NIEUW8=
en ADVERTENTIEBLAD.
29e Jaargang, No. 8847
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
WOENSDAG 24 APRIL 1912 C
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buiteniandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA
Warmoesstraat 76—78, Amsterdam. Telephoon interc. 6229.
ABONNEMENTEN
PER DRIE MAANDEN:
Voor Haarlem1.20
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der
gemeente)„1.30
Franco per post door Nederland1.65
Afzonderlijke nummers0.02H
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.37M
de omstreken en franco per post 0.45
Uitgave der Vennootschap Loureus Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM.
ADVERTENTIËN:
Van 1—5 regels 50 Cts.; iedere regel meer 10 Cts. Buiten het Arrondissement
Haarlem van 1—5 regels 1.elke regel meer ƒ0.20. Reclames 30 Cent per regel.
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Advertentiën van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cts. per plaatsing;
50 Cts. voor 3 plaatsingen k contant.
Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53.
Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12. Telefoonnummer 122.
DERDE BLAD.
Buiteniandsch Overzicht
lis ondergang van de
Titanic.
't Onderzoek der 'Ameri-
kuansche Senaats
commissie.
De leden der commissie meenen,
dat hel onderzoek naar de oorzaken
vu n het vergaan der Ti Laaie" lang
zat duren, daar zij voornemens zijn
alle mogelijke inlichtingen bijeen re
brengen.
Zij verklaren ook. dat alle groote
zeevarende mogendheden dit onder
zoek met groote belangstelling volgen,
d.iar de resultaten er van waarschijn
lijk den grondslag zullen vormen
vil.) do nieuwe wetten, die op een in
ternationale conferentie zullen wor
den vastgesteld.
Intusschen ontbreekt ook de cri-
tiek niet.
liet is begrijpelijk zoo schrijft de
Eiiü'elsp.he correspondent van 't Hbkl.
dat er in Engeland heel wat com
mentaar gegeven wordt ten aanzien
yan hot haastig men zou kunnen
zeggou hot „echt Amerikaanscli-ver-
hoor", dat thans te New-York door de
Senaatscommissie wordt gehouden.
Dat dc Kogeoniig der Vereenigde Sta
ten, van het land Uit zooveel vmi zijn
burgers en burgers van naai® en
aanzien tevens, als slachtoffers zag
vallen, wenscht .te weten wie do
schuld vap dit ongeluk is bijaldien
van «enig verzuim sprake kan zijn
is begrijpelijk en te billijken, doch het
is tevens begrijpelijk, dat men in En
geland, waar men gewoon is derge
lijke onderzoekingen mot kalmte on
nauwgezetheid^ te verrichten, veront
waardigd is over dezen Amerikaan-
schen spoed, over dit haastig onder
vragen van mênschen nog pas aan
een vreeseüjk onheil ontkomen van
tneoischen, die wel van ijzer en staal,
moeten zijn, willen hun zenuwen na
ai hetgeen zij hebben doorgemaakt en
aanschouwd, n u reeds tot zoodanige
kalmte zijn gekomen, dat men van
hen verwachten mag een heldere uit
eenzetting van hetgeen zij ondervon
den.
De wijze, waarop men de schuld
wil laden op den directeur der „Whi
te Star I.ine", den heer Bruce Ismay,
alst f hij, omdat, hij toevallig aan
boord van het ongeluk-schip geweest
ziji.de, don gezagvoerder en diens of
ficieren feitelijk zou beïnvloed heb
ben om te doen of na te laten wat
voor de veiligheid van het schip noo-
(1 ig was, wordt in Engeland heftig
afgekeurd.
De Engelsch© bladen verzekeren,
dat niet geduld zal worden, dat Ismay
onrechtvaardig tot zondebok gemaakt
wordt.
In een telegram over 't onderzoek
der Senaatscommissie wordt aan een
Belgisch bind
een zeer ernstige
beschuldiging
o pen ba ar gemaakt. Ze is bijna, te
ernstig om geloofd te worden. Een
van de gereilde matrozen, Klein ge
naamd, heefi, verteld, dat een
g v o o t d e e 1 der bemanning
o p het oogenhlik van de
botsing d r o n k a n w a s.
