Be Kwartjes-Advertentiën
vara HAARLEM'S DAGBLAD
Ais Je «oo"h vor^elBng eea Vriend
1 Fritz" bijwoont, krijg Je too «ten in
druk, ©en stuk uit het voor-historisch
tijdperk te tien. De gezellige, goed
ronde Fritz Kobus, de brave, patriar
chale rebbe David Sichel, da lieftal
lige, verlegen Suze, de gemoedelijke
smullers Ilamero en Frederik, de
dienende engel Cathe'rina en de sui
ker-zoete operette-boertjes, waar zijn
ze gebleven? Zij hooren zoo in een
tijd1 thuis, dat cr nog geen slechtheid
in de wereld bestond
Is het nog maar 50 jaar geleden,
dat er monschcn waren, die nooit
eens onaangename, harde woorden
togen elkander zeiden, dat oude,
trouwe huishoudsters één en al zorg
waren voor hun ongetrouwde meos-
sters, dat de boeten en boerinnen,
aard g en idyllisch gegroepeerd, sen-
timeulcele liedekens cp het land zon
gen, dat Cliristcnen in vriendschap
omgingen met aartsvaderlijke rabbij
nen. en jonges onschuldige boerinne
tje* bijbolsclie verhalen deden bij een
bron? Zoo was het dus nog in de da
gen ,toen onze vaders en moeders
jong waren! En nu?
Nu kijven en schelden de menschen
als je Heijérmans ten minste moet
gelooven van 's morgens vroeg tot
's avonds laat tegen elkander, nu
doen oude huishoudsters niets anders
dan stiekem je cognac opdrinken en
je good stelen, uiten boeren en boer
innen zich uitsluitend nog maar in
ruwe en liederlijke taal, blijven de
joden in hun zelfgeschapen ghetto's
opgesloten en vertellen jolige boe ren-
me.den alleen nog maar aardigheden
van verdacht allooi, als ze toevallig
nog eens water uit een bron moeten
halen.
Maar juist, omdat wij heden ten
dage zoo nrecies weten en het op het
tooneel zoo herliualdehjk hebben mne
ten hooren en zien, hoe slecht en ruw
de menschheid van tegenwoordig is,
doet het als een verkwikking aan, ein
delijk weer eens fe luisteren naar
zulke ouderwetsche en naive schrij
vers, die de wereld alleen maar door
gekleurde brilleglazen bekeken.
En zooals Krckmann-Chatrian, zoo
heeft ook Willem Royaards blijkbaar
de personen uit Vriend Fritz gezien
kleurig en fleurig, beminnelijk-naief.
aardige figuren uit de oude. onschul
dige operette-wereld zonder al te veel
werischeliikhcid. Ze zag met genoegen
naar dit snel van luilekkerland, je
voelde je met Fritz Kobus lieha-
gelok en •■ezelhg-epoist. alsof je met
Inuit gegeten en gedronken
gedrónken vooral en jc kwaui in
de juiste stemming om te gaan geloo
ven. dat de zon je altijd zou beschij
nen en de lente nooit meer zou eindi
gen.
„Vncnd Fritz" wekt vele oude her
inneringen op, niet alleen herinnerin
gen aan zoo'n kinderlijk© wereldbe
schouwing van weleer maar ook* van.
vermaarde acteurs, die in dit bekende
werk zijn opgetreden. Wij denken aan
Poso-irt, Louis R--"uvmeester. Rosier
en Alexander Faassen, die allen triom
fen hebben behaald in de rol van den
reblie David Sichel en vooral ook aan
Willem van Zuylen, den geïncarneor-
don Vriend. Fritz Willem van Zuylen
de epicurist, die het leven steeds van
de zonzijde beschouwde, was vriend
Fritz: Willem Royaards sp'eelde
hem. Hij deed dit met zeer veel talent,
m.mr het bleef toch steeds spel.
Voor Meyer van Beem was de rol
van den rebbe niet nieuw 15 Jaar ge
leden heeft hij als David Sichel met
Willem van Zuylen een toornée go-
maakt. De rebbe van Van Beem is nar
tuurlijk, fijn en van ongezochten hu
mor, zonnig en warm. Voorde Paleis
zaal was de figuur echter wat l e
f ij n, niet krachtig genoeg aangezet
om steeds het gewenschte effect in die
grooto ruimte te verkrijgen. In oon
■kleinere zaal, zooals hier in Haarlem,
zal er zencr nog grooter charme van
hem uitgaan, maar nu reeds was Da
vid Sichel voor den heer Van Beem
een zeer groot succes. Het hartelijk
bravo, dat aan het slot uit de zaai
weerklonk, was ongetwijfeld een blijk
van sympathie voor dezen bescheiden
acteur, die in deze rol spoedjg zal ju
bileereu
Mej Jurgens was als Suze naif, be
koorlijk en verlegen, zooals hel- be
hoort het verhaal aan de bron deed
zij zeer lief. Van Ollefen en Spoor
spoe-iucu, zooals zij er uitzagen, upge-
xei en zwaar geverfd.
