SCOT1S
Emulsion
gen tégenover de partij, met verte-1
gonwoordgers der andere vrijzinnige
partijen geregeld overleg te plegen en
zoodanige maatregelen te nemen als
geraden en.noodig zullen blijken.
De Voorzitter deelt, mede, dat
onder de punten, die in de tweede zin
snede zijn genoemd, na vrouwen
kiesrecht wordt ingelascht „evenredi
ge vertegenwoordiging".
Dc heer Fokker uit Leiden dringt
er op aan, dat hel bestuur bij de on
derbande] ingen met de andere par
tijen de democratie zal voorop stel-'
len en zich niet "laten bevreesd ma
ken voor het mislukke/i der onder
handelingen en daarom maar loege-
Prof. Kohasta mm verklaart
/.icii voor het voorstel. Hij legt- er
echter den nadruk op, dat geen f u-
sie gewcnscht is en dat de V.-D. op
den duur alleen met democraten kun
nen samenwerken. Nu hebben de
Vrij-liberalen het algemeen kiesrecht
op hun program geplaatst, maar
rechte democraten zijn zij niet ge
worden (gclachj. Omtrent, de districls-
verdeelirig voor de verkiezingen zijn
twee feiten onderschat, rul. dat de so-
ciaaJ'-democraten in sterkte hadden
gewonnen en dot de clericalen waren
verzwakt. Doordoor heeft men oud-li-
heraion gesteld tegenover de clerica
len on sociaal,-democraten tegenover
de Vrijzinnig-democraten. Daarom zijn
deze iaatsten in de Kamer in steriele
achteruitgegaan en hebben de Vrij-li-
jj'érelen zetels gewonnen.
De Vrijzinnig-democraten nu heb
ben recht op een grooter aantal zetels.
Aangaande de Raadsverkiezingen be
toogt de hoer Kohnstamm, dat de an
dere partijen bij deze verkiezingen
niet voldoende rekening, houden met
de. punten van het concentratiepro
gram. (Applaus.) Rij deze samenwer
king moet uiteengezet worden, dat,
i ook bij Raadsverkiezingen voet bij
ut Uk moet worden gehouden, (Ap
plaus.) Dit in verband met de onder
wijspolitiek, waaromtrent den Vrïjz,-
d.cmocratèn te Amsterdam wordt ver
weten, dat zi.j samengaan met rnan-
.lien, die aan dé vrijzinnige onderwijs
politiek niet vasthouden.
De heer Kreukel uit Den Haag
meent, dat de partij het fusie-denk
beeld niet uit hot oog moet verliezen
Fusie acht- spreker in de toekomst
mogelijk op liet standpunt van een
scherp omschreven democratisch pro-
'gram, dat geen plaats laat voor be
houdende elementen. (Gelach).
Dc- heer V an Gen deren uit
Amsterdam verwijt de liberalen ver
raad. aan het erm centra Deprogram.
In de gemeenteraden wordt door hen
het volksonderwijs niet bevorderd. De
propaganda voor de democratische
beginselen wordt bemoeilijkt, zoolang
men met'de conservatieven en sommi
ge unie-liberalen samengaat inzake
liet onde'rwijs kan men b.v. niet met
anderen samengaan.
De heer V on S a lie r nit Haarlem
sluit zich aan bij de opmerking van
prof. Kohnstamm. Spr. rnerkt op, dat
de concentratie de democratische pro
paganda bemoeilijkt heeft. Daarom
moet men de democratie meer op den
voorgrond stellen. Daardoor zal men
het gevaar afwenden, dat de afcl'ec-
lingen van den. Eond zich in grooter
getal -zullen omzetten in vrijzinnige
vereenigingen. Wanneer men aan de
democratische kiezers die tot nu bij-
loopers van de S. D. A. P. zijn ge
weest, een verder democratisch pers
pectief opent dan zal rnen daarmee
deze kiezers winnen, dal bewijst Am
sterdam- lil.
Dc heer Von Salter verdedigt verder
tijn houding, die men ondemocratisch
heeft genoemd.
De tree ren O u t (Pu mierend )en V a n
Me ver (Zaandam) ontkennen, dat
dopr de concentratie de democratie
op den achtergrond is gedrongen.
(Applaus).
De heer Visser uit Se hagen
vraagt hoelang de samenwerking zal
duren. Het gevaar bestaat, dat. zitten
de leden zullen gewipt, worden, wan
neer zij opnieuw zijn gecandideerd,
maar de kiczersfheening zich heeft
gewijzigd.
Do heer lierman S n ij d e (r a
beantwoordt, als voorzitter, do spre
kers. Sprekr meent, dal het democra
tische element door het bestuur, ze
ker op den vooigrond wordt gezet.
