er glfltermorpen uit als een slagveld.
Vele mengel)en liepen weenend rond
en (Ie eenvoudige boeren Iconden. z-ich
slechts moeilijk een voorstelling ma
ken van liet verschrikkelijke drama,
dat er afgespeeld was.
Uit Stuttgart werd aan den „Berl.
Lok. Anzeiger" geseind, dat de 40-ja
rige Wagner békend stond als een
kalm man, die een gelukkig familie
leven. leidde. Vroeger is nooit bij hem
een spoor woar'geuomen, vaneen gees
telijk defect. Tn den laatsten tijd moet;
hij wel enkele eigenaardigheden ver
toond hebben.
Volgens een bericht aan de „Natio
nal Ztg." is Wagner reeds gistermid
dag door een rechter van instructie
gehoord. Hij was volkomen bedaard
en legde zijn verklaringen af met hel
dere stem en zonder eenige verwar
ring. Op de vraag van den rechter,
hoe hij tot deze verschrikkelijke daad
gekomen was, antwoordde hij, zon
der een spier van het gezicht te ver
trekken: „Ilc heb de daad reeds se
dert lang voorbereid". Niemand die
den moordenaar na den daad zag,
heeft den indruk gekregen, dat men
met een waanzinnige te doen heeft.
Toen men hom er aan herinnerde,
dat hij ook zijn vrouw en zijn vier
kinderen vermoord had, haalde hij
onverschillig do schouders op.
Gisterenmiddag is een der ernstig!
gewonden overleden, zoodat het ean-j
tal dooden, met de vrouw en de vier
kinderen mede, thans veertien be
draagt.
ONGEREGELDHEDEN TE BAR
CELONA.
Uit Barcelona wordt bericht,- dat
&r wederom botsingen hebben plaats
gehad tusschen politieagenten en
handelsbedienden, waarbij twee agen
ten en veertig betoogers geücwetst
werden. Zes personen zijn in hedh-
nis genomen.
CHOLERA'.
De gezondheidsraad te Petersburg
heeft verklaard, dat er gevaar bestaat
dat in de steden Odessa, Ni colajet en
Rostof aan den Don de cholera uit
breekt
TITAW.
.Thaw's pogingen om zich de vrij
heid tc verzekeren, zijn mislukt. De
(rechter te Sberbrooke heeft beslist,
dat Thaw ter beschikking zal worden
gesteld van de immigratie-autoritei
ten en dat beteekent, dat hij als on-
gpwenscht immigrant weder naar
•Amerika zal worden teruggezonden.
De New-Yorksche autoriteiten zullen
rn*-» de noodige maatregelen nemen,
om hem direct over de grens in ont
vangst te nemen en naar het gevan-
genis-asyl terug te brengen.
Stadsnieuws
Kiekjes ail de Rechtszaal.
De vergiftigingszaak uit
Oude Wetering.
L
Ter inleiding.
Twee moordenaars voor
de Rechters Menschen, die an
dere menschen met geweld van. 't le
ven beroofd hebben.
Inderdaad 't is een gruwelijk mis
drijf 't leven van z'n evennaaste af te
snijden. Al wat leeft hunkert om 't
leven te behouden, mensdhi en dier
strijdt lot don laatst en ademtocht le
gen den dood.
Geen wonder dat de Overheid don
moordenaar met strenge straffen be
dreigt. Niemand heeft immers het
recht om over 't leven van onderen
te besdhikken.
Er is zeer veel verschil
tusschen moorden. Een man,
die onverwacht voor levens-ellende
gezet wordt en den verwoester van
z'n lliuiselijk geluk in drift doodt, is
een moordenaar, ook al besefte hij op
't noodlottige moment dat hij het
nic3 zwaaide of de revolver aanlegde
i— niet ten volle, dat hij een even-
rnensch voor goed uit het rijk der le
venden bande. Een man die door
drank vei'hit een tegenstander in een
twist doodt is een moordenaar, ook
al was 't niet zijn bedoeling hem doo-
delijlc te treffen. Een zoon, die zien
de dat z'n dronken stiefvader z'n
zwakke moeder heftig sart en mis
handelt, zijn vader in een worste
ling doodt, is een moordenaar. Een
vrouw die haar man op ontrouw be
trapt en den trouwelooze in een oo
genblik van ongekenden toorn mot
een, toevallig voor de Ihiand liggen
de, revolver doodschiet, is een moor
denares.
Zeker allen moordenaars, overtre
ders van 't hooge gebod: „Gij zult
niet doodslaan." Maar 't kan toch nog
zeer veel erger, ontzettend, gruwelij
ker.
Drift is een gevaarlijke vijand,
ze kan een ineusch Jh een enkele mi
nuut dingen laten doen, die hij z'n
geheel verder leven betreurt, itoeni
zelfs tot moordenaar maken.
