
tergracht te Haarlem, namen P. J. R.
en H. H. elk ln Januari een zakje
anthraciet weg.
De beide beklaagden bekenden. Zij
waren zonder werk, en een hunner
zei, dat hij zijn kinderen niet zoo kon
zien bibheren van koude..
De officier van Justitie merkte ep
dat er ontzaglijk veel anfliraciet en'
kolen gestolen wordt van groote ter-
Teinen. wat nogal gemakkelijk gaat
en eischte daarom tegen TI., die al
meer met de justitie in aanraking ia
geweest, twee maanden en tegen R.,
een maand gevangenisstraf.
LEGER DBS HEILS.
P. T. werd beschuldigd van herrle-
maken in een bijeenkomst van het
Leger des Heils ln de Schagchelstraat
alhier.
Beklaagde beweerde, dat hij naar
die bijeenkomst was gegaan om iets
goeds te hooren. Hij ging er dikwijls
heen. Leven werd gemaakt door ie
mand ,die achter hem zat.
Een heilssoldaat had echter gezien,
dat beki. onder het zingen schreeuw
de en lachte, en op een aanmaning
had hij hem gezegd: Je bent gek. Toen
een politie-man bevestigende verkla
ringen had afgelegd, vond de officier
van Justitie aanleiding met het oog
op de flauwe en onsympathieke wij
ze, waarop dikwijle tegen het Leger
des Hells wordt opgetreden, tweo we
ken gevangenisstraf te eischen.
DE BORREL.
Eenige Jongelingen, min of meer
onder invloed, hadden hun aandacht
gevestigd op een onschuldig konijn
tje, dat verschrikt rondsprong in zijn
mandje door het leven in een café.
Toen de eigenaar de tapperij wilde
verlaten, was het mandje leeg.
Terecht stond hiervoor J. P. K.,-
die erkende dat hij met eenige ande
ren in een vroolijke stemming het
beest had meegenomen, en doodge
maakt om het te gaan verkoopen in
een ander café. Daar vonden zij een
kooper, die het dier voor 60 cts. over
nam, welk geld zij vervolgens weer
ln drank hadden omgezet. Bekl. deel
de mede, dat door hem en zijn vrien
den 2.50 schadevergoeding is ge
geven.
Geëisicht werd een geldboete van
6 of 6 dagen gevangenisstraf.
Weldadigheid naar V or*
mogen.
Wij herinneren er onze lezers nog
maals aan, dat Zaterdag a.s. het con
cert van den heer Steenman plaats
heeft, en dat ln de „Egmont" mevr.
Van Eibergen Santhagens—Waller de
solo-partij zal zingeu, en de verbin
dende tekst zal worden gedeclameerd
door den heer Fr. d. W. H., wiens
vertolking ln het „Kind van Staat"
bij vele Haarlemmers ln herinnering
zal zijn gebleven.
Rectificatie.
Bij de uitspraken, gisteren door hel
Kantongerecht alhier gewezen, is ons
abusievelijk opgegeven K. v. d. D.,
te Velsen, overtreding Drankwet, /S
boete of 3 d. hecht,, dit moet zijn
boete of 3 d. hecht.
