HAARLEM'S DAGBLAD.
TWEEDE BLAD.
WOENSDAG 15 NOVEMBER 1911
Buitenlandsch Overzicht
De oorlog tusschen Italië enTurkije
Se kans. dat de oorlog ln Enropeesch Turkije zal losbreken
wordt grooter.
Se llaliaansclie oorlogsschepen spoken geheimzinnig aan de
Turksclie kusten.
Turkijs neemt maatregelen.
Se algemeene aanval op de vesting Tripolis wordt door de
Turken en Arabieren voorbereid.
i in de stad Tripolis. Slechte bohande'ing van gevangenen
het Bal kan-schiereiland een alge
meene verwarring ontstaat.
Ook moeten de Italianen rekening
houden met
DE ANTIPATHIE DER GROOTE
MOGENDHEDEN,
wanneer liet oorlogstooneel uitge
broed wordt.
Italic zou de verantwoordelijkheid
dragen voor do nadeelen, aan do
belangen der reerudelingen toege
bracht en voor een evontuoelen moord
op Christenen.
Italic moet zich hoeden voor over
dreven optimisme, dat reeds te Tri
polis door de tóten beschaamd werd."
Of dezo waarschuwende stem veel
zal helpen Zeker, do waarschuwing
is gegrond. Heeft niet reeds Turkije
gedreigd met onmiddellijke verban
ning der 50.000 in Turkije wonende
Italianen en hebben we niet in Tri
polis gezien, hoever het geloofs-fana-
tisme der Mohammedanen gaat, als
zo slechts de groene vlag van den
heiligen oorlog zien wapperen
Het protest der mogendheden be
gint al.
DE HOLDING VAN OOSTENRIJK-
HONGARTJE.
De meeste Weensche bladen waar
schuwen Italië voor de moeilijkhe
den en gevaren, welke kunnen voort
spruiten uit het overbrengen van de
vijandelijkheden naar do Aegeischc
Zee. De Neu« F r e i e Prssse
wijst niet klom op den slechten in
druk, weikon eon bombardement
van Saloniki in Oostenrijk zou
ken, daar dit land grooto handelsbe
langen in die stad heeft.
De Reichspoat meent, dat
het wol een bootje te veel
gevergd zou zijn vanOos-
t e n r ij k-II o 11 g a r ij e, om pa s-
s i e f to b 1 ij v 0 n toezien, in
geval van een militaire
actie in de Turksche w a-
t e r e n.
E» dat onder bondgenooten 1
Van 't oorlogsveld op Tripolls.
GEVECHTEN RIJ BENGIIASI.
Uit Konstantinopcl wordt geseind
In Benghasi leidt Enver-Bey met
grooto voorzichtigheid de operaties.
Volgons' ziin mededeelingen worden
do Turksche posities versterkt. Bij
Sobri, in de buurt van Benghasi,
had een hevig gevecht plaats, dat
twee uur duurde. Eon Italiaansohe
aanval tegen de Turksche stellingen
weid teruggeslagen. Hierop onderna
men de Turken een aanval tegen de
Italiaansohe stellingen, maar zij wer
den door de artillerie van de vloot en
de vestingen teruggeslagen, zoodat
beide partijen geen voordeelen kon
den behalen; Een poging van de Ita
lianen, 0111 te landen bij den heuvel
Said Hoessein, werd door een goed
opgesteld Turksch bataljon ver
ijdeld.
WEER EEN GEVECHT BIJ
TRIPOLIS.
De Italianen trachtten, van Schat-
el-Aröb uit, de Turksche linio te over
vleugelen. Zij werden door de Arabi
sche vrijwilligers met een verlies
van 100 doüvten teruggeworpen.
STEEDS NEMEN MEER ARABIE
REN AAN DEN HEILIGEN
OORLOG DEEL 1
Aan de i' ribuita wordt uit Tri
polis gemeki, dut volgens mededee-
luigeii van itaUaaiisciió verkenners
de Arabieren nog steeds in groote
scharen uit het binnenland optrek
ken, om zteh niet de Turken te ver
©enigen tot don heiligen oorlog legen
de Italianen. Er is ui liet Turksche
kamp geen gebrek aan levensmidde-
Ion, munitie en geld. Regelmatige
Dg ItaliaanscAe vloot-actie tegen
turopesscli Tnrnljs.
Men verzekert, dat Italic, alvorens
tot een zeeoorlog in de Turksche wa
teren over te gam, aart Turkije nog
een tweede ultimatum stellen zal,
waarin het de erkenning van dc an
nexatie van Tripolis zal eischen.
