Na halftime heeft de Haagscho, cEe
au liet diepe gedeelte verdedigt, niets
meer in te brengen, en alles wat ze
bereikt zijn een paar corners op het
llaarlemscho doel die geen succes op
leveren. Do A. Z.'er Marcus weet
door zonderling ge-manuaal met den
bal z'n tegenpartij telkens van de
wijs to brengen, en hij volbrengt na
halftime den hattrick, zoo den stand
op 6—0 brengend.
De Haagsche weet niet to profitee-
ren van de vele vrije worpen, die ze
krijgt te nemen doordat de Haarlem
mers in het to kleine speelterrein tel
kens de spelregels overtreden.
II. V. G. B. wint zonder moeite
ten slotte met 6—0. 't Ilad ook 10—0
kunnen zijn!
Rcinmelts gaf vrijwel hot beste
spel. 't Keepen V3n mr. Vast v. Hier
en het schot van Marcus mogen ge
noemd worden. Bij de Hagenaars
blonken Mathon eoi Pool uit. De kee
per was zwak.
Letteren en Kunst
Het Tooneel
F.F.N BERGTI1EATER IN DEN HARZ
Wanneer men mij 2 maanden gele
den had voorspeld, dat ik gedurende
mijn zomervacantie 4 middagen ach
tereen een berg zou beklimmen, enlkel
en alleen mot het doel om... komedie
.te zien speden, dan zou ik waarschijn
lijk zeer onparlementair li ebben
gevraagd, of men dacht, dat ik sta
pel was. Toen ik in Juni mijn laatste
kritiek iover de Lioba-opvoering) naar
de zetterij had gebracht, zwoer ik
bij mij zelf, niet meer naar een thea
ter te gaan, voor en aleer mijn plicht
als criticus mij weer daarheen riep.
lEn wie zou andere Verwachten van
iemand, die 10 maanden lang schier
avond aan avond vol aandacht naar
het spel van volstrekt niet altijd eer
ste rangsacleura heeft moeten kijken
ei> daarover dan nog meestal mid
den in den nacht op zijn kamer
hoeft mogen zitten schrijven?
Ik wil dan ook wel bekennen, dat de
herhaalde verzekering van onzen ho
telier in Thale, dat het Bergtheater
op den Hexentanzplatz „wunder-
schön" was en de bewonderende exla-
mat.ies van twee Duitsohe bakvis-
sohen, diie het „entzückend!" en „rei
zend" vonden, mij zelfs niet konden
bewegen den langen tocht naar boven
te wagen. De liakvisschen vonden mij,
geloof ik, een onuitstaanbare phi-
lister, omdat ik beweerde, voor mijn
pleizier „uit" te zijn en dus niet „ins
Theater" ging, maar de papa een
gezellige, dikke Duitscher, die tegen
de wandeling naar het 200 Meter hoog
gelegen theater „als 'n berg" opzag
begreep mij volkomen, nadat ik
hem had medegedeeld, dat ik den af-
geloopen winter ongeveer 80 maal
naar de komedie was geweest.
„Tacht g maal?" riep hij uit en met
zijn waterige oogjes zag hij mij daar
bij aan met een alles-zeggend mede
lijden. „Tachtig maai? Dan zou men
mij in geen tachtig jaar meer naar
een theater krijgen!"
Waarom ik ten slotte todh ben ge
gaan? Laat ik mij zelf maar eens 'n
pluim geven... uit hooggestemd
plichtsgevoel. Ik achtte mij tegenover
do lezers van dit blad min of meer
verplicht niet T Bergtheater kennis te
maken. Dat was de eenige reden,
waarom ik, puffend en zuchtend,
dien middag het was balsemiek-
warm den Hexentanzplatz heb be
klommen.
„Da's ééns en nooit meer!" zeade
mijn lotgenoot, de dikke, gemoedelij
ke Duitscher, en ik, toen wij eindelijk
—aan elk haar oen zweetdroppel
boven waren gekomen. Doch toen ik
drie uien later geheel alleen en diep
ouder den indruk deu berg afdaalde,
was er slechts één verlangen in mij
en wel oin den volgenden dag weer
die hoogte te beklimmen ten einde
nogmaals die wonderbare sensatie te
ondergaan van het supreme spel op
dat natuur tooneel in die heerlijke,
inooio omgeving.
Nog 3 maal heb ik den todht naar
het Bergtheater ondernomen en tel
kens weer kwam daar boven die groo-
ie ontroering over mij, welke alleen
maar waarachtige, echte kunst ver
mag op te wekken. Daar in de ber
gen heb ik in die 4 dagen van tooneel
meer en inniger genoten dan gedu-
de mijn nog niet al te lange
rencensen fen-loopbaan in al onze
schouwburgen te zamen. In dot open-
lujht-tlieater heb ik voor het eerst
heel duidelijk gevoeld, dat zelfs de
meest kunstzinnige speilleider en de
knapste decorateur met bordpapieren
huizen en geschilderde bosschen
steeds mijlen ver van het ideaal ver
wijderd zullen blijven en dat slechts
bij een artistieke vertooning in de na
tuur kunstwerken als „Die versun-
kene Glocke" in al hun schoonheid
tot ons kunnen worden gebracht.
