HAARLEM'S DAGBLAD.
TWEEDE BLAD,
DONDERDAG 23 NOVEMBER 1911
Buitenlandsch Overzicht
De oorlog tusschen Italië enTurkije
Wear aan aanval van Tiirken en Arabieren op de vestlnp
Tripolis lioor de Italianen aiyesiagen. lie itaiiaansclie kanon
warden genebt volgens aanwijzingen van een bestuurbare
iucnmalion.
Hleuwe Itaiiaansclie troepen naar Tripolis.
Dreigends internationale verwikkelingen.
Napraten over de jongste Internatlnole verwikke
lingen. Duitschland is niet bevreesd opgetreden.
Een nieuwe partij in Zuid-Afrika.
De verzorging van de gewonden
Een Beilijnsch blad heeft zich tot
het bestuur vari 't Roode Kruis Ln
Duitschland gewend, en vernam, dat
dit nog niet is opgetreden, aange
zien tot nu toe door geen der beide
oorlogvoerende partijen den wenscli
is kenbaar gemaakt, dergelijke hulp
te mogen ontvangen.
De door de Italiaansche en Turk-
sche regecringen getroffen maatrege
len worden, ook niet het oog op de
beperkte uitgestrektheid van het oor-
logstooncel, voldoende geacht, zoo-
dat vreemde hulp voorlopig niet
rtoodig is. zoo luidt 't offieieele ant-
wuord.
't Standpunt, waarop de leiders
van 't Duitsche Roode Kruis zich
stellen, kan zoo oordeelt 't Duit
sche bind terecht moeilijk alge-
meene instemming vinden. Al heeft
men niet gerekend op verwondingen
en trront© schaal, een feit is het, dat
zo nu wel deeeliik voorkomen De
opvatting. dat ..voorloopig geen
vreemde huln nondi? is", schiint men
te "'"rïnolis zelf waar men allicht be
ter op de hoogte van den toestand
kan zijn, dan in de Berlijnsohe bu
reaux. intusschen niet te deelen.
Vambiar ook de droeve klacht, enae-
le «lagen geleden openbaar gemaakt,
over den treurigon toestand der ver
pleging van gewonde Turken en Ara-
ba-ren.
Een dokter uit Munchen, thans
■werkzaam aan een Berlijnsch zieken
huis, heeft zich ter beschikking ge
steld van do Turksche regeering en
zal aan het einde van deze week naar
het oorlogstoonoel vertrekken.
Zullen er méjewre volgen
Van 't oorlogsveld
EEN TURKSCHE AA.w \L OP DE
VESTING TRIPOLIS.
Weer een. De hoeveelste?
Volgens berichten, ontvangen door
't Turksche ministerie van binnen-
landsche zaken, bezetten de Turken
het Mohammedaansche kerkhof, op
een heuvel gelegen, een half uur ver
wilderd van de citadel van Tripolis,
die «leze citadel beheerscht. De Tur
ken namen twee mitrailleuses en
bombardeerden daarop onophoudelijk
de vestingmuren,' óm door een hres
in de stad te kunnen binnendringen.
De aanval is weer afgeslagen, maar
d«. Italiaansche oorlogsschepen moes
ten daartoe meehelpen. De kanonnen
der Italianen weiden gericht volgens
do aanwijzingen van een bestuurba
ren luchtballon. Ten slotte tiokken
de Turken en Arabieren zich terug.
Wanneer zullen ze weer een aanval
wagen
Blijkbaar heeft de Italiaansche re-
ge- ring besloten nee eer troepen
te zenden. In de haven van Tarente
heerscht buitengewone bedrijvigheid.
Talrijke kolen schenen komen biu-
nen, om de aldaar liggende oorlogs-
sc'-cpon van het n«w' -r» te voorzien.
Ir h«--t arsenaal wordt dag en nacht
g» werkt
Uit Rome komt 't bericht, dat het
noixlig© artilie. - .1. iai en zwaar
vfcstniggeschut dezer dagen naar Tri
polis zal worden uigcoooeepi ter bo-
wupeuing van de forten aldaar, zoo
dat dan de voorwaartsche bewegingen
der troepen kunnen aanvangen.
K u n 11e n aanvangen, maar of de
Italianen 't al zullen wagen, is nog de
vraag.
Men fluistert, dat een derde legcr-
ko ps gemobiliseerd wordt, bestemd
voor
DE BEZETTING VAN TURKSCHE
EILANDEN EN KUSTPLAATSEN.