Natuurlijk zal Turktjo op dit vrien
delijke verzoek afwijzend beschikken.
I11 een telegram uit de hoofdstad van
liet land dor halve inaan wordt toc-
konond gezegd ,,de stemming in de
Turksclie regeeringskringeu is heel
good." Blijkbaar hebben dc Turken
dus nog veel hoop op een goeden af
loop van den oorlog. Ze hebben duar-
too zeker wel eenige reden.
Het is op het oogenblik een raad
sel,
WAAR DE ITALIAANSCHE
VLOOT IS
Herhaaldelijk komen er geruchten,
dat Italioansche oorlogsschepen bij
de Turksclie kusten gezien zijn, maar
even later zijn ze weer geheel uit bet
gezicht verdwenen. Ilct krijgt iets
spookachtigs, vooral waar de nade
rende Italiaan6che oorlogsschepen
des nachts met zoeklichten werken.
Alle Italiaansche oorlogsschepen
kunnen evenwel niet naar do Turk
sche wateren komen, want de Italia
nen zijn in de kustplaatsen in Tri
polis zoó nauw ingesloten door
vechtlustige Turken en Arabieren,
dat geregeld de oorlogsscliepcn, met
hun zware kanonnen, moeten helpen,
om <ie aanvallen ui to slaan. Een
deel der oorlogsschepen blijft dus
voorloopig wanneer zullen de Ita
liaansche kansen te laud verbeteren?
voor Tripolis, Benghasi, Derna en
lloms. Maar do Italiaansche vloot is
wel zoo sterk, dal er nog voldoeatde
8clicptin overblijven, om daarmee wat
in de Turksclie wateren te gaan
avonturen.
Wat
betreft, weet men het volgende te be
richten
Op Samos liggen 1200 Turksche
soldaten met. vier stukken veldge
schutop Chios bevinden zich even
veel Turken met 2 kanonnen. Te
Brnyrna zij'n 7000 inau samengetrok
ken, terwijl de toegang tot de haven
verdedigd wordt door talrijke mijnen
en oen fort, met twaalf stukken van
150 m.M. Te Mytelene zijn 2000 man
geconcentreerd, terwijl sterke troe
pen afdeel in gen ten noorden van Gal-
lipoli zijn verzameld. De forten langs
de Datxlancllen zijn sterk bezet.
De Turksche vloot zou haar pas
sieve houding loten varen en in actie
komen.
Het is dus nog niet tot uitbreiding
der vijandelijkheden tot de Acgeïsche
Zee gekomen, maar 't gevaar daar
voor is wel dreigend.
Bijna alle Italiaansche bladen
dringen er op aan, dat Italië nu Euro-
poesch Turkijo zal aantasten, om do
Turken te laten gevoelen, dat Italië
machtig is en hen alzoo tot den vrede
te dwingen. Alleen het democratische
blad S e c o I o verheft zijn stem te
gen deze plannen, 0. n. schrijvend
„De bezetting van de eilanden vun
den Turkschen Archipel zou den vij
and slechts weinig schade toebren
gen.
Een blokkeering van de kust zal
geen beteekonis hebben mot het oog
op de kleine Turksche handelsvloot.
Een beschieting van de open kust
plaatsen is volgens de Haugsehe Con
ventie verboden. Dus blijft alleen
over dc landing van ilaitaansche
troepen of liet vernielen van de Turk
sclie zecmaclit en het bedreigen van
Konstantinopel door de Itaiiaansclie
vloot. Maar, afgezien van de moei
lijkheden en gevaren, brengt deze
actie de mogelijkheid mede, dat op
I zomeniig-en komen aan, niet alleen
lijver Egypte en Tunis, doch worden
ook aan de Tripolitaonsche kust ont
scheept Dientengevolge is de stem
ming onder de Turksche soldaten
veel beter geworden. Hun strijdlustig
heid blijkt uit de voortdurende aan
vallen van de laatste dagen.
Men zi6t uit de berichten over de
gevechten, dat de Italiaansche oor
logsschepen geregeld aan den strijd
moeten deelnemen. Nu hebben de
Turken en Arabieren besloten, om
DEN GROOTEN EN ALGEMEENEN
AANVAL OP DE VESTING
TRIPOLIS
te doen, wanneer de zee
ruw ie, zoodat de oorlogs
schepen dan niet aan den
st r ij d kunnei deelnemen.