Wat de heer F re uk el opmerkte zijn
praeludia van toekomstmuziek. Wat
de zetelv'êftlèeling aangaat, stemt
spreker in met Prof. Kohnstamm en
dat de vrij-liberale idee bij de ver
kiezingen niet was vooruitgegaan,
gelijk de uitslag der stemmingen zou
doen vermoeden, De vrijs, democraten
hebben recht op compensatie, dit
wordt door de liberalen erkend.
Over de gemeenteraadpulitiek meent
spr. dat de vrij-z.-democraten hun be
ginselen moeten handhaven. Omtrent
den duur van de samenwerking is
niets te zeggen. Dit hangt ai van den
duur dezer politieke constellatie.
De motie van liet Hoofdbestuur
wordt thans niet algemeen stemmen
op een na' a a n g e n o m e n.
(Langdurig aplaus).
Hierna stelt de lieer Zei ve 1 de r
een rnolio voor. om te streven naar
spoedige verbetering van de positie
der onderwijzers, die voor oen deel
niet genoog hebben om te loven, doch
te veel om te sterven.
De motie werd, onder applaus, met
algcmeene stemmen aangenomen.
De heer Kohnstamm verdedigt
thans een voorster van de afdeel mg
Amsterdam om een commissie te be
noemen (er bestudcering van de even
redige vertegenwoordiging. Er zijn
gedeelten van ons land, waar Vrijz,
democraten en unie-liberalen dichter
bij elkander staan, dan te Amsterdam.
Daarom is het noodig, om na te
gaan, welk stelsel van evenredige ver
tegenwoordiging mogelijk is, om de
zelfstandigheid der partij te bewaren.
De lieer M e n d e l (Den Haag) stelt
voor dit voorstel aan te houden, om
dat het slecht geformuleerd en slecht
voorbereid is.
l)e lieer Van A a 1 t e n vraagt het
hoofdbestuur een commissie te benoe
men, die een rapport over de verschil
lende stelsels zal uitbrengen.
Prof. K o h n sta rn in bestrijdt de
meening van den heer Mendel. Het
hoofdbestuur heeft reeds geadviseerd
het voorstel aan te nemen.
De Voorzitter wit voldoen aan
het verzoek van den heer Van Aalten.
Aldus wordt besloten.
Tot leden van het hoofdbestuur wer
den benoemd Mevrouw Mansvelt on
de heeren Dr. Bos, Prof. Kohnstamm
en De Hoer.
Do Voorzitter huldigt do af
tredende leden.
Het hoofdbestuur neemt thans liet
voorstel-Amsterdam, inzake de stich
ting van federaties van afdeeliugen,
over.
Aldus worde besloten.
Aan de orde kómt net voorst,el-Rot
terdam, betreffende het optreden van
de Kamerleden in hun districten.
De heer S I ingen ber g (Haar
lem) vraagt bij dn punt de volgende
motie der afdeeling 'Haarlem iri be
handeling te némen
,,De algemene vergadering van
den Vrijzinnig Democratiseren Bond,
betreurende het feil, dat de V. D. Ka
merfractie in de laatste crisis een be
slissing hoeft genomen, zonder daar
in eenig partij-orgaan te kennen
spreekt c!e wensclielijkheid uit, dat
in het vervolg in belangrijke politieke
aangelegenheden overleg zal plaats
vinden tusschen hoofd.V'.stuur en Ka
merfractie,
en gaat over tot de orde van den
dag."
De heer S 1 i n geil ber g licht
deze motie toe, daarbij mededeelend,
dat de afdeeling Haarlem niet de
Kamerfractie wil binden, maar acht
meerdere sarnerisprekirig in dergeiij
lee gevallen als deze wenschelijk.
Dr. Boa brengt, nu hij voor het
eerst namens de Kamerfractie op
treedt, hulde a,an Prof. Druckor, di,e
deze fractie gedurende 12 jaren heef!
geleid. (Langdurige bijval).
De heer Bos, overgaande lot de mo
tie, meent dat de Kamerfractie bij
uitsluiting is aangewezen om beslis
singen te nemen, die den parlemen
tairen arbeid raken.
W an neer men met .het hoofdbestuur
overleg pleegde, zou de Kamerfractie
belemmerd worden in haar bewe
gingen. Want Vroeg men het advies
van liet hoofdbestuur, dan zou men
rekent chap moeten geven, als dit ad
vies niet werd gevolgd.
Bovendien, wanneer dit noodig
wordt geacht, wordt het advies van
het hoofdbestuur geraadpleegd. Maar
dit kan niet altijd geschieden, en in
een zaak als de crisis zou spreker zelf
geen advies hébben kunnen'geven, in
dien hij twee jaren uit de. Kamer was
geweest. Want voor de oplossing
daarvan werd vareischt een kennis
van personen en zaken, die alleen in
de Kamer kan verkregen worden.
