NIEUWS=
31e Jaargang No. 9334
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Z A.TERDAG 22 NOVEMBER 1913 A
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA
Warmoesstraat 7678, Amsterdam. Telephooh interc. 6229.
DIJ' NUMMER BESTAAT UIT
ACHTTIEN BLADZIJDElN.
EERSTE BLAD.
AGENDA
ZONDAG 23 NOVEMBER.
Schouwburg: Sols er en Hesse. Spe-
cial i teitenvoo rstel 1 ing.
Soc. Vereeniging: Volksconcert
Haarl. Muziekkorps, half drio.
De Kroon: Biosc. voorstelling.
Brongebouw: Biosc. voorstelling.
Soc. Vereeniging: Biosc. voorstelling.
Biosc. Theater, Gr. Markt: Voor
stel ling.
Apollo-Theater: Biosc. voorstelling.
KI. Vereeniging: Biosc. voorstolling.
Biosc. Union. Schoten: Voorstelling
Rusthoek. Bloemendaal: Concerten,
1/2 en 7 1/4 mw.
MAANDAG 24 NOVEMBER.
"•Schouwburg: Een vdinder op de
pijnbank.
De KroonJacob van Leraiep: Mo-
inus-avond.
Soc. Vereeniging: Comité Plan
1913. Feestavond.
Biosc. Theater: Gr. Madkt: Voor
stelling.
Apolio-Theater: Rlosc. voorstelling.
KI. Vereeniging: Biosc. voorstelling
QM~ONS HEEN
No. 1843
Dit dsn Franschen Tt]l
VI.
Prefect de Celles vertrouwde al in
Februari 1813 de stemming niet in het
arrondissement Haarlem. En hij had
gelijk. De menschen, het Fransche
juk hartelijk moede, zagen na den
toent naar Rusland en den veldslag
bij Leipzig, vol hoop en vertrouwen
uit naar hulp van de geallieerde mo
gend lieden en heimelijk werd er han
del gedreven in wapens.
Dr. M. Bruijel verhaalt in zijn
artikel, dat op de Botermarkt
door de Fransche autoriteit wapens
in beslag genomen werden, evenals
bij een slotenmaker, die ze leverde
aan kooplui, welke er de dorpen mee
afventten, geweren, musketten, kara
bijnen en een menigte pistolen, sa
bels en bajonetten. Daarom werden
door de Fransche autoriteiten staten
opgemaakt van de kanonnen, affuiten
en projectielen, die aau de gemeente
toebehoorden en van de wapens, die
het eigendom waren van wapenhan
delaars en particulieren; alles werd
mei de wapens van de voormalige
schutterij naar Naarden en Hellevoet-
sluis opgezonden.
De kosten van de uitrusting van 60
jagers werden, zij het ook met, moei
te, bijeen gebracht, de gardes d'hon-
neur, die ook hier waren aangewe
zen, schikten zich en vertrokken.
Maai de stemming bleef, tusschen
hoop er vrees, tegen de Franschen.
Hei beste én meest beknopte relaas,
dat van den terugkeer in Haarlem
tot een eigen bewind gegeven werd,
is afkomstig van Mr. Joh. Enschedé;
hei boekje heet Aanteekeningen van
het, gebeurde in de stad Haarlem van
15 November tot 2 December en wat
hier volgt is er grootendeels aan ont
leend.
De schrijver zelf heeft in de gebeur
tenissen van die dagen de hoofdrol
gespeeld. Hij was nog jong: in 1805
was hij. afgestudeerd, op 20-jarigen
lecflijd te Haarlem gekomen, om te
arbeiden in liet voorvaderlijk bedrijf.
Bruijel geeft een afbeelding van hem
lil de deftige kleeding van die da
gen. met het haar over 't voorhoofd
en een vroolijken glimlach op het
gezicht Tot opgewektheid had hij re
den, want men ontving hem in Haar
lem met vriendelijkheid, maakte hem
al in 1800 tot kapitein bij de stedelijke
echitterij en in 1810, na de inlijving
bij Frankrijk en invoering van hel
Fransche rechtswezen, rechter-plaats-
vervanger, lid van den municipalen
(gemeente-) Raad en adjunct-maire.
In die hoedanigheid was hij belast
niet het toezicht op de gevangenissen
en militaire aangelegenheden.
De afloop van den tocht naar Rus
land «naakte hem al bedacht op
maatregelen tot vrijmaking van het
vaderland, waarvoor hij steun vond
bij zekeren Sanders, agent van de
kazerneering.
Den 15den November verbrandden
de Amsterdammers de douane-huisjes
van de Franschen, de Fransche be
zetting zocht er een goed heenkomen,
de ambtenaren namen de vlucht en
ook in Haarlem vertrokken de amb
tenaren in den nacht. Een dag daar
na droeg de maire van Haarlem, W.