Ik heb mij afgevraagd, h'ce het
kwam,, dat de openluohtvoo rstéliin-
gen, welke ik in Holland bijwoonde,
nooit zoo'n grooten machtigen in
druk op mij hebben gemaakt als de
opvoering daar in Thale.
De Liuba-vooxstelling op Duin
Kruidberg stond in alle opzichten te
veel in het toeken van het dilettan
tisme om te kunnen ontroeren, en ook
de vertooning Van A d a ni i n Bal
lingschap voldeed 6lechita ten
t'eele, omdat het liefedijko maar klei
ne natuurplekje, waarin te Bergen
werd gespeeld. on§ wel in de idylle
vati Het eerste ciensohehpaftr In Het
paradij^ kon doen gelooven, maar al
te belcrompen leek als odhtergrond
voor ïlguren als Lucifer, Belial en
Belzebub. Ook hier ontbrak als in
den schouwburg de eenheid van
kunstwerk en omgeving.
Hoe heel andere echter was diï In
Thale! Het tooneel: een mot gras be
groeide, door heesters en enkele hoog-
opgaande boomen afgesloten breede
speelruimte, links en rechts grillige
rotsen, die als de meest ideale zij-cou
lisses een geleidelijken overgang vor
men tussohen de s c e n a on het om
liggende, romantisch, berglandschap,
en als onmetelijk achterdoek de groe
ne bergen van den Harz, het Stedn-
bachtai en zoover ons oog rtfkle
de Noordduitsche laagv lakte mot ha
re gele korenvelden, hare steden en
dorpen.
ILier, tn dit Bergtheater, werd niet
gespeeld ,,op do planken, die de we
reld verbeelden" of op een vooraf met
kleine zandheuveltjes en watertjes
klaargemaakte plekje grond. I-Iet too
neel en het landschap vormden in
waarheid één grootsoh geheel; wij,
toescliouwei-s, waren geplaatst in een
natuur, die ona ontvankelijk maakte
voor de diepste en innigste emoties.
Deze romantische omgeving, waar
do oud-Duitsche sagen van Hexen
tanzplatz en ftoeztrappe om ons
zweefden, gaf een wondere bekoring
en naim de alledag-stemming van be
neden plotseling van ons weg; hier
kon het eaht-Duilscho sprookjes-dra
ma „Die versunkene Glocke" tot ons
komen.
Twee malen heb ik het toero, zeer
poëtische sprookjes-drama van
Hauptmann op deze plaats mo
gen zien en beide keeren heeft het
mij machtig aangegrepen. Wie, zoo
als ik, Rautendelein, hot sproökjes-
kind met het goud-hlonde haar in het
tecr-groene kleed daar bij die bron
tussohen de rotsen haar spel met de
haar omgonzende bij heeft zien spe
len in het licht van de ondergaande
zon, zal wel nooit dat tooneel meer
vergeten. En als N-ïckelmann, de
oude watergeest met zijn groen mas
ker, zijn lange gras-haren en zijn
glad, glibberig lichaam, als een zee
hond proestend uit de bron op.' ijst en
„Bokspoot", de woudgeest niet zijn
bruine, behaarde huid, zijn bokspoo-
ten en hoorns van de rotsen naar be
neden komt springen, dan gelooft
men dat 't sprookje uit zijn kinderja
ren werkelijkheid geworden is, leeft
men in een wereld van fantasie, zoo
als men die ziók vroeger heeft ge
droomd.
De avondzon gaf schooner en
sprookjesachtiger belichting dan al
het roode, blauwe en gele kunstlicht
te zamen. Geen bordpapieren rotsen
or geschilderde boomen stoorden zelfs
rnaar één oogonliiik de illusie^, geen
vreemde, hinderlijke schouwburgge-
luidcn riepen ons nu en dan tot de
nuchtere werkelijkheid terug; hier
werd alles In opperste, d.i. in de n a-
tuurlijke schoonheid gegeven.
Ook en dit was wel een Teden tot
groote dankbaarheid het werk van
Hauptmann. Want de acteurs en ac-j
trices, diie in Die versunkene Glocke
optraden, zijn werkelijk k u n s t e-
naars, en de lending van deu re
gisseur, Wolfgang Neff, stond op een
hoogte, deze natuur-omgeving volko-!
men waardig; zij was zeer artistiek
en getuigde van een fijnen, gedistin-:
geerden smaak. De volgens den tekst
vrij ingewikkelde scenerie was door
den leideir met eenige eenvoudige
middelen slechts even aangeduid.
