NIEUWS= en ADVERTENTIEBLAD.
30e Jaargang, No. 9003
Verschijnt dagdijks, bafeahre op Zon- en Feestdagen.
VRIJDAG 25 OCTOBER 4812 A
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN ADVERT ENTIËN:
ir PER drie maanden: iKjstL Van 1—5 regels 50 Cis.: iedere regel meer 10 Cts. Buiten het Arrondissement
\oor Haarlem f 120 -> Haarlem van 1—5 regels 1.—elke regel meer /O.20. Reclames 30 Cent per regel
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der aJ Abonnement .aanzienlijk rabat.
gemeente) J-f9 Jf,(Advertenttën van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cts. per plaatsine:
Franco per post door Nederland1.6o {o/gL BpIIPiF50 Cts. voor 3 plaatsingen contant. v H
Afzonderlijke nummers0.02H TT M V
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.371^ Kcdactie en Administratis: Groote Houtstraat 53.
i» de omstreken en franco per post ,0.45 Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie600en der Administratie724.
Uitgave der Yennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOGM. Drukkerij: Zuidcr Buitenspaarne 12. Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA
Warir.oesstraat 76—78, Amsterdam. Telephoon interc. 6229.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ACHT BLADZIJDEN.
EERSTE BI.AD.
AGENDA
ZATERDAG 26 OCTOBER.
Schouwburg: Voorstollamg door de
fl. V. Het Tooneel, 8 uur.
Do Kroon: Liederenavond door Li
sa en Sven Scholander, 8 uur.
Brongebouw: Uitvoering der Gym
nast. Vereen. Bate, 8 uur.
Biosc. Theater, Gr. Markt: Voor
stellingen.
Bioscoop Modern: Voorstellingen.
Hotel Duin en Daal: Concerten,
Stadsnieuws
Vijfjarig beslaan.
De afd. Haarlem van den Bond van
Arbeiders en Arbeidsters in de kle
dingindustrie, zal 9 November a.
fecstvergadering houden in het Bron
gebouw.
De heer A. B. Klccrokooper,
Amsterdam, zal de feestrede uitspre
ken.
Verder zullen lichtbeelden vertoond
en voordrachten gegeven worden.
L ij k j e opgehaald.
Op aanwijzing van een voorbijva
renden schipper, die 't had zien drij
ven, haalde de politie vanmorgen bet
lijkje van een voldragen kind van bel
vrouwelijk geslacht op uit den Oost
singel.
Aanbesteding.
Door den architect J. van den Ban
werd heden bij ondershandscho in
schrijving aanbesteed: het vergrooten
van de Caoutchouc-fabriek van de
firma Gebrs. Menens, te Haarlem.
Ingeschreven werd door
B. Hagen, voor f34900.
II. London, voer f 33980.
A. N. Corrielisse, voor f 33400.
Firma AV. A. v. Zanten, voor f32700.
Firma Martens Zn., voor f32490.
Alle inschrijvers wonen te Haar
lem.
Aan de firma Martens Zoon werd
de bouw gegund.
VRIJE- EN ORDE-OEFENINGEN
DER GYMNASTIEK.
Te Amsterdam zijn geslaagd de da
mes A. P. van Vliet, van Haarlem, en
A. G. Wijnsouw, van Santpoort en
de heer A. Ph. Th. van der Kruk, van
Beverwijk.
ARBEIDERS-ONTWIKKELING.
Door de afdeeJing Haarlem der S.
D. A. P. en bet Haarlemsch Arbei
ders Secretariaat zal nan de Commis
sie voor Arbeiders-ontwikkeling een
bijdrage van f150 worden gegeven.
Verschillende andere vereenigingeu
zullen eveneens voor dit doel bijdra
gen geven.
Gocdafgeloopen.
