Haarlem s Dagblad
DERDE BLAD
Dtnderdag 18 September 1913
Binnenland
Staatsbegrootlng voor 1914.
FINANCIEELE NOTA.
Als gewoonlijk gaat een nota be
treffende den toestand van 'a lands
financiën aan de toeliclilirig der ver
schillende begrootingshoofdstukken
tocnal.
Cij fers 1911 en-1912.
Omtrent den afloop van de twee
.vorige dienstjaren blijkt, dat bet
'dienstjaar 1911 opleverde een nadee-
lin suldo op den geheelen dienst van
2.886.929.50 en een voordeel ïg saldo
op den gewonen dienst van
£619.743.01, hetgeen gunstiger is dan
weid verwacht.
De totale dienst 1912 zal volgens de
voorloopigc gegevens een tekort ople
veren van 13.381. U8.9i 1/2, doch de
gewone dienst oen overschot van
11.241.853.77. Dat het gewone tekort
voor 1912, aanvankelijk geraamd op
216.135.-iO, ten slotte een overschot
werd. is voor ƒ1.414.000 het gevolg
van de tijdelijke heffing van opcen
ten op de vermogens- cn bedrijfsbelas
tingen en van het overtreffen van de
raming der middelen met 8.896.000.
Einde ij fers 1914.
Aan oene uiteenzetting van de cij
fers der begroeting voor 1914 blijkt
0 a., dat de uitgaven zijn geraamd
op 253.345.818.34. waaronder aan
buitengewone ƒ20.953 600, blijft voor
gowo/ie ƒ232.392.218.34.
Vergeleken met de begrootingon
voor 1913 is dit een vermeerdering
van 21.848.988.02 voor den geheelen
dienst en van 14.027.390.53 voor den
gewonen dienst.
Hoogere ramingen komen o.o. voor
op
Justitie van 181.129 voor hoo
gere kosten van het Rijkstucht- en
opvoedingswezen; van 24.575 wfe-
gons traktements verbetering van de
liij ksveldwachi
Bi n ne n1 a n d s c he Zaken
Ti i 1.300.950 ten laste van liet La
ger Onderwijs, waaronder rijksbijdra
gen aan liet bijzonder onderwijs
itO.GOO, idem aan het openbaar on
derwijs 105.000, tegemoetkomingen
onn onderwijzers (Wet 1913) 5 ton.
Meer wordt gevraagd voor Volks
gezondheid en Armwezen ƒ293.400,
voor het nieuwe Rijkskrankzinnigen-
p dicht te Woensel ƒ304.000.
M a r i n e f 335.163 voor militaire
cn 361.276 voor niot-militaire uitga-
Ten laste van de afdceling perso
neel der zeemacht komt 368.979, on
der meer als gevolg van ao Poouj»
verbetering der zeeofficieren.
Materieel der Zeemacht is ƒ289.832
lager geraamdvoor nieuwe schepen
Wordt minder aangevraagd ƒ625.525.
Meer is noodig ƒ36.000 voor lucht
vaart-oefeningen der Marine en
1 <50.000 voor verbouwing van de Ma-
riniersknzerne in verband met de op
heffing van het wachtschip te Wil
lemsoord.
De stijging der niet-militaire uitga
ven komt voor ƒ337.469 ten laste van
Let Loodswezen.
Nationale Schuld ƒ598.500
meer voor amortisatie.
Financiën. In de meerdere uit
gaven is begrepen 194.327 voor de
administratie der directe belastingen,
ter uitbreiding van personeel, perio
dieke tracteinentsverhoogingen, als
mede instelling van twee nieuwe be
lastingkantoren, één te 's-Gravenhage
en één te Utrecht.
Oorlog. Het hoogere eindcijfer is
voor 6 ton het gevolg van het uit
trekken van een bijdrage aan het
Fonds voor Kustverdediging, welk be
ding ten vorigen jarc van de aanvan
kelijke uegrooting werd teruggeno
men. Dat na aftrék daarvan het cijfer
van de toeneming nog ƒ1.285.193 be
draagt niettegenstaande ditmaal
van de 4 nuilioen 4 ton, welke ver
deeld over vier jaar, zullen besteed
worden voor aanvullingen van
legeruitrusting, ditmaal slechts
f 671.200 wordt uitgetrokken is het
gevolg van verschillende aanvragen,
o. a. ten bedrage van 88.000 voor
uitbreiding van het aantal verlofs-
officieren, 140.000 voor positieverbe
tering van non-combattanten, ƒ50.000
Voor de Luchtvaartafdeeling.