Veranderd werd er tijdens liet heele
stuk niets, niettegenstaande de too-'
neelaonw ij zingen van Ilau.plmaim
groote decoreveranderimgen aange
ven; zooals het tooneel bij het begin
was, bleef het gedurende alle vijf uc-
tes, die zonder pauzes achter elkan
der werden afgespeeld.
Hierdoor werd de stemming geen
oogenblik verstoord. Door links voor
een eenvoudig huisje of rechts voor
een rotsingang te spelen, werd het
inileu der handeling aangeduid; het
overige w.erd als in den tijd van Sha
kespeare aan onze fantasie over
gelaten. En dit bleek zeer goed gezien
want in deze prachtige omgeving
werd do fantasie wakkor. Zoo kwam
liet sprookjesdrama, ontdaan van alle
uiterlijkheid, in klaarheid tot ons.
Gaarne zou ik nog langer uitwei
den over deze bijzondere voorstellin-1
gen, bijv. over het poëtische, innig-
ontroerende tooneel, wanneer Rau
tendelein op den rand van de bron
voor Nickelrnanu den eerste door
haar om het menschenkind Heinrich
geschreide» traan neerlegt en hem
raagt wat dat waterdropje is, van
de smart van den ouden watergeest,
als zijn sprookjeskind naar het men-
scbenland gaat, waar zij zal leeren
weenen en niet meer zal lachen, het
neerdalen van Rautendelein in de
bron, als zij door Heinrich verstoo-
ten is, van den dans der drie elfen
en zooveel meer, waaraan te denken
mij steeds een verkwikking zal blij
ven maar mijn artikel zou dan te
uitgebreid worden.
Den raad aan de lezers, om bij een
eventueele reis door den Harz, vooral
een bezoek i.aa hei Bergtheater te
brengen, kan ik na het bovenstaande
eigenlijk wel achterwege laten. Ik
zag er ook nog Glaube und Hrimath
cu Wieland der Schmicd, doch hier
van was de indruk minder groot dan
van Hauptmann's sprookjesdrama.
Zij, die het voorrecht mochten heb
ben ooit „Die versunkeno Glocke"
met Lily Donecker als Rautendelein,
Wolfgang Neff als Nickelinann en
Eduard Pütter als Heinrich in de
bergen te zien, zullen onvergetelijke
indrukken met zich modunemen.
Voor mij was het bezoek aan bet
Bergtheater te Tljale pis een pel
grimstocht naar 'den Tempel d<
Kunst.
J. B. SCHUIL.
HET REMBRANDT-TIIEATER
opent het nieuwe speelseizoen met de
Engolsohe operette .Venus", van Ja
mes T. Tanner, muziek van N, Lam-
belet
INGEZONDEN
Van Ingezonden irtukken, g«pl»oUt of
niut geplaatst, wordt de kopie don inzender
niet teruggegeven.
Voor den Inhoud dezer rabriek stelt de
Bedaotle zioh niet Aansprakelijk.
BAKKERS-ACTIE.
Mijnheer de Redacteur,
De schrijflustige secretaris van den'
Algem. Nederl. Bond van Arbeiders
in liet Bakkersbedrijf ca., lucht in
uwe editie van Zaterdagavond zijne
on-stemming over het feit, dat drie
gezellen onzer fabriek openlijk heb
ben durven verklaren, dat de toestan
den aan de Haarlemsche Broodfa
briek nog zoo slecht niet zijn, als hij
ze lieoft trachten af te schilderen.
Dat deze verklaringen niet in 't
schuitje van de agitatie te pas komen
eneone uilwerking hebben als het be-
kende roode lapje op den stier, is op
zichzelf niet te verwonderen, doch
geeft Stijntjes geen reclil te insinuee-
ren dat het initiatief tot het plaatsen
van bedoelde stukje3 t.iet van de
schrijvers zelven is uitgegaan.
Dat onze gezellen do verbeteringen
hunne bestaansvoorwaarden er
kennen, daar .oor rond durven uitko
men en ongevraagde inmenging in
hunne en onze aangelegenheden nfwij
zen, strekt hun tot eer en pUit voor
hun gevoel van eigenwaarde.
Zeker, mijnheer Etijntjes, de poort
aan de Bake-.esscrgracht staat steeds
open, doch wan.iecr wij er u even op
mogen wijzen, dat 28 van cc 40 ge
zellen, die ii vasten dienst zijn dus
bijna 60 tien jaar en langer aan
de fabriek werkzaam zijn, en
tien onzer gezellen op een
diensttijd van meer dan 25 ;ar« kun
nen bogen, dan gelooven wi| te mo
gen zeggen, dat het schrikbeeld van
dc open pjort alleen in uw \crbeel-
ding bestaat.
