Haarlems Dm
DERDE BLAD
Dinsdag 26 Kei 1914
Buitenlandscli Overzicht
De Balkanvulkaan
Uit Albanië.
Uit Weenen werd omtrent het in
Durazzo gebeurde de volgende lezing
geseind aan het „Berliner Tage-
hlatt".
Wat er Zaterdag in Albar
nië voorviel.
„De door de opstandelingen be
dreigde beis in Tirana hadden aich
tot den vorst om hulp gewend ein
deze /oud een expeditie naar Tirana,
die uit gewapende gendarmen en na
tionalisten bestond. Zij werden ech
ter onderweg door de opstandelingen
verslagen, en een gedeelte van hen,
onder wie de Nederlandscho kapitein
Sar, werd gevangen genomen.
Vluchtelingen brachten dit bericht
naar Durazzo, en toen hier de tijding
kwam dat de opstsndolingc-n gena
derd waren tot een half uur afstand
van do stad. brak eer» paniek uit.
Men vreesde, dat het tusschen hen
en do uit Skoetari aangekomen Ma-
lissoren tot vechten zou komen, en
vele vreemdelingen vluchtten naar
de Oostenrijksche en ltaliaansche
oorlogsschepen.
In deze situatie werd het den vorst
op het hart gedrukt, zich met zijn
familie in veiligheid te brengen.
Ook werd getracht de Ma lissoren
over te halen, zich naar een schip te
begeven, daar de opstandelingen I
6'.erkor in aantal waren en men een
strijd met een confessioneel karak
ter vermijden wilde.
Do Maïissoren weigerden echter de
bewaking van het vorstelijk paleis op
1e geven. Zij verklaarden, dat zij
naar Durazzo gekomen waren om
den vorst te beschermen. Eerst toen
men hun zei, dat de vorst bereid
was, zich niet zijn familie naar een
schip te begeven, stemden ook zij er
jn toe gebracht tworden naar eon
Ooslenrijfksch oorlogsschip.
De houding van de Maïissoren had
lot het besluit van den vorst om zich
to begeven naar een lialioansch oor
logsschip, zeer medegewerkt.
In den namiddag verscheen aan
boord van dit oorlogsschip, de „Ml-
suratade Noderiandscho kaphe n
Sar, die door de opstandelingen vrij
gelaten was. Hij deelde den vorst In
opdracht van de controle-commissie
mede, dat de opstandelingen met
hem wilden onderhandelen, dat zij
een schriftelijke verklaring eisclhtan,
dat zij vrijgeleide zouden krijgen en
dat de vorst een, deputatie ontvan
gen zou, dio hun wenschen en klach
ten zou overbrengen.
Do vorst onderteek en do deze ver
klaring en ging aan land. De verkla
ring werd den opstandelingen over
gebracht, waarop de onderhandelin
gen niet hen begonnen. Omtrent het
iciultaat is nog niets bekend.
Ook de vorstin g ng met de kindo
ren naar het paleis terug. Zij bleven
den geheel en dag heel kalm on vast
beraden.
Men heeft in Durazzo den indruk
dat de vlucht van den vorst op het
ltaliaansche schip veroorzaakt is
door de paniek, die er in zijn omge
ving ontstond, daar naderhand bleek,
dat do opstandelingen naar Durazzo
gegaan waren om met den vorst te
onderhandelen.
Oostenrijksche oorlogsschepen zijn
naar Durazzo geroepen. Van Pola
zijn een pantseikruiser entwee torpe-
<1 ©booten naar Durazzo gezonden,
maar er werden nog meer oorlogs
schepen der Donau monarchie ver
wacht.
In een ltaliaansche school is een
wachtpost ingericht voor de Italiaan-
Bche troepen.
Er wordt zelfs beweerd, dat O. II.
ook maatregelen neemt om zoo
noodig nog meer troepen 'in Alba
nië aan land te kunnen zetten.
Een ïn de'i' 6 lezing.
Do ltaliaansche bladen geven an
dere lezingen van 't voorgevallene.
Daarin worden beschuldigingen ge
uit tegen de bekwaamheid van de
Neder 1 andscho of fi ei eren.
Zoo wordt gemeld omtrent het go-
vecht, dat de onder leiding van over
ste Thomson uit Durazzo gezonden
troepen tegen de opstandelingen lo
verden:
„liet vuren onder commando vau
den Ned er land schen overste Tliom-
son, was zoo sleclit, dat het, in plaats
van den vijand te treffen, neerkwam
in de gelederen van de eigen man
schappen en de gendarmen, en vele
♦lachtolfers e'schte.
Do vorst wilde zijn poleis niet ver
laten en ging hiertoe eerst over na
den dringenden raad van de Oosten
rijksche. ItaÜaansclie en Roemeen
se! ie diplomaten, 's Avonds om half
reven kwamen in Durazzo de leden
van de internationale controlecom
missie aan en de Fransche commis
saris eischto onmiddellijk, dat er op
gehouden werd met vuren.