Zeker handig overlegdIn zoo n
geval kan 't voor de Italianen wel
eens een zeer zware strijd worden, te
:r daar het dan gaat op leven en
dood. Vluchten kunnen zo dan niet,
want achter hen is de zee, die te ruw
is voor het manoeuvreeren der oor
logsschepen.
Do kansen der Turken in Tripolis
zijn dus heel goed. Ze werken met
kracht aan de voorbereiding van de
zen algemeenen aanval. Ook do Ita
lianen zijn druk bezig, hun stellingen
zooveel mogelijk te versterken.
Wanneer zal hei vreeselijke bloed
bad worden aangericht
DE ELLENDE IN DE STAD
TRIPOLIS.
De correspondent van een Duitsch
blad schrijft, dat de gezondheidstoe
stand ouder de italiaansche troepen
en de bevolking gesiadjg imuder
wordt. Als liet zoo voortgaat als in
de laatste dagen, dan ziet het er voor
Tripolis leelijk uit. De journalist
beeft een zwaar hoofd in de bestrij
ding van de cholera, hij gelooft veel
eer, dat de epidemie zich nog zal uit
breiden. Waaraan de talrijke Arabie
ren gestorven zijn, wier lijken op
straat gelegd worden, weet niemand.
Dragers, Iregeleid door stedelijke po
litieagenten en carabinieri, komen
met draagbaar, leggen het lichaam
er op, zonder dat een dokter 't over
lijden geconstateerd heeft, en voort
gaat het naar het kerkhof. Men zegt,
dat overledenen vaak haastig buiten
do stad worden gebracht en daar
maar ergens neergelegd, uit vrees,
dat de huisgenooten, als de aanwe
zigheid van een lijk in de woning
bekend wordt, deze niet mogern ver
laten.
DE BEHARTIGING DER
GEVANGENEN.
Het blad O r a, te Palermo, heeft
uit Ustica droevige berichten ontvan
gen over de behandeling der gevan
gen genomen Arabieren, die naar tre-
noemd eiland zijn gebracht. In ruim
ten, die nauwelijks voldoende zouden
zijn voor 300 gezonde personen, zijn
bijna 1000 Arabieren ondergebracht,
onder wie de cholera dagelijks tal
rijk© offers maakt. Genoemd blad
dringt aan op betere verzorging der
gevangenen, ook in het belang der
bevolking.
DE ITALIAANSCHE GRUWELEN.
De Giornale d' Italia
schrijft, dat zijn correspondent te
Tripolis aan majoor Wilkens, don
Duitsch militair-attaché, die zich in
Tripolis bevindt, naar diens meewpg
omtrent de maatregelen der Italia
nen tegen de Arabieren heeft ge
vraagd. De majoor antwoordde
„Deze maatregelen waren meer
dan gerechtvaardigd en zelfs onver
mijdelijk zij waren voor de Italia
nen een noodzakelijkheid en gij waart
in uw recht.
Ook wij, Duitschers, moesten meer
malen iets dergelijks doen in onzen
kolonialen veldtocht tegen de Her-
reros."
Dit le Duitsche politiek.
In de begrootiugsoommissi© van
den Rijksdag legde de minister Del-
brück gisteren namens de verhouden
regeeriagen de volgemdo verkla
ring af
„De Rijksregeering is, in overeen-
stemmiug met de verbonden regee-
ringeri. ook na herhaald onderzoek,
overtuigd, dat liet Üuitsch-Fransche
tractaat van -4 November voor de in-
w-er kin gtrediug
DE TOESTEMMING VAN DE W ET
GEVENDE LICHAMEN NIET
NOODIG
beeft.
Daarentegen is niet te ontkennen,
dat do werkzaamheid van het rijk
op het gebied van de kolonisatie en
ontwikkeling een richting heeft geno
men, die bij het invoeren van de be
staande rechtstoestanden door nie
mand kon worden voorzien. Voorna
melijk doen <jo groote bedragen voor
de inrichting'en exploitatie van de
kolomen het gerechtvaardigd schij
nen, dat door wijziging van den be
staan den rechtstoestand do wetge
vende maoht iu grooteren omvang
dan tot nog toe kunnen iixxiewerken
bij het aanwinnen en afstaan van
koloniaal grondgebied.