Donderdagavond omstreeks half ze
ven zou in de Wilhelminsutraat een
dame per rijwiel achter een electri-
sclie tram omrijden, toen op hetzelf
de oogenblik een tram uit de andere
richting kwam, die dame en het rij
wiel een eind op zijde wierp.
Dc dame had zich wel een weinig
bezeerd, maar bekwam geen ernstig
ïtsel.
Boefjes.
Drie kleine jongens: M. H., A. F. en
1 v. D., werden door de politie uange-
houden wegens een reeks diefstalle
tjes van de volgende voorwerpen: le.
een lantaarnlamp, uit 't perceel
Kruisweg 66; 2e. twee stukkeu choco
lade, uit den winkel Plein nr. G; 3o.
een pakje puddingpoeder en wrijfwas
cït 't perceel Olieslagerslaan; 4o. vijf
eieren uit een handwagen in de Tem
peliersstraat; 5c. een jas, van een hek
aau de Schouwtjeslaan; 6e. ecu brood,
uit een bakkerswagen in de Korte
tellaan.
Volks weerbaar heid.
Door de afd. Haarlem, Bloemendaal
Commando en Zandvoort, wordt a.s.
Zaterdag weder een nachtelijke oefe
ning gehouden in het t errein ten
Zuiden van Aerdenhout. Bij de oefe
ning, die tot middernacht duurt,
wordt van losse patronen gebruik ge
maakt.
GEHEELONTHOUDING-
Onder leiding van Ds. A. J. Montijn
hield gisterenavond de afd. Haarlem
der Not. Chr. Gehcel-Onthoudersver- j
eeniging eene algemeene ledenverga
dering. Na afdoening van verschillen
de huishoudelijke zaken, trad Ds. Ko
ning uil Enkhuizen, als spreker op,
om de ..Vang uw Kameraad-zending"
In te leiden, naar aanleiding van de
groote werfweek, die van 17—24 No
vember a.s. in ons geheele land zal j
worden gehouden. Zijn gloedvolle re
de was een opwekking om allen tot
ijver aan ie sporen voor den drank-
strijd.
Na hem kreeg de heer Bruin uit
Zandvoort liet woord, die meer het
zakelijk gedeelte behandelde en een
uitlegging gaf op welke wijze zal wor
den gewerkt. Dc methode is vroeger
reeds uitvoerig in ons blad belian
dcld.
De heer v. d. Wateren hield een
gloedvol betoog voor het werk te
Haarlem, waarvan hij de grootste
verwachtingen heeft. Aan alle aan
wezigen werden kaarten uitgereikt,
waarop getracht zal worden de men
schen te laten teekenen en hen med'
te nemen naar de bijeenkomsten in
het „Blauwe Kruis". Verschillende af-
declingcn werken met succes door de
„V. U. K."-methode, ook Zand'
dat reeds op goede resultaten kan bo
gen. Volgt men den raad op van den
heer v. d. Wateren, dan zullen er in
dc week van 17—24 November maar
weinig Haarlemmers zijn, die geen
bezoek of aanvrage hebben gekregen.
Toch werden de bezwaren gevoeld
van dit Engelsche stelsel, daar deze
wijze van werken wel gewijzigd 2al
moeien worden, zal ze niet indrui-
schen tegen onzen volksaard en ons
volkskarakter.
Men hoopt dat de practijk den juis-
ten weg zal aanwijzen en men is
overtuigd dat uit deze groote bewe
ging in de a.s. Novemberweek een
nieuw systeem zal worden geboren.
Hedenavond gaan de hoeren Ds.
Wolters, uit Heemstede, en Koelen uit
l-Iaarlom, te Zandvoort deze zaak ver
der bepleiten, terwijl 5 November
l.g, heer met Ds. Montijn de Alkmaar-
ders zullen opwekken.
Na aanneming van verschillende
nieuwe leden bracht de heer Gabriels
nog het verslag uit over bet gebouw
„Het Blauwe Kruis", als penning
meester-administrateur van den
Raad van Beheer.