Maar veel laaghartiger is de g i f t-
menger. 11 ij handelt niet in een
moment van drilt of toorn, maar be
rekent in stilte z'n gemeene plannen
Een giftmenger is een sluipmoorde
naar. Sluw zoekt hij 't gunstigste tijd
stip uit, om ongezien 't vergift in ihet
eten of het drinken van 't niets ver
moedende slachtoffer te doen. 't Gaat
'zoo gemakkelijk! De lafaard' mist
den moed om een dolk op te heffen te
gen of een revolver aan te leggen op
zijn tegenstander, want dan zal bloed
vloeien en elk meteen zien, dat een
misdrijf gepleegd is. Neen, stil 't .gif
gemengd, dan zal de gehate na een
ziek bed van hevig lijden den dood
ingaan...
Maar 't ©ogenblik dat de giftmen
ger 't arsenicum in 't eten van het
slachtoffer strooit, weet hij, dat' hij
zelfde doet als de sterke sluipmoorde
naar die op een donkeren, eenzamen
weg van achter een boom springt, om
met een dolk een axgeloozen voorbij
ganger van 't leven te be roeven.En
de langzame dood van den vergiftig
de is nog zooveel zwaarder, hij mag
de lijdenskelk Slechts bij kleine teu
gen ledigen, maar moet toch zeker
sterven...
En dan 't onderscheidwie men
vermoert en om welke rede
nen.
Veel voorbeelden zouden te noemen
zijn, maar 't zou zwaar vallen om
standigheden te bedenken, die gruwe
lijker zijn dan in dit drama.
Een man en een vrouw hebben
elkaar aan 't altaar van den Echt
voor eeuwig trouw-gezworen.
Wat is er oprechter, inniger, verhe
vener, te denken dan de trouw tus
schen den man en de vrouw? Heeft
Vondel niet gedicht: „Waar werd
ter wereld ooit oprechter trouw gevon
den dan tusschen man en vrouw?"
Een der oud-Vlaamsche dichters
zong:
Zoo zegent Gij de echt door de
(liefde versierd;
Maar gram zult Gij Hemel, op
(boozen u wreken,
Waar 't monster van tweedracht
(zijn fakkelen zwiert.
En tweedracht is in die twee
huisgezinnen op 't kalme, vredige
platteland gekomen. Zóó erg, dat een
vrouw haar man vergiftigde.
Dat was een misdaad. De andere is
niet minder gruwelijk. Een zoon ver
giftigt zijn ouden 70-jarigon vader
om van hem enkele houdende guldens
te erven en hem kwijt te zijn als cri-
tiseerder van z'n slechten levenswan
del.
De twee giftmengors hadden liet
plan om later te zamen een nieuw
huwelijk aan te gaan.
Om dit nieuwe gctuk(?) te koopen
moest wel een zware prijs betaald
worden I
Maar de twee onoieDschen zagen
daartegen niet op.
En nu komen de moordenaars voor
de Rechters. Ze weten, dat een zoor
lange gevangenisstraf hen wacht. Le
venslang, of zal hun nog een kansje
gelaten worden om na langen tijd op
nieuw in de samenleving te komen?
't Openbaar Ministerie, do aankla
ger, zal wel zeggen, dat daarin voor
hen, ook na vele jaren, geen plaats
meer ïs...„.
Zullen de verdedigers bij machte
zijn om iets ten gunste van do be
klaagden aan te voeren, dat hen kan
redden van een verblijf in de sombere
gevangenis te Leeuwarden, Lot dat de
dood komt?
In de gevangenis zullen de moorde
naars veel tijd krijgen waarin ze
over hun misdaden moeten den
ken.
De wroeging zal, moet, komen!
Neen! neen! de cel is niet beschut
Voor onverzoenb're wxoegings-
(spoken,
Ter rijkszaal even aLs de hut
Met ijz'ren klauwen ingebroken I...
En huiten de gevangenis zijn jon
ge kinderen, die zonder ouders ver
der moeten leven, geschandvlekt als
kinderen van een moordenares. Moe
derliefde en vaderliefde moeten ze nu
beiden ontberen. Nu zijn ze nog jong,
maar later als ze 't vreeselijke levens
leed zuilen hooren, dan
De kleinen zijn wol te beklagen!
Hoe de misdrijven plaats
h a d d o n
ligt nog versch in 't geheugen.
Ze werden volvoerd m Oude Wete
ring, een dorpje in 't Haarlemmer
meersen© polderland. Een vredig stil
gehucht, waar alles landelijke vrede
schijnt.
Daar overleed geheel onverwachts
de 37-jarige boerenarbeider E. I-I.
Pieneman, na slechts 1 1/2 dag onge
steldheid. De volksmond mompelde al
dadelijk, dat do man geen natuurlij
ken dood gestorven was. De veld
wachters stelden een voorloopig on
derzoek in.