Hierop begaf do commissie zich,
met d© witte vlag aan liet hootd,
naar de voorposten van de opstande
lingen en had met de aanvoerden
der rebellen een onderhoud.
De rebellen verklaarden, dat hun
©enige bedoeling was, den vorst op
do hoogte te brengen van de situatie
c-ii hem Jiun wenschen kenbaar to
maken. Zij deelden verder medo dat
zij vier N e d e r 1 a d d s c Ji e of
ficieren gevangen g o n <>-
m o n hadden, die z ij als g ij-
ïfllaars wilden b e h o ud e n,
In ons land is bericht ontvangen,
dat t vv c o Nod. officieren als gevan
genen bij de opstandelingen zijn ge
weest, maar slechts zeer kort.
Na eenige onderhandelingen heb
ben do opstandelingen hun gevange
ns" en de srewonden uitgeleverd. ZiU
werden met auto's haar Durazzo ge
bracht.
Een dezer gevangenen was de Ne-
derlandsche kapitein Sar.
Do commissie begaf zich hierop
aan boord van de „Misurata" om
met den vorst te soreken.
Do vorst wilde eerst het schip niet
verlaten, tot de commissie hem uit
eenzotte, dat hij onvoorwaardelijk
nou land moest gaan, daar aan boord
van een vreemd schip geen gelegen
heid kon gegeven worden tot het on
derhandelen met zijn onderdanen.
Daarna verliet de vorst eindelijk het
schip en keerde naai* het palets te
rug, waar de vorstelijke vlag weer
g«?liG2chen werd".
Men deelt mede, dat de opstande
lingen de tegenwoordigheid bij de
onderhandelingen eisehen van de in
ternationale commissie van controle.
De opstandelingen stollen de vol
gende eisehen: eerbiediging van do
vrijheid van godsdienst herstel van
het Mohame-duonsch bestuur en ver
der dat ©ver hot toekomstig lot va.n
hot land door Turkije of door Europa
zal worden beslist.
De onderhandelingen duren voort.
Do opstand is evenwel nog niet
uit. De oriiteviederihelcl breidt zich
uit over geheel midden Albanië.
Ongeveer 500 opstandelingen heli-
bon do autoriteiten te Kavaja ver
dreven on de Turksche vlag gehe-
schen, nadat zij eerst de Albaueescho
vlag in stukken gescheurd en ver
trapt hadden.
De opstond el ingen hebben eon muf
ti (verklaarder var. het Moliamedaon-
seho recht) en een gouverneur be
noemd en de autonomie van hot d s-
trict geproclameerd onder den uit
roep: „Leve Essad, de koning der Al-
ban c-ezen!"
Essad spoelt dus een rol In de ge
dachten van de A'baneezen. Er
wordt gemeld, dat hij voorde gebeur
tenissen van 18 en 19 dezer door do
opstandelingen voor een bedrieger
werd gehouden- Thans wordt hij
door vele fanatieke boeren als een
onschuldig slachtoffer beschouwd. Zij
wenschen d..arom zijn terugroeping.
De Mohamedanen.
In een op Zaterdag te Skostari ge
houden vergadering van Mohame
dan en verklaarden deze zich bcie.d
naar Epirus te gaan en den vorst te
verdedigen. Echter verzetten zij zich
ïc'vn liet denkbeeld op te trekken
tegen andere Mohamedanen in Mi el-
don-Albanië. Vele voorname lieden
toonden groot© ontevredenheid over
de verwijdering van Essad. M:m
vreest voor betreurenswaardige ge
volgen.
Beschuldiging tegen de
N e d e r 1 a n d s e li e offi
cieren.
Do correspondent van do Daily
Telegraph" (de bekende Dr. Dillen)
geeft ln zijn uitvoerige beschrijving
van do gebeurtenissen van Zaterdag
alle schuld aan de Nederlandscho of
ficieren.
„Sinds Zaterdag zoo seint hij
heeft de Nederlandscho majoor Sluys
fout op fout begaan.
„Aangezien ik samenwoon met den
minister van financiën Nogga. en van
mijn balcoj) neerzie op het pale-te, dat
slechts enk-cle meters van mij afligt,
kan ik van nabij alles waarnemen
wat er gebeurt in de stad, in de ha
ven of in het paleis.
Vrijdagavond zond de koning om
den hoer Nog ga, welke laatste hem
smeekte de macht uit handen te ne
men van de verantwoordelijke raads
lieden, do Nederlandscho officieren,
en een regelmatig rmrurterie te be
noemen. Do koning luisterde naar
den raad en beloofde ten siotte er
over te zullen denken.