Van de voorgestelde ontwerpen
schijnt dat van «!c afgevaardigde
HertJnig (van liet Centrum), waarin
gevraagd wordt, dat de grenzen der
kolonies in den vervolge skchts door
de wet kunnen werden gewijzigd,
het beste, en de verbonden regeerin-
goti ziin daarom geneigd, onder na
dere bespreking over de wijze waar
op dit voorschrift zal worden vast
gesteld, op deze wijze aan de wen-
sehen van den Rijksdag tegemoet te
komen."
Tot zoover dezo toezegging. Maar
wat
HET MAROKKO-VF.RDRAG
betreft, biijfl de regeering bij ha.ir
standpunt dat zij volgens de nu gel
dende wettelke IwriR'-ven de goed-
keurine van den Rijksdag niet 1100-
dig heeft.
Wat de Marokko-zaak betreft, over
weegt de Duitsche regecrlug, of het
wensciielijk is, een nota of historische
uiteenzetting der onderhandelingen
niet Frankrijk openbaar te maken.
UIT DE FRANSCHE KAMER.
De besprekingen over de kruit-
interpellaties werden gisterenmiddag
voortgezet. Minister Delcassé gaf in
zijn rede een herinnering aan het
heerlijk ontwaken van liet land, teen
loet bij de vlootrevue zag, wat de
vloot geworden was in de handen
van bekwame chefs.
Frankrijk begreep, dat het nu ein
delijk bij machte was, zijn levensbe
langen in de Middellandsche Zee be
hoorlijk te doen gelden.
Het land zou op dit oogenblik oen
woord van ontmoediging of een ge
baar van oveigavo niet begrijpen.
(Langdurige toejuichingen, behalve
bij do uiterste linkerzijde).
Do Kamer ham daarop een motie
aan, besluitend tot het. zonden van
een brief van rouwbeklag aan de
familie van de slachtoffers van Tou
lon en waarin verder wordt ver
klaard, dat de Kamer akte neemt van
dc verklaringen der regeering, ver
trouwt, dat deze zal weten uil te ma
ken, op wie de verantwoordelijkheid
voor het gebeurde rust en dal zij ileze
behoorlijk zal straffen en verder door
verbetering van do wijze van fabri
cage, aanneming en toezicht een her
haling van een dergelijke ramp zal
weten te voorkomen.
Het gedeelte van de motie, waarin
vertrouwen in de negeering werd
uitgesproken, werd aangenomen mot
402 tegen 91 stemmen on daarop do
geheeld motie bij handopsteken.
De contra-revolutie In Portugal
De Lissabousche bladen publicee
ren tiet volgende programma van de
aan de grenzen staande royalisten
Zoodra de weersgesteldheid het
toelaat, zullen
DE OPERATIES HERVAT
WORDEN.
Tegenwoordig staat het gehecle land
onder water. Intusschen worden alle
voorbereidingen getroffen, om dit
maal van een succes verzekerd te
zijn.
Prins Miguel van Braganza, de
zoon van den troonpretendent don
Miguel, is naar Parijs en Londen ge
reisd, waai- het hem gelukt is nieuwe
leerlingen tot een bedrag van 24 nul-
luien gulden te sluiten. De terugbeta
ling van dezo schuld is door rijke
Porlugeescho royalisten, die in het
buitonland wonen, gewaarborgd.
Een deel van deze som »s voor den
AANKOOP VAN WAPENS, MUNI
TIE, 20 MAXIM- EN 30 VELD
KANONNEN EN 1600 PAARDEN
bestemd.
Het royalist ische comité koopt in
den laatsten tijd in do verschillend©
doelen van Galicië kleederen. dekens
en andere zaken, noodig voor de a.s.
win tercampagne.
Van de nieuwe leaning wordt de
laatste termijn afbetaald van de drie
royalistische oorlogsschepen.
De Portugeesche regeering be
schouwt dezen tweeden ui vol als niet
zeer ernstig. Zij rekent op de trouw
van haar troepen, vooral omdat do
eerste inval niet zoon mislukking
voor de royalisten geëindigd is. De
militaire autoriteiten trekken thans
ALLE TROEPEN NAAR LISSABON
terug, in plaats van de grenzen to
versterken, om hierdoor de royalis
ten vorder het land in te lokkon en
grooto kosten to vermijden.
De republikeinen zijn overtuigd,
dat de royalisten ©enige steden zul
len innemen. Dezo steden zullen her
overd worden en dan zal men de
royalisten kunnen verhinderen naar
Spanje terug te keereu.
Do tweede inval zou »n de tweede
helft van November plaats hebben.
Dg opstand In Cbina.
De opstand wint steeds meer veld.
MANDSJOERIJE VERKLAARDE
ZICH AUTONOOM.
I11 Moekden, Kirin, Zizikar. is de
macht voornamelijk overgegaan aan
xnnité's van advies,
er handhaving der ord© zijn
strenge maatregelen genomen.
Het comité te Moekden ontving van
•rsthillende organisaties en afzon
derlijke personen lal van gelukwon-
sclien met den ommekeer.
Er is een edict uitgevaardigd, waar
bij aan Joeen Sji Kai worot bevo-
1 e n ('t gaat raar in China in het
belang van het land het ambt van
eersten minister aan te nemen.
Een tweede edict gelast den onder
koningen en gouverneurs van alle
provincies vertegenwoordigers aan le
wijzen, die zich naar Peking zullen
hebben te begeven, om over den toe
stand te beraadslagen.
Woetingfang, de republikeónsche
minister van buitenlandsch© zaken,
heeft ©en manifest uitgevaardigd aan
de buitenlandse h© vrienden, waarin
hij de noodzakelijkheid van het af
treden der Maiwlsjoe-dynastie betoogt
en belooft, dat de republikeinen ver
kregen rechten zullen eerbiedigen en
de verplichtingen jegens het buiten
land zullen nakomen.
DE BE1EKSCHË LANDDAG IS
ONTBONDEN
wijl het Centrum met met den mi
nister van verkeersmiddelen Von
Frauendorfer wil samenwerken en
de overige ministers de partij van
hun bedreigden collega kozen.
Het ontbindiiigsbesluit werd door
de linkerzijde met luide toejuichin
gen ontvangen, ook op de publieke
tribune beerschte véél geestdrift.
Buiten hot Kamergebouw werden
aan de regeer in g zelfs ovaties ge
bracht.
Stadsnieuws
Hooger beroep.
Door J. v. d. Z„ te Beverwijk, is
hooger beroep uaogeteekend tegen liet
vonnis der Arr. Rechtbank alhier,
waarbij hii is veroordeeld tot een ge
vangenisstraf van éen jaar en 8
maanden, ter zake van opzettelijke
vernieling van eens andei's goed.
Studiekring
zoor druk
kers.
I11 dc Dinsdagavond gehouden ver
gadering, uitgeschreven door den
„Typografische Studiekring Haar
lem", werd na uiteeuzetung door den
voorzitter van bovengenoemden kring,
besloten tot oprichting van een „Stu
diekring voor drukkers", met aanvan
kelijk 14 leden.
Tot voorloopig bestuur werden geko
zen de heeren J. J. Wesselius, voor
zitter, J. Smeenk, secr., A. Volbracht,
U. G. A. Jansen en C. Kien, die de
verdere werkzaamheden zullen rege
len.
D iefstaL
ln verband met den diefstal van
ongeveer 80 z.g. „heikoppen'" ten
nadeele van den aannemer J. B. heeft
de recherche eon zekeren G. v. d. B.
aangehouden. V. d. B. is in dienst
van den aannemer, en bekende 60
heikoppen te hebben gestolen. Gehol
pen door een zekeren G. P. heeft hij
do heikoppen met een roefbootje
weggebracht.
l>e pol-te heeft ton lxuizo van v. d.
B. 30 stuks opgespoord, en bij G. P.
19 stuks, benevens een aantal stukge
hakte koppen.
DOOR EEN TOEVAL GETROFFEN.
Do politie werd Dinsdag opgebeld
'met de mededecling dat er in het Ke
naupark een man met een hoofdwond
op straat lag. Een onderzoek werd
'ingesteld, en dr. Muller achtte'over
brenging per brancard naar het Sv
Elisabethsgasthuis noodïg. Het bleek
dat de man de C8-jarge winkelier II.
V. van de Ged. Voldersgracht was.
Vermoedelijk bad hij een toeval ge
had ('t geen hem vroeger wel meer
overkwam) en was toen gevallen, t
geen de hoofdwonde tengevolge had.
Deze laatste bleek niet ernst g; de
tnan is buiten &l!e gevaar.
Baldadigheid.
De politie heeft naar aanleiding
van een klacht proces-verbaal opge
maakt tegen den 12 jarigen D. v. M.
en ©en zevental andere jongens, we-
s het stukwerpen van 33 glasrui
ten iu het perceel Papeiorenveet 28.
Verkiezing.