Nog altijd is t onzeker, of Italië 't
oorlogsveld ook tot Europeesch Tur
kije zul uitstrekken, 't 13 een gevaar
lijk werkje, dat staat vast. Zelfs vele
Italianen zijn daarvan overtuigd.
De republikeinsehe afgevaardigde Co-
hl jan ni stelt, in een artikel in de R a-
g i 0 11 e den huldigen politieke» toe
stand van Italië als buitengewoon
donker voor, daar niemand nog kan
uitmaken, ol een vrede op handen is
dan wel, of de oorlog te land en teT
zoo Italië nog zeer goruimen tijd te
doen zal geven.
't Kamerlid betoogt, dot het nood
zakelijk is tem spoedigste vrede te
sluiten, waarbij dan de opperhoog
heid van den Sultan op kerkelijk ge
bied in de geannexeerde provincies
moet worden erkend en Turkije oen
geldelijke schadeloosstelling krijgt
voor hét verlies van Tripolis en Beng-
basi.
Een vlootactie zou ten gevolge kun
nen hebben, dat het met Turkije ge
daan raakte, hetgeen
INTERNATIONALE VERWIK
KELINGEN
zou veroorzaken. Oostenrijk immers
zou zich meester maken van een ge
deelte van het Oltomaansche rijk en
dat zou geenszins strooken met Ita-
lïè's bedoelingen.
Weldra zullen drie legercorpsen,
een vierde van ltalie's gehcele strijd
macht, in Tripolis zijn en de oorlog
heeft duidelijk aan het licht gebracht
hoe ongunstig de mogendheden je
gens Italië gezind zijn, zoodat de hui
dig© toestond niet alleen alles behal
ve rooskleurig is, maar er zelfs groot
gevaar dreigt
De haat der Moslims t8gen de
Italianen.
Na de betoogingen in Alexandrië,
Tunis en Algiers legen do Italianen,
heeft nu ook de bevolking van Jaffa
gemanifesteerd, opgewonden door de
berichten uit Konstantinopel over
schitterende overwinningen op de on-
geioovige-ii behaald.
Eén menigte van duizenden man
nen, vrouwen en kinderen trok de
straten door, voorafgegaan door
een Moglxrebi te paard, die voortdu
rend met zijn kromzwaard zwuaide.
Herhaaldelijk klonk do kreet Al
lah iehrik ol Italian (moge Allah de
Italianen vernietigen), afgewisseld
door gejuich voor den Sultan. In den
optocht weid een hond aan een touw
meegevoerd het dier was versierd
met een Italiaansche vlag en werd
voortdurend heen en weer gesleurd,
terwijl de menigte onder begoleidend
handgeklap zong
0, Italiaan, 0 liondenzoon 1 Wie
heeft je tot den oorlog aange
spoord
0, Italiaan, 0 miereiigczlcni vVie
heeft je tot dit alles aangezet t
De kooplieden hadden overal hun
winkels gesloten en gebarnkadeem;
vele cnristenvrouwen waren in de
kloosters gevluent. Li tiert plaatsje
Raxneleh, dicht bij Jaffa, zochten do
ounsleneu een schuilplaats ui een
.klooster, omdat de Bedoufnen hun
Duitschland, Fraukryu en Engeland
Uit de i.tuieie, Uuor «ie DuiLscJie re-
geering gepubliceerde. bijzonderheden
over de onderhandelingen inzake Ma
rokko, blijkt
le. dat 't gevaar voor een Europee-
schen oorlog nog veel grooter is ge
weest, dan veelal gedacht werd
2e. dat Engeland eerst in alles
Frankrijk steunde en moeilijkheden
voor de Duitschers opwierpen.
Se. dal Duitschland zonuer vrees
togen Engeland is opgetreden, waar
door Engeland ten slotte terugtrok
en oplueld verdere mocilijkJiedeu op
te werpen.
Maar... waarom heeft de Duitsche
xegeering dan toch toegelaten, dat de
pers zelfs de officieuze organen
dei- Duitsche regeeriiig 1 do zaken
voorstelde, of Duitschland zich bang
getoond hoeft en gezwicht is voor de
oorlogsbcdreiging van Engeland en
Duitschland Waarom waagde de
Rijkskanselier zich in den Rijksdag
aan een soort ochec l Waarom
Maar feit is, dat de Duitsche re
geerders zich nu gerehabiliteerd heb
ben. Vooral de Rijkskanselier.
Maar... een ander feit is, dat door
het opnieuw oprakelen dor quaestlfi
de verhoudingen in de Europeesche
politiek er niet beter od wondon.