Orn 1 uur 's nachts gaf majoor
Sluys bevel aan. de Maliseoreu, te
gen de bij Sjiak gekampeerd© rebel
len op te trekken. Deze opstandelin
gen, die den vorigen dag bezoek had
den gehad van de intern at wii^le
commissie, hadden toen verklaard,
dot- zij do eisehen mi et kenden, ter
v ei dediiging waarvan men hen gewa
pend had, zi j voerden slechts de ne
velen uw van de leiders, die voor het
o ogenblik geen nadere verklaring
wenschten te geven. Deze leiders zijn,
naar men zegt, fanatici, uit El Bas-
san gekomen. Toen men hel. bever
gaf, naar Sjiak op te marcheeren,
pi o testeerden de Maïissoren, zeggen
de: „Wij zijn niet talrijk genoeg,
maar 120 man sterk, en wij hebben
onze parade-costuunis aan, die ons
verhinderen te vechten".
Op het aanhouden van den Neder
landse hen majoor gehoorzaamden ze
echter, hergaven zich naar Sjiak en
namen stelling op do heuvels in den
omtrek.
Een half uur latei- kwam een nieuw
bevel van den Nederlandschcn offi
cier, <L© een opmarsch naar Tirana
gelast, dat ongeveer 20 K.M. vordor
ligt. Ditmaal weigeren de Maïisso
ren ronduit, verder te trekken. Do
majoor sprak ze toe, beschuldigde ze
van ongehcozaamheid en beval hun,
hun wapens neer te leggen. Toen
maakten ze rechtsomkeert en keer
den terug naar Durazzo, waar een
ander Neder!ar.asch officier hen over
stelpte m:; verwijten, tot veront
waardiging van alle aanwezige AJ-
baneezen.
Intusschen moest er wat gedaan
worden. Majoor Sluys geef', lievel
aan 50 vrijwilligers die nog in Jiet
geheel niet getraind zijn, torren de
opstandelingen op te trekken. Ze ver-
ti ekken vol geestdrift. Na drie kwar
tier zijn ze echter omsingeld door do
opstandelingen. Tevoren hadden zo
nog een ando" ongeluk gehad: de ver
dedigers van Durazzo hen voor vijan
den aanz.ende, hadden het vuur op
hen geopend.
Midden in den nacht begaf de lta
liaansche gezant, baron Alio'.li, zich
naai- het paleis. Ilij spreekt met
den kouiing, wijst hem op do
dwaasheid van de Nederlandsehi) of
Beieren, die in geslaagd zijn allo
Mohammedanen te vore©ringen on to
maken tot een compacte, dreigendo
faiiatisoii© massa.
De correspondent besclirijft dan
vordor de verschillende gebeurtenis-
sou van den Zaterdag. Hij zegt, dal
men algemeen van oordeel was, dat
de koning in de stad had mooten blij-
You, waarbij hii don vrouw en kin
deren aan boord van oen oorlogs
schip in veiligheid bad kunnen bren
gen.
De vlucht van den koning wordt
door de Albaneezen streng afgekeurd.
Bij zijn terugkeer werd hij zeer koe!
ontvangen. Men meent, dat aan zijn
regeering feitelijk een eind gekomen
is, omdat het geheele land met de
kritiek op zijn optoeden zal Jns'em
men.
De journalist, dr. Dillon, sein! nog.
dat het optreden der opstandelingen
weinig angstwekkend lijkt. Zij heb
ben een audiëntie bij den koning aan
gevraagd; als zij die niet kregen zou
den zij hun gevangenen, waarbij
twee Nederlandsche officieren, fusil-
leeren.
Volgens de berichten in het „Gior-
nale d'Italia" werd het ariilleriege
vecht van Durazzo geleid door over
ste Thomson. De kanonnen droegen
echter niet ver genoeg, zoodat'do
granaten neerkwamen op do door de
vrijwilligers ingenomen «telling.
Do positie vandenvorst.
Omtrent de positie van vorst Wil
helm na zijn plotse! ingen korten
vlucht schrijft Iet „Berliner Tago-
blalt": „Niemand zal het gelooven,
dat, liet bericht van de-ze epuod© ha
prestige van den vorst in do oog-en
van zijn onderdanen kan verhellen.
Waarschijnlijk is, dat zijn aanzeil
een onherstelbaar nadeel geiedn
heeft. ILat belooft ook weinig goeds,
dat do ltaliaansche sympathieën \oi-
konien tegen den vorst zijn. Men be
schouwt hero in Italië als een geval
len man".
Do „Vossiselie Zoitung" schrijft:
iiWat vorst Wilhelm gedaan heeft
had hij liever moeten laten. Een mo
narch, wien zco spoedig angst aan
gejaagd wordt, is geen imposante
verschijning. De vorst had, het kost
te wat het wilde, op zijn post moe'en
blijven. Het buitonland kan niet zeor
tev reden zijn met zijn houdiiur en
ook zijn eigen ondeidanen zuilen
geen hoog denkbeeld kragen van den
man, die behalve de kroon cok
gen :-raal9-3pauletten draagt".