Klein vertelde, dat op den rampza
ligen avond een groot diner pluats
harl Na het diner kregen de matro
zen van den steward champagne. De
kapitein zoowel als vele officieren
hadden aan het diner deelgenomen,
waarbij veel gedronken is. De man
ln den tri t lc ij k zou inge
slapen z ij ii. eu Klein zelf heeft
het eerste alarmsignaal gegeven, na
dat hij zich overtuigd had, dal de
wacht sliep.
Mevrouw Astor. de vrouw van den
Verdronken Ajmeviknanschen millio-
nair. is thans zoove" hersteld, dat. zij
ook iiet een en ander kon vertellen
van haar redding. Zoo heeft zij me
degedeeld. dat door dc mannen in
haar reddingboot tien matrozen opge-
vischt wnren. Een van deze
matrozen was volkomen
d r o n keu geweest en is spoedig
daarna gestorven.
D!l zou dus een indirecte bevesti
ging zijn van het verbaal van den
nu,(roos Klein
Een der geredde officieren vorklnnr-
dr voor de commissie dat hij opgepikt
was door een reddingboot, waarin
slechLs 4 0 menscilen zate n,
t e r w ij 1 c r p 1 aa t s \v as voor
60
Een van do geredde stokers, die
zich nog in een der hospitalen van
New-York bevindt, heeft verklaard,
dat men in de machinekamer van het
sr.nip van meaning is geweest, dat de
Titanic een roeordreis moest maken.
De bevelen waren, dat men zoo hard
mogelijk moest stoken er waren
oogenblikken, dat 77 omwentelingen
waren gëi'iaakt .Het maximum was
78 en zoo bevestigt deze verklaring
volgens een ironische opmerking van
Ismay, dat het maximum nooit be
reikt is.
Den geheelen Zondag, zeide de sto
ker, maakten wij 77 omwentelingen.
Van de Titanic zijn reeds meer dan
100 lijken opgevischt.
De geredden.
De laatste lijst van de personen, die
door do „Carpathia" gered zijn, toont
aan. dat van de 705 geredden 400
vrouwen waren en 305 mannen. Van
de bemanning werden 189 man ge
red. Het aantal mannelijke passa
giers, dat gered, werd, bedraagt dus
slechts 116.
De oonoB tussclien Italië enTurkije
Zul de Italiaansciie vloot haar actie
ln cle Aegeïsche Zee voortzetten
Da berichten hieromtrent zijn voor
alsnog met eensluidend, al is van
ltuliaansche officieuse zijd© dan ook
verklaard, dat de vloot naar bet va
derland terugkeert. Toch is de waar
schijnlijkheid groot, dat de operaties
voorloopig beperkt blijven tot de
plaats gehad hebbende beschieting
der buitonforten aan de Dardanellen
on het verbroken der onderzeesche te
legraafkabels tusschen de Turksche
eilanden en het vasteland.
Dat is zeker, dat Italië tot heden
niet deze vlootactie nog niet veel be
reikt heeft.
De sluiting der Dardanellen zal
blijkbaar niet lang meer duren.
In de vriendschappelijke nota, die
de Russische ambassade tot de Turk
sche regeering heeft gericht, wordt
er op gewezen, dat het onmiddellijk I
gevaar voor de Dardanellen thans ge-'
weken is en der regeering de raad
gegeven de Dardanellen weer open ie
stellen.
Men is te Koristantinopel van mee-
niiig. dat de ministerraad heden be
sluiten zal tot opruiming der mijnen,
die' thans den doortocht versperreu.
In de Aegeïsche Zee gaat Italië
voort met bezetten en bombardeer en.
Nu zijn weer de eilanden Slanipaha
on Lemnos Itezc-t en ook de Moudros-
baai.