De Justitie uit Haarlem kwam daar
na om persoonlijk 't onderzoek te lei
den.
Al spoedig rezen gegronde verden
kingen tegen de vrouw va-n den over
ledene, de 29-jarige Pietertje Piene
man—Enthove'n.'t Gezin kende weinig
huiselijk geluk, en de vrouw, die 't
niet nauw nam met de wetten van hu
welijkstrouw, had weinig met haar
wettigen nran op.
In 't raadhuis werd d© vrouw aan
een scherp verhoor onderworpen.
Eerst ontbraken definitieve bewijzen
en daar d§ vrouw ten sterkste a.llc
schuld ontkende, moest z© weer in'
vrijheid gesteld worden.
Het lijk van Pioneman werd voor
een schouwing naai" 't Academisch
ziekenhuis te Leiden vervoerd. Daar
bij maakten de doctoren uit, dat. in
het lijk een groote hoeveelheid arse
nicum aanwezig was.
Nu stond de onderzoekingsrechter
sterker tegen de verdachte vrouw. 5
uur lang werd ze ondervraagd. Toen
was ze zóó in 't nauw gebracht, dat
ze volmondig erkende haar man met
arsenicum vergiftigd te hebben, 't Ver
gift had ze in liet voedsel voor haar
man gemengd....
Na verder verboor vertelde de moor
denares, dat ze de arsenicum gekregen
had vam den Si-jarigen Frans Breed,
een boerenarbeider die in 't naburige
gehucht Huigsloot woonde en die met
haar nauwe vriendschap onderhield.
Hij had haar 't vergift gegeven om
haar man uit don weg' te ruimen."
Ook Frans Breed werd gehoord.
De veldwachters herinnerden zich,
dat de vader van Frans in dit voor
jaar ook onverwacht gestorven was,
zonder dat men de doodsoorzaak met
zekerheid had kunnen vaststellen.
Nu rees het vermoeden, dat ook de
70-jarige grijsaard vergiftigd was.
Het lijk van den ouden Breed werd
opgegraven en uit de schouwing bleek
dat hij inderdaad aan arsenicum -ver
giftigt ng was overleden.
Frans Breed, de zoon, ontkende..
Maar vrouw Pieneman—Enthoven
ging .praten. Toen kwam het hooge
woord er uit, dat ze samen den oudén
man vergiftigd hadden.
De oude had ©cn Klein kapitaaltje
een 300 gulden en als de vader
dood was, zou de zoon dit erven. Bo-
vondien was do oude lastig, want hij
keurde de verhouding, tusschen zijn
zoon en vrouw Pieneman sterk af.
Dit moest de oude vader met den
dood bekopen
Na deze bekentenis werd Frans
Breed ook in hechtenis genomen.
Beiden werden naar Haarlem ge
voerd eu daar in liet Huis van Bewa
ring opgesloten. Eerst bleef de man
ontkennen, maar na korten tijd zag
ook llïij daarvan 't nulteloozc in.
Beiden hebben dus volledig kokend.
Daarom zal liet getuigen- en deskun
digen-verhoor Maandag voor de
rechtbank niet zeer htiangfijk zijn.
Ds nas der rachtszHUnn.
Maandag wordt liet proces dooi'
onze rechtbank behandeld.
Zeker zal er veel Jielangstelling
voor het naspel van dit droeve dra
ma zijn.
De dagvaarding
luidt (van omhaal ontdaan) aldus
Aan Frans C J. Breed en aan Pie
tertje Entnoven is ten laste gelegd,
dat zij te zamen en in vereeniging, na
het voornemen opgevat en het besluit
genomen te hebben om Ënle Breed
door middel van vergif van het leven
te berooven (in het laatst van April
1913 en 't begin van Mei 1913) Ente
Breed van het leven ihebben beroofd,
door dezen eenige malen in diens eten
en drinken hoeveelheden arsenicum
of rattenkruid toe te dienen, waar
door Ente Breed op 4 Mei 1913 is over
leden.
Pietertje Enthoven wordt boven
dien beschuldigd, dat zij met voorbe-
daoliten rade haar echtgenoot Ernst
Hendrik Pieneman door middel van
vergif van het leven heeft beroofd in
't laatst van Juni 1913, en wel door
dezen gedurende eenige dagen ach
ter elkaar hoeveelheden vergif (arse
nicum) in diens eten en drinken toe te
dienen en te laten gebruiken, tenge
volge waarvan Pieneman op 20 Juni
1913 is overleden.
Frans C. J. Breed bovendien, dat
hij aan Pietertje Enthoven, toen
maals echtgenoot© van E. H. Piene
man, de middelen heeft verschaft om
bovenvermeld misdrijf te plegen door,
nadat de vrouw het voornemen had
opgevat om haar man te vergiftigen,
arsenicum ter iharer beschikking to
stellen, met de bedoeling en de weten
schap, dat zij dat vergif zoude toe
dienen aan baar echtgenoot E. II.