Bij de gisteren gehouden verkorting
van twee ooderl ngen en een diaken
n de Gcref. kerk op de Oude Gracht,
zijn gekozen als ouderling de heeren
R Boerkool en \V. van Saane en als
diaken de heer J. G. v. Driel.
STUKKEN VAN DEN RAAD.
Verplichte Eigen-
aangifte.
De heer Ernst H. Krelage stelt voor,
om de verplichte vraag naar het in
komen te doen specificeeren, als volgt:
Hoeveel bedraagt uw inkomen
en wel
a. uit onroerende goederen, daaron
der begrepen de huurwaarde van vas
te goetleren in eigen gebruik
b. uit roerende goederen (effecten,
obligaties, schuldvorderingen, hypo
theken, enz.)
c. uit arbeid, beroepen, bedrijven of
ondernemingen van welken aard ook.
d. uit ambten, bedieningen, betrek
kingen, wachtgelden/tijdelijk of voor
'net leven senoten pensioenen, lijfren
ten, periodiek© uitkeeringen of gif
ten
e. uit anderen hoofde (bijv. vrija
kost en inwoning).
Hiervan mag worden afgetrokken
Grondbelasting
Polder-, dijklasten enz.
Bedrijfsbelasting
Vermogensbelasting.
Kosten van onderhoud van gebouw
de eigendommen.
Kosten van verzekering van go-
bouwde eigendommen
Kosten verbonden aan de uitoefe
ning van betrekking, ambt, enz.
Verplichte korting voor pensioen
Kosten verbonden aan beroep, be
drijf. zaak waaronder geeuerlci uit-
guven tot uitbreiding of verbetering
der zaak en evenmin aflossing van
schuld begrepen wordt.
Verschuldigde renten wegens op hy«
pothoek of in leen ontvangen gelden
Uitgaven ter zake van verplichte pe
riodieke uitkeeringen.
Deze specificatie komt ook voor op
de beschrijvingsbiijéltcn voor andere
gemeenten.
Jhr. Mr. F. W. van Sty rum stelt de
volgende amendementen voor
lo. Te bepalen, dat de belasting
betalers hun inkomen alleen behoe
ven op te geven afgerond naar bene
den tot op vijftig gulden voor de in
komens minder dan 800 en afgerond
naar beneden tot.op honderd gulden
voor inkomens boven 80U.
De heer Van Styruin acht het niet
noodig, dat men het inkomen nauw
keuriger opgeeft, omdat de berekening
van het belastbaar inkomen, toch vol
gens genoemde afrondingen ge
schiedt.
2o. Daar velen niet precies hun in
komen kunnen opgeven, stelt de heer
Van Styrum voor,-om de mogelijkheid
te laten, dat men niet het bedrag van
het inkomen opgeeft, doch wel de be
lastingklasse. volgens welke men aan
geslagen moet worden.
D e II. B. S.-H andelsschool.
De heeren L. Mod00, A. Rinkema en
J. 11. Welsenaar stellen voor te bepa
len, dat het crediet van f 245.000 voor
de 11. B. S.-Handelsschool zal verleend
worden, behoudens nadere
goedkeuring der -uitge
werkte plannen en teeke-
ningenvoordienbouw, door
den Raad.
G e v. Voorwerpen.
Terug te bekomen bij:
J. de Haan, Potgieterstraat 24. een
portemonnaie.
J. B. Iluysman, Bloemfonteinstraat
16, een zakmes.
Tan Kunst sn Kunstenaars.
XXVIII.
De beeldende kunstenaar en de
kritiek. Mogen Wij vanavond de go-
scluedenis der gebroeders Verfkwast
nog eens opvatten en daarbij bet ©en
en ander over de kunstkritiek te ber
de brengen Goed. daar* gaan wij
dan en \cidtelen, heel eigenmachtig,
de kunstkritiek 111 twee onderdooien
a. de kritiek van buitenshuis,
b. do kritiek van binnenskamers.
Hoewel de tweed© mijns inziens
verreweg de invloedrijkste is, Willen
wij niet die van buitenshuis aanvan
gen, omdat die u vermoedelijk ver
trouwder is, en in hoar beteekonis,
evenzeer- vermoedelijk ouk door u,
overschat wordt.
De kritiek buitenshuis, dut is do
'openbare, controleerbare kritiek 111
tijdschrift cn krant, in vooidraclit of
les.