De Italiaansciie pers publiceert bij
zonderheden over de ltuliaansche ac
tie voor Samos. Toen de ltaliaansohe
torpedojager Ostro voor de haven van
Watliy ver schéén, werd de beman
ning van het aldaar gestationneerde
ooilogsschip „Iskamieh" door een pa
niek aangegrepen en probeerden zij
het schip te laten zinken, om het niet
in handen van den vijand te doen
vallen. De „Ostro" loste daarop een
schot, dat de kiel der „Iskamieh"
ti"f en schoot verder een torpedo af,
die de „Iskamieh" in de lucht deed
springen .Ten slotte trof een welge
mikt schot den boven het water uit
stekenden mast met de Turksche
vlag De bevolking begroette dit suc
ces der Italianen met uitroepen
„Long'leve Italic! Lang leve Sa-
voye De Italianen antwoordden
onder het zwaaien hunner baretten
„Lang leve Samos Daarop loste het
ltuliaansche pantserschip „Emanuele
Fiiiberto" schoten op de Turksche
vlag, welke haar vernielden. Vier ka
nonnen. die hij den opstand op Sa
mos dienst hadden gedaan, werden
onbruikbaar gemaakt Daarop reikte
de door dén vorst van Samos naar
bodrd gezonden gezant de neergehaal
de Turksche vlag over. Do vijande
lijkheden werden gestaakt, en er werd
bekend gemaakt, dat, wanneer tegen
de bevolking dwangmaatregelen ge
nomen zouden worden, de ltaliaan
sohe schepen de beschieting zouden
hervatten. Da bevolking is over de
bevrijdingsactie van Italië opgeto
gen.
Via Kaïro wordt geseind, dat Enver-
Bey, de Turksche bevelhebber en de
ziel van den fanatieken tegenstand
der Mohammedanen, overleden is aan
een ontsteking door een wond veroor
zaakt.
Dat is voor de Turken een heel© te
genslag.
De Dnllsche leger- en
vlootvoorstellen.
Gisteren werden de beraadslagin
gen in den Duïtschen Rijksdag voort
gezet De publieke belangstelling was
al geducht gedaald.
D© Conservatieven verklaarden zich
voor de regeringsvoorstellen, alleen
meenden ze, dat de regeering te veel
uit de „Liebeagabe" wil haler). Deze
zal verminderd moeten worden
hoeveel van de voorgestelde 36 mil-
lioen mark willen de Conservatie
ven daarvoor stemmen.
Do Nationaal-liberalen beloofden
ook de plannen dor regooring te zul
len steunen.
Allerlei.
DE HOME RULE-WET VOOR
IERLAND.
De lersche Nationale Conventie te
Dublin heeft geestdriftig de motie
aangenomen, waarin instemming
wordt uitgesproken met do door de
regeering ingediend© Home Rule-wet.
ANARCHIE IN PERZlë.
Uit Teheran seint men, dat de Per
zische regeering aan de Russische
verzocht heeft, troepen gereed te hou
den tol beteugeling der hand over
hand toenemende anarchie in het
Perzische rijk. Men vreest, dat er
eiken dag ©en uitbarsting kan plaats
vinden De groote vraag blijft of En
geland het zenden van Russische
troepen naar Teheran zal goedkeu
reu,
T ONTWAPENINGSDENKBEELD.
O, ja de theorie is prachtig,
maar... de practijk Wie zal de kat
da bel aanbinden
In de Belgische Kamer zei de socia
list Huysinans bij de besprekingen
over d© begrootïng van buiteuland-
scho zaken dat België 't initiatief
moot nemen tot het vereenigen van de
kleine staten, die aan de groot© mo
gendheden een voorstel tot ontwape
ning zouden doen.
De minister van buiteniandsch© za
ken antwoordde, dat do regeering aan
een dergelijk initiatief de meest sym
pathieke ontvangst zou bereiden,
maar... dat het moest uitgaan van do
groote mogendheden.
Onder de tegenwoordige omstan
digheden ziet zuster Anna van de
zijde der groote mogendheden even
wel nog niets komen.