ilet toumxd zag er voorul in I
airiaardigst uil. Bij volgende voor
stellingen zul het tempo zeker wat
vlugger worden >meu en dan zul
het vruohjke stuk van Lrciiinonn-
Chatrian zeker nóg meer succes heb
ben dun gisterenavond.
Voor menschen, die op het tooneel
alleen den zonkant van het leven wen-
schen te zien, „omdat or in de we
reld tocli al genoeg narigheid
voor ouders, die met hun kindereu
eens een onschuldig spel willen bij
wonen. is „Vriend Fritz" voor dit sei
zoen liet aangewezen stuk.
J. B. SCHUIL.
Hliï NEDERL. TOONEEL.
Het prospectus omtrent de voorstel
lingen van do K. V. „Het Neder
landse! i Tooneel" te 's-Gruvenbage be
vat mededeelingen over het reper
toire.
Voor het a. s. seizoen zijn in voor
bereiding o. a. de oorspronkelijke
stukken. ..Freuleken", door H. C. J.
Roelvink. en ..Geluk", door mevr.
Suze 1« Cliapelle—Roobol.
Verder Eik wat Wils", door Sha
kespeare, „De p«veinsde Confiden
ties", door Marivaux. „De gebroeders
Knr.iniiizov", naar den roman vnn
Dostoievsky, ,,ITet huwelijk van Figa
ro". door Beaumarchais, „De Twee
lingen vnn Brighton', door Tristan
Bernard, „Overmacht", door Max
Droyer, „De Vreemdeling:", door Je
rome K. Jerome, „Samuel Pickwick'",
bewerkt duor L H. Chrispijn, „De
Volkstribuun", door Paul Bourget.
In de samenstelling van het gezel -
sohap kwam dit jaar eenige verande
ring, door het vertrek van mevr. Gus-
ta Chrispiin—Mulder en den heer Lo-
bo, en door nieuwe verbintenissen,
aangegaan met mevr. Caroline van
Dommelen, mej. H. C Demmink. mej
8. de Boer. mej. Anna de Raay en den
heer Ch. Mftela
Van onzen Relzenden
Redacteur.
TERUG NAAR 'T VADERLAND.
De moeilijkheden, die bij het terug-
koeren van Russische landverhuizers
uit Amerika, door Pruisen aan de
Russische grenzen, te Eydukuhnen en
Alexandrowna, eeingen tijd geleden
ook de Nederlaiidsclie regeering tot
ernstig optreden dwongen, zijn thans
voor een groot deel uit den weg ge
ruimd.
Vernomen hebbende, dat in den
nacht van Maandag op Dinsdag de
„Kursk", een dei groote Amerika-
stoomere van do Russian East Asia
tic Steamship Cy. Line te Rotterdam
was aangekomen, begaven wij ons
Dinsdagmorgen naar de ligplaats
van het schip, aan de 2e Katendrecht
sche haven, bij loods D, en dank zij
do vriendelijke hulp van den heer Pe
terson, den Russisrhen zaakgelastig
de, belast met hot toedicht en de rege*
ling van het Russische landverhui-
zersverkeer in de Rotterdomscho ha
vens, waren wij in staat, de interes
sante terug-verhuizing van een aan
tal tusschendeksroizigers bij to kun
nen wonen.
De „Kursk",.wit en zwart geverfd,
met twee okurgeio schoorsteenen, de
Russische vlag wil, blauw en rood
voor don boeg. met een witte ster
in de biauwe bami, maakte, aan de
kade liggend, ©on goeden indruk.
Het se I lip, dat ruim 12 5.\i. lang is,
(13.U0Ü ton metende, met 26 voet diep
gang) kan 1530 passagiers herbergen.
Ook toen wij hei schip betreden heb
bende, een rondgang deden, bieef die
goede mdruk bewaard Hoewel men
hier aan boord niet de groot© luxe
aantreft, die men op de stoomers der
Holland-Anierika-lijii vindt, toch ge
tuigen eetzaal, rook- en leeszaal van
comfort. De kajuiten, die wij bezicti-
tigden, waren ruim en van veie ge
makken voorzien.