Een tegenspraakder
ltaliaansche lezingen.
De „Berliner Lokal Anzeiger* pu
bliceert een waarschijnlijk officieus
artikel, (getiteld: „Bij jde waarheid
blijven', waarin gezegd wordt: „Do
ltaliaansche pers verpreidt over de
gebeurt eniasen van de laatste dagen
in Durazzo en vooral om tien! do hou
ding van torst Wilhelm berichten,
die dikwijls in strijd zijn met de fei
ten en ook opmerkelijk verschillen
van do officieele ltaliaansche berich
ten. Deze mededeelingen van de Ra-
liannsche pers trachten de posit e
van den vorst voor te stellen als ge
schokt en don indruk te reven dat
do dagen van zijn heerschappij in
Albanië geteld zijn.
Hiertegenover dient echter gezegd
to worden, dat deze pessimistische
opvatting door geen van do mogend
heden van de Londensclie conferen
tie gedeeld wordt en dat zoowel de
vorst zelf als de regeering den tegen-
vvooitMgen toestand in Albanië wel als
verwikkeld beschouwen, doch van
meaning zijn, dat die dreigend© toe
stand niet lang zal aanhouden.
Totaal onjuist is het berirhi even
eens door lmi.aausche corresponden-
Ic-ii verspreid, dat de vorst uit de
stad is gevlucht om op het ltojiaan-
scho schip bescherming o zo.ken.
Vorst Wilhelm wilde alleen zijn fa
milie naar het schip vergezellen en
daarna naat Durazzo terugkeeren,
hetgeen dan ook spoedig geschied is.
Die tendentieus© rnede-deeimgen zijn
ie op valland ei* onjuist, daar de lta
liaansche gezant den vorst a ar:gera
den heeft naar het schip te gaan, een
raad d© op 'dat oogenblik misachie-n
goed was, maar waarvan de Ranjan-
scho coriespcndent totaal onirundig
gebleven schijnt te zijn.
Do Vorst nog populair?
Maandagmorgen aldus wordt
geseind begaf de vorst zich alleen,
vergezeld door den hofmaarschalk
Von Troika, den officier Ekrem bei
en twee bedienden, naar do voorpos
ten. Hij Inspecteerde do versterkin
gen. Langs den geheel en
terugweg werden hom ova
ties gebracht.
't Vo o r s p e 1.
Ei- komt nog een nader bericht over
de gevangenneming van Essacj pasja:
Het is afkomstig van dr. BergiiauSe-n,
drn gewezen lijfarts des prinsen, die
wegens óneei jgheid met von. Trotlia,
den hofmaarschalk, ontslag geno
men heeft en naai' Keulen is terug
gekeerd,
Den lSden Mei, dc-s avonds om 7
uur, zoo vertelt da'. Berghauscn,
kwam majoor Sluis, de commandant
van Durazzo, bij mij en zeide:
„Nu zijn wij allebei m ongenade
gevallen. Vanmiddag werd ik bij Es-
sad pasja ontboden. Hij wilde dat
een groot© hoeveelheid munitie over
Sjaik cn Tirana naar Epirus zou
worden gevoerd. Ik opperde bezwaar,
omdat de heele streek door ops'an-
deLugon is bezet, die zich waarschijn
lijk van de munitie zouden meester
maken.
Essad antwoordde: „Ik ben minis
ter. en wat ik gelast, gebeurt".
Ik werd boos en zeide: „Zijn uw
bevelen dan goed? Zij zijn steeds to
gen bet belanj van het land en tegen
dat van den Mbret geweest.
Essad liet mij terstond vertrekken,
ging naar den Mbret en bood zijn
ontslag aam als ik niet ©nverwij'
als commandant werd afgezet.
De Mbret ontbood mij en verzocht
mij om mijn overplaatsing naar
Skoetari oi Wakma aan te vragen,
daar hij op het oogenblik Essad pas
ja niet als minister missen kon.
lit antwoordde, dat ik ingevolge
do 'besluiten van de conferentie van
Londen op dezen post was geroepen
on uriet cm ©venplalataing Vrat
kon. Ik kou echter aan de bevden
von den Mbret gehoorzameai.
Ba Mbret zeide, dat hij ikm bij
zichzelf moeót overléggen en beste!do
mij tegen halftion weer in de konak.
Ik vertelde di zaak aan den Oos-
tenrijksclien gezant von Löwentlial.
1 Dezo moet naar de konak rijn ge
sneld eu van den Mbret mijn herstel
ei- - onimandant van Durazzo t» het
ontslag VSn Essad pasja Hebben ge-
ei&cht.
Von Löwenlhal moet daarbij heb
ben gedreigd, onmiddellijk het Oos
tenrijksche oorlogsschip te laten weg-
s'oomcn. al» d Mbret niet toegaf.