Stadsnieuws
N. O. G.
Zooals wij reeds èeuigen tijd gele
den in ons blad aankondigden, zal
dezer dagen door de afdeeling Haar
lem van het Nederlandsch Onderwij
zers Genootschap cene vergadering
\vorden gehouden, die tegelijk eene
demonstratie zal zijn van do wijze,
waarop de beer A. G. J. Tempelmans
Plat het teekenen onderwijst.
Genoemde heer is leeraar in het
teeltenen aan de I-I. R. S. to Gorin-
chem en tevens aldaar onderwüzer in
dat vak aan enkele lagere scholen.
Zijne methode verschilt dermate van
de meest algemeen gebruikelijke, dat
zij zeer de aandacht, trekt.
De afdeeling Haarlem nu zal de
leden en crenoodigden in staat stellen
op eene nractische wh'ze kennis te
inaken met een en ander. In de groo
te zaal der Sociëteit Nijverheid ko
men a.s. Zaterdag eenige klassen
leerlingen der Rijksleerschool, ten
einde van den heer Tempelmans Plat
volgens züne methode teekenonder-
vviis te ontvangen.
Voor belangstellenden kan dit een
nuttige, interessante avond worden.
AMSTERDAMSCHE RIJTUIG-MIJ.
Het dividend zal, evenals verleden
jaar. 7 procent bedragen. In het
verslag wordt o.a. meegedeeld, dnt do
exploitatie van 't Haarlemsche filiaal
reden tot tevredenheid geeft.
Effecten.
To Amsterdam zijn deze dagen ver
handeld: anndeelen Mij. Noordzeebad
Zandvoort 40
4 Pandbr. Haarlemsche Hypo-
theekb. 97 1/2
Benoeming,
Rij koninkljjk besluit is benoemd
met ingang van 1 Mei tot off. v. jus
titie bij de a it -rechtbank te Leeuwar
den, mr. J. de Vries van Doesburgh,
thans officier van Justitie te Zieriksee
vroeger subst.-officier te Haarlem.
Gevonden v o r werpen.
Terug te bekomen bij
W. Augustinus, Roosveldstraat 18
een pet.
II. Scheffer, L. Wolstraat 18, een
portefeuille met inhoud.
H. van Duin, Brouwersvaart 10S,
een partij schoenveters.
L, Dom, Gen Joubertstraat 15 rood,
eenige spaarzegels.
J. van Zeggelen, Vooruitgangstraat
79, een portemonnaïe mot, inhoud.
J. Beyer, Leidschevaart 261, Heem
stede. een rozenkrans.
J. v. d. Aardweg, Westerstraat 21,
een paar manchetten.
J. Molenaar, Heerensingel 133, een
koralen halsketting.
Het bureau van politie, oen school-
tusch met inhoud.
E. J. Bronstiug, Coltermanstraat 5
rood, een notitieboekje.
M. v. d. lleyde, Schotcrwcg 152,
een medaillon met portret.
T. Bakker, Teding vau Berkhout
straat 5 rood, een paar schoenen,
St. Johannes d c Deo.
De receptie, welke morgen Don
derdag ter gelegenheid van het
zilveren jubilé plaats heeft in het
gesticht St. Johannes de Deo, zal ge
houden worden van 11 uur 's morgens
(na de Hoogmis) tot 's middags twee
uur.
Men verwacht een druk bezoek.
lasfantanées.
Vraaggesprek van den dag.
MET DEN SECRETARIS VAN
„EIGEN HULP".
Wij zijn den heer J. G. Tuytel, den
secretaris van „Eigen Hulp" eens
gaan opzoeken, om eenige nadere bij
zonderheden, omtrent de nieuw te
bouwen winkels. De heer Tuytel was
zoo vriendelijk ons verzoek in te willi
gen eu weldra zat hij met vele teeke-
ningeu om zich heen ie vertellen over
het win kelp al éis, dat Eigen Hulp in
de Zijlstraat en op de Oude Gracht
zal krijgen.