Op de brug bezichtigden wij de on
derwater-telefoon, die bij mistig weel
de belsignaJen der onderzeese he
boeien, die men talrijk aan de Ame-
rikaansche kusten vindt, overbrengt,
on bij de leeszaal hingen de mede
deelingen van de draad!ooze telegraaf
waardoor de passagiers gedurende de
overtocht op de hoogte worden ge
houden van de voornaamste gebeur
tenissen op het vasteland. Ook
heerscht aan boord zindelijkheid en
orde. De „Kursk" had 816 landverhui
zers uit New-York medegebracht,
waarvan er 403, waaronder 110 Rus
sen, te Rotterdam ontscheept zouden
worden, om vandaar van het Maas
station in de richting van Duitsch-
iand verder te reizen. De 413 lund-
\erhuizers, die aan boord bleven, zou
den naar Libau gaan.
De heer de Petersou was juist bezig
de passen der Russische landverhui
zers te viseeren en af te stempelen.
Deze passen zijn wat de tekst aan
gaat, woaiderwerkjes van diploma
tisch vernuft Om dit goed te begrij
pen, lette uien op 't volgende:
De RuSsische regoering wenscht,
geen landverhuizing van haar bevol
king. Daarom wenscht zij de land
verhuizing zooveel mogelijk tegen te
gaan. Verliet iemand vroeger zon
der pas voor het buitenland Rusland,
dan werd hem liet terugkeeren in
Rusland uiterst bezwaarlijk, ja schier
onmogelijk gemaakt. De landverhui
zer, die zich echter langs den offieiee-
ien weg een pas wilde aanschaffen
had een groot aantal autoriteiten te
bezoeken en f 30 te betalen. De arme
lieden, vaak niet of nauwelijks kun
nende lozen of schrijven, waagden 't
er «ian ook maar dikwijls op, zonder
pas, het vaderland te verlaten. Maar
wanneer zij dau eenige jaren in Ame
rika geweest waren, wal geld hadden
overgespaard en nu verlangen kregen
naar hun famine m 't vaderland,
wenschte het vaderland hen rue* meer
te ontvangen. Bij gebrek aan een pas
werden zij niet meer toegelaten «in
vandaar de velerl«5i stribbelingen bij
't vervoer over de grens.
Thans vex-strekt de lieer de Peter-
sou, in opdracht van de Russische re-
georing, de terugkeerenden een pa
pier- met in Russisclien Tekst de vol
gende mededeeling:
„Het consulaat-generaal van Rus
land te Rotterdam verklaart bier
door, dat de bewoner N. van het
gouvernement X., lieden voor dit con
sulaat is verschenen en meegedeeld
heeft, zonder een behoorlijke pas Rus
land verlaten te liebben. Deze ver
klaringen is hem afgegeven, om hem
een vrijen doortocht naar Rusland
mogelijk te maken
Deze verklaring is eigenlijk een be
kentenis van den persoon, dien het
betreft, dat hij zich aan een volgens
de Russische wet sualbaar feit heen
schuldig gemaakt. Vroeger werden
dan ook inderdaad de naar het va-
derland terugkeorende landverhui-
zors gèarresUiurd en hadden veel on
aangenaamheden te verduren. Thans
echter behandelt men de terugge
keerde vaderlanders Liberaal.
Deze «„verklaring", en dit is het
diplomatische kunststukje» voorkomt
strubbelingen met buitenlandsche re-
gearingen, muur geelt den bezitter
geenerlei recht integendeel maakt
hein afhankelijk, zoodat hij bij de
minste aanleiding kan opgeborgen
wordenl
Hier, aan boord van 't schip, oai-
der de energieke en toch nienschlie-
veude leiding van den lieer de Peter
son, ging al les vlot. Zelfs veroorloof
den enkele der landverhuizers, die
hun papieren in orde lieten brengen,
zich blijkbaar vroolijke opmerkingen,
tenminste de omstanders lachten.
Maar daar alles in 't Russisch ging.
verstonden wij, tot «xnzen spijt, den
humor van deze gevallen niet.
Een der aanwezigo eerste klasse
passagiers, een geboren Rus, vroegen
wij eenige inlichtingen.
„Wij kunnen begrijpen", zeiden
wij, „dat do Russische regccring te
gen de landverhuizing is. Rusland
zelf bezit nog onmetelijke terreinen,
die in cultuur gebracht kunnen wor
den. Maar irwlion de Russische regee
ring eenerzijds de landverhuizing be
moeilijkt, is het toch verstandig wan
neer zij in Rusland zelf de bestaans
voorwaarden zoo maakt, dat geen
landverhuizing noodzakelijk is.