Ten slotte nog eoa enkele bemer
king:
De tirade vani
„Eene directie, ,üe eenmaal om den
„verkoop van brood 11 Zond&s te be
vorderen. het gewone procent, dat de
„depothouders genieten, voor den
„Zondag met 14% verhoogde" enz.
zouden wij gaarne tot een betere ap
preciatie van uwe argumenten a.v.
willen aan""dlcii.
„Eene vroegere Directie, die
„achttien jaar geleden on den
verkoop van brood" e z e.>z,
Bestaat er in ons goed llollandsch
niet een spreekwoord, waarin zoo
iets voorkomt van oude koeien en een
sloot?
U, Mijnheer de Redacteur, dank
zeggende, voor de vorleeDdo plaats
ruimte,
HoogacI tend,
De Directie van de Haarl.
Brood- en Meelfabriek.
Land- en Tuinbouw
keïijTc veel kali ïn heur samenstel be- J deitzoekïngcn geweest. En men kan
vatton, daar is het vooral zaak, op'van nu af aannemen, dat bijna alle
deze voedingsstof bij" de bemesting te nicotine door den rook gaat.; ze trekt
letten, deze niet to vervvaarloozcn. I zich van liet brandende deel terug,
Velen zullen haar rijkelijker dan tot;zooals elk desülleerbaar product; bij
dusver moeten aanwenden, en het sigaretten komt 80 A 2 pCt. nicotine
'oordeel daarvan zal dan ook niet
uitblijven
C. B.
INTERN. TUINBOUWTENTOON
STELLING TE GENT.
Verschenen is hei programma van
de 17o internationale tuinbouwten
toonstelling, die liet volgende jaar van
26 April lot 4 Mei door de Société
Royale d'Agriculture et de Botnnique
de Gand in het nieuwe Paleis voor den
Tuinbouw wordt gehouden.
Zooals men weet worden deae expo
sities elke vijf jaar gehouden en elk
lustrum wordt het programma dikker.
Dit bestaat uu uit 841 prijsvragen,
verdeeld over 28 groepen. Het begint
met 20 vragen voor nieuwe planten,
waarop de Orchideeën volgen met 89.
Vervolgens worden er gevraagd kou-
de-kas-planten, Aroicheeën, Palmen,
Cycadceén, Varens, groepen van
bloeiendo en niet-bloeicnde planten,
bloeiende kasplanten, geforceerde
heesters, bol-ki.olgewassen, Azalea
Indica, Camellias, Azaleas van den
vollen grond, Rhododendrons, hees
ters VÖ11 den vollen grond, vetj>lauten,
vruchten, mutaties iu planten en
plantenziekten en bloemwerk.
Het Paleis voor den Tuinbouw heeft
.750,1100 francs gekost en beslaat een
oppen lakte van 3o.000 vierk. M. Er
zijn een feestzaal in, twee restaurants
en een zaul van 4,000 vierk. meter op
pervlakte .De heer Lucien de Cock is
de secretaris van deze grootsche
derneming.
Gemengd Nieuws
VOLLEDIG MESTEN.
Hieromtrent een kort arWkelije,
waarin wij slechts op een enkele be
langrijke zaak de aandacht willen
vestigen, welke nog maar al te vaak
wordt voorbijgezien. Volledige be
mesting! Zoo zoetjes aan dringt het
tot de meesten onzer tuin- en land
bouwers door, wat men hieronder
verstu at. .Men meent althans het te
begrijpen. Vier voedingsstoffen moe
ten worden gegeven: kali, phosphoi-
zuur, stikstof en kalk. Zóó houdt iaën
zich voor, en dat is goed.
Evenwel, al wordt dit in acht geno
men, daarmee is nog volstrekt niet
altoos aan den eisch van: volledig
mesten, voldaan. Ook hierop dient
gelet: of bij de bemesting de vier voe
dingsstoffen in de juiste onderlinge
verhouding voorkomen, welke verhou
ding natuurlijk niet steeds dezelfde
is, doch door de verschillende be
hoeften der onderscheidene gewas-1
sen wordt bepaald. Die verhouding is
dus uit den aard der zaak niet in 't
algemeen aan te geven, maar waar
zoo vaak in deze schromelijk wordt
gezondigd en met de behoefte van
een bepaald gewas zoo weinig reke
ning wordt gehouden, daar willen we
hierbij speciaal dit punt naar voren
brengen, hetwelk te weinig wordt ge
kend: al onze cultuurplanten, deze
m haar geheel genomen, hebben in
haar samenstel ongeveer driemaal1
zooveel kali als phosphorzuur noo-:
dig!
Mot dit feit voor oogen, bemerken'
wij in de eerste plaats, dat een be
mesting alléén met ammoniaksuper,
waarin dus de kali geheel mankeert;
op vele gronden en inzonderheid bij
kaliminnende gewassen, niet de ge-
wenschte, de doeltreffendste, kan
zijn. Dat evenmin het hoogste effect
kan worden venvacht van een mest-
soort als Peruguano, bevattende
naast 7 procent stikstof en 10 procent
phosphorzuur slechts2, zegge twee,
procent kali.