De Voorzitter voegt hieraan
foe, dat het hoofdbestuur aanvanke
lijk ook verbaasd was, dat de Kamer
fractie 'het hoofdbestuur in deze zaak
niet had gekend maar door een ver
klaring van de Kamerfractie was liet
hoofdbestuur geheel bevredigd. Daar
om d,ringt de Voorzitter er op aan, de
motie in te trekken.
De lieer SI i n g c n b e r g voldoet
hier namens de afdeeling aan, na de
toelichting van don voorzitter, en om
dat verzuimd is de motte 'op de agenda
te plaatsen.
De heer Snijders' adviseert de
afdeeling Rotterdam, om ook haar
motie in te trekken.
De heer Ketel aa r protesteert te»
gen de/,o motie, die beleedigend is
voor de V. D. Kamerleden, omdat zij
daarin feitelijk beschuldigd worden,
dat zij zelf? niet één keer in de vier
jaar in hun district zouden willen
optreden. Kn dat is onjuist.
De heer V an Aalt en trekt nu
de motie in, omdat hij hoopt, dat do
Kamerleden, het met de 'Opvatting van
den lieer Ketelaar eens zulten zijn.
Bij do rondvraag drong mevrouw
Ja c o bs aan op invoering van vrou
wenkiesrecht onmiddellijk met alge
meen mannen kiesrecht, en verzoekt
de Kamerfractie een amendement in
deze voege op hel voorstel tot Grond
wetsherziening in te dienen.
Onder Juid gelach deelt D r. Bos
mee, dat dit nu een 'der punten is,
waar omtrent" de Kïrmeriractie mei
het Partijbestuur overleg plegen wil.
De V o O' r z i t t e r herinnerde aan
het program der concentratie, waar
op ook vrouwenkiesrecht ais een ur
gente éisch staat.
De afgevaardigd© van dc afdeeling
Arnhem drong aan op bespoediging
van een regeling van-het vakonder
wijs;
De Voorzitter en Dr. Bos
verklaarden in te stemmen met de
w.oorden van den vorigen spreker.
Een eter A r n h e m s e h e beden
vestigde de aandacht op cte gasprijs-
verhooging in sommige sleden, waar
door een indirecte belasting wordt ge
lieven.
Het hoodfbestuur zal deze zaak
overwegen.
De lieer Slingenberg huldigde
ten. slotte, onder applaus, het hoofd
bestuur, en vooral den secretaris, voor
den arbeid gedurende de verkiezings
campagne.
Hierna ging de vergadering weer in
■huishouclelijke zilling.
Uit de Omstreken
I.IMUIDEN.
ZEELIEDENSTAKING.
De conferentie tusschen het bestuur
der afdeeling ÏJmuiften van den Alge-
rnecne n Nederlandsehen Zeemans
bond eri da Commissie uit de ver
een igde rceders heeft Zaterdagmid
dag in Hotel „Nummer Eén" te IJmui
den plaats gehad, doch slechts zeer
kort geduurd en tot geen© re
sultaten, in welke richting ook,
geleid.
Gemengd Nieuws
R 00 VERS.
In een trein tusschen Krasnopa-
flalsk en Gerscnmnofski hebben 8
movers een Imslóóper van 60.000
Rbl. beroofd) Ze brachten den trein
vervolgens tot stilstand en vluchtten
de steppen in, zoo meldt de >N; R. Ct.
SPOOR WEGONGELUK.
Bij liet station Schachtna (Donge
bied) liep tengevolge van verkeerden
wissel sta nd een goederen, trein tegen
een anderen trein in. Twee personen
werden gedood, twaalf meer of min
der zwaar gewond.
EEN SCHIP IN BRAND.
Een draadloos telegram van Cape
Race (New Foundland) van hel
stoomschip „Pannonia" bericht, dat
dat 't Spaansche stoomschip „Hal
mes" in brandenden toestand heeft
aangetroffen in den Atlantisch en
Oceaan en dat alle, 103 passagiers,
overgebracht zijn naar de „Panno
nia".
De „Balmes" was op 6 November
van Havana vertrokken naar Cadix
en Barcelona.
F.EN HEKELDICHT.
In de Hollandsche Lelie" van 15
October '13 komt op blaflz. 251 het
volgende versje voor
„Ik zweer voor eeuwig af
Den Prins tot in het graf,
■Dus laak ik eri bespot
Prins Willem zijn gebot,
En vloek al meer en meer
Den Prins als opperheer,
En uit ons land moet voort i
Die naar Prins Willem hoort.