De Mbret gaf toe, Ik ging naar Essad
pasja en zei hem, dat ik nog steeds
commandant van Durazzo was en de
Mbret zijn ontslag had aangenomen;
ik eischte van hem, omdat hij thans
een particulier persoon was, alle wa
penen te leveren. Essad weigerde dat,
maar gaf een van zijn diens ren bevel
mij to vergiftigen. De bediende wei
gerde en werd toen door een anderen
bediende op bevel van Essad doodge
schoten".
In den nacht na dez© gebeurtenis-
ui is toen de gevangenneming van
Essad gevolgd.
Een in terview met Essad
pasja.
Kssad pasja heeft zich te Napels
laten interviewen. Hij zei o.a.
„Wat do prins gedaan heeft is een
kinderachtigheid; hij is ook nog in
zijn leerjaren ate vorst.
lit hield veel van den prins. Ik ben
ook thans nog van meaning, dat
Europa in hein een goede keus heeft
gedaan Ilij ls jong, verstandig ©n
ontwikkeld. Maar hij kent zijn vak
nor? Wet. Toch zal ik hem geen moei
lijkheden in den weg leggc-n. Bi heb,
toen ik uit Albanië vertrok, nyjn
woord gegeven, dat ik hem niet zon
hinderen en zonder zijn verlof niet
terugkeeren."
„Maar de vorst moet toch ernstige
redenen hebben gehad om u die be
lofte af te nemen. Er is verteld, dat
ondanks zijn verzet, tegen do
Épiroten wildet oprukken."
Daarop antwoordde Essad met le
vendigheid: „Dat is ©en dwaling. Ik
heb met medeweten van den vorst
soldaten uitgerust. Wij hadden zelfs
afgesproken, dat de vorst als het
oogenblik daan oor aangebroken was
t© paard zou stijgen om zich met mij
a-ui het hoofd der troepen te s:ellen.
Dat wij nog niet uitgerukt zijn lag
alleen daaraan, dat onze soldalen
noc.' niet voldoende uitgerust waren.
„Gij hebt den vorst beloofd zonder
zijn goedkeuring niet naar Albanië
terug t© keeren. Maar als hij nu ont
tiroond wor«U?"
„Ja', antwoordde Essad lachend,
dan zou do afspraak niet meer gol
den".
En li j vervolgde: „De prins heeft
niet geheel en al schuld. Hij heelt
moed betoond door den lioon van
Albanië to aanvaarden. Bij ons was
nog alles te d-oen, wij hadden geen
leger en geen geld. Met de organisa
tie van het leger waren wij bezig ©n
het geld, dat ons beloofd was, is nog
uitgebleven. Het was met gemakke
lijk om bij dien stand van zaken to
regeerei). Maar deze periode van on-
ze~geschiedenis zal spoedig uit zijn".
„Wilt gij daarmede zeggen, dat gij
weldra weder naar Albanië zult te
rug keeren'.
Do slimme Albanees liep echter
niet in de hem door den coirespon
dent gesteld© fuik en antwoordde:
„Do vorst heeft mij bij zijn vertrek
goede reis en goede gezondheid toe-
gewenscht. Ik zal mij wel wachten
om hem kwaad toe te wenschen. Het
dient editor gezegd, dat hij mij on
rechtvaardig heeft behandeld en on
rechtvaardigheid brengt nooit ge
luk".
Essad pasja blijft, volgens de be
richten uit Napels, nog steeds vol
houden dat het vurige laster is, dat
liij het pian zou hebben gevormd om
een samenzwering op touw te zetten
tegen den vorst van Albanië. En toch
had hij t© Triest reeds postzegels la-
ton maken met zijn portret en het op
schrift „Albanië" m Turksche lettors.
Do poiitie t© Triest kwam dit to we
ten en legde beslag ©p de postzegels
en de autoriteiten stelden de A.ba-
nc©jch© regeering in kennis met de
gedane ontdekking, waarop do ont
maskering van Essad volgde.
Allerlei
De Hom© Rul e-w et aangc-
nom en.
Do derde lezing van de home rule-
wet werd Maai dag in 't Engelsche
Lagerhuis behandeld.
Bojkh Law, de leider der unionis
ten, stelde de oppositie voor niet tot
besprekingen over te gaan, daar een
doliat toch nutteloos zou zijn.
Do wet werd daarop aangenomen
met 551 tegen 274 stemmen.
Van een beleoging nadat die uit
slag der stemming was medegedeeld,
viel zoo goed als niets te bemerken.
Do naüonulister. juichten en begeleid
den later den ambtenaar, die d; wei
naar het Hoogcrhuis bracht.
Asquith sprak de hoop uit. dat do
wijziging dor wet zou leiden tot over
eenstemming. Wordt deze echter niet
bereikt, dan zullen in het wijzigings-
ontwerp do door de regeering reeds
aangebeden concessies toch worden
belichaamd.
Het Huis is uiteengegaan tot 9
Juni.