Ph. Barnaart, zijn adjunct Enschedé
op, een korps rustbewaarders te or-
ganiseeren. Deze, die niets liever
wilde, stelde voor elk der zes wijken
een compagnie samen, onder Jac.
Enschedé, W. M. van der Aa, D. W.
Rookrr.aker, W. van Kaps, P. van Lee
en W. A. Hazelaarbovendien wer
den 12 rustbewaarders te paard aan
gesteld. In tusschen was de bewape
ning, daar alles in beslag genomen en
naar elders verzonden was, zeer moei
lijk, zoodat zelfs de houwers van het
tooneelgezelschap Leerzaam Ver
maak. die een paar honderd jaar
oud waren, niet werden versmaad.
Reeds den 17den werd een begin ge
maakt met het wegnemen van de kei
zerlijke adelaars van de woningen
van de tabaksverkoopers; eenige
ij veraars begonn en oran je te dragen
en de commandant van het Fransche
garnizoen, St. Just, hield zijn man
schappen in de kazerne.
Daags daarop bestond Enschedé het
waagstuk, de Oprechte Haarlemsche
Courant met het oude wapen en zon
der tien Franschen tekst uit te geven.
Die dag bracht nog eeq andere ge-'
beurtenis. Commandant St. Just ver
klaarde aan den maire, dat hij voor
nemens was met al wat wapens droeg
den volgenden dag naar den Helder
te vertrekken. Aan zijn adjunct, En
schedé vroeg maire Barnaart daarop,
of hij zich er toe in staat rekende, de
bestaande orde van zaken (derhalve
het Fransche bewind) te doen eer
biedigen.
Enschedé heanlwoorddc die vraag
alleszins ontkennend.
Daarop verklaarde de maire, dat hij
zich alsdan aan de verdere werk
zaamheden en de verantwoordelijk
heid van het stadsbestuur moest ont
trekken en het aan Enschedé moest
overlaten, daarin tot behoud van rust
en orde te voorzien.
Hier was dus de kentering. Ensche
dé handelde onverwijld. Nog dien
zelfden nacht vergaderde hij met de
kapiteins der rustbewaarders ten
studhuize en met hun 6.teun en in
stemming werd een voorloopig stads
bestuur gevormd uit de volgende hee
ren Dr. J. C. B. Bernard, H. D. Gil-
derneester, L. Pauw geb. Hoeufft, Ja
cob Scholting, A. van Wickevoort
Crommelin, G. A. Vermeulen, D.
Hoeufft. Dr. J. P. de Wilde, P. Teding
van Berkhout en D. A. W. van Tets.
Inmiddels waren, zoo verhaalt En
schedé verder, de Franschen door de
Nieuwpoort (vroeger bij de Kennemer-
brug) vertrokken. De eerste compag
nie van do rustbewaarders hield de
wacht. Mr. Enschedé en de kapiteins
staken de oranje-cocarde op en de
burgerij vernam al dit nieuws bij het
krieken van den dag. Het provinciaal
bewind nam nog in zich op de heeren
F. van der Schoft, B. W. van der
Vlugt en Mr. Joh. Enschedé en koos
den heer D. Hoeufft tot leider.
In de belioelte aan geweren en am
munitie werd toen eenigszins voor
zien, doordat Duilschers uit de Fran
sche bezettingstroepen deserteerden
en zich bij het voorloopig bewind
aanmelddenmen schijnt hen even
wel niet recht vertrouwd ts hebben,
want wapens en patronen werden
hun afgenomen en zij zelf in de ka
zerne geconsigneerd. Evenwel bleef
de toestand zonderling. Waar het
heen moest wist niemand.- Generaal
Molitor bedreigde uit Utrecht voort
durend Amsterdam, een redoute tus
schen de sluizen te Halfweg was nog
altijd door soldaten In Franschen
dienst bezet. De heeren Van Wicke
voort Crommelin en Vermeulen, die
als afgezanten van Haarlem naar den
Haag gezonden waren, keerden zeer
ontmoedigd vandaar terug. Niemand
wist waar de Prins was en welke
hulp van het buitenland kon ver
wacht worden. In die periode van on
zekerheid zette men de vaderlandsche
vlag nog niet op den toren, waar
schijnlijk ook wel onder den Indruk
van geruchten over het aanrukken
eener Fransche krijgsmacht.
Wel kwam den 23sten de proclama
tie van Van Hogendorp en van der
Duijn van Maasdam, maar de Haar
lemsche Raad besloot met de afkon
diging daarvan nog een dag te wach
ten. Men bleef nog wat huiverig. Geen
wonder, de omgeving van het gemeen
tebestuur was te wankel om erop te
steunen. Toen Enschedé de bereden
rustbewaarders opriep om een ver
kenning te doen naar Beverwijk, ten
einde te zien of daar misschien plun
derende Franschen waren, verschenen
er van de twaalf maar twee, de com
mandant en een van de manschappen.