Pieneman.
Als
•getuigen en deskundigen
zijn gedagvaard
A. H. P, J. Bodaan, brigadier der
Rijksveldwacht te Alkemade.
P. du Pau, gemeente-veldwachter
te Aikemade.
Th. Verhaar, doodgraver te Alke
made.
A. Mulder, amanuensis bij het Pa
thologisch anatomisch laboratorium
van de Rijksuniversiteit te Leiden.
M. N. Melchior, arts te Oude Wete
ring.
Dr. J. Boeke, hoogleeraar aan de
Rijksuniversiteit te Leiden.
J. P. L. Hulst, arts-prosector bij de
ziektekunde en ontleedkunde aan do
Rijksuniversiteit
Dr. Leopold van Italië, hoogleeraar
in dé artsenijkunde
•Dr. J. J, van Eek, directeur-sChei-
kundige aan den gemeentelijken keu
ringsdienst van eet- en drinkwaren,
allen woonachtig te Leiden
G. Verzijde, huisvrouw van J. N.
Los, te Alkemade;
J. Los, veehouder te Oude Wetering;
H. du Pa.u, amanuensis bij hot Pa
thologisch Anatomisch laboratorium
van de Rijksuniversiteit, wonende te
LeicLen.
Als
verdedigers
zijn door de rechtbank toegevoegd
Mr. A. Bruch aan vrouw Pieneman
Enühoven en mèvr. Mr. Prins—Wil le-
kes Macdonald aan Frans Broed,
maar deze wordt door haar vader
Mr VVillekcs Macdonald vervangen.
KEES.
De S tem des Volks.
De zangvereeniging „De Slem des
Volles", directeur de heer Kwantes,
zal binnenkort haar 12 1/2-jarig be
staan herdenken. Het ligt in de be
doeling, ter gelegenheid daarvan een
concert te geven.
Woning vereeniging.
In liet bestuur der coöperatieve wo
ningbouw vore en i ging voor Gemeente-
personeel alhier, Is eenige verande
ring gekomen en is het dagelijk fri be
stuur tlhons samengesteld als volgt:
de hoeren C. Wesselius, voorzitter,,
H. van Bilderbcek, secretaris en J.
W. Veen, penningmeester.
Douchebadliuizen.
In liet Douchebadhuis aan den
Koudenhorn zijn in de afgeloopen
week 1070 baden genomen.
In het Douchebadhuis aan het Leid-
scheplein zijn in de afgeloopen week
genomen 1297 baden.
WERING VAN SCHOOLVERZUIM.
Donderdagavond vergaderde do
Commissie C tot wering van school*
verzuim.
De voorzitter herdacht hel, 121/2-
jarig bestaan der commissie en
wenschte den heer E. A. van Bilder
bcek, die gedurende 12 1/2 jaar secre
taris der commissi© is, van liarte ge
luk, daarbij wijizeiid op de verdien
sten van den jubilaris.
G e v Voorwerpen.
Terug te bekomen bij: W. ITuigens,
Oosterstraat 22, een witte bok. Bu
reau van politie, een zakweogwerk-
tuig. B. Bonte, Burgwal 74 rood, een
ring. H- v. d. Mark, Amsterdamsdbe
Vaart 14 zwart, een hondenhalsband.
J. Bouman, Brouwersstraat 84, ocai
gummiband van kinderwagen. L. v.
Westerhoven, Oranjeboomstraat 89,
een linnen jasje. M. Baars, Teylcr-
plein 33, een ceintuur. H. v. Tie
nen, Frahkestraat 9, een boezelaar.
J. Heinhuis, Ruysdaelstraat 7 rood',
eene reticule. R. A. de Brayy, Scllier-
nierstraat 21 roodi, een© portcraonnaie
T. Pik", Spnamwoïulói'straat 53 rood,
een boekenlasch. M. Dammers, lil.
Houtstraat 41 rood, een ceintuur.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
30 Cts. per regel.
Oadsn ¥sa ilagec.
Ouden van dagen vooral dienen
acllt te slaan op de goede werking
hunner nieren, want met het ver
meerderen der jaren worden de or
ganen zwakker, en daardoor liebben
mensdhen op leeftijd meer last van
kwalen als rugpijn, stijfheid en
iiheamatfsöbe pi jnen in de spieren en
•gewrichten, duizeligheid, vlekken
voor de oogen, slapeloosheid, hart-
lolopipingen, pijnlijkheid der ledema
ten, moeite hij .het loozen of ophou
den der urine, enz.