„De Russische regeering heeft voor
de Joodsche landbouwers landbouw
koloniën gesticht. Dezen slaagden aan
vankelijk en men was over de resul
taten tevreden. Later echter bleek,
dat de ..Ezra", dat is de Joodsche
Vereeniging voor hulp .en steun aan
rasgenooten, zich met de koloniën
had bemoeid en de resultaten daar
door op papier er rooskleuriger aan
zagen dan in de werk«dijk.heid.
Sedert kwijnen die landbouwkolo
niën, daar de regeering geen subsidie
van buiten wenscht©, maar natuur
lijke ontwikkeling."
Het ontbrak ons aan de noodigo ge
gevens 'om de juistheid van deze mo-
dodoeling na te gaan die wij dus
hier slecils weergeven, zoouls zij ge
daan werd, zonder zo als een vast
staand feit te geven
..Waaraan schrijft u de Jodenver
volgingen in Rusland toe'.'"
„Er ztjn velerlei oorzaken. Eén voor
name is deze: De Russische Jood is
sober, intelligent en ijverig. Als hij
een vak geleerd heeft, kleermaker,
schoenmaker, bontwerker, en hij
krijgt in de dorpen klandizie, komt
hij spoedig tot ©enigen welstand. De
Russische boer is wel werkzaam,
maar niet intelligent en ook vaak
niet matig. Heeft hij grond in pacht,
dan moot hij 12 procent betalen voor
het kapitaal, dat hij voor zijn bedrijf
noodig hoeft. Wij kennen in Rusland
nog niet do zoo gunstig in Duitscli-
land en Nederland werkende boeren
leenbanken, banken, die tegen een
matige rente den boer aan bedrijfs
kapitaal helDen. Daardoor blijft de
boer, ondanks zijn arbeid, arm. En
vandaar dan vaak botsingen"
Wij vervoegden ons nu weder tot
den heer de Peterson en vroegen hem
of «le landverhuizing uit Rusland
thans nog door de regeering bemoei
lijkt wordt en of zij groot van om
vang was.
„Zooals ik u zeide, do Russische
regeering ziet niet gaarne haar be
volking uit het land trekken. Daar
om zijn er niet, zooals elders, speciale
Russische maatschappijen, die con-
cessnjs voor het vervoer van landver
huizers van de regeenng kunnen koo-
pen. deze lijn. de Russian-East Asia
tic, is de eemgste, die officieel land
verhuizers vervoert. Volgens de sta
tistiek zouden jaarlijks slechts 15000
mcusclien Rusland verlaten, om naar
Amerika te trekken. Echter er zijn
zooveel officieuse en klandcsUene ge
legenheden, da tgetmiddeld naar schat
ting dagelijks 2500 menschen Rus
land verlaten. Het grootste deel trekt
naar Canada, cm bij den landbouw
werkzaam te zijn. In de laatste jaren
zijn echter ook veel Russische land
verhuizers naar de Italiaansche wij-
zo gaan werken".
„Zeker. Zie, velen aragen nun wit
te boordjes on modieuss dassen en
zelfs gesteven overhemden. De tus
scliendekspussagiers die uit Amerika
terugkomen, zijn te vergelijken met
de tweede klas passagiers, die uit
Rusland vertrekken".
Wij mengden ons nu onder de men
schen, die ons reporters-boekje ziende
eerst wat wantrouwig waren, maar
spoedig, nadat wij hun verteld ho<l
den, dat wij voor de pers kwamen en
informeeren of zij tevreden waren
met de behandeling aan boord, onze
vragen gaarne beantwoordden.
Enkelen verstondon Duitsch. And©
ren Sadden, in den tijd dat zij In
Amerika waren geweest. Engelsen
geteerd en waren daar niet weinig
trotsch op.
Wij richtten ons het eerst tot een
gunstig uitziend én jongen kerel
„Heeft het u ui Amerika bevallen?"
„Dat gaat nog al. Ik ben in Rus
land kerkza nger geweest. Daar ver
diende ik niet beel veel mee maar
het was een aangenaam en niet
moeilijk werk."
„Wat was uw beroep in Amen-
ka
..Ik was te Buffalo en werkte er
als kuperdraaier op een fabriek.
„Hoeveel verdiende u daarmede?"
„Drie dollars \i ?.i>0) daags bij een
werktijd van 8 tot 10 uur. Ik was
stukwerker".
„En kon u daarvan veel overspa
ren?"
..ALs ik datzelfde werk in Rusland
doet. verdien ik wel iets minder,
maar ik heb ook minder uitgaven en
dan ben ik in mijn eigen vaderland
bi| mijn families. Ik heb vader en
moeder elke maand veertig gulden
over kunnen zonden en heb nu onge
veer 40U gulden vrij géld, nadat de
heele reis betaald is. Dat heb ik in 15
maanden mei gehouden. Maar ik heb
hard, hard niueton werken".