De winkelhuizen van „Eigen
llulp", vertelde de heer Tuytel, zijn in
de plaats gekomen van vier of vijf
porceelen: Twee aan de Zijlstraat en
de overige aan de Oude Gracht.
Door die combinatie van gedeelte
lijk oude panden, was er veel ruim
te, die we niet benutten konden.
Toen dan ook het ledental zoo toe
nam, dat de lokaliteit uitgebreid
moest worden en het aankoopen van
belendende perceelen te duur bleek,
raadde de heer Van den Bau ons aan,
dc tegenwoordige winkels af te bre
ken en oen geheel nieuw gebouw tc
zetten, omdat men dan van de verlo
ren ruimte partij zou kunnen trek
ken. Aldus geschiedde en B. eu W.
hebben hun goedkeuring aan de ge
maakte plannen gehecht.
Ilier ziet u nu de gevelteekening,
zei de heer Tuytel. We zagen een tce-
kening van den Zijlstraatgevel, waar
thans de perceelen 56 en 58 zijn. Die
worden nu gesloopt en vervangen
door een .modern met lift en centrale
verwarming ingericht gebouw, waar
voor eón sierlijke gevel zal komen, die
zeker dit gedeelte van de Zijlstraat
een fraaier aanzien zal geven.
De gevel meet hier een lengte van
16 1/2 Meter en een hoogte van 13 1/2
M., als raciL het sierhek niet meere
kent. dat op het platte dak de woor
den zal vertooncn „Winkelhuizen, Ei
gen Hulp".
Boven de winkels beneden komen
twee verdiepingen.
ln de Zidstraat blijven de afdeelin-
gen: Fijne vleeschwaren, huishoude
lijke artikelen en kruidenierswaren,
maar zij krijgen nu elk een afzonder
lijke ruimte, hoewel deze met elkander
in bei rekking blijven staan. De put
wordt opgetrokken uit wit zand
steen, waarin donker teakhout.
Aan weerszijden van den gevel
hier, komen portieken met deuren
naar twee van dc winkels. In hel mid
den van net front komt de deur naar
ueii derden winkel.
Deze ingang deelt do spiegelruit
middendoor, terwijl de twee andere
winkels eik ©eu groot spiegelruit heb
ben.
lp de drie winkels komt aan de ach
terzijde oen galerij, die naar de entre
sol voert. II" zijn de kantoorlokalen
voor de administratie en haar per
soneel en de schaftlokalen. Op den
began en grond zijn acuter de winkel
ruimte de ex'péditielokalén. Daarach
ter heeft men een railssysteem, waar
op goederen-wagentjes kuiuien loopon,
die met draaischijven omgewend kun
ne a worden Ln alle richtingen en zoo
vervoerd kunnen worden naar de
twee uitgangen aan de Oude Gracht,
ter weerszijden vun den winkel daar
en naaf het groote magazijn, dat
„Eigen Hulp' heelt op het terrein,
achter de Zij is tra at-wink els.
Op de eerste verdieping komen de
woonvertrekken voor den winkelhou
der, do vergaderzalen voor de direc
tie, op de tweede ver ping groote
magazijnen en ook wi.,. vertrekken
voor den winkelhouder.
Het geheel© perceel is onder kelder d.
Ilier heelt men de winkelkolders, d©
speelplaats, do centrale verwarming
eu d© lift, die door het geheele ge
bouw- gaat.
Het gebouw op do Oude Gracht
blijft, voor zoover dit den bakkerswin
kel lietrett, zooals dit nu is. De chef-
bakker krijgt echter een afzonderlij
ken opgang naar zijn woonvertrek-
keil op de eerste en tweede verdie
ping, Naast dezen ingang komt ©en
brcodmagazijn. Aan weerszijden van
dezen gevel aan ne Oude Gracht ko
men b re ede -uitgangen, clie doorloo-
pon tot de expeditieiokaleii en het ma
gazijn ach tot de Zijlstraat-winkels.