't Debat in de Fransche Kamer be
looft ook al zeer spannend te worden.
Men fluistert zelfs van een val van
den minister van buitenlandsche za
ken De Selves.
Of 't zoo'11 vaart zal loopen
D9 opstand ln China.
Bij het Voor-parlement is een voor
stel ingediend, strekkende tot onmid
dellijke bijeenrooping van een con
ventie ln een onzijdige Chinee-
sche stad, ten einde uit te maken
of de staatsvorm, die China zal ver
krijgen,
EEN MONARCHIE OF EEN
REPUBLIEK
zal wezen.
Dit voorstel heeft tot do heftigste
debatten aanleiding gegeven. De
Mantsjoes in het Vóórparleinent pro
testeerden luide, onder bewering, «lat
het Voorparlement onbevoegd was,
om over dat onderwerp te beraadsla
gen. De vooruitstr evenden in de. ver
gadering bleven met evenveel opge
wondenheid het U-gendeel volhouden.
Ten slotte zag de voorzitter zich ge
dwongen, «le zitting te verdagen.
Intusschen duurt de strijd met de
wapens voort.
Een telegram meldt, dat oen krach
tige
AANVAL OP NANKING
he eon non is. Do opstandelingen be
schikken crver Oen overvloedige» voor
raad munitie en kanonnen on bren
gen een krachtige lcgermaëltt in het
old.
Uit Zuid-Afrika.
Het Congres van de nationalisti
sche partij te Bloemfontein, dat b: ge
woond werd door een groot aantal E11-
gelsche gedelegeerden, niet-leden der
partij, uit alle provincies, weid giste
ren gesloten, nadat een beslissing
was genomen omtrent een voorstel
van Botha, gesteund door Steyn, tot
vorming van
EEN NIEUWE PARTIJ,
genaamd Zuid-Afrikaansche partij,
die, volgens de verklaring van Bo
tha, ten doel heeft de schepping van
een Zuid-Afrikaansche natie door
een nationale unie van de
blanke rassen.
Minister Hertzog, die tot dusverre
beschouwd werd als de leider van «le
ultra-Hollandsche partij in het kabi
net, maakte, in een door h«em gehou
den rede, een' toespeling op een 111e-
dedeeling van Botha, dat de „Oran-
gia Education Act", die de Nodcrland-
sche taal sterk begunstigt, gewijzigd
zal worden. Hertzog zei, dat ook de
ze maatregel het groote doel, dat be
oogd wordt, zal bevorderen, de schep
ping nl. van een Zuid-Afrikaonsch
volk.
Tot het doen van liet voorstel was
men niet lichtzinnig* overgegaan,
maar wijl men iuzag, dat de welvaart
van Zuid-Afrika met alhangt van het
Nederliidsche ros alleen, noch van
het Engelsche, maar van de harmoni
sche samenwerking van beide.
Het Congres besloot tot vorming van
de nieuwe partij en to't ontbinding
van de Nederlandsche organisaties
„Het Volk", „Orangia". „Unie" en
„Afrikaander Bond".
RUSLAND EN PERZIö.
Uit Petersburg wordt gemeld, dat
de eerste naar Perzie gezonden Rus
sische troepen te Ensoli zijn aange
komen. Gisteren werden nog twee ba
taljons van het Saljan regiment ver
wacht.
Rusland meent 't dus. Perzié wordt
daarvan thans ook overtuigd. Het
heeft daarom, op raad van Engeland,
verklaard te zullen voldoen aan de
eischen, gesteld Lu het ultimatum
van Rusland.
Dit zal Rusland wel.... spijten, want
nu vervalt de reden voor 't gewapend
optreden, waarna reeds lang verlan
gend was uitgezien.
Stadsnieuws
HULDEBLIJK Mr. G. VAN
TIENHOVEN.
Dinsdagmiddag werd, zooals we
reeds in "t kort meedeelden, aan den
afgetreden Commissaris der Koningin
in de provincie Noord-Holland, Mr.
G. van Tienhoven, door het bestuur
der Vereeniging van Burgemeesters
en Secretarissen in de provincie
Noord-Tlolland, namens die vereeni
ging een huldeblijk aangeboden.
Dit huldeblijk, hetwelk is samen
gesteld onder deskundige leiding van
den heer.C. J. Gonnet. Rijks-archiva
ris, bestaat uit reproducties van
merkwaardigheden uit alle 134 ge
meenten van Noord-Holland en wel
uit iedere gemeente één. Ze zijn zoo
veel mogelijk genomen naar bestaan
de afbeeldingen (punten, teekenin-
gen, enz.). De reproducties, welko
vervaardigd zijii door den heer B.