De hoer de Peterson deelt ons me
de, dat een zeer groot aantal Russi-
sclie Joden, juist als deze jonge ntan
heiniw«j© naar Rusland krijgt. Ouk
zijn ze allen zeer familie-ziek en dit
drijft hen er toe, zelfs zonder pas,
weder naar 't vaderland terug te keo-
Een man van in de zestig jaren,
sprak ons nu aan.
,,Lk spreek Duitsch mijnheer. Ik
ben uit Kroatië, waar ik in mijn
jeugd de Duitsohe school bezocht
heb".
„Zoo, zoo vriend. En hoe beviel "t
u in Amerika?"
eon goed land, waar men ook hard
moet werken, wannéér'men wat wil
oversparen. Ik houd van nnjn vader
land en daarom ga ik weer terug. Ik
had er altoos verlangen naar... Ik
heb heimwee. Mijn vader," mijn moe
der, mijn broers en mijn zuster zijn
in Rusland oh daarom wil ik ook
voortaan weer in Rusland zijn".
Een klein, pienter kereltje komt
naar mij toe. Hij wil ook onder
vraagd worden voor <1© courant. Da
delijk toont hij mij zijn rechterhand.
Aan zijn ringvinger heeft hij een
gouden ring met twee groote «liaman-
ten en ©en robijn.
„Ik ben diamantzetter en heb in
New-York gewerkt. Daar verdiende
ik 25 dollars 's weeks (1 dollar is
I 2.50; Doch in ltusluiid verdien ik
150 dollar ia de maand. Ik hob dui
zend roebel naar huis gestuurd".
„Gaat u uw familie haten om naar
Axoenka mede te gaan?"
„Neen... Ik blijf voortaan in Rus
land".
„Maar woont u niet liever in Ame
rika, waar u moer vrijheid heeft en
geen Jodenvervolgingen plaats vin
den?"
„Ik woon in een district, waar geen
vervolgingen bekend zijn. Ik heb een
woonbewijs. (.In sunning© Russische
provincies hebben de Joden het recht
te wonen en worden zij weinig lastig
gevallen). Ik ben tevreden in Rus
land."
Wij spraken nog met een terugkee
renden landverhuizer, een Oostenrij
ker van geboorte, ihe twee jaar te
N'ew-Vork in eefi restaurant had ge
werkt. Zijn ouders hebben te Weenen
ook een restaurant en daar ging hij
nu «erken, omdat zij hulp noodig
hadden. Hij had m die twee jaar 150U
gulden gespaard en naai- huis ge
zonden.
W ij trachtten nu een onderhoud te
hebben met een der vrouwen. Doch
dat ging moeilijker. Zij spraken al
leen Russisch of Poolscli en waren
buitendien schuchter of wantrouwig.
Maar eene vrouw stond ons te woord.
Zij was een Russische Jodin, als we
duwe naar Amerika gegaan en had
zich daar tot vroedvrouw laten oplei
den. Zij was tevreden over' haar ver
dienste, doch ging nu naar Rusland
terug, omdat ze ook daar als vroed
vrouw een goed bestaan zou kunnen
vinden en liever bij haar familie
thuis dan in den vreemde was.
De Joodsche kok, die aan boord
van de „Kursk" is, en die voor de
Joodsche landverhuizers hot eten ri-
Mostemi een fejBgn.K*tje
maar
zijn een gixIden
omdat de oplage van HAARLEM'S DAGBLAD zeer groot is en
steeds blijft stijgen.
Jaarlijks worden er
TIENDUIZENDEN geplaatst.
„Wat is dat?
„Elk jaar trekken uit Italië hon
derdduizenden mannen naar Ameri
ka en werken daar in don landbouw.
Zij laten vrouwen en kinderen in
Italië. Nadat zij nu in Amerika eenige
jaren gewerkt hebben, solair levend
en elke cent sparend, kooien zij met
ooii sommetje in baai- naar Italië te
rug en gebruiken dat als bedrijfska
pitaal om zich in Italië te vestigen.
De Amerikaansche regeering, die het
er echter om te doen is, nijvere bur
gers op haai- grondgebied voor goed
gevestigd te zien, heeft weinig op met
deze soort van landverhuizers, die
nuiJiocnen kapitaal uit Amerika naar
Italië brengen en beraamt maatrege
len, om hierin verandering te bren-
gen. Bij de Russische landverhuizers
ziet men hetzelfde Al de menschen,
die nu terugkeeren, hebben gespaard
velen ook hun familie in Rusland
geld tot levensonderhoud gezonden.