Maar den 24sten, toen een troep
kozakken te Amsterdam was aange
komen. liet men in Haarlem de Oran
jevlag op den toren hijschen en de
proclamatie uit den Haag afkondigen.
Dat zal Maandag een eeuw gele
den zijnl
J. C. P.
Stadsnieuws
J. B. SCHUIL.
Onze vroegere medewerker voor
toonee-l, de heer J. B. Schuil, kapitein
der infanterie te Bergen pp Zoom,
heeft pensioen aangevraagd en komt
zich opnieuw te Haarlem vestigen.
COMITé PLAN 1913.
Do belangstelling in den Feest
avond van Comité Plan 1913 op Maan
dag 24 dezer in de Soc. Vereeniging is
stijgend en neemt toe. Reeds zijn
honderde plaatsen genomen.
Geen wonder: do groote dag waar
op 100 jaar geleden de oranjevlag op
den toren werd geheschen, mag niet
zonder herdenking voorbijgaan.
Het Comité verzoekt dan ook nog
maals dringend aan allen:
Steekt Maandag de vlag
uit!
Het gemeentebestuur geeft mot alle
gemeentegöbouwen het voorbeeld.
Op den feestavond zullen de Com
missaris der Koningin in de provin
cie Noordholland en de Burgemees
ter van Haarlem aanwezig zijn.
Twaalf jonge dames zullen in de
1 zaal oranjestukken aanbieden, geheel
in den vomn van dien, welke jonk-
vrouwe Van Hegendorp in 1813 op ie
borst, hochtie van Graaf Van Lim
burg Stiruni, die zioh er mede in Den
Haag op straat begaf.
Op den feestavond treden zooals
men weet Prof. Br. L. Knappert, me
vrouw B. - Holtrop-Van Gelder en het
koor van Toonkunst op; goede namen
allemaal. Zeer aantrekkelijk zal ook
de vertooning van de film Oranje en
Nederland na de pauze zijn, mot be
geleiding door het volledig Haar-
leruscl i Muziekkorps en bet mannen
koor Kunst na Arbeid.
Het Algeiu. Handelsblad zegt van
deze film: „loont inderdaad de
moeite van kijken"; de Nieuwe Rott.
Courant: „alle tafereelen van deze
nationale film muntten uit door le
vendig en dikwijls zeer goed spel,
mooie aankleeding en kunstzinnige
groepeerine"; de Telegraaf: „elk
beeld is op zichzelf 't beschouwen
waard, mhax er zijn er bij, die ju
weeltjes genoemd kunnen worden
van énscèneeriug en decoratie beide".
Vooruitgaande.
De conducteur Klinke, wien bij liet
bekendo tramongeluk aan den Klei
nen Houtweg van een hand de vin
gers werden, afgerukt, gaat goed
vooruit.
De monteur Surcndonk, die in Half
weg kwam te vallen, bloek bij onder
zoek niets to hebben gebroken, ter
wijl aanvankelijk vermoed werd dat
een rib gebroken was. Ook hij gaat
vooruit.
IJ s b a a n.
De ijsbaan aan do Zo niervaart ls
door den eigenaar reeds onder water
gozet.
(Zio vervolg Stadsnieuws op de
tweede pagina).
ABONNEMENTEN
PER DRIE MAANDEN:
Voor Haarlem1-20
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der
gemeente)„1.30
Franco per post door Nederland„1.65
Afzonderlijke nummers0.02 H
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.37
n de omstreken en franco per post 0.45
Uitgave der Vennootschap Lourens Cosfer. Directeur J. C. PEEREBOOM.
1. De vlucht. 2. Kennisgeving. 3. De jacht. 4. De vangst. 5. Vreugde
ADVERT ENTIËN:
Van 1—5 regels 50 Cts.; iedere regel meer 10 Cts. Buiten het Arrondissement
Haarlem van 1-5 regels ƒ1—elke regel meer ƒ0.20. Reclames 30 Cent per regel
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Advertentiën van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cts. per plaatsing;
50 Cts. voor 3 plaatsingen a contant.
Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53.
Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Drukkerij: Zuider Buitenspaurne 12. Telefoonnummer 122.
Uit de Omstreken
BEVERWIJK.
GEMEENTERAAD.
De Raad heeft Vrijdag vergaderd.
Afwezig is de heer Velihuizen van
Zanten, terwijl er één vacature is.
Direct na de opening spreekt de
voorzitter een woord van hulde over
hetgeen wijlen de heer Sluiter voor
de gemeente gedaan heeft. De Raad
hoort staande deze toespraak aan.