In de kelders aan de Oude Gracht
heeft men een z.g. koude bergplaats,
een melkkelder en ©en keider voor
krenten, rozijnen eu sucaden.
Op de eerste verdieping is hier
voorts, behalve do woning van den
chef-bakker, de meelzolder en op
de tweede verdieping de emballage-
zolders. Voorts zijn in dit gebouw
badkamers voor het bakkerijperso-
neel
Het bestuur van „Eigon Hulp" heeft
het perceel Zijlstraat 64 voor een jaar
gehuurd, om daar de winkels tijdeus
den bouw ouder te brengen.
DE HAVEN HAARLEM UIT GE
SCHIEDKUNDIG OOGPUNT.
De „haven' Haarlem is aan het
Spaarne tusschen Melkbrug en Grave-
steenen brug. Dnar is ze al eeuwen en
zal er misschien eeuwig blijven,
want het Spaarne is haar oorsprong.
Ilaarg eschiedenis hangt ten nauwste
samen met het Spaarne en de belem
meringen daarin gebracht door slui
zen en tollen. Allereerst dus iets over
't Spaarne, Komt nu 't Zuiderbuiten-
spaarne met de Gravensloot uit de
Ringvaart, 65 jaar terug werd ze ge
voed door de Haarlemmermeer, even
als de Rotte, nu ook een dood water,
door de plassen achter Moercapelie.
Het belang voor de scheepvaart niet
alleen, maar dat voor het bezit blijkt
reeds uit 't feit, dat Haarlem onher
roepelijk verloor op Spanje, toen dit
in den zomer van 1573 „de Meer" in
zijn macht kreeg
ln de Frankische tijden zien we al,
dat 't de groote stroomen zijn, waar
langs de groothandel zich beweegt.
Ze zijn staatsdomein. Ieder kan ze
vrij gebruiken, mits hij tol betaalt. De
vorst heeft voor onderhoud van brug
gen en ponten te zorgen, maar Int
daartoe tolgelden, die hem rijke in
komsten verschaffen. Dan zijn er nog
kleinere land- of waterwegen, waar
ook tol geheven wordt. Maar de
groote, als Rijn, Waal, Vecht, Vlie e:iz.
zijn vrije koningsbanen, waarop geen
bijzondere tollen mogen geëisclit wor
den.
De daad van Graaf Dirk III, die in
1015 het kasteel de Menve ontstaan
Dordrecht bouwde en er tol hief
werd als stroomroof beschouwd. De
Graven van Holland trokken langza
merhand do tollen van den keizer aan
zich. Dan waren er nog land- en
markttollen voor te koop gebrachte
waren, die alleen bij vrije markten
niet werden geheven. Tollen waren
dus kontoren voor in- en uitgaande
rechten. Dc binnenlandsche handel
werd geleid door den tol te Gouda
met een wacht te Sparendam. Iedere
stad streefde naar vrijdom van tollen
voor hare schippers en trachtte te be
letten, dat andere steden dezelfde
rechten kregen.
De schippers zochten dus de tollen
te mijden en langs „verboden binnen
wateren" te varen. Haarlem vroeg ook
vrij verkeer voor zijn schippers, maar
niet voor andere, want die moesten
zich zoo min mogelijk in Holland kun
nen bewegen zonder Haarlem aan te
doen Onze Spaarnestad had dus ook
groot belang bij 't gesloten houden
der binnenvaarten. Bij charter van St.
Ctementsdag 1245 kreeg Haarlem voor
zijn poorters vrijdom van tollen in de
Graafsciiap Holland, later werd dit
door Floris V bevestigd in een hand
vest op den 8sten dag na Paschen
1295.
We weten, hoe het IJ nog 50 jaar
geleden open was en 't Spaarne er
eertijds vrij in uitstroomde en,,dair
die wilde see invloeyde endo veele ons
lande plach te bederven Al vóór de
13e eeuw ging men hier le lande af
dammen met 't oog op 't belang der
inwoners. Vaak ontstond zoo een
stad, daar waar groote schepen voor
den dam moesten overladen en kleine
re over een overtoom moesten wor
den getrokken. Zoo'n dam is met bij
na zekerheid geweest in 't. Spaarne
tegenover de Damstraat. I.nnge en
Korte Veerstraat herinneren nog aan
veren (geregeld© diensten) toen ont
staan.