Do voorzitter bracht hem hartelijk
dank voor zijn trouw en ijverig be
heer, waarmede de vergadering met
applaus instemde.
Medegedeeld werd nog o.m. dat
mej. M. Strating-heeft bedankt als lid
van het bestuur en van den Raad van
Beheer, een feit dat wordt betreurd,
daar de afdceling in haar een trouw
een ijverig bestuurderes verliest, die
vooral in stilte, zeer veel heeft ge
daan in het belang van de goede zaak
der bestrijding van het alcoholisme
HET R.-K. KALK- EN STEENBE-
WERKERSGILDE ST. DOROTHEUS,
ouderafd. der afd. Haarlem van den
Ncd. R.-K. Volksbond, hield een bui
tengewone vergadering ter bespre
king van de a.s. winterpropaganda.
Na opening door den nieuwen voor
zitter, den heer Heiligers, werd beslo
ten in het begin der maand Novem
ber een propagandavergadering te
houden, waar dan als spreker zal op
treden een der hoofdbestuursleden
van den Ned. R.-K. Kalk- en Steenbe-
werkersbond, „St, Jan", waar „St. Do
rotheas" bij is aangesloten.
Nadat alle leden zich als propagan
disten hadden opgegeven en deze in
parochies waren verdeeld, sloot de
voorzitter de vergadering.
RATTENBEZOEK.
Een jong echtpaar im de West er-
Boogaardstraat had zich gisteravond
te ruste begeven, toen zij omstreeks
half twaalf gewekt werden door een
vreemden bezoeker. Een rat wandel
de gemoedelijk over hun bed heen en
weer.
Het echtpaar, verschrikt door deze
onploizierige visite, wilde niet in
huis blij\en en nam zijn toevlucht tot
de oudei's van den jongen man.
Het huis is nu gesloten, want 'bet
paartje heeft geen zan om er terug te
keeren.
NATUURKUNDIG GEZELSCHAP.
Men schrijft ons:
De leden van het Natuurkundig Ge
zelschap, afdeeling van het Departe
ment Haarlem van de Mij. van Nij
verheid, zullen in de eerstvolgende
maanden in de gelegenheid gesteld
worden zeer interessante voordrach
ten bij te wonen.
Dr. J J. Hallo uit Den Haag heeft
zich bereid verklaard een viertal voor
drachten te houden en Dr. Borgesius,
stadgenoot van Dr. Hallo, een drietal.
De laatste hoopt ïh Januari en Fe
bruari 1913 de Photografie, bepaalde
lijk de kleurenpliotografie, te behan
delen. Dr. Hallo denkt nog in den
lnop van deze en de twee volgende
maanden op te treden.
In een rieks '8n drie voordrachten
zal hij enkele hoofdstukken uit de
trillingsleer en de leer van het geluid
behandelen; het gesprokene zal door
een aantal proeven worden toegelicht.
Een uiteenzetting van enkele funda-
menteele eigenschappen van de tril
lende beweging zal gevolgd worden
door de vermelding der voornaamste
toepassing op muzikale tonen.
Ook bij de behandeling van de ver
schillende vormen van golfbeweging
zal de toepassing op de theorie der
muziekinstrumenten in het oog wor
den gehouden. Na de behandeling
der door instrumenten voortgebrach-
tc tonen, zal het- menschelijk stcmor-
I gaan behandeld worden.
In de bespreking van het gehoor-
oi gaan zal de theorie van het samen-
klinken van verschillende tooncom
binaties worden opgenomen. De in
vloed welke eene relatieve beweging
van geluidsbron en waarnemer ten
opzichte van elkaar uitoefent op de
waargenomen toonhoogte, zal aanlei
ding geven lot de beschouwing van
enkele toepassingen der trillingsleer,
niet alleen op het gebied van bet ge
luid, maar ook op optisch en astrono
misch gebied.