Heden nog was er een tusscjiendeks
passagier, <lie niet aan boord zijn
geld gewisseld kon krijgen. Hij had
een biljet van 1000 roebel zijn
spaargeld, dat hij mee naar Rusland
bracht.
„Ook de Joodsche landverhuizers
keeren voor een groot deel weder
naar Rusland terug, hoe moeilijk voor
hen vaak het leven daar ook is. In
den laatsten lijd is zelfs het percen
tage der Joodsche landverhuizers
naai- Amerika, dat vroeger 80 pCt.
van het geheel eaanta lwas, tot 40
pCt. gedaald. Onder de landverhui
zers. die u thans hier ziet, zijn be
halve Russische Joden, veel Polen,
Litthauers, Galliciérs, Kroaten en
ook wel Oostenrijkers en Duitschers.
Wij namen nu een kijkje op het
tusschendek, waar mannen, vrou
wen en kinderen ui bonte verschei
denheid bijeenwaren. Men vond er de
meest uiteenloopende typen, doch er
herschte eer een blijmoedige dan een
gedrukte stemming. Trouwens, al
deze lieden kwamen terug uit Ame
rika; zij hadden niet alleen liet geld
voor den overtocht 150) kunnen be
talen, maai- blijkens hun kleeding en
bagage zich uit de vroegere ellende
kunnen opheffen door den veredelen
den arbeid.
,.IIoo is hun gezondheidstoestand?"
vroegen wij den eersten stuurman.
„Over 't algemeen uitstekend. Er
zijn een dokter met twee ziekenver
plegers aan boord dxxih andere
ziekten dan maaglijden ten gevolge
van zeeziekte zijn niet voorgekomen".
„En de zindelijkheid? Hebben zij
ook te dezen opzichte in Amerika wat
eeleerd?"
„Dat is maar zoo, zoo. Ik ben te
Ohio op e©n waggon fabriek werk
zaam geweest. Vier j aren en twee
maanden, bij Barstoy Smith. Ik ver
diende I 3.50 daags. Het was een
liard werk."
„Waarom gaat u weer terug?"
„Omdat ik heimwee heb. Er is geen
beter en mooier land op de wereld
dan Kroatië. Geen water, zooals hier
neen... maar u moet onze bergen
zien en onze bossclien. Daar is het
hier niets bij (Hij kijkt minachtend
over de verschansing naar 't druk be
varen water). En Amerika is heele-
maal niets tegenover Kroatië. Mijn
Ierland is 't mooiste land van de
heele wereld. En er wonen menschen,
werkelijke menschen. In Amerika wo
nen geen menschen. Ik noem dat last
dieren."
„Maar waardeerde u de Ameri
kaansche vrijheid niet?"
„Ik niet. Ik ben best tevreden mot
mijn vrijheid in Kroatië. Maar mijn
vrouw hield meer van die Ameri
kaansche vrijheid.... Die is er geble
ven
Ik moet niets van «lie Ametrikaansciho
zeden hebben. Bij ons in Kroatië, zijn
de vrouwen trouw. In Amerika heeft
de vrouw voet te veel te vertellen. En
daarom moeten de mannen er zoo
hard werken hun leven gaat met
zwoegen voorbij, om vrouwen op te
dirken en te verwennen, die 't ten
slotte niet eens waard zijn. Ik wil dan
maar liever wat minder verdienen en
wat minder werken... maar in mijn
goed vaderland gelukkig en tevreden
zijn. "Kom in mijn vaderland mijn
heer, in Kroatië. Dat is het beste
land op de wereld!"
En de oude man, omgejen door do
andere landverhuizers, kijkt uitda
gend en overtuigend om zich heen.
Een zwaar gebouwde kerel met een
Maxim Gorki-type, breode schouders,
vertelt mij, dat hij ginds in Amerika
sjouwer is geweest. Ja, hij heeft goed
geld verdiend. Maar als hij zijn paar
glazen bier dagelijks dronk en zijn
vieesoh rat, wat hij noodig heeft bij
zijn zwaar werk, dan hield hij al
evenmin veel over als in Rusland.
Daarom keert hij terug. Waarom dan
in den vreemde leven? In Rusland is
het ten slotto even goed en Rusland
is Rusland".
Wij spreken nu weer een Russi-
schen Jood aan.