Al wie is prinsgezind,
Dat is een Dui velskind-
Napoleon en zijn wet
Zijn in mijn Jiai t gezet,
Die voor den Keijzer is
Gaat zeker en gewis, I
Napoleons geslagt
Bescherm ik steeds met kragt,
Die Napoleon bemind
Blijft altoos mijnen vrind.
Dat hij den hemel erft
Die voor Napoleon slcrft."-
Be „Tel." merkt op
Don lezers der „Lelie" wordt dit
versje voorgezet, als een bewijs der
..likkerij" van vóór honderd jaar; als
een vriendelijke poging, om Lodewijk
Napoléon in 't gevlei te komen.
Anne Lodewijk, als buitenlander
moest gij er wel invliegen.
Maar de redactie van de „Holl. Le
lie" moest weten, dat het gedicht al
dus gelezen werd
„Ik zweer voor eeuwig af.
Napoleon en zijn wet.
Den Prins tol in het graf,
Is in mijn hart gezet.
Dus laak ik en bespol,
Die voor den Keijzer is.
Prins Willem zijn gebot,
Gaat zeker en gewis,
En vloek al meer en meer",
Napoleons geslagt.
Den Prins als opperheer
Bescherm ik steeds met kragt.?
En uit ons land moot voort,
Die Napoleon bemind.
Die naar Prins Willem hoort,
Blijft altoos mijjren vrind.
Al wie is prinsgezind,
Dat hij den hemel erft.
Dat is een Duivelskind,
Die voor Napoleon sterft",
SPOORWEGSTAKING.
Uit Houston in Texas wordt be
richt, dat'2500 machinisten, stokers
en conducteurs van de Southern Paci
fic Railroad tusschen El Paso en
New Orleans in staking zijn gegaan.
SUFFRAGETTES.
Tijdens het proces te Londen tegen
de "suffragette Rachel Pesse wegens
brandstichting in een huis te Hamp
ton voor Old Bailey werd door suffra
gettes met een hamer eèn ruit inge
worpen. Vijf suffragettes zijn gearres
teerd. De rechter gaf last de zaal te
ontruimen.
ERNSTIG MIJNONGELUK IN
RUSLAND.
In een kopermijn te Artwin, in den
Kaukasus, heeft een aardinstorting
plaats gehad, waardoor zes mijnwer
kers gedood en 2S gewond werden,
zoo meldt de Tel.
EEN DRIESTE BANDIETEN-
STREEK.
Een buitengewoon brutale diefstal
is te Frankfurt gepleegd. Op die twee
de étage van een- perceel in de ICron-
prinzenslrasse is een filiaal van do
Pforzheimer byouteriefabriek geves
tigd. Toen even nr. twee uur twee be
dienden de zaak, die van 12 tot 2 uur
's namiddags gesloten ia, binnentra
den, werden zij door vijf gemaskerde
mannen overvallen. Binnen weinige
iwinuteri waren zij door de roovers
overweldigd, op den grond geworpen
en aan handen en voeten gebonden.
De bandieten maakten zich hierop
meester van tal van "gouden en zilve
ren voorwerpen, waarna zij wisten te
ontkomen, zonder herkend te zijn.
Eerst onr drie uur 's namiddags
werd de misdaad ontdekt, toen de an
dere bedienden in de zaak kwamen,
zoo meldt de Tel.
ONVOORZICHTIG!
Te Küslin zoo meldt de Berlijn-
sche Tel. correspondent vertoonde
een dierentemmer, bijgestaan diocu'
een neger, den scholieren in een turn
zaal verschillende roofdieren. De wil
de beesten waren zoo tam, dat de die
rentemmer ze in vrijheid liet rond-
loopen. Zoo konden de schoolknapen
een liyena slreelen en zelfs de hand in
den bek houden. Een jonge leeuwin,
die nog geen jaar oud was, gedroeg
zich buitengewoon bedaard en ge
leerd. Zij wandelde tusschen de kna
pen door, besnuffelde hen en kwispel
de met den staart als een groote irnnd.
Eenigen tijd ging alles uitstekend
maar eensklaps werd een der jongens
bang, en zette hij het op een loopen.
De andere knapen liepen in paniek,
schreeuwend en roepend door de open
deur de straat op. De kleine leeuwin
bleef een oogenblikje verblufit staan
cn liep daarna, waarschijnlijk om
mee te spelen, de weghollende knapen
achterna. In het aan den overkant
gelegen schoolgebouw haalde zij een
jongen van lien jaar in. Zij sprong
tegen hem op ging daarna boven op
hem zitten en wachtte kalm af, hoe
dit spel nu wel voortgezet kon wor
den. liet makke dier was in hel ge
heel niet boosaardig.