Hot ware oen aangename bezigheid,
ook van den kimsl-kriticus, ©en
idcoal-beeld te gaan ontwerpen, zoo
als wij dit vroeger reeds van den
kunsthandelaar deden. Doch wij zou
den daarbij Jicht van ons onderwerp
afdwalen, dat alleen don beeldendon
kunstenaar in diens ©economiseho po
sitie w ilde beschouwende ideaal -
kritiek nu kan noch rnog zich mot
die oeconcmische positie inlaten. Dat
de kritiek er, niettegenstaande dat,
toch invloed op uitoefent al is hot
niet in dio mate. die men er. onder
kunstenaars vooral, gewend is aan
too te kennen hehlien wtj slechts
aan to toonen cn daarmee alweer een
barrière n te doen ontdekken, die
den producent tijdelijk den weg af
sluiten kan.
Het spreekt van zelf, dat een slech
te dagbladkritiek voor liet werk van
Piot t euiiwtiSi, then wij Jji z.jii tob
ben tot nu too gevolgd zijn, de ve>r-
koopskaus geringer kan maken,
evenals oen gunstige, ophemelende
recensie het werk van zijn gelukki
ger brooder Jan Verfkwast, die kans
gunstiger maken kan. Indien wij al
zoo'n ver-strekkenden invloed der
pcrski'itiek op den verkoop zouden
aannemen, zou toch reeds daar-
o 111 nooit tot veroordeeling dier kri
tiek besloten kunnen worden, omdat
het guus 1 tgor maken dier "kans aan
do ©ene zijde, opweegt tegen het vcr-
mlndercn van die kaus aan den ande
ren kant en dus per slot het resul
taat in evenwicht is. Het gaat immers
niet aan, uiteen togen afbrekende kri
tiek te ageoren, terwijl het geheel en
al tegenwerken van naar als uiting,
tot de middeneeuw sclie gedachten-
sfeer, niet tot onzen tijd in relatie
staat.
Maar 01 is meer cn beteekenisv oi
lers. Hét publiek, voor wion <1© kri
tiek bestemd is, leert beter begrijpen
«11 krijgt ook van de kritiek juister
begrip. liet kan niet genoeg door
drongen worden van de wetenschap,
dio ik, evenals do stolling vun bet
onafhankelijke van kunstwaard© en
handelswaarde, in vette loiters ge
drukt reu willen zien „Iedere kri
tiek. ook de beste en zuiverste. IS,
MOET en ZAL zijn oen zuiver indivi
dueel© appreciatie, met als zoodanig
relatieve waarde en zonder wortel in
e enigerlei vastgestelden catechismus.
Is een bewijsvoering daarvoor nog
van noode? Het lijkt ons zoo eenvou
dig. En toch, zoo deze stelling geac
cepteerd werd, kan dan de over
schatting van den invloed der pers-
kiiiiek nog bestaan?' leder zuiver kri
tisch oordeel is een uiting van een
denkond rnenach, doch uiting tevens
van een tijd, van ©en milieu. Dat een
bepaald mensch oen bepaald oordeel
u tspCeekt is een historische nood
wendigheid, in wording en waarde
verklaarbaar. Een inzender in het
Dagblad De Telegraaf trachtte eons
den toenmaligen kriticus van dat blad
in het ootje te nemen, door diens oor
deel te sieilen naast dat van nu wij
len A. C. Loffeltf wiens mooning zoo-
wat prompt contrarie was. Het effect
van zulk eon tegenstell1 ng is op don
vluchfcgeu lezer natuurlijk altijd min
of meer komisch, en dan ook, waar
niets anders te bereiken geoorloofd
doel is (in Paljas of Uilenspiegel bij
voorbeeld) volkomen op zijn plaats.
Maar een serieuze betedkenis hooft
zulk een naast elkander leggen, van
met elkaar botsend© moeningen geons-
ri ns, daar ieder van bade, elk uit
gaande van verschillend punt en on
der verschillende levensvisie ont
staan, volkomen eerlijk on volkomen
verdedigbaar wezen kan. D.t niet te
enkelanen, staat gelijk met van d©
kritiek te eischen dat deze exegese van
een catechismus zij, en van den krifi -
kus geen ander werk te verwachten
dan dat hij ieder kunstwerk aan de
regelen van d>en catechismus toetst
en het daarna al of niet prijzen gaat.
Toch is niets verder van den juis-
ten toestand verwijderd. War© het
zoo, hoe gemakkelijk was dan de
zaak van het kritisch oordeel beklon
ken. Om met de fabrikanten der Sun
light-zeep te spreken: een kind kon
de wasch doen!