Graaf Willem II, die vaak Ln zijn
kasteel op 't Zant te Haarlem woon
de ,gaf 9 April 1253 een charter om
te „ordonneren en doen maecken
inde zen Sparendam eenen
vv aterg a n c li wydde 14 voete
daer di© meer© Schopeu lichtelijk met
heuien lasten mogen door lyden".
Een tarief wérd opgesteld (bv. voor
„kleine scepeliue ©enen peiminek")
volgens 't welk tol zou worden be
taald „zoo lang© als hein die cost©
voicömeutlyck zyn betaalt'. Rijnland
bemoeide zich er hïeo en wist ©en
privilegie te verwerven 11 October
1255, waarbij dit waterschap gedaan
krijgt, dat geen doorgang zul
gemaakt woidoa zonder z ij n con
sent.
In den dam in 't Spaarne tusschen
Kaasmarkt en ter plaatse van 't ge
bouw der Holl. Mij. voor Wetenschap-,
pei' kwam dus een sluis, liet Spaarne
was toen al bedijkt, maar de dijken
lagen ver van den stroom. In 1283 gaf
©o andere charter verlof 't Spaarne,
waar het in het IJ uitmondde, uf te
dammen. Hierin moeten we zoeken
liet ontstaan van 't dorp Spaarndam.
In dien dam zou een koikshits komen,
die aanleiding gaf tot eindeloos ge-
kibboL Herhaalde malen-is die sluis
verbouwd en verwijd. Haarlem was
©r natuurlijk graag moester van en
tr if o .a. in 1519 niet Rijnland een ac-
coord over een nieuws sluis. Li 1524
werd een proces begonnen over liet
recht van ankeraadje door d© tol
ontvangers te Spaarndam gevorderd,
maar door de Regeering van Haar
lem onwettig verklaard. We zullen al
<1© verschillende charters over vrij
dom van tol, lading enz. niet nagaan.
Slechts dit, Haarlem had in 1492 deel
genomen aan de troebelen van 't
Ivans- en Broodvolk Re verloor nu
al zijn privilegiën en tollen, die on
belast aan den Graaf terugkwamen
Juist had Moximiliaan van Oosten
rijk 16 April 1487 het tolstelsel vrij
goed uiteen gezet en bij overtreding
a's straf verbeurdverklaring van
schip en lading vastgesteld.
Ren nieuw plakkaat van 16 5:nl
1498 was niet moer dan oen resump-
tie van 't vorige. Haarlem gaaf. nu
vi-ort 70 Rijnsche guldens voor afkoop
van den tol te betalen, maar dc tol
gaarders waren er niet mee tevre
den. Uit een rekening van 28 Aug.
1511 blijkt, dat zij o-k 't volle recht
eisehen va.n onvrije goederen voor d©
Haarlemsche markt Dat was dus een
soort borgtocht.. De uitspraak van de
Rekenkamer luidde evenwel, dat geen
gelden als borgtocht mochten ge
vraagd worden, maar wel, dat de tol
gaarders te Spn srndam de onvrij©
goederen voor Haarlem zonden op
schriiven. De Rekenkamer zou dan
benalen. wnt Haarlem moer moest be
talen dan 70 pond van 40 Vlaarrsche
gronf.cn Do schepen van Ams'e-'.fnm
konden Tciden, Woerden en T"-eeht
nief. anders bereiken dan over Sn-'-nrn-
dam. Wel was er een waterweg. bi|
dei te.genwoordigen Overtocm en
stak Amsterdam den <lam danrin
door maar 't eindelonzc geharrewar
eindigde nas voorgoed hierover na
een lang proves in 19A6
Koning Lodewijk Napoleon had in
18IC gelast aan den Overtoom een
schutsluis te maken.