Verkiezing voor het
Engelsche Lagerhuis.
Bij de lutftChemijdscke verkiezing
to Ipswich werd gekozen de unionist
Ganzoni met 64<ri> s4emmen.
Op ui.nister Masteiman waren uit
gebracht 5874 en op den socialist
Scurr 895 stemmen.
(Bij do laatste verkiezing in 1910
werd do iiberaal gekozen met een
meerderheid van 344 stemmen boven
den unionist.
De verkiezingen in België.
Aan 't Hbld. wordt gesuild:
ln de grootste kalmte hebben Zon
dag de verkiezingen voor de Twe"."dc-
Karoer plaats gehad. Nergens is de
orde verstoord gewordeai. Toch is de
strijd ©p enkel© plaatsen vinnig ge-
wewi.
Uit de reeds bekend gewoixien cij
fers blijkt, dat de itogeerimig&partij
1 loost overal is achteruit gegvv tuiTot
zelfs op het Vlaaaxsche platteland
heeft zij een vrij aanzienlijk getal
stommen verloren.
In de provincie Limburg, welk© al
leen door katholieken in de Ka mei-
was vertegenwoordigd, zijn medo
twee liberalen gekozen, die onder-
scheidelük oen drie duizend en een
vljfduTzendfal stemmen" meer Hebben
verkregen dan voor twee Jaar.
Do liberale en social istische oppo
sitie blijkt alles bij elkaar genomen
©en veertig duizend stemmen te heb
ben gewonnen.
De liberale Kamerfractie wint dus
twee zetels op de regeerirozspartiij in
Iimburg, doch verliest er een te
Borgworm ten voordeel van den ro-
ciaiist Wouters, directeur van het
Brussal&cho dagblad „Le Peiple",
zoodat ten slott© de katholieken twee
zetels verliezen en liberalen en socia
listen er elk een meer zullen hebben.
De katliolieke meerderheid is thans
12 stemmen.
Rusland» b u i t e n 1 a n d sche
politiek.
Minister Sasonof zei in een rede in
do Doema o. a.
ln den iaatsten tijd liepen er ge
ruchten, dat de Triple Entente omge
zet zou worden in een verbond. Hel be
lang van deze vormkwestie wordt
schromelijk overdreven. De Triple
Entente heeft hare levenskracht be
wezen, zij hee,ft geen offensieve be
doelingen-, draagt bij tot behoud van
liet evenwicht in Europa en is steeds
bereid om mei het Drievoudig Ver-
lxmd samen te werken.
Rusland tracht met DuitscliJand do
■tradition eel e vriendschappelijke be
trekkingen te onderhouden, tusschem
Rusland en. Oost cn-r ijk- H o-n-gari je
hcerscht overeenstemming van op
vattingen en de verhouding tot ltaiié
is eene van wederzijdsche sympathie.
De rol, die Rusland in her. Oosten
heeft to verullen, is vrede t© brengen
volgens de traditie betoont het onpar
tijdige welwillendheid en verleent het
steun aan allen.
Rusland volgt aandachtig de ge-1
beurtenissen iu Albanië, t© rn-eor daar
genoemd land door anarchie wordt
bedreigd. Da gebeurtenissen en be
langen von de naburige landen raken
ook Rusland en het is bereid Turkije
te steunen.
De jongste ontwikkeling van de Ar
menische kwestie toont de vredelie
vende bedoelingen der Turksche re-
oering.
Jn Perzié zijn, dank zij de vriend
schappelijke samenwerking tusschen
Rusland en Engeland, de rust en or
de hersteld.
Uil Mexico.
Uit Niagara Falls wordt geseind:
De onderhandelaars hebben op
nieuw vergaderd.
Ofschoon de Mexicanen er zich niet
over uitlaten, valt toch uit alles op
to maken, dat er een overeenkomst
is getroffen omtrent de verwijdering
van Jluerta.
Binnenland
REI.IGIEUSE DEMOCRATEN.
Onder voorzitterschap van prof. dr.
Ph. Kohnstamm werd Maandag te
Amsterdam een bijeenkomst gehou
den ter oplichting van ©en rcligieus-
democTO tischen kring.
In zijn openingswoord zette de voor
zitter liet standpunt uiteen van dege
nen die de vergadering hadden bij-
eengcroepen. Do moeilijkheid is steeds
geweest de verhouding tusschen gods
dienst en politiek. Eenerzijds de recht-
sciien, die voor zich het etiquet
„christelijk" opeisehen, anderzijds
het klassieke liberalisme, dat zeer
veel tot verwijding der klove heeft
bijgedragen.
Onze bedoeling is, dus zegt spreker,
de verhouding op een nieuwen grond-
slag te vestigen. Wij weten du liet
intellect alleen niet leiden kan. Het
diepste i:i den mensch is niet het
intellect, maar het geweten. En de
verheldering van he! geweten wordt
gezocht in den godsdienst. Of er on
recht is in deze maatschappij, is das
ook niet een quaes'.ie van het vev-
stano, maar van het geweien.