Na afloop van deze reeks van drie
voordrachten, zal dezelfde spreker
nog een voordracht houden over
„Draadlooze Telegrafie". In deze voor
drachten zal het ontstaan van electii-
sche trillingen, de voortplanting dor
electrische golven en de waarne
ming van deze verschijnselen op een
afstand van de trillingsbron worden
verklaard en door proeven toegelicht,
terwijl de inrichting der stations
voor draadlooze telegrafie uitvoerig
beschreven zal worden.
DE TELEFOON WERKEN.
De Sint-Nicolaasdrukte gaat zoo
langzamerhand beginnen en in dien
tijd zullen de winkelstraten weer op
gebroken zijn voor de telefoonwerken.
We hebben eens gevraagd aan de
directie op welke tijdstippen de ver
schillende straten opgebroken zullen
worden.
Men is nu gereed rnet de Smede-
straat in de. richting naar de Groo
te Markt. Daar is rnen nu bezig. De
volgende week gaat men beginnen
aan de Groote Houtstraat, die men
dan tot aan de Dreef klaarmaakt.'
Meteen worden dan onderhanden ge
nomen de Anegang, het Verwulft, de
Koningstraat en de Gierstraat. Dit ge
deelte zal, als het niet tegenloopt,
ongeveer drie weken vorderen. Waar
schijnlijk zal men dan aan de Kruis
straat beginnen, maar dat is nog niet
zeker. De volgorde der straten verder,
houdt ook verband met de aflevering
van de kabels door de fabriek. Daar
ongeveer 25000 meter straat moet wor
den opgebroken, beeft men een groot
getal rollen kabels noodig.
RECLAME IN HET BUITENLAND
DOOR M1DDEI VAN
ESPERANTO.
Over het maken van reclame in het
buitenland wordt in den laatsten tijd
nog al eens geschreven en gesproken.
Zoo las ik eenigen tijd geleden, dat
in een vergadering van bestuursleden
van vcreenigingen tot bevordering van
het vreemdelingenverkeer in aan de
Noordzee gelegen badplaatsen, beslo
ten werd een pakkende reclame te
plaatsen in Duitsclie en Oostenrijksche
bladen. Waarin die pakkende reclame
heeft bestaan, vernam ik ncoit, wel
las ik eenigen tijd later, dat enkele
badplaatsen zich hadden teruggetrok
ken wegens de groote kosten.
Uok in de verteraging „Zandvoort's
Belang" en in het „Comité Plan 1913''
kwam deze zaaL te- spraüe. Nu gaat
hei makeu van reclame 111 het buiten
land met veel moeite en groote kosten
gepaard, terwijl de reclame dan nog
zeer gebrekkig is.
Hel Lsperaitii kan ook hier uitste
kende mensten bewijzen, vooral door
middel van dn U. E. A., den Esperan-
tistenboiid, in 1903 te Genève opge
richt en thans reeds over de geheele
wereld verspreid als een reusachtig
net van organisatie, waarvan de ma
zen steeds dichtei en dichter worden,
ten paar voorbeelden ter verduidelij
king
Stel dat „Zandvoort's Belang" een
aardig gidsje samenstelt, geïllustreerd
met eenige mooie kiekjes. Dit wordt
vertaald in het Esperanto en gezon
den aan al dc Delegito's van de U. E.
A., met verzoek een en ander te ver
talen in hun landstaal en te doen
plaatsen in ee i daar gelezen blad. Op
zulk een wijze wordt reclame gemaakt
in 885 plaatsen, in 47 landen.
Een reuzenreclame dus voor weinig
geld
Het volgend jaar wordt Neèrlands
onafhankelijkheid herdacht. Overal
worden feestegeorganiseerd, ten
toonstellingen zullen gehouden wor-
den, maar vooral, men wil trachten
een druk bezoek van vreemdelingen te'
verkrijgen.