Wa te i staat. De stijging^ der
gewone uitgaven komt voor ƒ1.054.022
voor rekening van de Posterijen,
waarvan o. a. 448.433 voor perso-
neel. Voorts Is verhooging liet gevolg
van liet meer uittrekken van 909.796
voor kosten van den Waterstaat
(waaronder 2 ton voor het Wilhelmi-
nakanaal, 1 ton voor verbreeding van
het buitenkanaal te IJmuiden en 1 ton
voor hot kanaal van Terneuzen) en
van ƒ616.300 voor de afdceling Spoor
wegen, o. a. wegens hoogere raming
ad 1 ton voor het station te Deventer.
Landbouw, Handel en N ij-
verheid. Gewone uitgaven zijn
■hooger omdat 2.830.000 moet worden
geraamd voor de uitvoering van de
artikelen 369 en 870 van de Invalidi
teitswet.
Voor de
Francisoo
raamd.
tentoonstelling te San
is 290.000 meer gc-
Het tekort.
Voor 1914 wordt geraamd geheelo
dienst in uitgaaf 253.345.818.34, in
ontvangst ƒ228.415.617, latende een
tekort van 24.930.201.34. Gewone
dienst in uitgaaf ƒ232.392.218.34,
ontvangst ƒ218.014.737, latende een
tekort van 14 377.481.31. Door de be
sparing, gesteld op 1 millioen 7 ton,
in mindering te brengen van het ver
melde tekort, wordt liet geraamde
tekort op den gewonen dionst van 1914
teruggebracht tot 12.677.4S1.34.
Do Minister van Financiën meent,
dat bij het bestaan van een zoo aan
zienlijk tekort de toestand van
's lands financiën verre van rooskleu
rig is te noemen.
Wel wordt verwacht dat, met het
oog op den blocienden toestand van
landbouw, nijverheid en handel, liet
tekort tot pl.m. de helft zal worden
teruggebracht, doch ook dan blijft
nog ruim 6 millioen aan uitgaven on
gedekt over en zeer waarschijnlijk
zullen later nog suppletoiro kredieten
moeten worden aangevraagd.
Noodzakelijk is dus, dat de meest
mogelijke zuinigheid zal moeten wor
den betracht en dal onafhankelijk
van dc sociale hervormingen, in de
Troonrede aangekondigd, reeds da
delijk maatregelen moeten worden
beraamd oan tot een herstel van het
finacieel evenwicht te geraken.
Do uit keering aan ouden
van d a gen.
Is derhalve versterking der midde
len reeds een onafwijsbare eiseh,
toch meent de Minister, dut de min
der gunstige financieele toestand geen
reden mag zijn om de invoering der
zoo hoog noodige socialo maatregelen
op te schorten. Uit een zeer voorloo
pigc raming van do vermoedelijke
kosten, welke de voornemens der Ite-
geering in zake ouderdomsverzorging
en sociale verzekering inct zich zullen
brengen, blijkt, dat de kosten van de
in de Troonrede aangekondigde
ouderdomsrente, niet inbegrip van de
renten, krachtens artt. 369 en 370 van
de Invaliditeitswet, op omstreeks 9
millioen gulden worden begroot.
Door vereenvoudiging van de Inva
liditeitsverzekering en dientengevolge
beperking van de Invaliditeitsrenten
tot een noodzakelijk minimum moet
hetgeen boven dit minimum noodig
zal zijn volgens do plannen, der Re
geering door de vrijwillige verzeke-
«oiueu govonaen. Met voorstel
len tot aanmoediging aaui vuu wuim
de Regeering tot na herziening der
Invaliditeitswet. Door deze herzie
ning, de vermindering der adminis
tratiekosten en door het uittrekken
der verleende ouderdomsrenten op
de juarlijksche begrooting vertrouwt
men dat do Rijksbijdrage tot om
streeks de helft kan worden vermin
dert!Voor deze kosten zal ongeveer
14 millioen noodig zijn.
Met de kosten van artt. 369 en 370
der Invaliditeitswet is bij de begroo
ting reeds rekening gehouden.
Nieuwe belastingen.
De noodige middelen wenscht de
Regcoring te'verkrijgen
lo. uit de invoering der voorgestel
de inkomstenbelasting, in het aan
hangige ontwerp, waarvan de Minis
ter echter eenige wijzigingen wenscht
te brengen. Tevens wenscht hij de
vermogensbelasting te wijzigen, ten
einde de onroerende goederen in aan
merking te brengen naar do werke
lijke waarde, instede van, gelijk
tnans, naar de belaslbure opbrengst.
Met het oog op den toestand van
's lauds financiën dringt de Minister
op spoedige afdoening van dezo aan
gelegenheid aan.
llij invoering der Inkomstenbelas
ting op 1 Mei 1914 berekent hij eene
reductie van het tekort tot ongeveer
3 millioen gulden.