„Ik ben timmerman van mijn am
bacht. Ik bon uit 't gouvernement
Minsk. Amerika is een goed land,
waar men hard moet werken, als men
wat wil oversparenRusland ls ook
tuoel toebereidt, dealde ons nog me
de, dat vele Russische Joodsche land
verhuizers ontnuchterd uit Amerika
terugkeeren. Wijwaren nu getuige
van 't afgeven der spoorkaartjes aan
de landverhuizers, die por trein ver
der zouden reizen. Eón was er, die in
nogal heftige bewoordingen protes
teorde, omdat hij, naar hij meende,
dertig cent te veel had betaald, die
hij terugbetaald eischte.
„Wat is uw nationaliteit?" vroeg de
heer de Peterson.
,,Ik ben Duitseher".
„Heeft u uw papieren?"
„Niet bij mij. In mijn koffer".
„Dan raad ik u aan, ze nu voor
den dag te halen, want u zult ze wel
noodi ghebben. Gaat u ze eerst halen,
dan kan ik over de juistheid van uw
klacht oordeelen".
,,U kunt telegrafeorcn naar Duitsch
land, dat ik Duitseher ben..."
„Dat is overbodig, als u uw papie
ren in uw koffer hebt..."
Wij woonden liet eind van het ge
sprek niet bij, kregen den indruk,
dat de man geen papieren bezat. Het
is nu de uiterst moeilijke taak van
den beer de Peterson om. bij derge
lijke gebeurtenissen na te gaan of de
peisoon in kwestie alleen door on
achtzaamheid, slordigheid of door om
standigheden, buiten zijn schuld, zijn
papieren niet of niet in orde heeft,
of dat hij bv. een misdadiger is.
Het is den landverhuizers niet ge
oorloofd, tijdens liet verblijf te Rot
terdam, van boord te gaan.
„lloe, vroegen wij, „deze lieden,
die allen in 't bezit zijn van een eer
lijk verdiende kleinere of grootere
geldsom, worden, aan boord opgeslo
ten gehouden, mogen zicli niet vrij
bewegen naar het hun lust?"
„Zelfs als zij duizend gulden in den
zak hebben, laat. de politie ze niet van
boord. De ondervinding heeft geleerd,
dat Russische terugverhuizers, die
hier te Rotterdam blijven hangen, ge
woonlijk tot niets goeds komen of
geen goeds in den zin hebben. Wan
neer echter iemand aan boord kan be
wijzen, dat hij te Rotterdam werke
lijk heeft te doen, bv. dat hij er een
betrekking heeft gevonden, dan wordt
na onderzoek, zooiemand liet landen
niet belet.
De landverhuizers zeiden ons, dat
zij met de verpleging aan boord te
vreden waren. En hoewel in de toe
komst, ook wat do tusschondekspas-
sagiers betreft, een evolutie te wach
ten staat, zooals de derde klasse
waggons der spoorwegen een evolu
tie hebben doorgemaakt, zoo is toch
de toestand ou het oogenblik. voor
zooverre wij ons aaarvan op do
„Kursk kónden over tuigen, niet zou
bedroevend, als men van een sclup
■met Russische landverhuizers zou
irwacLten.
En liet diplomatiek talent van do
Russische autoriteiten heeft ook het;
middel gevonden, om het terug-ver
voer" van de ill Rusland geboren men-
sclien, langs „lijnen van geleidelijk
heid" te doen plaats vinden.
Diooiiivaartberichtcu
STOOMY -MAATSCHAPPIJ
NEDERLAND.
Het st. Prinses Juliana vei trok 2
Sept. van Amsterdam naar Batavia.
Het st. Timer (thuisreis) arriveerde
27 Aug. te Cam aren.
liet st. Bali luitreis) ariveerde 1
Sepi te Port-Suid.
Het st. ürotius (uitreis) vertrok 2
Sept. van Colombo.
Het st. Koning Willem III (uitreis)
pèsïoorde 2 Sept Kaap del Arm).
KON. NEDERL. STOOMBOOT-MIJ.
Het st. Apollo arriveerde 2 Sept. v.
Amsterdam te Cuxhaven.
Het st. Atlas arriveerde 1 Sept. van
Spe/zzia te Bagnoli.
Het st. Bacchus vertrok 1 Sept. vüd
Tarragona naar Valencia.
Het st. Diana vertrok 1 Sopt. van
Alicante naar Cadix
Het st. Stella arriveerde 1 Sept. van
Algiers te Pi ra "us.
Het st. Tellus vertrok 2 Sept. van
Rotterdam naar Taneer.
Het st. Aurora vertrok 2 Sept. van
Amsterdam naar Danzig.
Het st. Ceres vertrok 2 Sept. van
Amsterdam naar Lissabon.
Het st. Flora vertrok 2 Sept. van
Amsterdam naar Hamburg.