Zweors, photograaf to Haarlem, mo
gen zeer goéd geslaagd genoemd
worden. Ze zijn met eene oorkonde,,
welke van do hand is vim den heer
G. A. Luitingh; calligroaf te Haar
lem, vervat in een olijfgroene leerén
portefeuille, work van ue firma G.
van den Broek Mzri., mede te Haal
lam.
Bij de aanbieding werd het woord
gevoerd door den voorzitter der ver
eeniging, jhr. mr. J. W. G. Boreel
van ilogelanden, burgemeester van
Haarlem.
TEEKENCOLLEGE „KUNST ZIJ
ONS DOEL."
HERDENKINGSTENTOONSTEL
LING 13211911.
Door do uitgebreide medewerking
van vele stadgenooten en omwonen
den, gelukkige bezitters van fraa.e
kunstwerken, mag hel Teekencollege
„Kuiislzij ons Doel" bijzonder ge
slaagd he-eten in het herdenken van
zijn 30 jarig bestaan.
Inderdaad luisterrijk toch, is de
verzamel.ng moderne kunst, die op
heden ui het bekende gebouw Kruis
straat 4547 door het gemeentebe
st uur. beschik baar gesteld bijeen is.
Deze 18e eeuwscbe patric.sche wo
rn ng leent zich als bij uitstek voor
het herbergen van picturale kunst,
ja men kan z.ch voor dit doel moei
lijk beter omgev ng en ensemble den
ken.
Voor de tentoonstelling zijn vier be-
nedeuzalen benut; de beide vertrek
ken aan de straatzijde, met een zaal
achter, dienen voor de piaate.ng der
meer dan honderd schilderijen in
Olieverf, terwijl in de groote zaal het
veertigtal overige werken is oneft-r-
gebruebt.
De firma's Pool, Sarlet en Kon ng
zorgden door Perzische kleeden, be
haaglijk aanpassende meubileeruig
en liet plaulscn van gashaarden voor
aan Rekkelijke stoffeer.ng, d.e aan t
geheel een echte gezelligheid verleent,
terwijl door bekleed.ng der wanden
mot stemmig doek aan de tentoonge
stelde werken een rustig fond is ver
schaft»
Do belichting, alhoewel in dit jaar
getijde niet ideaai te verwachten, is
bij heldere'11 dag echter voldoende te
noemen eu van de goede e.genschap-
peu van het beroemde „zijlicht" is
vaak. bjjzonder te .gen.eten.
De r£eds genoemde groote zaal is
des daags van goed licht niet te ruim
Vóórzien, wordt echter bevoorrecht,
zoodra tiet krachtige kunstlicht (te 3
uur des middags) de rol van d© zon
overneemt. Dan is die fraaie ruimte
wel liet aantrekkelijkst van alle lo
kaliteiten en komen vele der aquarel-
Ion, pastels en teekeningen, eerst tot
hun volle recht.
Een vcrs'aa over een tentoonstel
ling als deze kan moeilijk anders we
zen als een neerschrijven van wat 011s
wel het meeste trok of imponeerde,
alles te beschrijven ware inderdaad
ondoenlijk. Vangen wij aan met de
werken, die de wanden der groote
zaal voormeld sieren.
Prachtig is Josselin de Jong verte
gen wooixligd. Bij „Drinkende paar
den" d«e werken vol meesieischap,-
trekt ons in No. 68 een wonderlijnt
kieurblijiketd, kleur weemoed daaren
tegen m zijn Avondstemming. Zoo
kruclitig zijn „Vuurwerker'is, zoo
ai ïstocraliscli fijn is „Twee moeders".
Niet minder machtig is Bauer's
Oosierscl) interieur (Moskee trap),
stralend van grijs licht, vol atmosfeer
t's morgens fraai belicht). Kapitaal is
de aquarel-pastel „de Kaartlegster'
van Rink. enorm van techniek en
van teekening.
Helder gow asschen en uiterst clii-
que van doen is V. d. Windt, vooral
in zijn „Vaartgezicht", een fraai
schilderij, diep en glanzend de water
partij.
Viliégas, Tissot en De Vriendt, ver
tegenwoordigd door fijne „grisailles",
do oorspronkelijke scheppingen voor
de alom bekende groote bijbeluitga
ve, toonen wat iliusiratie-gave en
compositie is, gepaard met histori
sche keunis.