Nu is het moeilijk een juiste formu-
lcering te geven van ons standpunt.
Men heeft ons op grond van onze cir
culaire de bedoeling toegeschreven,
ccn nieuwe politieke partij aan de
reeds bestaande toe te voegen.
Niets is minder waar dan dat. Wij
zijn overtuigd, dat men religious zeer
dicht bij elkaar kan staan, en in de
practischo politiek zeer veel verschii-
lan.
Het is nog niet mogelijk door juiste
omschrijving one standpunt af te ba
kenen. Wij moeten de oplossing van
het groot© probleem oe verhouding
van godsdienst en. politiek vinden
en die indragen in ons volle. Hot is
noodig daarvoor een vereeniging to
vormen, om over dit onderwerp in hei
openhaar van gedachten te wisselen.
Er zijn ook vragen van godsdienstig
belang, waar de politiek niet buiten
kan blijven. Ter beraadslaging daar
over moeten wij een verenigingspunt
heb lie n, samenwerking zoeken tus-
sohen godsdienstig rechtzinnigen en
godsdienstig vrijzinnigen.
Wanneer in deze vergadering
slechts een basis werd verkregen,
waarop men elkaar zou kunnen ont
moeten. was reeds veel verkregen.
Wij zien wel het einddoel, docii weten
nog niet do middelen. Wat er echter
ook moge gebeuren, hoopt spreker,
dat liet werken der vereeniging en
van dezo vergadering zal strekken tot
heil van ons volk. Wij moeten en
dit is zeer zeker eon gemeenschappe
lijke basis zooken met geheet ons
hart, met geheel ons verstand. Dat
dan ons werken moge strekken tot
eigen heil, tot heil van ons wc;
©ere van lle:n
lliciop ontspon zich een breedvoeri
ge gcdachtenwisseling.
Do vereeniging weid in beginsel
opgericht. Da naam zal zijn „Gods-
uienstig democratische kring".
Er werd de volgende motie aange
nomen van den lieer Joosteii
„De vergadering, zich in beginsel
vereojiigendo met de circulaire van
het ooinitö, de dam bij geveegde bijla
ge en toelichting ©n het ojienings-
wooiil van den voorzitter, goal 'over
tot de orde van den dag."
Do voorzitter stelde voor, aan het
voorloopig coonilë (bestaande uit do
heeren dr. J. D. Bieren» de liaan,
dr. 11. Brugmans, mevr. H. van Emb-
den—De Ridder, dr. F. II. Fischer, G.
Topma, dr. J. H. Gunning, dr. G. J.
Hooting, F. ill. G. van Iterson, dr. Ph.
Kohnstamm, A. Roest Crollius cn A.
C. Schade van Westrum) toe to voe
gen de hoeren prof. mr. Scholten. dr.
II. T. Colenbrander, dr. Slotemakef
do Bruine, A. Harmsen en dr. II Th,
de Graaf.
Dit werd goedgekeurd.
Later tal een definitief bestuur ge
kozen worden.
STANDBEELD JAN DE WIT.
In zijn vergadering heeft het com!
tó voor een standbeeld van Johan de
Wilt te 's-Gravenhag© besloten, de
vervaardiging daarvan op t6 dragen
aan den heer Frederik Engel Jeltse-
ma, beeldhouwer te Scheven ingen,
naar een door hem op uitnoodiging
van het comité ontworpen c-n door dit
comité goedgekeurd model.
Het standbeeld zal behoudens goed
keuring der Overheid, verrijzen op
de Plaate te 's-Gravenhage, binnen
uiterlijk twee jaren
RAMP AAN DE FRIESCHE KUST.
Het Comité voor Friesland ter zake
van de stormramp aan de Friesche
kust op 19 Mean 1913 zendt ons een
rekening en verantwoording, waaruit
blijkt, dat ontvangen is in het geheel
5.1)58.401/2; dat is besteed aan uit-
kceniigeji in geld voor ƒ383.62, aan
werkloonen wegens het opvisscben
van verloren gegane fuiken ƒ8825,
aan goederen, die aan 172 visscliers
werden verstrekt, 14.874.571/2, aan
eenige andere uitgaven, als bezurg-
loon, drukwerken enz. 266.42, waar-
ai een saldo van 45.54 overschoot.
NEDERLANDSCHE OORLOGS
SCHEPEN NAAR LONDEN.
Naar de Londensche „Morning
Post" meldt, zullen de Nederlandsche
torpedobooten G. 2, G. 13, G. 14 en
'l'angka omstreeks 1 October a s. de
haven van Londen bezoeken.
CONGRES VAN R.-K. POST
BEAMBTEN.