Mocht de Inkomstenbelasting niet
met genoemden datum zijn ingevoerd,
dan zal bestendiging van de tijdelijke
tien-opeenDendieffing op de vermo
gens- en bedrijfsbelasting moeten
worden voorgesteld. Verdere dekking
van het tekort moet dan gevonden
worden uit hetgeen do verhoogde ac
cijns op het gedistilleerd in 1914 ver
moedelijk meer opbrengt dan
25.200.000, te schatten op 3 i!
6 ton
2o. door uitbreiding der flJ'Ogi'
vo heffing in de successiebelasting
met wegneming van onregelmatighe
den in liet progressieve heffingstarief;
verder door de schenkingen en die be
voordeelingen des doods, welke thans
als niet uit den boedel van den over
ledene verkregen, niet aan de succes
siebelasting onderworpen zijn, aan
het successierecht te onderwerpen,
waardoor o. m. de uitkeeringen bij
overlijden krachtens levensverzeke-
ringscontracten daaronder vallen. De
daardoor te verkrijgen hoogere op
brengst is voorshands nog niet te be
palen.
Ten slotte doet de Minister eenige
mcdodeelingen omtrent den stand der
kas, onder aankondiging djt binnen
kort tijdelijke versterking der schat
kist door uitgifte van schatkistpapier
noodig zal zijn, hoewel waarschijn
lijk er einde 1913 geen zoodanig pa
pier in omloop zal zijn.
De vischhal te IJ mui den.
De baten, voortvloeiend uit het be
heer der Rijksvischhal te IJmuiden,
worden geraamd op 238.000.
Huis der Koningin.
Uitgetrokken wordt in totaal
885.000.
De verbouwing van Het Loo vordert
sneller dan verwacht word. De kosten
zullen de aanvankelijke raming over
schrijden met 55.000 k ƒ60.000.
Justitie.
Een bedrag van 5445 is uitgetrok
ken eau, evenals ten vorigen jare, de
positie te verbeteren van die Rijks
klerken bij de gerechten, welke we
gens hun diensttijd en den aard en
omvang hunner werkzaamheden,
daarvoor dit jaar in aanmerking, be-
hooren te komen.
Tevens is wederom een bedrag uit
getrokken, teneinde 25 nieuwe veld
wachters te kunnen aanstellen, wijl
versterking van het Rijkspolitiekorps
een dringende eisch des tijds is.
Een bedrag van ƒ2350 wordt meer
uitgetrokken voor uitbreiding van het
beambtenpersoneel van gevangenis
sen eu Rijkswerkinrichtingen.
B in ne nl andscho Zaken.
De ontwerp-begrooting was reeds
in gereedheid gehraoht voor de komst
van den tegenwoordige» minister aan
het. departement. Do tijd hoeft ont
braken, do verschillende onderdeelen
aan oen gezet onderzoek te onderwer
pen. Alleen zijn verscl lillen de posten
geschrapt moeten worden, die lïij den
eisch om do uiterste spaarzaamheid
te betrachten, nog voor eenig uitstel
vatbaar schenen.
Rijksuniversiteiten.
Leiden; Aangevraagd wordt een
een eerste teïmijn van ƒ25.000 voor
«en bouw van een nieuw laborato
rium voor anorganische scheikunde
(totaal kosten ƒ327.000); en eveneens
als eerste termijn ƒ25 000 van een
totaal van ƒ345.000 voor verbouwing
van de Universiteitsbibliotheek.
Voor de uitbreiding,bsL ïl^U'iT:
een ïoods wordt ƒ11.500 uitgetrok
ken; voor herstelling van het Groot
auditorium ƒ17.400.
Utrecht. Aangevraagd worden de
gelden om den lector dr. Pulle te kun
nen benoemen tot hoogleeraar iu de
bijzondere plantkunde en de plauten-
geographie.
Voor de uitbreiding van het Tand
heelkundig Instituut wordt voorloo-
pig een memoriepost uitgetrokken
en een bedrag van ƒ13.000 voor uit
breiding van het physisch laborato
rium.
Groningen. Gelden worden aange
vraagd vooreen buitengewoon hoog-
léeraar iu het Romeinsch-Holiandsch
recht.
Een som van 15.000 als bijdrage
is uitgetrokken in do kosten van de
plechtige herdenking van het 300-ja-
rig bestaan der Groningsche Univer
siteit.
Technische Hoogeschool te Delft.
De gelden worden aangevraagd voor
een hoogleeraar in de toegepaste
mechanica om onderwijs te geven in
de aërodynamica, ventilatie en
warming.
Een bedrag van ƒ20.000 wordt uit
getrokken als subsidie voor de Neder-
landsche Ilandelshoogeschool te Rot
terdam.