Voer xnehsehen op leeftijd zullen
Foster's Rugpijn Nieren Pillen van
uitstellende Diulp blijken, want dit
geneesmiddel lieeft een versterkende
en opwekkende uitwerking op de tra
ge nferen, (liet helpt haar om het bloed
te fil tree ren van de schadelijke be-
slahddeelcn als urinestof, urinezuur
en het overtollig© water, welk© als
•urine liet lichaam verlaten.
To Haarlem verkrijgbaar bij ©o
h.h. K. v. Eden, 6paarn© 83, en J. 3;
Göppingw, Gr. Houfstr. 147a- Toe
zending geschiedt franco na ontv. w,
postwissel f 1.75 voor één, of f 10.
voor zes donzen.
EiSchi do echte
Fostar'a Rugpij»
Nieren Pillen,
weigert elke doos,
die niet voorzien
ia van no ven»
staand handols-
merk.
Binnenland
GASVERSTIKKING.
Ten huize van den heer II. J. L., in
de Mathenesserlaan t© Rotterdam, is
de dienstbode Th. D. tengevolge van
gasverstikfeing dood op haar bed ge
vonden. Een gaskra?,ptje had men
vergeten to sluiten, zoo meldt de ,,N.
R. Ct.",
ANDREW CARNEGIE EN ZIJN
BEWAKING.
Men schrijft aan „Het Huisgezin" t
Nu Andrew Carnegie de rijke
Amerikaan wederom ons land ver
laten heeft, kon ik u wel eens ver
tollen wat ik, vorige week in Den
Haag vertoevend, vernam van de
naaste omgeving va.n dezen weldoe
ner en vredesapostel.
Wanneer Carnegie een of ander
land bezoekt, gaat hem oen leger van
defectieven vooraf, dat zorgen moet
voor zijn veiligheid en op te passen
heeft, dat hij niet in .banden komt
van een of andere bende, die hem
wellicht zou ontvoeren en niet dan
tegen lioogen prijs zou loslaten.
Zoo geschiedde- het, dat b.v. de vo
rige week ongeveer 20 defectieven in
Den Haag en Scheveningon waren,
speciaal belast- met de verzorging van
Carnegie. Dat deze heeren niet de
kleinste hotels opzoeken en ©r goed
van leven, kan dienen, dat ongeveer
oen tiental was afgestapt in „Hotel
des Indes" in Den I-Iaag, en een gelijk
aantal in het Kurhaus te Sclievoniri-
gen. Zij zijn van 'alle nationaliteiten.
Zoo waren er onder. Amerikanen,
Franschen, Zwitsers en zelfs Russen.
Deze heeren brengen hun eigen auto's
mede en verplaatsen zich op een zeer
geheimzinnige wijze. Onder hen was
ook een dame, die b.v. op den dag
va.n de opening van het Vredespaleis
in haar auto niet de Zwitsersche kleu-
i'en geheimzinnige tochten maakte.
Carnegie maakte zijn tochten door
•Den 1-Iaag steeds in de groote grijze
auto van den Amerikaansehen gezant
•en was naast den chauffeur een livrei-
knecht gezeten, die ook nog andere
diensten kon verrichten dan portieren
open of dicht doen. Zelfs de woning
van mr. Lloyd Bryoe, den Ameri
kaansehen gezant, waar Carnegie lo
geerde, werd op geheimzinnige wijze
bewaakt overdag en des nachts,
MARKTKOOPLIEDEN.
Donderdag werd in list gebouw
„Voorwaarts" te Utrecht een bijeen
komst, gehouden van marktkooplie
den. waar in beginsel besloten werd
een. organisatie te stichten, welk© den
mom zal dragen van Algemeen*' Na
dert anclsch© Marlctkoopliedenhond.
Het doel van de organisatie is zich
j krachtig te verweren tegen de vele
onderdrukkingsmaatregelen, welke al
lerlei lagere zoowel als hooger©
markt-autoriteiten op diverse plaat
sen aan de kooplieden opleggen en le
vens om zooveel mogelijk de belangen
van de marktkooplieden te bevorde
ren.
Op Zonda.g 21 September zal een
ooenbare vergadering worden gehou
den om den bond definitief op te
richten.
(„Het Volk").
O N A F H A N KET.T.T ItHE IDSF EESTEN
TE 's-GRAVENHAGE.
De Nationaal Histori
sche Optocht.
De nationaal historische optocht
van Vrijdag, waaromtrent wij reeds
het ©en eu ander mededeelden, mag
als geheel goed geslaagd hecten. Het
heeft anders-vooral sedert Donderdag
erg gespannen.' Een oogenblik moet
zelfs het welslagen, ja het laten door
gaan van de uitvoering, in groot ge
vaar..hebben verkeerd.Én dit alles,
zooals (ie algemeens klacht van de
commissieleden voor den optocht
luidde, tengevolge van het niet nako
men door den leverancier van de
•meeste costumes van de verplichtin
gen, welke hij op zich had genomen.