In Den Haag werd het 8ste Con grot
an den Ned Bond van Post-, Tele
graaf- en Telefoonpersoneel St. Perrus
gehouden. Hel opdragen van de II.
Mis had in de kapel van het gesticht
Groenenstein plaats, zoomede de wij
ding van het nieuwe vaandel van do
feestvierende afdeeling (Den Haag)
die zijn tweede lustrum viert
In optocht trok men, waaraan deel-
imen 20 R.-K. Haagsche organisaties
i 43 afdelingen van den R.-K. Post-
bond met groot aanto! vaandels van
het gebouw van den R.-K. Volksbond,
naar het gesticht Groenenstein.
De bijna een kwartier iange stoet
mcbrvond veel belangstelling. Da
wijding van het vaandel werd o.m.
bijgewoond door den directeur gene
raal der Posterijen, Jhr. G. A. A. Ai
ling von Geusau, de Kamerleden Van
Vuuren en Jhr. I. B. D. van don BercU
ui Heemstede.
De middagvergadering word ge
opend door den heer J. N Maury,
voorzitter van het Plaatselijk coniiió
v. d. Katl). Sociale Actie; een feest
rede werd uitgesproken door Mr. D.
J van Best, Lid der Tweede Kamer,
die een terugblik wierp en de moei
lijkheden schetste waarmee de R.-K.
vakorganisatie te kampen had en
vooral die der ambtenaren, en aan
spoorde om op den ingeslagen wc-g
voort te gaan. Aan bet einde der ver
gadering werden door den heer B. A. J.
M. baron van Voorst tot Voorst, eere-
uorzüter van het feestcomité, de prij
zen uitgereikt, behaald voor vaandels
in den wedstrijd door organisatie»
buiten den I'ostbond staande.
Des avonds werd het vaandel door
Pater Duynstee uil Amsterdam over
gedragen. D© feestvergadering werd
opgeluisterd door zang, looneel en
muziek.
SOC.-DEM. ONDERWIJZERS-
CONFERENTIE.
We lozen m „Het Volk"
De bijeenkomst van sociaal-demo
erotische ouderwijzers, die te Utrecht
j gehouden, was zeer druk bezocht.
Aanwezig waren een 200-tal s-xiaul-
deiuocrutisclie onderwijzers eu on
derwijzeressen uit bijna 40 verschil
lende plaatsen uit alle dealen van liet
land.
In de ochtendzitting werd o. m. ver
slag uitgebracht van de conferentie
van het comité, bestaande uit do hco-
rcu Van Dol, Van Eizinga, Hoogland,
Joosse, De Moor. Nieuwemiuisen, Os-
sendorp, Posthumus, Thomassen en
Tliijsseii, met hel Partijbestuur der
S. D. A. P
Naar aanleiding van deze conferen
tie waren door dit comité enige con
clusies vastgesteld, die )v u.mdens een
geringe wijziging wei „„..geno
men. Do vastgesteld© conclusies zui
len als leiddraad kunnen dienen voor
een eventueel te hcudon tweede con
ferentie met het Partijbestuur.
Do mhldagzitting werd besteed aan
do bespreking dor vraag, wolk© tak-
tick de sociaal-democratisch© ondor-
wijzers moeten voeren in den Bond
au Neil. Onderwijzers.
Mot bijna algemeene stemmen ver-
eenigde zich de vergadering met een
uitvoerig© beginselverklaring en een
voorstel in zake taktiek, ontworpen
door het comité.
Do beginselverklaring luidt als
volgt;
„De sociaal-democraat acht het zijn
plicht al zijn werken en streven
dienstbaar te maken aan de verkrij
ging der socialistische samenleving.
„Hij ziet in alle huidige maatschap
pelijke instellingen hel klasse-karak
ter van het Kapitalisme ook T volks
onderwijs vertoont zich als een af
spiegeling der kapitalistische klassen-
maatschappij. l>e verheffing en ont
wikkeling van de volksschool staan
in onmiddellijk Verband met de ver
heffing der prolcturi'irsklassel»et
einddoel dezer omwikkeling, de alge
meen© volksschool met gelijke rech
ten voor alle kmdereu, zal sle-clus be
reikt "worden met en door do volledige
vrijmaking van het proletariaat.
„Do arbeid van den .sociaai-deiuo-
cratisclien onderwijzer in zijn vak
organisatie wordt beheerscht door
bovenstaande beginselen. Hij erkent,
dat do vukvereeuiging der onderwij
zers een organisatie is, gegroeid uit
do burgerlijke maatschappij, daarin
strevend naar verbetering van onder
wijstoestanden, maar tevens van
daaruit medewerkend aan de verkrij
ging der algemeene volksschool.
„Eenerzijds is het dus zijn plicht,
niet kracht en ijver don strijd to vo©
ren voor vei beteringen binnen hoi
raam der huidige maatschappij. An
derzijds behoort hij al datgene na U
streven, wat direct of indirect leider,