In 1513 waren er over den tol al
zooveel klachten ingekomen, dat de
Graaf uit de raden der Kamer van
Rekeningen een commissie benoemde,
om de tollen te regelen. De s'eden
dienden nu hun grieven in. Een
nauwkeurig tarief van inkomende
rechten wordt ontworpen voor -lie
steden gehik, zelfs: „cloeten (kanons
kogels), buspoeder, salpeter, hrlle-
bpp.rden" worden belast. Met eenig©
wijzigingen werd later '1513! een ta
rief vastgesteld. Hef. jaar 1507 was
van het hoogste belang voor Spaarn
dam. De 7warté Hoop, onder hevel
van Karei van Gelder, trok vn Alk
maar over Sna-arndnm en Halfweg
naar Utrecht. Heel Snnarndam. ook
het tolhuis, werd vernield en ver
brand, do sluizen verwoest en ver
slont De sehfnrjérs srincen nu over
Muiden. Hef Hof van Holland geeft
nu recht, den Goudschen iol te ont
vangen met een wacht f,é Mnideo of
Weesp. en verntr'Wct ,inn Rnnnrndnm-
schen tol naar Haarlem.
Nooit, meer is het tolkantoor te
Spaarndam geweest. Alles was nu
precies geregeld, zelfs kreeg de collec
teur een instructie en was verplicht,
„zyen conlïnuecle residentie te hou
den hinneii der st.adt vnn Haarlem
opt Spaeren" hij moest volledig boek
houden en „alle dry© mnendop ge
houden penningen van svnen ont-
fanck te leveren ten comptoire van
Ontvanger Generael Var. Noorthnl-
land.
In 1548 betaalde Haarlem voor den
doorvoer van de onvrije goederen,
daar ter markt lOO pond
'sjóars. Haarlem wilde natuurlijk
graag er af zijn. De Prins van Oranje
stond dit apostille van 28 Augustus
1578 af. 1579 werd volgens thesau
riersrekening voor 't laatst 126 nond
betaald. Tijdens de Republiek kwa
men er geen veranderingen in de ta
rieven en werd de tol steeds verpachl
tot na de pachtersonlusten de -rad
haar in eigen beheer nam. De oudste
rekening on het rijksarchief van het
jaar 1750 wijst, op een ontvangst van
4315 ponden 19 schellinke 6 denins,
met een voordeelig saldo van 3604
pond, 6 scli. 3 d.
Eiken dag werd rekening er van
opgemaakt. Er passeerden toen 3G9C
betalende schepen en m 1793: 3958 Bij
publicatie van 10 Maart 1795 werden
alle tollen, dus ook de Haarlemsche,
opgeheven. liet verkeer werd dus
vr ij, maar niet onbelast door de in
stelling van een belasting op schepen.
Haarlem is ook zeehaven geweest
We zagen reeds, dal in de middel
eeuwen de handel langs de groote
stroomen ging, maar ook op Engeland
bestond die reeds. Onlusten over tol
len. vooral die te Dordrecht, waren
aan de orde van den dag. Haarlem
was toen de 5de koopstad. In 1347
wordt Haarlem reeds genoemd in een
overeenkomst van Amsterdam met
Deventer wegens cot-ertollen. Eenige
Nederlundsche steden hielden reeds
toen ter tiid vergaderingen, om on
derling te raadplegen en besluiten te
nemen tot welzijn van den handel.
Dordrecht. Haarlem en Amsterdam
oiHlerteekenihm in 1418 te 1 «beek hel
verbond der Hanzesteden. De Ooster
lingen (knslhcvvoneis Oostzee) ple«&
den vijuriflcl 'khcd'Ti Aan dc toerus
ting van schepen tot wraakneming
nam Haarlem levendig dei-!: stellig
.was zijn Oostzceltaudel dus van mot
I belang.
Toen Domineren ca 11 l.-tein in oor
log kwfuxvan l~>kken Holland