Slagers groote pastel „Paarden
aan do Schelde" geeft een avond
stemming, waarin verwantschap met
Josselin de Jong onmiskenbaar is.
Bosboom is door een fraaie en for-
sche schets „Kerk in Den Haag" en
eenige kleinere werken vertegenwoor
digd. Bijzonder aantrekkelijk, in on
derwerp en behandeling, is ons „De
boekhouder", door Van Rappard,
lichtend gewasschen aquarel
Van Jozef Israels is een G-tnl pot-
lood'teekoningen aanwezig, dichter
lijke illustraties voor „Do kinderen
der Zee", en van Alma Tadema eoh
kleine, fijne „Zomer".
David Bles' geestige Sepia-teeke-
nirig hangt hier in een gehéél pas
sende omgeving. Van Borselen is
door twee groote landschappen, knap
pe composities in houtskool Toorop
door onkeie schetsen, Schollen door
een minutieuze „Groote zaal van het
Stadhuis", en Rue ter door een vrien
delijk kinderportret vertegenvv«>or-
digd. Noemen we nog de landschap
pen, aquarellen van Bauffe, Poggen-
beek en Verster. „Lectuur" van
Henkes en hel pastelportret van W.
Marchand.
Ons v uitrend verslag zal geheel ge
wijd zijn aan de werken in olieverf,
waarbij het allerfraaiste der tentoon
stelling valt te gedenken.
G. KERKHOFF.
HET TOONEEL
DIE SCHMETTERLINGSSC11LACHT,
Komadie in vier Akten van Her
mann Sndermann, door de
N. V. „Het Duitsche Tooneel",
Gisterenavond gaf Het Du tscho
Tooneel in De Kroon haar tweede
voorstelling in dit seizoen. Wij had
den gehoopt, dat dit goede ensemble,
nu het niet een stuk van Sudermann
kwam, hier meer bela.ngstell.ug zou
hebben gevonden, maar de zaal was
helaas al niet veel voller dan hij de
opvoering van Meyers. Wat kan toch
de reden van deze geringe belangstel
ling zijn? Dat er .n Haarlem geen
voldoende publ ek zou zijn om een
Duitsche voorste!!.ng te kunnen vob
gen, is toch onmogelijk aan te ne
men. De oorzaak moet dus ergens
anders liggen.
Heeft rnen geen vertrouwen in dit
gezelschap van den heer Edmund?
Dan, wij herhalen het, hebben de
Haarlemmers ongelijk. Het Duitsche
Tooneel beschikt over zeer veel goede,
geroutineerde krachten, die onder de
artist eke leiding van Dr. Elvenspoek,
Hans Edmund en Fritz K'ranz eon
respectabel geheel vormen. Allen, d:e
wol eens gereisd hebben en in het
buitenland theaters hebben bezocht,
zullen het mot mij eens zijn, dat ner
gens zelfs n et in Frankrijk te
genwoordig beter wordt gespeeld dan
in Duitschland. Naast groote vak-
kemvs en techniek onderscheden de
Duitsche acteurs en actr.ces zich door
hun beschaving, intelligentie en spel-
begrip.
Wij weten wel, dat de N. V. Het
Duitsche Tooneel evenmin als één
Hollandsch gezelschap op dezelf
de lijn kan worden gesteld met het
Lessing- of het Deutsches Theater,
maar wij willen er toch op wijzen,
dat de Amsierdauische peis eenstem
mig in haar oordeel was, dat de ar-
tistea van d.t gezelschap een lang
met onwaardig milieu vormden voor
een actrice als E!se Lehmann. En nu
wJ het ons voorkomen, dat liet voor
de ontwikkelde Haarlemmers, die uit
den aard der zaak uilijd op voorstel-
l.ngen van dezelfde gezelschappen
zijn aangewezeu, toch ook wei aan
genaam moet zijn 0111 ejidelijk eens
een anderen troep te zien dan altijd
weer het Nederlandsch Tooneel, de
Rotterdammers, Koyuards ol de Tou-
neelvereen.ging, vooral wanneer die
andere troep niet voor de Hollanders
behoeft onder te doen. M.ssctuen dat
na deze voorsteiling de belangsleU.ug
voor het Duitsche Tooneel nog komt.
Zoo niet, dan vreezen wij, dat de
heer Hans Edmund voortaan onze
Spaaroestad wel voorbij zal gaan en
wij ui den vervolge verstoken zullen
blijven van Du.tscho tooneelspeel-
kunst.