Maar iedere boer en tuinbezitter,
die gebruik maakt van een mest-
mengsel, zal nu ook in vele gevallen
dit moeten vcroordeelen als hij, de
gegarandeerde samenstelling nagaan
de, ziet: dat de kali daarin ten op
zichte van het phosphorzuur in een
zeer ongunstige verhouding voorkomt
b.v. in de verhouding (wij no-
teeren uit een prijscourant) van 3 tot
7 1/2, of 5 tot 10. Zulk een bemesting
zal ongetwijfeld in menig geval ontoe
reikend, onvolledig zijn, en kan al
licht ten gevolge hebben, waar de
oogst tegenvult, dat door den gebrui
ker de conclusie wordt getrokken:
„Met kunstmest bederft men zijn
grond".
En aks nu voorts iedere kunslmest-
tebruiker, dio geen niestinengsels
oopt, maar wat voordeeliger is
enkelvoudige meststoffen aanwendt,
zich de vraag stelt gezien het bo
venstaande Is bedoelde verhou
ding bij de door mij aangewende be
mesting goed? wat zal dan zeker
ook veelmaals het antwoord ontken
nend moeten luiden. Kali geelt men
vaak te weinig, veel te weinig. Na
tuurlijk ook wel eens een andere voe
dingsstof. Maar waar over 't alge-
mee» onze c.uliuurgewassen botrek-
EEN GROOTE BRAND.
Te Xérés-de-la-Frontera is voor vijf
millioen peseta's alcohol verbrand.
Niet minder dan zeven opslagplaat
sen, toebohoorende aan een Engelsche
firma, zijn achtereenvolgens door de
vlammen aangetastniettegenstaan
de ook de hulp van troepen en gen
darmerie was ingoroepen, vermocht
men niets tegen de vuurzee, daar er
gebrek aan water was. De vaten, die
niet verbrandden, sprongen, zoodat
de inhoud wegvloeide.
EEN EN ANDER OVER DE
NICOTINE EN IIARE SCHA-
DELIJKHEID.
Men Is werkelijk verbaasd over de
moeilijkheden - welke nog aangetrof
fen worden bij de studie ïn zake de
vergiftiging door de tabak.
Hel is niet alleen een kwestio, waar
in de persoonlijke meeningen der on
derzoekers meer en meer gnan ver
schillen, doch de scheikundige gege
vens en experimenten zijn zoodanig
gecompliceerd en daarbij altijd zoo
onvolledig, dat de wetenschappelijke
beschouwingen zwenkingen onder
gaan, zonder da', een voldoende zeker
heid bereikt werdt.
In den beginne was de vastgestelde
aanwezigheid in de tabak van een
desti 11 eerbare en zeer vergiftige ba
sis (de nicotine) voor de toxicologen
voldoende, om aan deze basis alle
verschijnselen toe 1e schrijven welke
bij den vergiftigden rooker werden
waargenomen.
De proof-controle toonde echter
reeds van den beginne af aan, dat het
niet mogelijk was een parallel te
trekken tusschen de vergiftige uit
werkingen en de dosis nicotine in de
tabak zelf, aanwezig.
Toen ging men zonder bepaalde ge
gevens, de vergiftige werking aan eeni
ander element toeschrijven, en van
twijfel in overdrijving vervallende,
vond men, een tiental jaren geleden
aanleiding, te bevestigen, dut do ver
giftiging van den rooker moest gewe
ten worden aan de kooloxyde en niet
aan de nicotine.
De eerste theorie is dichter bij de
waarheid dan de tweede. Er zijn hy
giënisten en toxicologen, die dit vraag
stuk reeds lange jaren bearbeiden,
doch no« steeds moeten verklaren:
dat dc kwestie zeer samengesteld i:
en zij in deze no3 ver van hst ware
licht verwijderd zijn.
Een dezer onderzoekers prof.
hmann te Wurzburg, deelt aan de
„Société Scientifique" de gevolgtrek
kingen mede, welke hij bij zijn lang-
du risten arbeid heeft kunnen maken.
Mocht Lehmann al verklaren, nogAmerika verongelukt was. De verzeke-
verre te zijn van de oplossing der ge-nngs-maatschappij moest na deze of-
compliceerde vraagstukken, welks deficiee-e verklaring niet alleen de ver-
distillatie van rood aan de oppervlak- j «Aenngssom maar ook da- rente
te van een vochtafscheidend slijm- daarvan sinds den vermoede!.ijken
vlies medebrengt tocht deelt hij ons'sterfdag van den aartshertog, uitkee-
echter oen aantal feiten mede, die ten ren. De tsaar is bij een Engelsche
vollo waard zijn geboekstaafd temaatschappij voor meer dan tien mfl-
worden. koen verzekerd. De verzekering werd
Afdoende proeven hebben de waar- i gesloten, toen hij nog een knaap was,
- ö,ri ciTtrlcnicvn nppft. Int nrnt mm- #>pn
in den rook bij sigaren 90 a 95 pCL
In welken rook ook, zelfs in sigaren
zonder nicotine, is overvloed von py
ridine, doze is veel minder vergiftig
dan de nicotine, toch kunnen jonge
lieden of knapen er betrekkelijk ge
voelig voor ziin.