Er lieorschte vroeg in den ochtend
op Houtrust het uitgestrekte sport
terrein bij de Wc-stduinon dan ook
in den beginne geen onverinengd op
gewekte stemming. Maai' later, toen
het zich gaandeweg li©t aanzien dat
het nog wel zo.u schikken, ai moesten
er wegens gebrek aan costuums vrij
"veel personen, zelfs ©enige hoofdfigu
ren, uitvallen, word de stemming er
veel beter op„
Trouwens de huizonden en duizen
den toeschouwers, die op de tribune
zo ten, waren natuurlijk niet zoo op
de hoogte van wat er in d© beangste
gemoederen van de comitéleden om
ging. Zij wisten niet anders dan bij
gerucht, dat. er iets haperde met de
costuums, maar het juiste van den
stancl van zaken wns bun onbekend.
En ten slotte was dat maar goed ook.
Wat niet weet dat r iet deert Vooral
wanneer bij slot von rekening het go-
heel nog prachtig tot zijn recht komt
Die geschiedenis met de costuums
moet, volgens de allesbehalve vrien
delijk© uitlating van comitéleden aan
het adres van den Amslerdamsclien
costumier, aldus in elkaar zitten, dut
deze leverancier in gebreke is geble
ven, Vrijdag vóór acht dagen de be
stelde costumes op tijd te leveren
Zelfs Vrijdagavond waren de cos-
tumms nog niet alle aanwezig, ter
wijl de costuums die geleverd waren,
in ©en hopelooze verwarring waren
geraakt, zuoclat vele deelnemers aan
den optocht, die aan liet Schouwburg-
gebouw h ui pakje moesten komen af
halen, niet dan met cte grootste moei
te een .passend costuum lujeeu kon
den verzamelen. Zeifs waren er die
niet zoo gelukkig waren en onver
richter zake moesten terugkeéren.
Het comité gaf echter den moed niet
op. Met inspanning van ali© krachten,
welke ten slotte welverdiend gelukkig
met succes zijn bekroond geworden,
zijn de comitéleden aan het werk ge
bleven. Dat gc-sukkcl met de cos
tuums h&eft alleen aan do lengte van
den stoet geschaad, niet aan 't mooie
er van.
Tegen 10 uur begonnen de tribunes
O]) Houtrust zich langzamerhand te
vullen met de toeschouwers, die daar
ter plaatse getuigen wilden zijn van
de opstelling, don rondgang en den
uittocht van den stoet. Ook kwamen
gaandeweg gecostumeerden ridders
jonkvrouwen, prinsen, koningen en
koninginnen, geuzen, soldaten, enz.
enz., op het terrein. Eerst bij tiental
len, die weldra aangroeiden tot hon
derdtallen, welke ten slotte één bont
gewemel van allerhande kleccier-
drachten, uit onderscheidene lijuper-
ken van ue iode eeuw u£ tot voor 100
jaren te aanschouwen gaven. Het ge
leek ©en reusachtige maskerade. Aun
veel mo6st echter nog de laatst© hand
worden golegu, ook al vanwege de
verwarring. Hier moesten de deelne
mers aan den tocht nog van wapens
of muziekinstrumenten worden voor
zien ddiiv moesten weer andere voor
zieningen worden getroffen. En tot
overmaat van ramp ontevredenheid
van sommige groepen deelnemers';
over het ontbreken van d© noodige
costuums om de groep bepaald „af"
t-i doen zijn. Zelfs leidde die ontevre
denheid tot „staking" van sommige
deelnemers, Maar het comité, dat
trouwens geen schuld trof, wist over
al zoo goed mogelijk een mouw aan
te passen. Aan het comité komt dan
ook in dit opzicht zeer zeker een
woord van lof toe voor zijn ijverige
bemoeiingen.
Hot terrein was uitmuntend inge
richt voor de opstelling van den stoet.
Omstreeks 12 uur werd daartoe door
hoornsignalen liet teeken gegeven.
Toen begon de drukte eerst recht in
haai- vollen omvang. Aan palen be
vestigd© borden wezen aun de ver
schillend© groepen den weg naar de
plaats, welke ieder moest innemen in
•den te formooren optocht. Het zou
echter nog geruimen tijd duren alvo
rens de rondgang en de uittocht -zou
den kunnen plaats hebben. Een an
dere mooiiijkiheid deed zich namelijk
gelden met eenige praalwagens, die
door hunne zwaarte in den nogal
zanderigen bodera eenige duimen
diep waren weggezakt en met acht en
meer paarden niet van hunne plaats
wanen te krijgen. Doch bij tegenspoed
isuim to Ui altijd nog een gelukje. Zoo
ook hier. Hagenbeek werd hier de
reddende eng©]. Wat de paarden niet
vermochten, doden de ter hulp verlee-
ning ontboden werkolifanten met hun
ne reuzenkracht echter met weinig
inspanniug, zoodat de wagens weer
vrij spoedig o.p meer begaanbaren
grond waren gebracht. Echter in de
komende paar uurtjes moesten de dik
huiden nog vele maien er aan te pas
komen om een praalwagen die bleef
steken, voort te helpen.