Degenen, d o do voorstelling van
„Die Schmetierhiigsschluclithebben
bijgewoond, zouden d.t zeker met mij
betreuren. Want van het spel viel gis
terenavond wederom in veel opzich
ten te genieten. Deze Duitschers ken
nen allen hun vak en er is niemand
Onze Lachhoek
VERSTROOID.
Gastheer (tot gast, die onder de ta
fel iets zoekt) Waarom steekt u den
oenen lucifer na den andere aan,
professor Hebt u iets laten vallen
Professor Jawel... een lucifer.
NIET THUIS.
Zog 's, kelliier, op de ruit staat
„English Spoken" en geen van jullie
kan uien Êngelschman ginds ver
staan 1
Ja, meneer, maar 't Engelse!»
spook hoeft vandaag zijn vrijen dag.
ziot u 1
VOLDOENDE.
KoffiehuisbezoekerWat is het
hier donker Zet ten minste maar
paar glazen licht bier voor me
op tafel.
DE DICHTERLIJKE
CONDUCTEUR.
Dame Pasje
Conducteur Asje (Verkorting van
asjeblieft).
GEMAKKELIJK.
Logeergast (in een hotel; Ik wensch
morgen om 5 uur gewekt te dorden.
Huisknecht Goed U hoeft dan
maar op dien knop te drukken.
zelfs met bij een sterke bezetting
dio iets bederft En dat is reeds
zeer veel waard.
Wij zouden ons den cynischen,
verlamden fabrikant Winkelmann
scherper getypeerd kunnen denken
wat zou een Bouwmeester niet
van deze rol maken 1 Rcsi naTver
en kinderlijker en Richard Keszler
wat „poeniger" maar we erkennen,
dat Herr Edmund, Frau Edmund—
Bömly en Herr Willy Brildjam in
deze rollen ook zeer veel goeds ga-
ven.
Herr Edmund herinnerde ons nu
en dan wat sterk aan den ouden
Moritz Meyer, hij was over het alge
meen wat al te sober, maar er wa
ren verscheidene trekjes zooals
liet wegstrompelen op zijn krukken,
al maar brommend „Baude, ha.
Bande en het luisteren naar Rosi
in IV die den geroutineerden en
talentvollen acteur verrieden.
Rosi is een ontzettend zware rol,
en het is voor een actrice bijna on
doenlijk er iets dragelijks van te mu-
ken. De rel ligt 0. i. niet geheel in
éje lijn van Frau Edmund, die 011s
nieer voor soubrette aangelegd
schijnt, dan voor zulk een kinderrol.
Alle lof echter voor haar mooi spel
in het derde bedrijf.
Een bijzonder knappe actrice is
Martha Kudow. Prachtig was haar
typeering van de indolente, op een
rijken graaf wachtende Laura. Ook
Else Dohinen was zeer goed als Else;
jammer, dat haar bewegen soms zoo
ongracieus is.
Antje Hendrik liet ons in het begin
wat le weinig den druk der fatsoen
lijke armoede voelen, maar later gaf
zij echt-doorvoeld spel. Noemen wij
nog Ernst Hell, die Max zoo aanne
melijk mogelijk maakte, Dr. El-
en spoea, «lie een UUeriehrer gaf,
zoo a is audennann dat wenschle, en
üuido 1*ruhch een goede Wilhelm,
don hebben wij alle optredenden ge
noemd. De oiiziciiibare dirigent, de
regisseur tritz Kranz, had voor een
goed sluitend samenspel gezorgd.
En nu deze Komadie van suder
mann Ja, daartoor is onze bewun-
deruig vrij wat minder groot, liet
stuk stamt uit den tijd, waarin het
Duitsche tooneel en vuoiaJ Suder
mann nog in het teeken van lbsen
stond. Zonder de noodige dosis sym
boliek was een tooneelstuk niet goed
denkbaar.'Je mocht het verhaaltje
niet dadelijk snappen «Jan was «jr
immers geen aardigheid aan. Een
tooneelstuk moest zijn een char.uie
en action, zoo'n soort spelletje als
,,lk zie, ik zie, wat jij niet ziet. Ra,
Ra. wat is dat Het werd alles sym
boliek, maar... symboliek van den
kouden grond.