Wanneer nu eer- geïll. gids werd sa
mengesteld, waarin den vreemdeling
werd meegedeeld, w at Nederland hem
in 1913 te zien zou geven welke mooie
plekjes dat kleine landje bezit en ook
hiermee werd gehandeld, zooals ik
hier boven aangaf, werkelijk dan was
het doel bereikt Vele vreemdelingen
zouden zich aangetrokken gevoelen
ons land te bezoeken, de Commissie'
voor 1913 zou tevreden zijn. Dat reeds
andei-e landen, steden en vereenigin-
gen van dit uitstekend reclaine-ntiddel
gebruik makeizou ik u telkens enj
telkens weer kunnen aantponen.
Nog de vorige week hebben de lezers
van dit blad kunnen zien, hoe ook het
gemeentebestuur van Breslau zich van
dit middel bediende om de vreemdelin
gen opmerkzaam te maken op de in
1913 te lioude cultuurhistorische ten
toonstelling.
Zooals men zich nog herinneren zal,
is twee jaar geleden ook op deze wijze
een Esp. gids van Haarlem e. o. over
de geheele wereld verspreid.
Dat velen zich hierdoor aangetrok
ken hebben geveeld Haarlem te bezoe
ken, weet ik bij ondervinding meni-
gen brief betreffende logies, reisgele
genheid, e. a heb ik beantwoord,
Franschen, Ei gelachen, Hongaren,
Duilschers en Spar jaarden bezochten
ons en w erden door ons rondgeleid.
Nu wij staai aau den vooravond
van 1913 meende ik goed te doen met
net bovenstaande neer te schrijven.
Ook onze badplaatsen kuuueii Hiermee
hun voordeel doen.
J. 11. W. HABE1RMEÜL,
Delegito der U. E. A.
DE TOEGANG TOT IIET H. F. C.-
TEHREIN.
In aansluiting aan ons bericht van
Donderdag betreffende den toegang
tot TL F. C.'s voetbalveld aan de
Spanjaardslaan diene, dat net bestuur
der vereeniging veel bezwaar ziet in
het maliën van een toegang aan den
Binnenweg, en daarom hoopt een ver-
breeding van den beslaanden ingang
te kunnen verkrijgen.
WERING VAN INBREUK OP NA
TUURSCHOON.
Gedeputeerde Staten van Noord-
I-Iolland hebben de medewerking van
de gemeentebesturen in die provincie
gevraagd voor het toezicht op de na
leving der verordening tot het weren
vdii Inbreuken op natuurschoon.
In verband met het voorschrift,, dat
voor het hebben van thans bestaan
de reclames of rectazrieibcircLan na 1
Jan. 1914 vrijstelling gevorderd wordt
stellen Godep. Stalen heil zeer op prijs
diat de belang hebbenden doo r do ge
meentebesturen worden aangespoord
in hun eigen belang hot verzoek om
vrijstelling zoo spoedig mogelijk aan
Ge&ep. Staten in te zenden:
Neder 1. Fotografe n-K unst-
kring.
Van den Nederlandschen Fotogra
fen-Kunstkring ontvangen we een
fraai geïllustreerden catalogus van de
jubileum-tentoonstelling, die in Den
Haag, Amsterdam, Groningen en Nij
megen zal gehouden worden.
In de jury hebben zitting de heeren
P. Clausing Jr. en S. II. de Roos uit
Haarlem, mej. Helena Goude en H.
Deutmahn uit Den Ilaag. en de heer
W. J. van Zanen te Gouda.
Waarom komt deze tentoonstelling
niet te Haarlem Kunnen de heeren
Bispinck, Clai sing cu De Roos daar
niet iets aan doen
G e v. Voorwerpen:
Terug te bekomen: A. van Beau
mont, Hagestraat 17, dop van een
sohokbrekor van een motorrijtuig. -
J. Boil, Ruysdoelstraai 7 zwart, een
das. Th. Mathot, Rozeopricelstraat
52 rood, een liederenboekje. G. J.