Toen de neger het terugriep, volg
de het dit bevel onmiddellijk op en
zonder weerstand te biedenliet de
leeuwin zich in haar kooi sluiten.
De knaap, die een tamelijk diepe
wonde aan het voorhoofd had op;e-
loopen, bloedde hevig en werd naar
een nabijgelegen kliniek gebracht om
daar verbonden te worden. Hij onder
zoek bleek, dat ongeveer 1/4 d.M2.
huid was afgescheurd.
De bevolking van Köslin is zeer ont
stemd over dit voorval en men vraagt
zich af, wie den lemmer verlof heeft
gegeven om de wilde dieren uit de
kooi te laten. De politie heeft een on
derzoek ingesteld.
DE SCHEIKUNDE, VOORHEEN EN
THANS.
In geen enkelen tak der natuurwe
tenschap 'bestaat zulk een groote te
genstelling tusschen liet heden en ver
leden, als bij de studie der scheikunde
of chemie. Ten einde den lezer een
denkbeeld te geven van de groote ont
wikkeling op dit gebied en de beteeke-
nis daarvan in dan nieuwer en tijd
kunnen" wij dus niet beter doen dan
het „voorrteen" en „thans" van deze
wetenschap mot elkaar :1e vergelijken.
Hoe ging hot voorheen met de stu
die der scheikunde?
Het woord „chemie" is van Egj'pti-
jschen orsprong, want enkele cliemi-
;sclie bewerkingen hadden reeds in het
oude Egypte plaats en daarom werd
de beoefening daarvan aangeduid
door dén ouden naam voor dat land,
cherhi, dat zwart beièékont, naar de
zwarte kleur van den grond. Het
woord „chemie" zou dus oorspronke
lijk zooveel beteokend hebben als:
„zwarte kunst", tooverkuinst. En in
derdaad verdiende zij toen dien naam
ten volle, vooral in de middeleeuwen,
(oen het zonderling gilde der alchi
misten onze goede aarde met zijn
wonderlijke goocheltoeren onveilig
maakte.
Men stelle zich vcor: een duister,
onderaardse!) gewelf, waar slechts
enkele ingewijden, adepten genaamd,
mochten binnentreden, want de ge
heimen der alchimie moesten voor ge
wone stervelingen verborgen blijven
et pour cause! zooals wij zullen
zien. Tn dat onderaardsche hol zat, in
eert grooten, versleten armstoel, de,
eveneens meestal afgeleefden, Loove-
naar, vergrijsd bij zijn. arbeid, en be
spiedde vóór een fornuis gezéten, met
angstige en gierige blikken, de uit
komsten zijner tooverkiunsten. Bij de
schemering van het spaarzame licht,
dat door een getralied venster toe
treedt, onderscheiden wij allerlei pot
ten en glazen met chemicaliën en op
een tafel van ruw hout eemige reus
achtige stoffige folianten, een kolossa
len zandlooper en een hemelglobe,
het onmisbare instrument, om de ster
ren te raadplegen.
Slechts een uitgelezen gezelschap
werd in dit heiligdom 'toegelaten, als:
&en uil, een oude zwarte kaler, een op
gezette 'krokodil, doch van rnenscbe-
lijke wezens alleen een geraamte, van
Welks stilzwijgendheid men bij voor
baat verzekerd was.
En wat was nu liet doel van al dit
geheimzinnig gedoe? Niets meer of
minder dan het maken van goud uit
onedele metalen en het verleenen van
gezondheid en eeuwige jeugd aan den
mensch. De gewone metalen golden
als ziek, slechts de edele metalen wa
rén volmaakt en gezond. En nu werd
gezocht naar een universeel genees
middel: den steen der wijzen, die zoo
wel.de metalen als de mcnsclren ge
zond zou malcen en aan de Iaatsten
ter ens een lang en gelukkig leven zou.
verschaffen.
Het moet erkend worden, dat bij de
ze fooverkunslen wel eens bij toeval
een nuttige slof ontdekt is; zoo zocht
in de 17e eeuw de alchimist Brandt te
Hamburg naar goud en hij vond
daarbijden phosphorus. Doch dit
waren hóógst zeldzame ui t zond er in -
i gen en bovendien waren, de meeste al
chimisten groote bedriegers, die het
zoeken naar den steen der wijzen dik
wijls als dekmantel bezigden voor 'be
drog én knoeierij. Dikwijls werden
de adepten aan de hoven van 'konin
gen en vorsten geroepen, om de be
rooide schatkist van dc vliegende te
ring te génezen en er werden, nooit
zooveel markiezen, graven en rid
ders gekweekt, als in die dagen. Doch
wee hun, als liet bedrog ontdekt werd;
dan werden de nieuwbakken edellie-
en met klatergoud 'beplakt en 'aan
valsch-vergnldo galgen opgehangen.