Het st. Hebe vertrok 2 Sept. van Am
sterdam naar Kopenhagen.
ROTTERDAMSCHE LLOYD.
Het st. Terrier (thuisreis- vertrok 1
Sept. van Port-Sold.
HOLLAND—AMERIKA LIJN.
Het st. Riindam vertrok 2 Sept. v.
Rotterdam naar New-York en was t©
10 uur 15 voorm. in zee.
Het st. Sloterdijk vertrok 2 Sept. v.
Rotterdam naar Boston en Philadel
phia.
Het st. Soestdijk arriveerde 31 Aug.
van Rotterdam te Boston.
Het st. Zaandijk vertrok 2 Sept. van
Rotterdam naar Savannah via Ham
burg.
Het st. Gorredijk arriveerde 2 Sept.
van Rotterdam tp Newpox-t News.
KON WEST-IND. MAILDIENST.
Het st. Prins Willem I (uitreis) pas
seerde 2 Sept. des va 8 uur Dungo-
ness.
STOOM V.-M AATSCHAPPIJ
OCEAAN.
Het st. Dardanus, van Amsterdam
naar Java, arriveerde 31 Aug. te Port-
Said.
Het st. Menelaus, van Hankow naar
Rotterdam, passeerde 2 Sept. Gibral
tar.
Het st. Priatn, van Java Laar Am
sterdam, nusseerde 31 Aug. Gibraltar.
Het st. Ixion arriveerde 2 Sept. van
Amsterdam te Batavia.
Het st. Oopack vertrok 1 Sept. vod
Batavia naar Amsterdam.
Marktnieuws
GROENTENMARKT.
Augustus 1911.
Aardappelen, aangevoerd 1120 H.L
verkocht 950 H.L., f 1.903.50
Appelen, aangevoerd 622 H.L., ver
kocht 570 H L., f 6.—f 12.—
Peren, aangevoerd 820 H.L., ver
kocht 700 H.L., f7.—f 20.—
Bloemkool, aangevoerd 27000 stuks
"verkocht 24000 stuks, f 0.080.1G.
Roodekool, aangevoerd 2500 stuks,
3i'kocht 2400 stuks, f 0.05—0.15.
Wittekool, aangevoerd 740 stuks,
verkocht 670 stuks, f 0.05—0.20.
Savoiekool, aangevoerd 3600 stuks,
verkocht 3600 stuks, f 0.03-0.06.
Sniiboonen aangevoerd en verkocht
2100 manden, f 0.05f 3.—
Heerenbooncn, aangevoerd en ver
kocht 4300 mud., f 0.45—f 3.—
Wortelen, aangevoerd en verkocht.
21000 bossen, f 0.040.10.
FAILLISSEMENTEN.
Uitgesproken:
Rotterdam. C. A. Stout, koopman
en winkelier in goud en ziluer teMaas
sluis. Curator: P. K. W. baron van
der Fcltz. Rechter-commiissa'rïs: mr„
A. Rieten!o.
Utrecht. J. II. J. vah Doorn, koop
man te Utrecht. Rechter-coifiniissaris:
m'r. E. A. II. Pelinck, Curator: mr,
J. F. van Beeck Calkoen.
's Hertogembosch. W. F. van Asten,
bakker te Leende. Rechtcr-commis-
saris: m'r. R. de Menthon Bake; Cura
tor: mr. dr. Frans L. J. van Haare'o
te Eindhoven.
Michel Verhagen, handel drijven
de onder den naam Erve L. Verhagen
schoenfabrikant te Kaatsheuvel. R.-
commissaris: mr. R. de Menthon Ba
ke; curator-, mr. E. van Zinnicq Berg-
mann.
Arnhem. Johannes Boelsma, koop
man ïn behangselpapieren te Arn
hem. Rcchter-commissaris: mr. P. F.
A. Crcmers; Curator: mr. D. Span
jaard.
Breda. L. Roksnoer, koopman en
winkelier in suikerwerken te Bergen
op Zoom. Rechter-commissaris: mr.
W. P. A. Hellegers; Curator: ma\ J.
II. van der Meulen.
Leeuwarden. J. A. Mooy, zink wer
ker en winkelier te Bolsward. Rech
ter-commissaris m'r. C. W. Stheeman;
Curator: mr. P. C. Andreae te Sneek.
't-Gravenhage, C. H. Ales, banket
bakker, aldaar; rechter-comm. jlvr.
mr. P. L. van Meeuwen; curator jhlr.'
mr. A. K. C. de Brauw.
Opgeheven:
E. J. Arnolds, te 's-Gravenhago.