Haak, Spaanschea aartstraat, Scho
ten, (huize Cornelia), een muilkorf.
M. Germans, Baan 1, een hond.
G. v. d. Berg, Sophiaslraaf 3-4, een
kinderhaaidschoea. De Vr es, Jaus-
weg 30, een jongo kat. P. de Vries,
Dr. Leydsctiaat 74. een heerensctioen.
M. Peper, Zijl weg 36, een dames-
taschje. A. v. d. Mei, Rozenprieel-
straat 10, een sjaal. R. Fehres, Bo-
terstraat 5, een damesbont.
HEEMSTEDE.
Botsing.
Gisterenavond omstreeks zeven i.ur,
kwam een wagen, geladen met bloem
bollen en bespannen met één paard,
uit de Pijlslaan de Leidsche Vaart op,
toen tegelijkertijd ook een tram van
de richting Haarlem kwam aanrij
den, die met den bollenwagen in bot
sing kwam. Dc voerman werd van den
wagen geworpen, maar bekwam geen
letsel, evenmin als het paard, dat nog
een heel eind door de tram werd
meegesleept. De wagenvoerder liep
eenige verwondingen op aan aange
zicht en handen, veroorzaakt door de
glasscherven, daar liet glasbalcon van
de tram, evenals dc bollenwagen
totaal stuk geslagen waren. Omstan
ders beweerden, den voerman nog ge
waarschuwd te hebben.
SLOTEN.
Ter twoede najaarsveemarkt waren
slechts een 30 runderen aangevoerd;
handel vlug; prijzen f200 A ƒ275.
HAARLEMMERMEER.
Uit het door de politie ingestelde
onderzoek, om dc vermoedelijke oor
zaak vast te stellen, waardoor J. J.
v. d. Kuur, zooals we gisteren reeds
meldden, uit de dakgoot is gevallen,
is gebleken, dat hij, terwijl liij van
do borstwering in de dakgoot wilde
stoppen, misstapte, zijn evenwicht
verloor en daardoor van een hoogte
van pl.m. 10 Meter op don grond viel.
Eerst kwam hij op don kant van een
steiger terecht en sloeg daardoor nog
een keer onderstboven.
De geneesheer, Dr. Nanninga, kon
niet anders dan den onmiddellijken
dood constatoeren.
Het geheele dorp was onder den in
druk van dit tragisch ongeval.
Veemarkt,
Op do te Hoofddorp gehouden 3de
n a j a ars-vee marlet waren aangevoerd
62 melkkoeien. Prijzen van f 135 tot
(210, en 3 graskalveren, prijzen van
f 60 tot 66.
Do handel was slechts matig.
Publieke veiling.
Door notaris Overvoer, te Nieuw-
Vennep, werd Donderdag in Hotel de
Beurs, te Hoofddorp, publiek ge
veild
Zes arbeiderswoningen onder ééu
kap, met erf en tuin, te zamen groot
9 Aren 50 Centiaren, gelegen aan een
binnenweg, sectie G G te Hoofddorp.
Ingezet door A. C. Borst, te Hoofd
dorp, op f 5600, werd het bij afmijning
door den eigenaar opgehouden.
Uit de Omstreken
BLOEMENDAAL.
De werkzaamheden aan de uitbrei
ding van onze waterleiding in ,Duin
cn Daal", die uitbesteed zijn aau de
firma Stulemeijer, uit Breda, hebben
vrouwen hebben achter „Karmel" een
keet om in te wonen en zullen daar
zeker wel een half jaar blijven. Tot
de eerste werkzaamheden behoort het
maken van een tweeden filter en
put. terwijl zoowel de bestaande als
de nieuwe filter, een beton-overkap-
ping krijgen.
SCHOTEN.
Ned. R.-K. Volksbond.
Het bestuur van den Ned. R.-K.