Zoo was het verleden van de schei
kunde, En nu het heden.
De groote fout der alchimisten
voor zoover zij eerlijk waren was,
dat zij, zonder voorafgaand, omlor-
zoele, de natuur wilden maken tol een
werktuig in him hand, om daardoor
de uitkomsten te verkrijgen, zooals zij
dio wenschten en vooraf hadden vast
gesteld. Die weg, welke indruischl
tegen alle mogelijke natuurwetten, is
thans geheel en al verlaten, sedert de
groote grondlegger der scheikunde,
Lavoisier, nu ruim een eeuw geleden,
het verschijnsel der verbranding ver
klaarde als de scheikundige verbin
ding der brandende stof met de zuur
stof der lucht. Daaruit volgt, dat een
stof bij de verbranding niet lichter,
doch zwaarder wordt, en dat somtijds
slechts schijnbaar stof verloren gaat,
als er, zooa'ls bij do verbranding van
hout of steenkool, gassen ontwijken,
die echter insgelijks inecvr wegen dan
de oorspronkelijke stof. Zoo werd het
groote beginsel der moderne natuur
wetenschap: de on vernietigbaarheid
der stof, de wet van het behoud van
stof ontdekt, terwijl Von Mayer daar
nevens in 1842 een wét van niet min
der overwegende beleekenis: de wet
van het behoud van arbeidsvermogen,
ontdekte, volgens welke arbeidsver
mogen evenmin vernietigd kan wor
den als stof, doch slechts, zonder ee
nig verlies, in andere vonrnen over
gaat, zooals warmte, electriciteil, licht
enz.
Lavoisier had, voor liet eerst, bij
zijne proeven den eëoigen weg ge
volgd, die in de natuurwetenschap lot
vruchtbare uitkomsten kan leiden. In
■plaats van de natuur op commando,
goocheltoeren le laten verrichten, zoo
als alchimisten dft wilden, gaat de
ware natuuronderzoeker onbevooroor
deeld aan den arbeid, werpt alle voor
opgezette racen ingen,, omtrent hetgeen,
zou moeten gebeuren, vooraf over
boord en begint juist met, door zijn
proeven, aan de natuur vragen te
stellen. Eerst uit de antwoorden, die
zij hem daarop geeft, blijkt hem, wat
er werkelijk gebeurd is en kan hij,
•door vergelijking der uitkomsten van
verschillende proeven, algemeen© re
gels stellen, waarop hij bij volgende
onderzoekingen met vertrouwen kan
voortbouwen. In één woord dus: de
scheikunde moet, evenals al te natuur
kennis, uitsluitend gegrond zijn op
onderzoek en ervaring.
De toepassing van deze beginselen
leverde reeds spoedig schitterende uit
komsten. op, vooral sedert de beroem-,
de Duitsehe scheikundige Wöhler jn
1828 de kunstmatige bereiding van het
ureum ontdekte. Want. bit was 't uur
der geboorte van de zoogenaamde or
ganische scheikunde, welke zich bezig
houdt met de stoffen, die voorname
lijk in planten en dieren gevormd wor
den. Vroeger meende men, dat daar
toe een geheimzinnige kracht, de „le
venskracht", noodig was, zoodat men
zich de moeite kon besparen van de
kunstmatige bereiding dier stoffen re
beproeven eri dit onzalige denkbeeld
heeft de ontwikkeling der scheikunde
eeuwenlang aan banden gelegd.
Wöhler heeft aan die hypothese den
genadeslag toegebracht, toen hij het
ureum, een stof, die vroeger alleen
ais product van het dierlijk leven be
kend was door synthese, d. i.: onmid
dellijk door samenstelling uit de ele
menten, bereidde, zonder toedoen van
eenig levensproces. Van toen af heeft
die synthese reuzenschreden gedaan,
vooral sedert de atomen-theorie, die
in 1842 door den Engelscliman Dal
ton opgesteld werd, meer en meer
dienstbaar gemaakt werd aan do the
oretische verklaring der verschijnse
len en het mogelijk werd, om óolc de
innerlijke structuur der chemische
verbindingen, de wijze van binding
der atomen, vast te stellen. Want
daardoor 'kon men de structuur van
verschillende verbindingen met elkaar
vergelijken en was men in staat, om
do mogelijkheid van het bestaan van
nog onbekende, nieuwe verbindingen
vast te stellen,
Vooral' sedert dien tijd heeft dan
ook de kustmalige bereiding van al
lerlei scheikundige verbindingen een
ongekend hooge vlucht genomen. En
hoewel men nog niet alle bestaïiddee-
len van planten en dieren kunstma
tig weet te bereiden, is men toch in
den jongsten tijd zelfs met de syn
these van het eiwit, de grondstof,
waaraan in de cel in het bijzonder
het leven gebonden is, reeds op den
goeden weg. In 1890 heeft prof. Fi
scher te Berlijn- de suiker door syn
these weten le verkrijgen en liocwel
deze ontdekking nog' voor geen prae-
tisclrc toepassing vatbaar is, zoo
heeft de synthese toch op menig an
der industrieel gebied een volledige
omwenteling teweeggebracht. De ont
dekking der kunstmatige bereiding
van de alizarine, de roode ltleurslof
uit de meekrap, door Graebe en Lle-
bernrann in 1808, heeft de, vooral tn
ons land vroeger zoo bloeiende, mee-
krapteelt volkomen te niet doen gaan.