Een zeer samengesteld vraagstuk
doet zich voor bij de vaststelling van
wat voor den rooker verloren gaat
en wat door hem geabsorbeerd wordt.
Het nicotine-bcdrag, dat rechtstreeks
in de lucht ontsnapt en dat hetwelk
in den mond achterblijft, kan ver
schillen van 152ü pCL naar gelang
der gewoonten des rookers.
Wij moeten even aanstippen, dat
hij die van het laatste vierendeel van
zijn sigaar afstand doet, de aanraking
vermijdt van den sterkst rnet nicotine
bevrachten rook.
Desbetreffende analysen geven het
door den rooker geabsorbeerde nico-
tine-bedrag aan, als ca. 1 mgr. per
sigarette. Do sigaren leveren tot 90
maal meer en de pijp doet nog meer
absorbeeron bij gelijk gewicht aan ta
bak.
Men ziet dus, 'dat de vraagstukken
dikwerf zoo vlug behandeld in za
ke het tabaksgebruik zeer gecom
pliceerd zijn en nóg ver van een op
lossing staan.
Het kourt ons voor, dat we nog niet
voldoende kunnen optreden, noch als
tegenstander noch als verdediger van
het 7.00 uitgebreid tabaksgebruik.
Voorloopig zijn we nog in te vele za
ken onkundig.
Over con punt kunnen we echter
een krachtig veto uitspreken, nl. over
te voel rooken, wij bedoelen, dat zelfs
de meest verharde rooker de nadec-
lige gevolgen van bijv. 10 zware si
garen per dag niet zal ontgaan. Hij
stelt zich bloot aan nerveuze aandoe
ningen, zoowel de hersenen als hel
netvlies en andere organen betref
fende.
EEN WAARSCHUWING TEGEN
COPRA ZWENDEL-ONDERNE-
MINGEN.
De regcering der Federated Malay
States heeft een officiêele waarschu
wing het licht doen zien tegen licht
zinnige deelneming in copra- en cacao
ondernemingen aldaar, waarvoor
blijkbaar stemming wordt gemaakt.
De waarde van ondernemingen wordt i
volgens deze regeeringa-verklaring
veelal veel te hoog opgegeven, zoo
dat het gevaar voor overkapitalisatie
met al de gevolgen daarvan dreigt.
Blijkbaar wenscht het gouvernement
door deze kennisgeving oen herhaling
te voorkomen van gebeurtenissen als
tijdens de rubber-„boom" zijn voorge
komen. Medegedeeld wordt dat de
regeering sterk gekant is tegen den
verkoop van gronden der inlanders
voor copra-ondernemingen en dat zij
maatregelen zal nemen om dit tegen
te gaan. Voor dc cacaocultuur zijn
regeeringsgronden op redelijke voor
waarden te verkrijgeu.
In de regeerings-aanschrijving
werdt voorts stelling genomen tegen
het meer en meer voorkomende feit
dat ambtenaren van het binnen-
landsch bestuur na hel verlaten van
den dienst leidende posities bij parti
culiere maatschappijen gaan inne
men, hetgeen schadelijke gevolgen
kan hebben voor dc integriteit van
den bestuursdienst. Dit verschijnsel
komt overigens niet alleen in Britsch-
Indië voor.
LEVENSVERZEKERINGEN
VAN KONINGEN.
Levensverzekeringen met hooge ver-
zekeringssommen zijn ook bij konin
gen niet ongewild. Toen koning Ed
ward stierf, moest een Engelsche
maatschuppij zijn erfgenamen voor
een verzekering, die hij eerst een paar
jaar vroeger had gesloten, tien mil
lioen gulden uitbetalen. In Oostenrijk
was het eenige lid der keizerlijke fa
milie. dat zijn leven had laten verze
keren, de onder den naam Johann
Orth H>kend geworden aartshertog
Johann Nepormik Salvator. In het
jaar 1887 had hij zich voor 72O.0UO
kronen laten verzekeren de betaling
der verzekeringssoni werd echter uit
gesteld, tot officieel verklaard zou
zijn ,dat de aartshertog in den zomer
van 189Q met zijn zeilschip „St. Mar-
garelliu" bij het omzeilen van Zuid-
de aangetoond welke men aan ulcaloi-
den behoort toe te kennen.