Volksbond, afd. Schoten, is thans als
volgt samengesteld: Chr. Huiboom, le
voorzitter, J. v. d. Bos, 2e voorzitter,
B. Burger, le secretaris, M. lleinis, 2e
secretaris, H. A. Wolff, le penning
meester, en H. A. Langendorp, 2e pen
ningmeester.
Binnenland
Het concentratie-manifest der
linkerzijde.
De pogingen tor verkrijging van een
samenwerking der drie vrijzinnige
purtijou ui 1913 zijn ten slotte gelukt.
De onderhandelaars der Vrij-Libera
le-, Unie-liberale- cn Vnj.-Dem. par
tijen hebben gezamenlijk een pro
gram vastgesteld, waarmede naar
hunne meening de leden der drie
groepen zich zouden kunnen vereeni
gen, teneinde het als basis te nemen
voor de aanstaande algemeene ver
kiezingen.
Wij outleenen dit program aan het
weekblad „De Wereld".
Door de hoofdbesturen van de drie
vrijzinnige partijen is het navolgend
stuk aan de aangesloten kiesvereeni-
giivgen verzonden
„In do hoogst gewichtige beteekenis
van de aanstaande verkiezingen vin
den wij aanleiding dit woord tot u te
richten.
Do vrijzinnigen contra
Rechtscn de Sociaal
democraten.
In breede kringen wekt de gang
van zaken op staatkundig gebied
steeds ernstiger bezorgdheid. Het Mi
nisterie-Heemskerk. dat bij zijn optre
den het voornemen te kennen gaf, in
gematigden en verzoenenden zin te
willen regeereu, zet thans de tradities
van het Ministerie-Kuyper voort, en
keert zich al scherper tegen de vrij
zinnige beginselen, welke sedert 1848
ons staatsleven beheerschen.
Onder den invloed van niet den dag
feller optredende elementen uit de
Roomse he en Calvinistische staats
partijen wordt eene reactie ingeleid
tegen de beginselen van vrijheid en
recht, die aan onzo staatsinstellingen
ten grondslag liggen en Nederland
ten zegen zijn geworden. Geloofs
verschillen worden aangescherpt en
doorgetrokken op elk gebied van het
maatschappelijk leven, bet gevoel van
nationale saamhoorigheid gaat le
loor.
De geestelijke vrijheid van liet Ne
derlandse lie volk wordt aangerand.
Begunstiging van bepaalde kerkelijke
richtingen leidt tot onoprechtheid en
veinzerij.
I)e bedrijfsvrij heid wordt door eene
bureaucratische wetgeving meor dan
noodig aan banden gelegd, de rege
ling van het bedrijf in handen gege
ven van den Minister met zijn staf.
Bij den opbouw van sociale instel
litigen wordt- niet gestreefd naar ont
wikkeling van eigen werkzaamheid
van arbeiders en werkgevers, naar
aansluiting bij het goede dat uit de
vrije maatschappij is opgekomen.
Heil wordt gezocht in overdreven ver
meerdering van ambtenaren en amb-
tenaarslnvloed, in niet-natiouale,
uiterst kostbare organisaties, die
evenmin passen in ons staatsrecht als
in dc ontwikkeling onzer maatschap
pij Aldus wordt tegenzin gewekt te
gen alle pogingen, om door doeltref
fende maatregelen van wetgeving en
bestuur de maatschappelijk zwakken
te sterken.
De handelsvrijheid, waaronder
landbouw en nijverheid, scheepvaart
en handel bloeien als nooit te voren,
wordt aan de avereehtsche sociale
plannen der Regeering ten offer ge
bracht een stelsel van bescherming
is voorgedragen, dat, reeds afkeu
renswaardig uit c«n oogpunt van be-
lasliugpolitiek, buitendien onze wel
vaart bedreigt en tot politiek bederf
zal voeren.