En de indigo-cultuur gaat denxelfcten
weg op, sedert Baeyer in 1880 die
kleurstof voor het eerst kunstmatig
bereidde en in 1901 de eerste fabriek
van kunst-indigo in Baden werd op
gericht, die het product veel zuiver
der en tevens goedkooper! levert
dan de natuurlijke indigo.
Untelbaar zijn verder de overige
nuttige, deels reeds onmisbare, kunst
producten, die wij aau de moderne
chemie hebben te danken en die voor
al in Duitse hl arid in de laatste ja
ren in talrijke reusachtige fabrieken
bereid worden. Wij wijzen slechts op
d.e bereiding van tallooze ariiline-
bleurstoffen uit koolteer, een reuzen
industrie, die aan milliocnen werk en
brood verschaft, op dc vele kunstma
tig bereide nieuwere geneesmiddelen,
zooals phenacetine, amipyrine en
honderd andere, op dc belangrijke
ontsrnbeUïngsmiddelen, die in de ge
neeskunde en hygiëne de grootsie
weldaden bewijzen, en verder op da
talrijke ontplofbare sloffen, die, wel Js
waar, ook tot onzalige doeleinden mis
bruikt worden, maar toch ook aan dc-
industrie en het verkeer getuige de
Simplon—tunnel I onschatbare
diensten bewijzen. Ja, men gaat niet
te ver, als men zegt, dat de langdu
rige periode van vrede in Europa al
leen aan dc scheikundigen te danken
is en onlangs heeft dr. Thilo in liet
tijdschrift „Die Ski-kun ft" zelfs be
weerd, dat de uitvinding van hei
rookiooze buskruit door de chemici
een gewichtiger wereldgebeurtenis
was dan de vredesconferentie in Den
Haag, waarbij men geneigd is uit te
roepen: „ce n'est p»6 jurer gros".
Doch van meer beleekenis is een
uitspraak var. een on verdachten ge
tuige, want niemand minder dan
Bi-smarck heeft in 1894 gezegd: '„dat
de oorlogen nog lang zouden uit
blijven, niet wegens de vredelievende
gezindheid der Europeesche staten,
doch door de verbazingwekkende
uitvindingen der scheikundigen, dio
telkens weer nieuwere en betere soor
ten van kruit en cxploisiestoffen be
reiden. zoodat niemand een oorlog
bet bezit is van het nieuwste en beste
vernielingsmiddel". Eu de groote
staatsman voegt er aan toe„Het
klinkt als een satirieke aardigheid,
maar bet is de volkomen waarheid
dat de scheikundigen ons tegenwoor
dig vooral dwingen, om het zwaard tn
de echeede le houden."
Eervoller getuigenis kon moeilijk
ann de nieuwere scheikunde ten deel
vallen. Deze is thans niet meer de
geheime „zwarte"' kunst uit de mid
deleeuwen, doch een helder lichtende
wetenschap, die haar zegeningen ver
breidt op allerlei gebied en een rijke
bron is van vooruitgang en bescha
ving.
En als wij bedenken, welke schat
ten tegenwoordig door de industrieele
scheikunde voor de menschkeid toe
gankelijk worden gemaakt, dan blijkt
zij ten 6lotte te zijn: een goudmaker»-
kunst, doch in geheel anderen, gun
stiger zin -dan ia de middeleeuwen.
De hedendaagsche scheikunde heeft
thans inderdaad den „steen der wij
zen" gevonden, want zij is niet slechl3
de bron van onberekenbare stoffelijke
voordeelen, doch heeft ook, door ha
re zegenrijke toepassingen in de ge
neeskunde en de hygiëne, de midde
len verschaft, orn aan de menschen
gezondheid en oen iang leven te ver
zekeren, al zij dit dan ook niet de on
bereikbare „eeuwige jeugd"' der al
chimisten. (Hbld.)
Leger en Vloot
..GELDERLAND" EN ..KORTE-
NAER".