In den tabaksrook bevindt zich ni
cotine, ammoniak, z.g bij-alcaloïden
van de nicotine en pyridine-basis, al
le deze bases zouden geen laag in
zwavelzuur gedrenkte -watten kunnen
doordringen; zij worden daarin ge
heel teruggehouden als sulfaten.
Verder treft men in den rook aan,
kooloxyd, blauwzuur en zwavelwa
terstof; deze gassen worden door het
zwavelzuur niet teruggehouden.
Alzoo zou de tabaksrook die doof
het zwavelzuur is gegaan, veel van
zijn schadelijkheid verloren hehben,
en de meest gevoelige rooker zou ceü
paar zware Virginia sigaren of 10 si-
sigaretten komt SO a 92 pCt. nicotine
van last te ondervinden, omdat de
rook door het zwavelzuur is gegaan.
Er zou dus in hoofdzaak slechts
sprake kunnen zijn van een kooloxyde
of blauwzuur-vergiftiging. Doch de
nicotine schijnt niet alleen in 't spel
te zijn, men vond ten minste sigaren
met een gelijk nicotine-gehalte, die
zeer verschillend op den rooker in
werkten. Twee veronderstellingen zijn
mogelijk, of er is naast de nicotine
nog oen meer giftige stof, die men
niet aangeeft, of er zijn omstandig
heden die de oplossing der nicotine
beletten in meer of minder mate.
Leluuann helt over ten gunste van
de laatste mogelijkheid omdat hij in
den rook factoren vindt, welke de op
slorping der nicotine tegengaan
evenzeer van de ammoniak) aan de
•oppervlakte van het mond-slijmvlies.
Do nicotine welke door don rook
ea.at. is het onderwerp van yelo on- de gevangenis had hij echter zijn le-
sindsdien heeft hij acht-jaar een
premie van 192.000 gulden te betalen.
Koning Humbert van Italië was voor
een millioen pend sterling verzekerd,
en zijn vroegtijdige dood berokkende
de verzekeringsmaatschappij een reus
achtige schade. Koning Victor Ema
nuel is „.slechts" voor 500.000 pond
verzekerd.
Toch moet men niet denken, dat het
ror een koning zoo gemakkelijk is
een verzekering te sluiten. Toen ko
ning Alexander van Servië met Draga
Maschin in het huwelijk trad, wilde
hij zich bij verschillende Oosteurijk-
sche maatschappijen voor hooge som
men laten verzekeren alle maat
schappijen verlangden echter bijzon
dere waarborgen, en omdat daaraan
niet voldaan kon worden, bleef het le
ven van den koning onverzekerd.
VERVOLGD DOOR DE CHANTAGE.
William Burke, een zeer gezien lid
van den raad van Philadelphia, heeft
plotseling ontslag genomen uit dat li
chaam, daarbij verklarende, het ver
kieslijker te achten, dat iedereen wist,
dat hij niet steeds do man van onbe
sproken gedrag was geweest, waar
voor men hem te Philadelphia had
gehouden, dan dat hij langer het
slachtoffer zou blijven van afpersers
en chanteurs.
Onlangs nL werd Burke herkend
door iemand, die met hem in do ge
vangenis te Boston had gezeten, Bur
ke had in zijn vroegere jaren tot het
gildo der dieven behoord en jaren
geleden zich aan allerlei misdaden
schuldig gemaakt. Na zijn ontslag uit
ven gebeterd, onder een aangenomen
naam zich te Philadelphia als siga
ren handelaar gevestigd, was daar tot
welvaart geraakt en genoot tot dus
ver algemeen aanzien.
Maar nadat hij zijn vroegeren mede
gevangene had ontmoet, werd hij
door dezen en diens kornuiten onder
allerlei bedreigingen zóó schandelijk
gebrandschat, dat bij, ten einde
raad, zijn toevlucht nam tot open
baarmaking van zijn verleden.
PETROLEUM OP STOOMSCHEPEN,
In den „Berliner Börsencourier"
komt een beschouwing voor over het
gebruik van petroleum op stoomsche
pen en het gebruik van petroicum-
mutoron inplants van stoommachines
bij groote schepen.
De invoering van vloeibare brand
stof op zeeschepen heeft zoo groote
i.ordeelen in, zegt het blad, dat.men
oor de naaste toekomst een ontwik
keling in die richting met zekerheid
kan voorspellen. Li de laatste jaren
is reeds aanmerkelijken vooruitgang
in die richting te bespeuren. Vooral
voor oorlogsschepen zou deze ver
andering an de grootste beteekenis
zijn, want de vernieuwing van den
voorraad brandstof zou daardoor veel
gemakkelijker in zijn weïk kunnen
gaan. Terwijl het inladen van kolen
on een oorlogsschip vooral in open
zee en bij sterken golf dag ern moei
lijk en tijdroovend werk is, rou bet
opnemen van de overeenkomstige hoe-
eelheid petroleum door een slang
oo eenvoudig rnogel jk en veel snel
ler kunnen geschieden.