Eindelijk tegen uveeén aanvan
kelijk was het vertrek van den stoet j
van Houtrust bepaald op één uur
kon de ommegang van den optocht
een aanvang nemen. Toen eerst kon
men ook oen overzicht krijgen over
het geheel. En dan dient geconsta
teerd te worden, dat dit bijizonder
mede viel.
iteeus stonden de vier zijden van
liet terrein gevuld door het eerste ge
deelte van den stoet, toen het grootste
deel nog niet voorbij de tribunes was
getrokken.
Behalve de vele praalwagens, kar
rossen enz. enz, gingen er in den
stoet meer dan 150 bereden en
onbereuien personen. Het voorbij trek
ken vorderde circa drie kwartier.
Eindelijk te half drie werd de uit
tocht voor den rondgang door de stad.
aanvaard. Nauwelijks vertoonden de
voorste personen van den stoet zich
builen Houtrust, of ©en gejubel van
duizenden en nog oens duizenden, die
niet wachtensmoeue waren geworden,
al was hun geduld op een zware proef
gesteld, weergalmde door de lucht.
Wat een menschenmassa daar bui
ten HoutrustLangs de glooiingen
van het Yerverscliingskanaai, op de
trottoirs, vóór de huizen, achter de
vensters, in lantaarn- en telegraaf
palen, ja tot op de daken, zaten de
toeschouwers. En overal hlij gejuich
en gewuif waai- de stoet passeerd©,
die dan ook inderdaad door zijn leng
te en zijn groote verscheidenheid van
costuums en praalwagens een voor
do icsidemtio tot dusver ongekend ta
fereel opleverde. Er waren zeer mooie
costuums onder, niet slechts die van
de hoofdpersonen. Maar ook vel© vol
gelingen van die hoofdpersonen wa
ren rijk uitgedost, En ook van de
praalwagens, de karrossen en verdere
voertuigen was zeer veel werk ge
maakt. Een der aardigste groepen
was zeker wel die, welke de door
studenten en artisten uitgebeelde
bruiloft van Kloris en Roosje te zien
gaf.
Lustig zingende trokken de brui
loftsgasten in den optocht mede, hier
en daar met kwistige- hand bonbons
en bloemen onder het publiek strooi
ende. Hét was een lust om het vroo-
lijke, sierlijk uitgedoste gezelschap
van boeren en boerinnetjes te zien
huppelen vóór de rijk getooide sjees
van Kloris on Roosje.
En onvermoeid bleiten de bruilofts
gasten ook, want zelfs on plaatsen
waar ©ven door den stoot „rust" word
gehouden, dansten zij ecu bóeren-
dansje. Het spreekt vanzelf, dat de
beloonio.g van de zijde van het pu
bliek niet uitbleef. Hartelijk werd ©r
gejuicht en geapplaudisseerd.
Er waren overal onbeschrijflijk
veel toeschouwers op de boenVan
Houtrust leidde de weg eerst over
ihet Stadhoudcrsptein iungs Waldeck
Pyrinontkado, Sweeiinckpleln, Sw©e-
linckstraat en Groot, Hertogin nel am
over de Carnegie laan en Ouden Sche-
veningschen weg, voorbij het Vredes
paleis naar de Javaslnuu. Bij het
begin van de Cnrncgielauil was een
muziekkapel opgesteld, die den op
tocht begrootte met het spelen vun
vaderlandscbe liederen.
Overal waar de ruimte zulks moii;
©enigszins toeliet, waren langs den
weg, dien de stoet volgde, tribunes
opgeslagen, die ook alle dicht bozet
waren.
Niettegenstaande de enorme drukte
ging alles geregeld in zijn werk en
kon de optocht overal vrij zijn weg
vervolgen.
In de eerste groep ging Willem II,
Roonisch koning, graaf van Holland
en Zeeland te paard, voorafgegaan
door een aardige groep, dragende de
Ridderzaal van het Binnenhof. Was
deze groep met haar stoet van edelen
uit dien tijd, schitterend mooi, niet
minder prachtig was die, waarin Wil
lem JU (de Goede), Graaf van Hol
land eriz., de hoofdfiguur was en welles
'gevolg van ridders en krijgslieden
besloten werd door een blij (werptuig)
getrokken door een span ossen.
Groep III, geopend door valkeniers
en jagersvolk te voet, had Albrecht,
Hertog van Beieren, met diens ge
malin en Willem, Graaf van Ooster
voort (de latere Willem VI) tot hoofd
personen.