Het rechtmatig streven der vrouw
naar meer zelfstandigheid wordt be
lemmerd. Zelfs wil men door een alge
meen wettelijk voorschrift de vrouw-
ambtenares. die in het huwelijk
treedt, straffe-1 met ontzetting uit
haar betrekking in rijksdienst of bij
het onderwijs.
Tot verbetering van het algemeen
volksonderwijs, onmisbaar voor zede
lijke en stoffelijke verheffing, wordt
niets gedaande meest dringende
maatregelen tot verhooging van liet
peil, zoowel van het openbaar als van
liet bijzonder onderwijs, blijven ach
terwege. Er is slechts belangstelling
voor de eenzijdige bevoordeefing van
de bijzondere school ten koste van do
openbare.
Door opgedrongen kerstening dreigt
liet Moederland de inlandsclie bevol
king onzer Koloniën van zich te ver
vreemden. Het drijver, om gouverne-
meutsscholen te doer, plaats maken
voor scholen der Christelijke sectea
brengt den schoclstrïjd ook naar In-
dié over. Ons koloniaal bezit wordt
aan gevaar blootgesteld ten ge
volge van een politiek, die lijnrecht
ingaat tegen jaren lang beproefde be
ginselen van koloniaal beleid.
Het gevaar aan den bestaanden po*
litieken toestand verbonden, is te
grooter ,wijl de door machtsbegeerte
bijeengehouden, schoon innerlijk ver
deelde coalitie in de Tweede Kanier
aan allen, die zich tegen haar beleid
verzetten, op tjram.ieke wijze haai
wil oplegt. Zelfs schroomde zij niet,
het Reglement van Orde der Kamer,
tot dusver waarborg van de rechten
der minderheden, aan haar stembus-
politiek dienstbaa* te maken.
De hoofdbesturen van de drie vrij
zinnige partijen zijn met elkander m
overleg getreden, om te overwegen,
wat in deze ernstige omstandigheden
de taak is der viijzii r.igen. Zij oor
deelden, dat het noodzakelijk is met
behoud van eigen zelfstandigheid
de handen ineen te slaan, ten einde
gezamenlijk d5 gevaren te kunnen af
wenden, die het land bedreigen. Die
noodzakelijkheid klemt te meer, daar
de vrijzinnigen strijd te voeren hebben
niet alleen tegen de rechterzijde, maar
evenzeer tegen de sociaal-democraten,
die, zich stellende op het standpunt
van den klassei strij -l, tot bereiking
van een herserschimmig einddoel, c'.e
grondslagen van de hedendaagscr.e
maatschappij ondermijnen.
Het Program.
De samenwerking van de drie vrij
zinnige partijen zal berusten op den
navolgenden grondslag
Algemeen kiesrecht voor manner
moet worden ingevoerd, zonder dal
aan die hervorming als voorwaarde
wordt verkonden het nemen van maat
regelen tot verzwakking van den
volksinvloed, dien men door liet alge
meen kiesrecht tot volle ontwikkeling
wil brengen.
De gelegenheid moet worden ge
opend, aan de vrouw het kiesrecht te
verleenen, zoider dat daarby eischen
van maatschappelijken welstand mo
gen worden gestekL De beletselen te
gen verkiesbaarheid der vrouw moe
ten w orden weggenomen.
Evenredige vertegenwoordiging
moet worden ingevoerd.
De verhoudini. tusschen Kroon en
Volk. zooals dis in onze Grondwet is
geregeld, moet worden bestendigd.
Onverzwakt moet ook als waar
borg voor de deugdelijkheid van het
geheele volksonderwijs de openba
re school worden gehandhaafd, waar
ieders godsdienstige geveelens worden
geëerbiedigd. Herziening van het
schoolwezen ei verbetering van de op
leiding en de positie der onderw ijzers,
ten einde het volksonderwijs op heo-
ger peil te brengen, is dringende
iseh.
In de behoeften ontstaan door ouder
dom moet voorzien worden door uït-
keeringen uit de staatskas, onver
schillig of de behoeftigen al dan niet