„Maar", vraagt men. en vroeg ook
de .nzender bovenbedoeld, „wat hoeft
het publiek daar nu aan? Waar moet
dat zich aan houden, als A zegt, het
is zus, en b vertelt, het is prompt con
traire?"
Dezo „men' hoeft dan to loeren in-
r.en dat A en B geven de essence van
hun levensinzicht, beiden oordcolen
n>©t dien kern nis toetssteen en zij
die hen nabij stuan in. wording en
milieu, accepteoren met hen of ver
worpen met hen.
Zij echter wier grod: anders, wier
nu lieu verschillend was, accepteeren
niet noch verwerpen hetzelfde.
Zoomin wij derhalve, ©enigerlei
kritiek, afwijkend van ons inzicht,
met ketterij gelijk wenscheen te stel
len,'zoo zeer moot d e kritiek ge
weerd worden, die andere dingen be
oogt dan hot geven van kunstinzicht,
als reflex van geziene dingen. Ont
slaat kritiek, met do kennelijke bedoe
ling invloed uit te oefenen, anders
dan op het kunstinzicht, dan is d e
kritiek ut den booze, terwijl elke kri
tiek, die poogt invloed te oefenen op
rijzmg of daling in malerieele appre-
c.at.0 van een g kunstwerk, zichzelf
veroordeelt.
En thans de kritiek der binnenka
mer. Do beeldende kunstenaar vergeet
te licht, dat hij of zij, uie zich, ten be
hoeve van een aankoop, wenscht voor
gelicht te zien, minder naar de mee
ding van jjen hem onbekenden krau-
tensohrijver zich richt, indien hij
dan al to zwak zich oordeelt om op
eigen visie af te gaan dan wel het
aovies vraagt van dengeen in zijn om
geving, dien hij tot het geven daarvan
competent acht. In do meeste geval
len is dit eveneens ©en kunstenaar
in vele gevallen, vooral wanneer het
geldt, meer licht te ontsteken over de
al of niet duurzaamheid der waarde,
dio het aan te schaffen werk momen
teel vertegenwoordigt, bij den kunst
handelaar..
Het is inderdaad door dezo beide
categorieën van menscheu, dat het
meest invloed op verkoop van kunst
geoefend wordt llet is deze kritioK,
de binnenskamei s'sche die, moer dan
dio van liet dagblad, een barrière kan
zijn voor Piet Verfkwast, een scliiet-
lduasbalg voor den gelukkiger Jan.
Voor doz© oncontroleerbare, uit den
aard der zaak vaak onzuivere
tiok, heb ik steeds meer gevaar voor
Piel Verfkwast geducht dan van de
andere, do openbare, dc wel con
troleerbare. Inuners. bet liet voor do
hand, dat de kunstenaar gunstiger
oordeelt, naarmate het te beoordee-
len werk dichter in eigen sfeer staat,
terwijl het oordeel van den hande
laar hoe verder hij van het voor ons
geschetste ïdeaal-tvpe afstaat, minder
zuiver en meer door eigen belang be-
it-vloed te achten is. Het valt natuur
lijk niet te ontkennen, dat er artisten
zijn met ruimen blik. onomperkt dnor
de paaltjes van l»et eieei> arbeidsveld;
evenmin dat er handelaren zijn, onhe-
krompen eenoog ook d a t te appreciee-
ren, waaraan hun financieel belang
niet verbonden is. Hij moge dan mis
schien geen gced „koopman genoemd
worden, ©en kunsthandelaar is, wij
zeiden het reeds, niet koopman m <13
©enig© plaats en bovendien behoeft
zijn appreciatie hem in het zaken
doen niet te belemmeren. Hieruit ont
spruit mede mijne overtuiging, dat
de kunsthandelaar, die feitelijk d e
man is voor do binnenskamersche kri
tiek. eer t© loven dan te laken is zoo
hu ziju inzicht ook der openbare con
trole overlaat, door zijn meeningen
voor de buitensbuisscho kritiek der
peis kenbaar te maken. Ais ut de
quaestio der contracten geldt het ook
hier t Komt al op de mannekens
aan". ledore sleciue kritiek veroor
deelt zicii zelf. W aar nu tegen die
binnenskamersche. ook wel ongeschre
ven kritiek genoemd, geeneilei ge
gronde aanklacht kan worden inge
diend, lijkt het ons dwaas tegen de ge
schreven, openbare en controleerba
re kritiek voortdurend te sputteren.
J. H. DE BOIS.
13 Nov. '11.