Daarop volgde de hoogst arlistieko
groep der gilden met een praalwagen
van het kunstsmidsgitde, gevormd
door de R.-K. Middenstandsvereenl-
ging „De Hanze" en een praalwa
gen, waarop het steenhouwers- en
metselaarsgilde en hel klokkegilde.
Tn de volgende groep gingen als
hoofdpersonen Jacoba van Beieren te
paard, Philip de Goede op een met
acht paarden bespannen: praalwagen,
Maria van Bourgondië te. paard en
Maximiliaan van Oostenrijk,
Zeer schitterend was. de stoet van
Karei V, besloten door Maarten van
Rossuni, Groote Pier en Geldersche
Plunderaars, die den geroofden buif
met zich voerden.
lil groep VI gingen Egmond en
1-Ioorne, Marnix van Sim-Aldegoiuls
en gewapende burgers, die Geuzen-,
liederen zongen, vooraf aan Prins
Willem van Oranje, die met zeer har
telijk en geestdriftig applaus werd
begroet, en op wien verschillen do
graven van Nassau te paard volgden.
In glinsterende koperen uniform,
omringd door een schitterend gevolg,
kwam nu Prins Maurits, die op het
Plein 1813 vóór het monument aan de
zijde, waarde groep van het drieman
schap is uitgebeeld, zijn paard een
wending deed maken en een krans af
gaf ter neder]egging aan den voet
vau het monument. Aan den lauwer
krans, met oranjelinten, was een
oorkonde bevestigd, waarop te lezen
êtond
„Groep VII. De vertolker-s van Prins
Maurits en zijn Edelen deponeereu
dezen krans als hooge vere< ring aan
de nagedachtenis van onze roemrijke
vaderlanders, die onze oiiafhaiïkelijk-
heid hielpen verzekeren."
Te voet ging in deze groep Johao
van Oldenbarnevekl.
Achter deze groep reed een praal
wagen niet letterkundigen en toon
kunstenaars (de Muidei'kring). Men
zag daar Bredero, Hooft, Vondel, Vos-'
sius, Maria Tesselschade, Sweelinck
en vele andere kunstenaars uit hun
tijdperk.
Op den hoogst artislieken praalwa
gen der schilderkunst werden vele
onzer groote XVIo-eeuwsohe schilders
uitgebeeld door bekende leden vau
Pulchri Studio.
Ook zeer de aandacht trolc de praal
wagen der Boekdrukkunst van de
„Haagsche Courant" en de praalwa
gen der zeeheiden met De Ruyter,
Tromp en vele anderen.
In de verdere groepen gingen als
hoofdpersonen Willem III, Maria
Stuarl, Johan Willem Fri3o, Willem
IV en Willem V.
Een aardige wagen was die voor
stellende een tuinkoepel, waarin da
bekende schrijfsters Betje Wolf e»
Aagje Deken.
De note gaie na dezen wagen werd
gevormd door ltaat Mossel, die op een
hondenwagen gezeten, door de uitste
kende wijze, waarop deze figuur werd-
uitgebeeld, het vroolijk gejuich der
toeschouwers in ontvangst had te ne
men.
Verdere hoofdpersonen waren Rui
ger Jan Scliimmelpenninclc, Lodewijk
Napoleon met zijn gemalin in een
calèche, terwijl van Napoleon I op
zijn schimuicl, voorafgegaan door de
oud-Hollandsche grenadiersgarde,
waarvoor men echte grenadiers had
uitgekozen, een zeer goede uitbeel
ding werd gegeven.
Ten slotte kregen we de leden van
het driemanschap, gevolgd door be
kende figuren uit dien tijd, terwijl dö
laatste figuur van den optocht Ko-
niug Willem I was in een visschers-
schuit, omstuwd door visschors en
visschers vrouwen.
Een der belangrijkste momenten,
en gerust mag gezegd worden, een
der aardigste, wa,s het oogenblik toen
de stoet, na lieel lang- door de Ko
ninklijke familie, die hot voorbeeld
gaf van geduld te zijn afgewacht,
den Kneuterdijk op kwam rijden oni
aon onze vorstelijke personen voor
bij te trekken.
—Op het bordes stonden de Koningin,
de Koningin-Moeder en de Prins, met
enkele autoriteiten.
Bij verschillende groepen gaven de
Vorstelijke personen door handge
klap hun ingenomenheid te kennen,
vooral bij het voorbij trekken van ver
schillende der prachtige wagens.
Kaatje Mossel, de vurige oranje-
vereerster, genoot ook de eer van het
applaus der Koninklijke familie.
Op de Nieuwo Merkt ontstond een
langdurig oponthoud, doordat de be
spanning van een ossenwagen g-roote
teekeuen van vermoeienis begon te