Die Sclimetterlingsschlacht is er
oen prachtig voorbeeld van. Een teer-
1 ongevoelig, onschuldig meisje van
lb jaar leeft te midden van een leu
genachtige, cymscne, peitide omge
ving. Dat meisje schildert... vlinder-
gerechten op waaiers 1 Vlmdergev ech
ten, geen alledaagsche licliienberij
voorwaar W aarom schildert dat
kind vlindergevechten Raadsel No.
1, dat Sudermann ons opgeeft.
„Om geld te verdienen I" antwoord
je heel naïef.
„Kun je begrijpen roept de
schrijver verontwaardigd uit. „Denkt
«jen onschuldig, fijngevoelig kind van
rtiUlLLb TON
De Meesteres
van het kasteel.
1)
Do ballon zweefde als een havik bo
ven zijn aas eui van het terrein der
gasfabriek le Villette naar boven
schietend, waar gewillige banden «le
touwen hadden losgemaakt, zagen wij
de lichten en vestingwerken van Pa
rijs open onder ons liggen als sterreu
in een donkeren hemel en wij wisten,
dat Engeland en de vrijheid ons
daarginds in de schaduw wachtten.
Het was do week van Kerstmis ui
liet jaar 187i). Sinds den vijftienden
September was ik gevangene in do
stad een Engelschman bereid 0111
te lijden en te verdragen als Parijs
leed en verdroeg niet minder ge
neigd dan mijn Fransche vrienden
om te roepen „niet overgeven en
nog altijd geloovend, dat er uitkomst
2011 komen voor dit dapper en onge
lukkig volk. Maar de tijd was geko
men, waarop mijn trouwe genegen
heid voor mij van minder gewicht
'•"•■est zuil dan de stemmen van «1©
mijnen, die mij naar mijn land en
tehuis terugriepen.
Toon ik aan wanhopigen honger ten
prooi was, kwam de vijand van alle
vastbeslotenheid en bracht mij in
verleiding. Ilij was de vroolijkste eer
ste machinist, die ooit op een mail
boot van Londen naar Peru had ge
varen en zijn naam was llarry Spain.
Hoe amicaal haddon wij tien weken
achtereen samen in Parijs doorge
bracht, terwijl wi; niets van elkaar
af wisten, dan wat wij zoo toevallig
loslieten. Ik ontmoette hem i^i een
dag, toen ik juist in het restaurant
Henri Quatre mot koude ratten en
brandewijn (had geluncht en onze
joviale begroeting moet in het oor
van een sin penden schildwacht als
een oorlogskreet geklonken hebben.
Laten wij samen wat honden-
vleesch gaan eten, zei hij.
Ik vertelde hem, dat ik daar wel
veel van hield, maar dat mijn honger
nu juist gestild was.
Ik Leb juist een rut in het res
taurant Henri Quatre gegeten. Wat
doe je in Parijs, llarry
Trachten er uit te komen, Beet
les dat doe ik op 't oogenblik in
Pariis. Ga eens mee naar liet terrein
van de gasfabriek to Viilett© en kom
eens naar de vorderingen kijken. Wij
stijgen morgenavond omstreeks tien
uur op, zooals je weet...
Ik xei. dat lk het niet wist. Hii
noomde mij Beetles op school half
Parijs praatte in dien tijd over lucht
ballons en niet één man op de twin
tig had den moed om er m ©en op te
stijgen. Een Duitsch geweer hield
van een ballon. Men viel drie hon
derd voet naar beneden in «le ruimte
en werd begraven door Duitsche sap-
peurs. Neen, ik had geen lust om
naar het terrein van da gasfabriek te
Villette te gaan. En toch, waar wus
de man, die tot Harry Spain „neen"
zou hebben kunnen zeggen Den vol-
gen«len avond om tien uur zat ilc in
zijn baJlon en de Franschman, «iio
hem vergezeld zou hebben, stond op
een hoop cokes en riep iedereen tot
getuigen, dat liij niet bang was, maar
dat hii do „volgende reis" zou mee
maken.
E11 was ik zelf minder bang
ik w©et liet niet lk was naar liét
terrein van opstijging gegaan als
een man naar di*n tandarts enkel
om het koperen plaatje op do deur te
bekijken en zich «ian voor to stellen,
wat daarbinnen zou gebeuren. llarry
kwam mij bij de poort tegemoet en
zond een jongen weg om gauw pels
jassen en dekens en alle warme klee-
ren, die ik bezat, te gaan halen.
Mau, zei lnj. wil jo dan
een blok ijs geworden zijn, als zij je
kust?
Ja, ik had hem verteld van Kitty
en het Kerstfeest, dat zij in Enge
land zou vieren.