Rijksnormaallessen. Een bedrag van
103.000 is uitgetrokken om de ouder
wijzers bij de Rijksnormaallessen, die
les geven in: lezen, geschiedenis, aard
rijkskunde, rekenkunde, vreemde ta
len, wiskunde en paedagogiek, per
wekelijksch lesuur te bezoldigen mot
ƒ65 (thans ƒ50), en hen die les geven
in: Nederlandsche taal, kennis der
natuur en gezondheidsleer met 80
(thans ƒ50).
De bijdrage aan bijzondere scholen
ten gevolge van art. 59 der L. O.-wct
zijn 410.000 hooger geraamd.
eventueel? uitbreiding en op niet door de gasfitters gewaarschuwd.
richting van leeszalen wordt 4065
meer, alzoo in het geheel 22000 ge
raamd.
Een tweede termijn ad ƒ60.000 is
uitgetrokken voor uitbreiding van
den zg. ürucker uitbouw (Rijksmu
seum te Amsterdam).
De hoogere raming van een der
afdeelingen van hoofdstuk Financiën
wordt toegeschreven o. m. aan
aanvragen van ineer (116) commiezen
en meer (41) rijksklerken, alsmede in
verband met hel instellen van twee
nieuwe belastingkantoren te 's Gra-
venhage en te Utrecht.
Waterstaat.
Een som van ƒ6000 is uitgetrokken
mot het oog op een mogelijke uitbrei
ding van het korps ingenieurs raet
drie ingenieurs der 3e klasse
Te IJmuiden.
Voor een noodige verbreeding vnn
het buiten toeleidtngskanaal té IJ
muiden met inbegrip van den bouw 1
van een nieuwen steiger voor beton
blokken met toebehooren, wordt ge
raamd ƒ250.000, waarvan een bedrag
f 50.000 binnenkort toch noodig
zou zijn voor steiger vernieuwing. De
uitvoering zal over 2 jaren kunnen
worden verdeeldin verband waar
mede op de begrooting een bedrag
van 1 ton wordt uitgetrokken. Voorts
zijn gelden uitgetrokken voor ver
wisseling van deuren der groote
schutsluis te IJmuidenvoor atgra-
vii.gswerken ten behoeve van de Vis-
schershaven te IJmuiden voor aan
schaffing van toestellen voor auto-
matischen vischafslag; voor aanleg
van spoorwegwerken aan de N.O.-ziJ-
de van de visschershavcu, zoomede
voor spoedigen afbouw van een nieu-
,ve vischhal, en vergrooting van de
havenkom.
Personeel Posterij
In liet bedrag van 448.433, dat
voor het vaste personeel meer is uit
getrokken dan voor 1913, is begrepen:
voor periodieke traklerncritsverhoo-
gingen 142 805 voor uitbreiding van
uersoneel ƒ62.528; voor vaste aanstel
ling v. personeel, thans in tijd. dienst,
143.700 en voor verbetering van de
jaarwedde van de klerken, hulptele
grafisten en hulptelefonisten, en rege
ling van de jaarwedden der kantoor
bedienden ƒ99400.
De hulptelegrafisten zullen indien
zij het voor hen bepaalde examen, na
ten minste 8 jaar dienst, met.gunstig
gevolg hebben afgelegd, den titel van
„telegrafist" kunnen ontvangen.
Voor gebouwen ten dienste der pos
terijen is ƒ324.000 meer uitgetrokken
dan in 1913.
e r h e id
De Minister van Landbouw, N. en
verklaart in den aanhef van zijn
toelichting, dat hij wegens gemis aan
tijd, zijn begrooting meer het karate
ler van een Kredietwet heeft gegeven.
TWEEDE KAMER.
Argeloos ging de aanspreker do gaitt,
binnen en viel in het gat, tengevolge
waarvan hij lichamelijk letsel
kwam.
Hij sprak de gemeente Amsterdam
om schadevergoeding aan.
Nu concludeerde het O. M. bij do
eerste kamer der Rechtbank te Am-
sterdam den eischer toe te kennen
een schadevergoeding van ƒ1651 met
een rent© van 5 pCt. 's jaars.
Ingediend is de begrooting voor het
dëdiging, tot de instelling waarvan
bij de wet is besloten en wel tot een
bedrag van ƒ3.111.500 voor den dienst
1914, waarvan ƒ50.000 voor jaarwed
den, toelagen, reiskosten enz. enz. en
ƒ2.980.000 voor de uitvoering der be-
noodigde werken, artillerie-materiaal
enz. enz. ten behoeve van het maken
van een fort bij Vlissingeu, de verbe
tering vau het fort-Kijkduin en het
vermeerderen van de vuuruitwerking
van de forten Hoek van Holland, IJ
muiden en Harssens. Het overige ls
voor onvoorziene uitgaven en rente-
uitkeering.
De minister geeft de toelichting dat
als tweede termijn op de begrooting
van 1914 een bedrag van ƒ3.üö0.U0U
wordt aangevraagd.