Blijkens hij liet Departement van
Marine ontvangen bericht zijn Hr.
Ms. „Gelderland" en „Itortenaer" 14
dezer resp. te Messina en te Napels
aangekomen en is IIr. Ais. „Konin
gin Regentes" 15 dezer van Nieuwe-
diep verlrokker ter aanvaarding van
de reis naar Oost-Indië.
INGEZONDEN MED E DE E LI N G EN
A 30 Cis. per regel.
Schraal bloed
geeft aanleidiug tot bloedarmoede, klier
ziekte, klierontsteking, vatbaarheid voor
horst-aandoeningen en andere ernstige
ongesteldheden. SCOTT'S Emulsion
verrijkt het bloed, voedt de zenuwen,
versterkt de beenderen en geeft gezond
heid en kracht.
(van Levertraan1)
Om bevredigende resulta
ten te krijgen, let er op dat
de „Visscher" op de ver
pakking staat. NamaakseH
hebben nooit zulke goede
uitwerking.
Kerk en Schooi
ACADEMISCHE EXAMENS.
Amsterdam. Tot .arts bevorderd do
hoeren J. II. Cordes en C. '1'. Franck,
beiden geboren te Amsterdam. Ge
slaagd zijn voor bel eerste gedeelte
van het artsexamen de heeren J. P.
Hofstee en A. P. Koremans.
StoomvaartöencMeii
STOOMV.-MIJ. N E DE R LA ND
Het st. Radja vertrok T5 Nov. van
Amsterdam naar Java.
liet st. Koningin der Nederlanden
(thuisreis) vertrok 15 Nov, van Sin
gapore.
Het st. Oranje (uitreis) vertrok 15
Nov. vair Tanger.
Itei st. Banüa arriveerde 15 Nov.
van Java te Amsterdam.
Het st. Billiton (thuisreis) passeerde
14 Nov. Perim.
Het st. Celebes arriveerde 11 Nov.
van Amsterdam te Batavia.
Het st. Prinses Juliana (uitreis)
passeerde 15 Nov. Perim.
Het st. Koningin der Nederlanden
vertrok 15 Nov. van Batavia naar Am
sterdam.
HOLLAND—AMERIKA LIJN.
1-let si. Botlasco arriveerde 14 No
vember van Rotterdam te Wilming
ton.
liet st. Callisto arriveerde 14 Nov.
van Rotterdam te Wilmington.
Hot st. Daldorch, van R-oterdom n.
New-York en Bali more, passeerde 15
Nov. Lizard.
Het st. Rotterdam, van Rotterdam
naar New-York, passeerde 14 Nov.
Cape Race.
Het st. Andijk, van Rotterdam naar
New-Orleans, arriveerde 14 Nov, to
Puerto Mexico.
KON. WEST-IND. MAILDIENST.
Het st. Jan van Nassau, vertrok 13
Nov. van Paramaribo naar Amster
dam.
liet st. Prins Willem l arriveerde 11
Nov. van Amsterdam te Paramaribo,
Jlctst. Prins Maurits (uitreis) ver
trok la Nov. van Funchal (Madera).'
liet st. Prins der Nederlanden
(thuisreis) vertrok 15 Nov, 12 uur 'a
middags van Havre.
Het st, Prins Willem V vertrok 14
Nov. van New-York naar West-lndiê.
STOOMV.-MIJ. OCEAAN.
Het st. Oanfa, van Japan naar Am
sterdam, vertrok 13 Nov. van Co
lombo.
Het st .Glaucus vertrok 15 Nov. v.
Batavia naar Amsterdam.
liet st. Sarpedon arriveerde 14 No
vember van Amsterdam te Padang.
ROTTERDAMSC.IIE LLOYD.
Het st. Besoeki, van Rotterdam n.
Batavia, passeerde 1! Nov. O ness ant.
Het st. Ceylon vertrok 15 Nov. van
Rotterdam naar Hamburg.
Het st. Kediri (thuisreis) passeerdo
15 Nov. Perim.
Het st. Tabanan (thuisreis) vertrok'
14 Nov. van Marseille.
liet st. Jacatra vertrok 14 Nov v.
Batavia naar Rotterdam.
Het st. Kawi (uitreis) passeerde 15
Nov. Kaap del Armi.
liet st. Sinduru vertrok 15 Nov. van
Rotterdam naar Java.
KON. HOLL. LLOYD.
liet st. Gelria (uitreis) ppsseórde 14
Nov. St. Vincent.
Het st,. Rijnland (uitreis) arriveer
de 14 Nov. ie Rio Janeiro.
KON. PAKETVAART-MAAT-
SCHAPPIJ.
Het st. Singkel (uitreis) -vertrok 15
Nov. van Suez-