De wind is Westelijk, maar aan
het afnemen, ging hij voort, ter
wijl hij mij meetrok naar den gr oo
ien ballon, die al bevig begon te
zwellen en boven ons uitstak als een
of ander reusachtig levend ding, dat
de lucht zou boheerschen wij zul
len over do Belgische grenzen schie
ten en een trein naar Brussel ne
men. Wat zal mijn vader verbaasd
opkijken, als ik een steen door zijn
raam gooi. Jij moet hierover een
boek schrijven, als jo niet wórdt
doodgeschoten, Beetles. Herinner jij
jo nog, boo ik er aan kwamjedien
naam te geven, Bootles-kevers Om
dat je er zoo veel van hield, ze met
spelden op to prikken wat zouden
wij daar in Parijs een heerlijk sou
per van gehad hebben Hel eenige
voedsel, dut ik er vandaag machtig
kou worden, was een fiesch brande
wijn «ui een stuk olil&ntsvleesch. Het
zal geweldig koud zijn, Beetles, en als
©on oiizer eui schot krijgt, moet de
amkr hein overboord gooien. Kijk
mij toch niet zoo ontsteld aan hier
zijn je jassen en dekens en bedenk
w at Kitty zeggen zal, als je een sere
nade ouder haar venster zingt
Nil, lk dacht mij daarin en trok
mijn jas aan. Een phantasie van een
Engelseh tehuis en een groot hout
vuur met een klein, bruinharig
meisje, dat tegelijk lachte en schrei
de Van verrukking, bleek welspre
kender dan mijn angstig voorgevoèL
Ik word naar den ballon geleid als
een paard naar de slachtplaats zij
lieten de touwen vieren, schorre toe
juichingen volgden ons over de hui
zen de grond zonk onder ons weg
als door een machtige hand wegge
trokken de wind begon schril in de
geteerde touwen te fluiten do men-
scheiistenunen verdwenen en wij
hoorden een ander, spookachtiger,
verschrikkelijker geluid het ge
donder van een kanon op een af
stand.
0 Harry schieten ze nu al
op ons
Hij lachte, alsof dat idóe heel amu
sant was.
Dai is Fort Valérien. Beetles!
dat aan Bisrnarck vertelt, «lat zij Op
hun hoede moeten zijn. 'Schroef jo
moed nu zoo hoog mogelijk op en
kijk eens rond. Dun zul je zien waar
om wij de laatste maand puardon-
vleesch hebben moeten eten. Zie je
die rij van liclilcu vlak ouder «uis
Dut is «ie oudo en historische stad
Saint Denis Die kleinere lichten ver
derop zijn de bivouukvuren van de
Pruisen. Kijk e«ms nuar dien gor
del, noe hij aan den eenen kant recht
op Itaincy, aan den anderen kant op
Versailles aanioöpt Dat is de
trouwring van Frankrijk hij is
stevig genoegals het wat lichter
wordt, zullen die schavuiten op ons
schieten en «lan zullen wij een grapje
hebben. Beetles. Het zou mij spijten,
als ik j© nu niet eens mooie spert
kon laten zien en werkelijk, oude
jongen, ik geloof, dat de wind af
neemt. Wii zullen nog heel wal moe
ten doormaken maar ik weet ze
ker, dat je malsch zult eten, Beetles.
Het was alies goed en wel om zoo
door te babbelen, als een aardig
beekje in lentetijd, maar ik merkte
zijn gedwongen vroolijke stemming
wel op. die een uitweg vond doorzijn
zenuwachtige welsprekendheid, of
die beving m zijn stem, die mij heel
duidelijk vertelde, wat hij van den
wind dacht en van onzen toestand
als hij ging liggen.
Ik was nooit meer in een ballon
geweest en in het eerste kwartier
van de opstijging had ik alle gevoel
voor andere gevaren verloren om mij
alleen maar te herinneren die van
onzen tcgcnwoordigen toestand en de
vreemde gewaarworduigen, die zij
iiuj inboezemden. Eenvoudig verteld
kwamen zij hierop neer dat ik
mij op het ééne oogenblik bewust
was op den vasten grond door beken
de gezichten omringd te zijn, en het
volgend oogenblik in de wolken
schoen te zweven met een streep
liciiteu onder mij, om Parijs aan to
wijzen, en een gevoel van afschuw,
dat mij bijna den dood zou hebben
doen welkom heeten, als ik dcor d«i
dood weer op den grond terecht kon
komen, overviel mij.
(Wordt vervolgd).