Intrekking Tariefvtet
en debietrecht op
tabak.
Ingevolge machtiging der Koningin
zijn door den Minister van Finan
ciën ingetrokken de wetsontwerpen
tot heffing van een debietrecht op ta
bak en tot vaststelling eener nieuwe
Tarïefwet.
Rechtszaken
SCHADEVERGOEDING.
In een perceel te Amsterdam waren
vlak bij de straat gasfitters der ge
meente aan het werk. Zij hadden
achter den dorpel. 171/2 c.M. van de
straatdeur af, een gat in den gang
vloer gegraven en waren aan 't werk,
terwijl de deur op een kier stond Van
binten kon men dus de opening niet
zien en toen een aanspreker aanschel
de en de deur door de bovenbewoners
werd opengetrokken, word hij ook
LIFTJOXGEN EN KELLNER.
Een 28-jarige „liftjongon" was twee
maanden in dienst van Brack's Doe
lenhotel te Amsterdam, toen hij, na
reeds eenige malen onderhouden te
zijn over kleine oneerlijkheden,
trapt word op het wegnemen van een
broodje.
De directeur stelde hem voor de
keus een gulden boete te betalen of
zijn ontslag te nemen. Hij koos hoe
wel de verdiensten v&n een liftbe
diende in dat hotel nu niet zoo gering
zijn: ln den zomer f 40 kt 50 per week
aan fooien, vrij uniform en k06t
zijn ontslag en vroeg den directeur
een getuigschrift. Hij kreeg het, maar
met vermelding van do reden van zijn
ontslag.
Om zich te wreken sprak hij met een
17-jarigen kellner af. dat deze des
nachts een deur zou openlaten, zoo
dat hij het hotel zou kunnen binnen
gaan.
Dit geschiedde in den nacht. De
ontslagen liftbediende ging naar bin
nen cn verstopte zich ln een kelder
en nadat de portier de rond.» gedaan
liad. begaf hij zich naar bet kantoor,
waar hij met een ijzer, dat hij in den
kelder gevonden had, den lessenaar
van den boekhouder ojtenbrak en ver
volgens zich toeeigende: 4 bankbiljet
ten elk van f 60; 1 bankbiljet van f 40:
1 bankbiljet van f 25; 1 bankbiljet van
f 10, 3 Duiteche bankbiljetten elk van
100 Mark; 5 chèques elk van 10 dollar;
20 Mark Duitsch goudgeld; 1330 Mark
Duitsch zilver en nikkel geld; 2 pond
10 shilling Engelsch goudgeld; 53.75
franc zilver en nikkelgeld en 7 dialling
Engelsch zilvergeld.
Al dit geld en geldwaardig papier
behoorde, op f 1-42 na,'dat eigendom
van den boekhouder was, aan het
hotel toe.
Daar de politie ter oore kwarn, dat
de ex-liftbediende in den nacht in de
buurt van het hotel was geweest,
werd een huiszoeking bij hern gedaan.
En toen kwarn het geslolene, in een
paar sokken geborgen, voor den dag
Ook werd nog een flink bedrag aan
geld op hem lievonden.
Aan het geslolene ontbrak
drag van f 50, hetwelk hij aan den
17-jarigen kellner had gegeven als
loon voor het openlaten dor deur.
Zoowel de 28-jarige Jiftjongen" als
de 17-jarige kellner, beiden Duitschers
van geboorte, hadden zich voor de
Amsterdamsche rechtbank te verant
woorden, de eerste wegens diefstal
met braak, de laatste ter zake van
heling.
De zaak tegen den „liftjongen"
diende het eerst. Hij bekende volmon
dig. liet O. M eischto 1 1/2 Jaar ge-
vangenis'straf tegen hem.
«élo :ne*?c gtT-tUL-clr xirtVtVti.J
Tegen liem werd 3 maanden gevange
nisstraf geëischt.
DOOD DOOR SCHULD.
In Mei LI. hadden zich voor de recht
bank te Amsterdam te verantwoorden
da schipper der stoomboot „Landbouw
I" en de kapitein der sleepboot ,.Van
der Garden II', beklaagd van het
veroorzaken van dood door schuld.
Volgens de dagvaarding Kwamen
de „Van der Garden II" en de .Land
bouw I" op 18 Februari door de schuld
van bekleagden nabij den Kop der
Handelskade te Amsterdam met el
kaar in aanvaring. Het gevolg van den
hierdoor ontstanen schok was, dat de
stoomketel van de „Van der Gardeu
II" vooruit schoof, de hulpvoedings-
kraau van de kleppenkast tegen den
wand van den kolenbrander stiet en
brak en de heete stoom en kokend
water met groote kracht in de ma
chinekamer ontsnapten. De stoker
Nusteleyn en de deklcnecht Wester
waal kregen hierdoor zulke hevige
brandwonden, dat zij aan de gevolgen
overleden zijn.
De rechtbank vonnis wijzend, sprak
den schipper van de „Landbouw I",
overeenkomstig den eisch van O. M.,
vrij, terwijl den sleepbootkapitein
van de „Van der Garden II" één
maand hechtenis werd opgelegd; het
O. M. had twee maanden tegen hem
geëischt.
Van dit vonnis kwam de sleepboot
kapitein bij het gerechtshof te Am
sterdam in hooger beroep. Nu werd
dit hooger beroep behandeld, Niet
minder dan twaalf getuigen en des
kundigen werden gehoord.
De adv.-generaal cischte bevesu-
ging van het vonnis.
Koloniën
DE INTERNE ERIN GSBESLU1TEN.
De Jav. Cour. bevat de gouv. beslui
ten betreffende intorneeriiig van E.
F. E. Douwcs Dekker, Tjipto Man-
goonkoesomo eu R. M. Soewardj
Soerjaningrat.
In dat betreffende E. F. E. Douwcs
Dekker wordt uiteengezet dat deze,
nadat aan de Indische Partij de ge
vraagde rechtspersoonlijkheid wua
geweigerd, oene actie bleef voeren,
waarin in den laatsten tijd meer en
meer de toeleg op den voorgrond trad
orn de inlandsche bevolking en in het
bijzonder de jongere inlandsche in-
tellectueelen te bereiken, ten einde
die bevolking ouder, den indruk te
brongen. dat het l>ij uitstek haar be
lang, haar zaak is, waarvoor hij den
strijd tegen de Nederlandsche Kolo
niale Regeering heeft opgevat.
Bij het besluit tot inlenieering van
Tjipto Mangoenkoesoerno en R. M.
Soewardl Soerjaningrat, leden van
het Comité Boemi Pootra, werd in
de overweging gewezen op den op-
ruienden arbeid van beiden, waaruit
de strekking blijkt de inlandsche be
volking op te zetten tegen het Neder
landsche gezag.
Tevens was gebleken dat die comi
té-leden zich volkomen rekenschap
hadden gegeven vun den inhoud en
de strekking van het onderwerpelijk
vlugschrift en van de gevolgen, wel
ke daaruit voor hen zouden kunnen
voortvloeien en dat zij vast besloten
waren zich door eventueel door de
regeering of door de justitie naar
aanleiding van de -publicatie van dut
vlugschrift te hunnen aanzien te no
men maatregelen niet te laten weer
houden om me', hunne revolutionnai-
re actie voort te gaan.
Ten slotte wordt gewezeu op de me
morie van verdediging van E. F. E.
Douwes Dekker, houdende o.m. do
verklaring dat hij boven eene eventu
eele toepassing te zijnen aanzien van
artikel 47 van het regeenngsregle-
ment er de voorkeur aan geeft dat
hem vrijheid wordt toegelaten biu-
nen een hem te stellen termijn NederL
Indié te verlaten. Met het oog hierop
werd hem een termijn van 30 dagen
gelaten om orde op zijn zaken te
stellen en de vrijlieid gelaten om bin
nen dien termijn Ned.-Indié te verla
ten.
STAKENDE INLANDERS.
De „Locomotief doelt nieoe, dat bij
de werf van een der prauwenveeren te
Seinarang honderd Inlanders hebben
geslaakt. De werklui eischen 3 weken
voorschot, wat de directie weigert.
PESTBESTRIJDING.
Zeer waarschijnlijk zal het aantal
bij de jiestbestrijding ingedeelde Eu-
ropeesche en inlandsche artsen wor
den uitgebreid, in verband met de ge
bleken noodtakel iMffitd, T
Do droogte op Madoera heeft erat
stige gevolgen. De padi-oogst is bijna
geheel mislukt, vooral in de buurt
van Sompang Als gevolg daarvan ko
men de belast in egelden van de be
volking zeer ongeregeld binnen. Tot
overmaat van ramp is het wegens het
aldaar hoerschende mond- en klauw
zeer verboden, vee uit te voeren, zoo
dat de kleine man moeite heeft om
rond te komen, vernam het Soer.
Hbld.
MEVR. CAR. VAN DOMMELEN.
De bekende actrice mevr. Caroline
van Dommelen is zeer ernstig onge
steld, zoodat haar opneming in de
Ziekenverpleging aan de Ter Haar-
straat te Amsterdam noodzakelijk is
geworden.
SPEL EN HARTSTOCHT.
In den avond van 1 Februari zaten
in het huis van den Chinees Kho Kan
Djoe te Galang in Serdang, Deli. twee
mannen te dobbelen. De een was de
44-jarige wascl man Tjoe A Heng, de
ander, een koffiehuishouder, de 36-
jnrige So A Djin.
Wie van de twee won. weten wij
niet, maar er kwam oneeniglieid over
de betaling, er vielen scherpe woorden
luider en luider klonken de stemmen.
Toen kwam Kho Kan Djoe tusschen-
l>eiden. Hij gebood stilte. Toen scheen
zich de toorn der twee tegen hem
keeren. Ze verlieten het speelhuis,
doch buiten, in den nacht, wachtten
ze hem op, en toen hij naar zijn woon
huis wilde gaan, viel een hem aan en
gaf hem een messteek in de borat. Met
een gil zakt© hij in elkaar. In hot
duister vluchtten, de beide beklagers.
De getroffene werd naar het hospi
taal vervoerd, waar hij 's anderen
Van Kunst en Kunstenaars
LXX.
Ook het Haagsche Pulchri Studio
wensclite dit jubeljaar te vieren (zoo
als in den catalogus der na tc noemen
tentoonstelling vermeld wordt). Men
bracht daartoe bijeen een verzameling
van 78 „schilderijen en teekeningen
uit den tijd, toen het Genootschap de
eer genoot, Israels, Bosboom, Jacob
Maris, Willem Maris, Mauve en an
dere hoogst verdienstelijke en thans
overleden kunstenaars onder zijn le
den te tellen".
Van de 78 kunstwerken nu, zijn er
65 van het zooeven genoemde vijftal
cn derhalve 23 van de andere hoogst
verdienstelijke en thans overleden
kunstenaars. Bovendien zijn 17 van
die 55 of bijna 30 procent der bedoelde
kunstwerken eigendom van den
kunsthandelaar Preijer, die in deze
omgeving met zijne collectie geen
slechte rcciame maakt, doch door
wiens medewerking op zoo ruime
schaal tweeërlei zakon weer eens
duidelijk wordende armoe aan
ideeën en initiatief bij een groote
kunstenaars-corporatie en, nauw
daarmee verbonden, de te groote rol,
die door den kunsthandel in het leven
dier genootschappen gespeeld wor-it.
Men kan voor elk van boide verschij
ningen kunstgenootsohan en kunst
handel een zoo groot mogelijken bloei1
van gunscher harte wonschen, doch
juist daarom, misschien, de steeds
toenemende vermenging van beider
bezigheden uit den booze achten.
Aanvaarden wij, na deze bedenkin
gen, het gebodene, zooals het bestuur
het wil, als
„een schoone herinnering uit
don bloeitijd, dien de Nederland
sche kunst vele jaren na hot her
stel van ons zelfstandig volksbe
staan beleven mocht"
en hopen wij, dat het niet zóó vele
jaren behoeft te duren eer de zelfstan
digheid der kunstgenootschappen her
steld zij, zóódanig dat zij, den kunst
handel op eigen terrein latend, in
staat mogen zijn tot eigen daden met
eigen beteekenis.
En dan is er natuurlijk veel, zeer
veel te genieten. Al komen ar listen
als Gabriel en Poggenbcek hier ab
soluut niet tot hun recht, het is een
groot genot Jacob Maris' Moestuinen,
uit de coliectie-Thomsen, Israels' Boe
rengezin van bevr. Krömer-Kiaring,
Willem Maris* groote landschap van
Dr. Bolten en Mauve's Dennenbosch
(uit de verzameling van den Haag-
schen Mr. A. L. C. Kleyn) te zien. Die
vier kunstwerken alleen zouden al
een zaal vullen. En met die vier wer
ken elk der genoemde schilders schit
terend gerepresenteerd zijn
Jacob Maris' Moestuintjes had ik in
geen zes jaar ongeveer gezien. Het
zal zoowat zoolang geleden zijn, dat
de tegenwoordige eigenaar het kocht
van mevr. de wed. Taco Mesdag iri
wier bezit het direct van Jacob Marls
gekomen was. Een paar jaar later
verscheen in een Londensche veiling
bij Christie een Jaap Maris van het
zelfde sujet, doch enorm veel groo-
ter. Het w as de attractie van de Cuth
berson-veiling eu werd als ik mij goed
herinner, voor Nederlandsche reke
ning aangekocht. Dat groote schilde
rij maakte toentertijd in Londen groe
ten indruk op mij. Nu ik de kleinere
editie van den heer Thomson in den
llaag terug gezien heb, weet ik wer
kclijk niet. welke te prefereeren. Het
groote, imposant, als museumschilde
rij, overweldigde misschien meer,
doch de wonderbaarlijke innigheid
die de schilder wist te geven in dit
kleinere werk, bezat het niet. Wat
moeten de Marisscn hun land om don
Haag hebben liefgehad I Zonder d«e
groote liefde zou ook Willem zijn
groote en grootsche licht- en lucht
scheppingen niet hebben kunnen doen
geboren worden, Is het hooge land
schap mot de koeien niet een apotheo
se der Haagsche landschaps schilder
school geworden? Ik bedoel het groo
te doek dat eigendom is van Dr. Bol
ton, den enthousiasten Willem Maris
vereerder, die, gelukkig aan het Vcl-
zen'sche avontuur ontkomen, nog
tang van zijn mooie kunstverzame
ling genieten moge. Wanneer ik nog
op éen enkel Willem Maris-werk als
iets superieurs zou mogen wijzen dan
zij het op dat kleine juweeltje „Lento"
getiteld, uit de verzameling Kleyn-
Den Ilaog en het even mooie „Zomer
dag" van mevr. Piek.
Schrijvend over deze Haisgsehe
grootheden betrapt men zich voortdu
rend op gemeenplaatsen gebruik. Er
is over deze j>eriode dan ook eigen
lijk wel alles gezegd, wat er te zeg
gen viel. De beteekenis dier eerste- fi
guren wordt door geen redelijk
mensch meer in twijfel getrokken.
Als ge dan wilt gaan neerschrijven
„wat een reus was die kleine Johan
nes Bosboom toch", dan denkt ge te
gelijkertijd: „maar moet dit nu nog
weer eens gezegd?"
Tooh is het wel wfcer opmerkelijk
dat op deze herinneringsuitstalling,
waar hij mot vier werken vertegen
woordigd werd. juist alle deze vier.
ook de schetsmatige er onder, van
zoo bijzondere superioriteit zijn. Is
die schets die liet eigendom van den
schilder Du Chattel is. niet meester
lijk? Rembrandt zou er zich niet voor
gegeneerd hebben en diens antipode
Saenredam zou er zijn behagen aan
hebban gehad. Het kleine Kerkinte
rieur uit de Preyor-collectie is een
prachtstuk je en de aquarel van een
Boerendeel die het eigendom is
tot de zuiverste voorbeelden van Bos-
boom's kunst.
Van Mauve is een dennenbosch met
schapen, evenééns uit de verzameling
Kleyn, het meest frappante Mauve-
type. Tegelijkertijd ceh nobel schilde
rij vol van de fijne rustigheid die in
de geaardheid van dien artist lag en
tevens vol van de treffendste bewijzen
an de kennis van vak en terrein die
hem eigen waren. Zoo'n schilderij
ziet or zoo eenvoudig uit. Doch men
vergelijke er mede maar eens wat de
Naehwuchs, dé volgers van deze zoo
simpel-aantrekkelijke sujetten
maakt hebben.
Bisschop, Bles, Rochussen en Alnv.
Tadema zijn in de herinneringscol-
lectie van Pulcjiri opgenomen. Ook
Bakker Korft, en het is van dezen,
dat wij hier thans met genoegen liet
prachtig schilderijtje „De aanbeve
lingsbrief" terug vinden, dat. in dit
voorjaar op de Amsterdamsche vei
ling bij Muller de clou dor Bakker-
Korft en van Baron Steengracht was
Ook dit werk is in de verzameling-
Kleyn opgenomen.
Deze verzameling die van de laat
ste acht, negen jaar dateerb, zag ik
nog nooit in -haar geheel; uit wat
men er van tijd tot tijd uit t© zien
krijgt moet men de conclusie trekken
dat ze met zorg, smaak en een ruimo
mevr. de wed. Smit, behoort ook al hours wordt samengesteld cn tot a«
voornaamste hedendaagsche collec
ties in Holland gaat behooren.
Zoo hebben de groote genootschap
pen Arti en Pulchri ieder op hunne
wijze het jubeljaar gevierd. Het blijft
i. to betreuren dat het niet an-
deri gebeurd is. Men heeft een gele
genheid laten voorbijgaan een ding
van beteekenis te doen door een over
zicht te geven van de bc-ste kunst van
1S13 tot 1913 in Holland gemaakt. Dat
had een aesthetisch historische ge
beurtenis kunnen zijn in den geest
der Jahrhundert-Ausstellungen in
Duifcscliland gemaakt. Men had ont
dekkingen kunnen doen. En het zou
leerrijker geweest zijn dan wat, met
alle respect voor het gebodene, nu ge
daan is. De groote genootschappen
zooeven genoemd waren de eenige
lichamen, die zoo iets haddein kun
nen bekostigen. Voor een handelaar
is daarbij weinig te verdienen; alleen
eenige meascben van smaak en groo
te kennis van de materie waren noo
dig geweest. Misschien was het btj
gebrek aan deze laatsten dat do Be
sturen verkozen het gemakkelijke bo
ven het moeilijker bereikbare te stel
len. Jammer blijft het echter wel.
J. H. DE BOIS.
15 Sept. 1913.