Daarom heeft ook de petroleum-
motor op de stoomschepen veel vror,
In Frankrijk heeft men tot nog toe
zich er toe beperkt, groote zeilsche
pen van petroleummotoren te voor
zien om ze als aanvullende voortbo-
wegingskracht le gebruiken.
Ook de proefnemingen in Duitsch-
land trekken in het buitenland zeer
de aandacht, vooral het succes van
de visschersbark Ewersand die met
een motor van 90 P.K. 5 weken on
derweg is geweest en daarbij slechts
3 ton petroleum heeft verbruikt, ter
wijl een stoommachine vijfmaal zoo
veel kolen noodig gehad zou hebben.
Een medewerker van een Fransch
tijdschrift noemt het een wereldkun
dig geheim, dat de nieuwe Duitscho
Iüiiekruiser Göben van petroleum
motoren van 12.000 P.K. zal worden
oorzien. Hij beweert tevens, dat
men in Frankrijk een eskader wil
bouwen van een nieuw soort oor
logsschepen, die het midden tusschen
onderzceschc booten en torpedoja-
rers zullen houden en petroleummo
toren van 4500 P.K. zullen krijgen.
Ook in Engeland is een schip van
3200 ton, voorzien van een petroleum-
ractor van stapel geloopen. De Rus
sische scheepvaartmaatschappij voor
Oost-Azio heeft een vaartuig met een
petroleummotor van 5000 ton water-
verplaatsing gebouwd, dat 12 mijlen
loopt. Hieruit blijkt wel, zoo besluit
het blad, dat men op bijna de geheclo
wereld in groote motorschepen bo»
lang stelt.
ZAKKENROLLERS.
Ter gelegenheid van den Zondaff
ie Ajatwerpen voor de derde maal her
haalden Conscienceoptooiit werd aan
een Nederlander, den heer Cox, oen
portefeuille met 4000 f ran os aan bank
papier ontrold. De heer DaederiCh,
consul-generaal der Vereen. Staten,
ermiste zijn jwrtefeuüle met 700 frs.,
andere personen faun portemonnaio's
met bedragen van 300, 150 frs. on
minder.
EEN AANSLAG IN DEN ZIN?
Volgens een beriaht uit Tarry town
(N.-Y.) werd Zondagnacht een bende
Italianen verrast op korten afstand
van de woning van den bekenden
multi-millionnair Rockefeller. Blijk
baar was oen aanslag bedoeld op den
petroleum koni ng.
De zaakwaarnemer van Rockefelle»
had nL eenige dagen geleien een
Italiaanscben boerenknecht ontsla
gen en kort daarop een anoniem
schrijven ontvangen, waarin ge
dreigd werd met de wraak van de be
ruchte Zwarte Hand. Onmiddellijk
werden buis en omgeving in staat
van verdediging gebracht en een. aan
tal bewakingsmanschajipen op liet
terrein gelegerd. Desondanks echter
waren de Italianen er reeds in ge
slaagd het huis op een afstand van
100 M. te naderen, voor zij ontdekt
werden.
ONGEVAARLIJKE KOGEL.
De beer Humphreys van Pittsburg
schijnt een menschlievend man te
zijn. Hij doet thans pogingen, liet
Ameriknansche ministerie van oorlog
over te halen, proeven te nemen mot
een nieuwen door hom uitgevonden
kogel, die niet doodelijk is, maar deu
getroffene toch beslist buiten gevecht
steltdaar de kogel slaapverwek
kend is. Volgens den uitvinder is do
kogel voorzien van een verdoervend
middel, dat den getroffene, die ocrsl
even pijn gevoelt, als bij gerankt,
wordt, weldra in zoeten slaap do<M
vallen.
GENERAAL BOOTH.
In den toestand van generaal Booth,
don lolder van het Leger des Heils. is
nog weinig verandering gekomen, of
schoon do slapeloosheid geweken is.
en do leider een weinig in krachten is
toegenomen. Pols en temperatuur
waren do laatste dagen bevredigend.
De algemeene toestand blijft echter
hetzelfde.
GROOTE DIEFSTAL.
Te Karl-had moet een Rus voor nn
derhalf millioen francs bestolen zijn.
Men zou hem een tascli hebben ont
stolen, waarin voor een millioen
francs aan bankbiljetten zat, terwij!
hij bovendien nog i-iielgesteencn tot
een waarde van 500.000 francs zou
missen. Van den dief of dieven is
niets bekend.
OP DEN LOOP.
Een verliefd paar te Neurenberg te
uilgeweken met 20.000 mark. Dat geld
had de 23-jarige Oskar Schnepps rich
eerst verschaft door diefstal bij de
Maschinenbau A, G-; daarna is hij
met dc 20-jarifie Maria Fcrsch ver-