Daarna worden de notulen gelezen
en goedgekeurd.
Medegedeeld wordt dat de gemeen
te-bermen en landerijen verhuurd zijn
voor 5717.
Het bestuur van den Proeftuin te
Lisse vraagt 100 subsidie, waarop
afwijzend wordt beschikt.
Mej. II. R. Lijesen, vroedvrouw al
hier, vraagt aanstelling als gemeen
te-vroedvrouw. Dit verzoek wordt ge
steund door de Ned. en Haarlemsche
Vereen, van Vroedvrouwen.
Op voorstel van B. en W. wordt
hierop echter afwijzend beschikt.
De gemeente-architect de heer
Kerkhof, vraagt toestemming om de
betrekking van opzichter van den
^uui-vv ijkermeerpolder te mogen
waarnemen.
B. en W. stellen voor die te verlee-
nen, maar met de bepaling dat hij
dan ook geen enkel ander bijwerk zal
verrichten.
Met 8—3 stemmen wordt evenwel af
wijzend beschikt.
De teekenleeraar aan de O. L.
School, de heer Nieuwland, vraagt
ontslag als zoodanig. In zijn plaats
wordt benoemd de heer R. v. d. Ploeg,
te Velsen,
B. en W. stellen voor de premies
voor de pensioenen der gemeente
ambtenaren door da gemeente te
doen dragen.
De heer ZWAGER stelt voor de in
koopsom ten laste der gemeente te
brengen en op de ambtenaren 3 van
hun inkomen boven 400— aan pre
mie te verhalen.
Do weth MOENS wijst erop dat
maar weinig kan verhaald worden
op de ambtenaren en meent dat daar
om de gemeente maar zoo royaal
moet wezen om alles zelf te bepalen.
Bij stemming blijken alleen de wet
houders deze meening te deeien.
Het voorstel van den heer Zwager
wordt hierop aangenomen.
B en W stellen voor het personeel
der O. L. School met 1 onderwijzer
uit te breiden, conform het verzoek
van het hoofd.
Met 7—4 stemmen wordt aldus be
sloten.
De gemcenlcbegrooling 191.f komt
in behandeling.
Bij de algemeene beschouwing
spreekt de heer MOENS er zijn blijd
schap over uil. dat de begrootings-
commissie een reorganisatie der po
litie voorstelt en zelfs een commissa
ris wil benoemen.
De post salaris van den burgemees
ter wordt, ingevolge gesluit van Ged.
Staten, verhoogd tot 2100. De post
salarissen wethouders wordt op voor
stel van den heer GORTER gebracht
op ƒ600.
Het salaris van den gemeente-secre-
ris wordt door Ged. Staten gebracht
op 1350.—,
De post presentiegelden voor raads
leden wordt gebracht op voorstel van
den heer Gorter op ƒ340, dat is ƒ3.—
per lid en per zitting.
De heeren Zwager en Braun stem
men ertegen.
De post salaris gemeente-architect
wordtjnet /2Q0 verhoogd en gebracht
op /1500.echter mei de bepaling
dat door dc-zen ambtenaar ir. geen
geval meer particulier werk verricht
wordt.
Alvorens te pauseeren brengt de
voorzitter in herinnering dat hel he
den juist 100 jaar geleden is dat ona
land onafhankelijk werd en brengt
een woord van hulde aan het Konink
lijk Huis.
Bij den post politie werd besloten tot
het aanstellen van een Commissaris.
De heer GORTER vreesde dat meer
dere kosten hieruit zullen voortvloei
en. terwijl een inspecteur meerderen
actieven politiedienst zou bewijzen.
Een uitvoerige discussie vloeit voort
uit het voorstel van den voorzitter om
den post politie te splitsen, teneinde
daardoor te kunnen komen tot het
stelsel van politie-agenteu en te bre
ken met het systeem van veldwach
ters.
Aangenomen wordt liet voorstel
van de Commissie om voor de drank-
bestrijdersvereenigingen 50 uit te
trekken.
Eeu voorstel om aan de Harmonie-
kapel ƒ150 te geven vindt bestrij
ding bij den lieer LANGED1JK, die
hoogstens ƒ100 wil geven warme
verdediging hij den heer ELTK1NG.
Het voorstel wordt aangenomen
met tegen de heeren Langedijk c-u
Poel.
Onlangs heeft een welvallend burgemeester u;t den omtrek
opsporing verzocht van een kater, die In een bietenveld ver
dwenen was.
VERZ°EKTtOP5PORlNQ
teruqeIzorqing,
VAN EEN KAT EK,
VERDWENEN IN
EEN
BIETENVELD
MC,Nfil^ENT:
