HET PARLEMENT VAN GROOT-NEDERLAND TE HAARLEM.
DERDE BLAD.
HAARLEM'S DAGBLAD
OM ONS HEEN
NO. 1950
Nabetrachting van den
gemeenteraad.
Zomcrzitling. Absent: In de zaal
een half dozijn leden en op de agenda
belangrijke onderwerpen. Het had
dan ook, met den bosten wil van de
wereld, niet tot half zes kunnen du
ren, wanneer er niet een zitting met
gesloten deuren van. een paar uur
tusschen gekomen wa3.
De heer Joosten kon niet gedaan
krijgen, dat de filterwerkers, die van
de eerste in de- tweede klasse
plaatst werden, hun loonsverhoogirrg,
met terugwerkende kracht, zagen in
gaan op 1 Januari 1914. En een 60-tal
bewoners van de Jansslraat konden
evenmin bewerken, dat ln een
dcclte van die straat het dubbel spoor
van de E. N. E. T. door enkel spoor
wordt vervangen, De quaestie scheen
wat ingewikkeld, omdat adressanten
deze voorwaarde wilden verbinden
aan een nieuwe concessie voor de E.
N. E, T. van een zijlijntje Rozen
straatviaduct Kenaupark, maar af
gescheiden van het feit, dat B. en W.
deze twee zaken niet wenechlen saam
te koppelen, kon daar toch geen spra
ke van wezen, omdat de Raad inmid
dels de gevraagde concessie al afge
wezen heeft,
liet is inderdaad niet wenscheüjk,
dat er dubbel spoor ligt op de plaats,
1 die, do adressanten bedoelden, maar
het argument van R en W. dat er al
een gedeelte enkelspoor is en het niet
gcwen-scht kan zijn, nog meer enkel
spoor te leggen, is ook niet zonder
beteekenis. Natuurlijk is overal dub
bel spoor voor een gcregelden dienst
verreweg het best en enkel spoor
daarvoor altijd een belemmering. Het
verzoek werd dan ook zonder hoofde
lijke stemming afgewezen, adressan
ten mogen zich troosten met de mo
gelijkheid. dat mettertijd de Balcenes-
sergracht kan worden gedempt en de
geheel e tramlijn daarover omgelegd.
Die troost is mager, want tot de dem
ping van deze gracht is nog niet
eens besloten en of de Raad dit over
blijfsel van oud-Haarlem aldus zal
ontsieren, staat zeker niet vast.
Gi'ooter succes hadden bewoners
van de Kruisstraat, gesteund door
de I-Jandelsvereen-iging, met hun re
quest om het dubbel tramspoor van
'de Nassaustraat tot de Krocht weer
in enkel spoor te veranderen. B. en-
W. stelden voor, dit in te Willigen en
terecht, want de toestand was er on
houdbaar, voor de bewoners van dit
gedeelte en voor de publieke veilig
heid. Het volhardend pogen van deze
Kruisstraters wordt nu beloond,
want de Raad kon zich met de ver
andering vereenigen.
Wat leven we toch snel! Nog geen
twee jaar .ia 't ge-leden, toen twee
partijen elkaar bestreden over de
vraag, of de tram door 't midden van
de stad zou loopen zooals ze nu doet,
dan wel op eu neer, zooals de oude
paardentram, met overal dubbel
spoor. En nu wordt, zonder dat er
een Raadslid zelfs maar over kikt, be
sloten de proef te bestendigen.
Inderdaad kon daar weinig bezwaar
tegen zijn. 1-Iet oogenschijnlijk ge
vaarlijke kruispunt Gierstraat, Doel-
slraat, Groote Houtstraat heeft tot
geen enk-el ernstig ongeluk aanlei
ding gegeven. Niet omdat deze drie
sprong niet moeilijk zou zijn-, maar
omdat iedereen, wetend dat er gevaar
dreigt er de grootste voorzichtigheid
in acht neemt. „Ongelukken," zoo
zegt men, „komen het meest voor op
ongevaarlijke punten."
Er blijft een bezwaar, maar ik geef
toe dat het gering is. Vreemdelingen,
ooi: Nederlanders, die niet welen dat
-de tram heen een eenigszins anderen
weg volgt, dan terug, raken daarmee
licht in de war. Voorlichting van de
conducteurs kan dit evenwel groolen
deels verhelpen. Overigens zal do ge
meen te hoe eer hoe beter een soort
vluchtheuvel moeten maken tusschen
tiet Verwulft en de Ged. Oude Gracht.
Menschen, die daar op de train uit
de Koningstraat wachten, weten bij
liet drukke verkeer dikwijls niet waar
zij heen moeten, hetgeen door de
kruising van de tram naar de grens
van O verveen nog veel erger gewor
den is,
Hij een voorstel tot verkoop van
een stukje grond aan een bewoner van
hel Teylerplein, die, naar de heer De
Breuk mededeelde, met bouwen ver
der gegaan was dan hij mocht, criti-
st-erde de heer Van de Kamp de on
voldoendheid van het bouwtoezicht in
dit geval. Maar dergelijke tekortko
ming behoeft uit het gebeurde niet te
Worden afgeleid, liet bureau van
Openbare Werken zet den grond uit,
Bouw- en Woningtoezicht meet dat
niet meer na en de vergissing bleek
pas, toen de landmeter het terrein
kwam opmeten. Heeft nu O. W. bij
het uitzetten een vergissing begaan,
is bij het bouwen, volkomen te goe
der trouw een foutje gemaakt? 't Is
niet meer uit te maken, want men
moet niet vergeten, dat een opper
vlakte van 6 vierkante meters zóó ge
ring is, dat men 't nauwelijks kan
zien.
In elk geval is de sop de kool niet
waard en de zaak door den verkoop
van den grond geregeld. Hoewel na
tuurlijk in beginsel, zulke dingen niet
moeten voorkomen.
Terwijl de plannen 'tot grenswijzi
ging allengs weer voor den dag ko
men, gaat de gemeente Haarlem
voort, met gas, clectricileit en water
aan de buren te leveren. Nu zal
Spaarndam duinwater krijgen. Het
schijnt een overeenkomst vol moei
lijkheden te zijn geweest. Spaarndam
is een kleine gemeente, met zeer be
perkte draagkracht, zoodat zij alléén
een dergelijk contract niet aankon
Het Rijk zal met een renteloos voor
schot moeten bijspringen en een deel
van Schoten, waar de Spaarndam-
sche aanvoerbuis doorloopt, zal mee
worden aangesloten, zoodat de op
brengst van die perceelen in minde
ring komt van de garantie, die
Spaarndam aan Haarlem moet geven
en die neerkomt op een tiende van
de kosten der werken, die voor deze
leverantie door Haarlem moeten ge
maakt worden.
Het is niet gemakkelijk, aan een
kleine gemeente zulke voordeelen te
verschaffen, omdat zij die zoo moei
lijk betalen kan en juist daarom is
het een -woord van gelulcwensch aan
Spaarndam's gemeentebestuur waard,
dat de zaak haar beslag heeft gelere
gen. De nieuwe burgemeester, de
heer Von Fridagh, blijkt daarin een
goede stuwkracht te zijn.
Ziehier dus een vooruitgang. Is
het altijd dikker worden van" een ste
delijke politieverordening een voor-
of een achteruitgang?
Dit is wel zeker, dat de dieren voor
j nieuwste aanvulling erkentelijk
zullen wezen. Trekdieren, die won
den hebben op plaatsen waar 't tuig
drukt, die kennelijk ziek of kreupel
zijn, of die in 't algemeen in een toe
stand verkeeren, welke hen voor hun
werk ongeschikt maakt, mogen geen
arbeid verrichten. Wie het hun toch
laat doen krijgt hoogstens ƒ25.—
boete of 6 dagen hechtenis en wie niet
zorgt, dat op wegen, die door vorst,
ijzel of sneeuw glad zijn geworden,
de paarden scherp slaan, kan een
boete van ƒ10.oploopen. Vast zou
den de arme dieren, die door deze ver
schillende ongemakken zoo vaak ge
kweld worden, als ze 't wisten een
hartelijken poot geven aan de veree-
niging tegen het mishandelen van die
ren, die lot deze verbetering het ini
tiatief nam.
Ten slotte een oratio pro domo. Bij
de rondvraag heeft Mr. Hearkens
Thijssen een breed opgezet betoog go-
houden over een door ons geplaatst
bericht betreffende de Raadscom
missie voor de winkelsluiting. Het
bericht zelf zou onjuist zijn en op
een verkeerde manier influenceer en
de heer Thijssen wenscltle als lid van
deze Commissie zijn volle vrijheid te
behouden.
Hoewel na deze redevoering de
geheele Raad zweeg wil ik tot
gced begrip der zaak wel
eens herinneren aan het bericht
in- quaestie in ons nummer van 17
Juli j.l. Daarin wordt meegedeeld do
conclusie van een concept-rapport
de betreffende Commissie. De heer
Thijssen zeide nu in den Raad, dat er
nog geen sprake was van een rapport,
maar van een avant-projet.
Wie nu nift't overbluft wordt door
voorden zal moeite hebben het ver
schil te vinden. Concept-rapport wil
zeggen ontvverp-rapport en avant-
projet beteekent voorontwerp. Men
zou zeggenbroertje met zusje.
Dat door dit bericht zou worden ge
ïnfluenceerd is oen fraaie rhetorische
wending, maar zonder beteekenis. Ze
is zelfs, wanneer er influenceeren op
de leden der Commissie mee bedoeld
wordt, voor dezen niet heel vleiend.
Alsof deze hoeren geen vaste overtui
ging zouden hebben, in wankelbaar
evenwicht zouden verkeeren. En wie
zou de vrijheid van den heer Thijs
sen willen bedreigen? Wij niet! Nooit!
Hij leve vrij I
De heer Thijssen geeft ons een klein
lesje dit ons bericht is geen voor
beeld van de beste journalistiek en
hij hoopt, dat liet niet meer voor zal
komen. In de eerste plaats wil ik den
heer Thijssen geruststellen wanneer
hij van alles op de hoogte was, zou
hij zich over onze journalistiek niet
meer ongerust maken. Maar nu hij
onze redactie, natuurlijk tot haar
bestwil, lesjes geeft, wil ik uit pure
erkentelijkheid, niet achterblijven
en hem wederkeerig een lesje
geven, namelijk in goede vor
men. Toen de heer Thijssen in ons
nummer van 17 Juli een bericht vond,
waarlegen hij meende bezwaar te
moeten maken, had hij dat moeten
doen per ingezonden stuk aan "ons
blad en niet in een Raadsvergadering,
vvaur wij hem niet antwoorden kun
nen.
Evenals de heer Thijssen hoop ik
„dat het niet meer voor zal komen."
Bij onze Vlaamsche sasten thuis.
(Eerste Reek" s).
Esi MaatscbappUenman.
Antwerpen, 26 Juli 1914.
Hier maakt de politiek alles ka
pot, had Frans van Laar, de secreta
ris van den Antwerpschen tak van
het Nederlandsch Verbond en „in
richter' van heit vorige (32ste) Taai
en Letterkundig Congres me gezegd.
Dat de menschen hier-te-lande veel
aan politiek doen, zag lk Zaterdag
avond op de Meirplaats en Keizers-
lei, de breede wegen die het Hoofd
station met de oude stad verbinden
en waar het door de talrijke groote
café's des avondb vroolijk Lichlt en
leven. is.
In den motregen, die hier nu al een
dag óf vier afwisselt met slagregens
en maar een enkel uurtje zonne
schijn, holde omstreeks tien uur een
man met een Uoogen stapel kranten
onder den arm langs de cafés met
luide gillen uiitefcootcnd: C'est la
guerre! La guerre en toute Europol
't Was een man, die een pak „speciale
edities' of Vlaamsche-r: „byzondere
uitgevingon" van 'het blad „La Mé-
tropole' had 'bemachtigd en daarmee
zijn zaakjes deed. En goed deed ook!
Want elk nummer, dat hem nog geen
5 centimes had gekost 't geen de
prijs is van eon los nummer ver
kocht hij nu voor tien centimes. Het
was merkwaardig om te zien, hoe de
man telnens in zijn vaart gestuit en
omringd werd door een menschen-
memagte van de straat en uit de café's
stormende, om nieuws te bemachtigen
over het Oostenrijksch-Servische ge
schil. Zoodra er een hoopje menschen
om-hem-heen-stond, smeet de kran-
tenverkoopcr zijn pak neer op eon
droog straatplekje, onder cm zon-
zeil van een café, of in een winkelin
gang, zette er z'n oenen voet op, om
't wegwaaien te voorkomen en kegon
uit te deelen: „La Métropole, est sou-
Ie, messieurs!" huilde de man: „La
guerre en Europe? De quoi? Oui
monsieur," tegen een ongeloovigo
i Dat doet kwaad aan de Vlaamsche
I zaak! Dit is ongetwijfeld.
Alle maatschappijen (vereenigin-
gen) doen hier aan politiek. Van wel
ken aard de maatschappijen ook zijn,
buiten de politiek kunnen zij zich niet
houden en dat bederft alles. Het Ne
derlandsen Verbond is. het eenige
lichaam, dat er niet aan doet, had do
schrijver van den AntwerpsChen tak
van het Verbond er triomfantelijk bij
gezegd, Dat is geen wonder, want het
Verbond is zijn lust en zijn leven.
'k Vond hem aan z'n schrijftafel in
zijn huis aan de Juliaan Dillenstraat,
met een reuachtig register voor zich:
't Stamboek van het Nederlandsch
Verbond, waarin hij met gretige plei-
zierïgheid aan het leden bijschrijven
U vindt me nu hier voor 't Ver
bond wérken, en als ge om twaalf uur
komt, doe 'k dat nog. Als ik van
school kom dat is 's zomers 4 uur
dan zit ik tot 12 uur voor ons Ver
bond te werken, 's Winters, wannéér
'k nog een avond-teekencursus geef,
dan gaat 't niet zoo goed meer, orn
dan nog aan 't werk te gaan, maar 't
moet, dus doe Tc het.
De omgeving van dezen jongen man
teekent ook den arbeid, waaraan bij
al zijn vrijen tijd geeft: De schrijf
machine en de kopieerpers, do bussen
voor do lieder-avonden op den schoor
steen, een kast vol vlugschriften en
Neerlandia's, de archiofdoozen, die
al de schrifturen van het vorige Taai
en Letterkundig congres bevatten,..,
alles Nederlandsch Verbond,
Als onderiMjsman,
Mei z'n eene knie rustend in de sa
menvouwing zijner handen en zijn
anderen voet tusschen de sloelpek-
lcels gewrongen, zit hij me in een
blijkbaar geliefkoosde rust,houding
van zijn leven te vertellen. Daarover
valt nog niet zoo heel veel mee te
deelen, want Frans van Laar is nog
een jong man31 pas: hij is in 't jaar
1883 hier te Antwerpen geboren, heeft
te Gent voor onderwijzer gestudeerd.
Toen de Normaalschool daar hem
JC.P.
FRANS VAH LAAR.
cn hem overdonderend
re su'r tonte la monde.
Men greep hem de kranten uit de
hand en ging staan lezen, 't Was een
oud nummer van 'bet blad met onder
den kop een inlasc'h, met drie-vingers-
diklce letters: C'est la guorre! La Ser
bia refuse Lambassadeur autri-
chien quitte Belgrado La Serbie
mobilise. En dan in de eerste kolom
stonden in 17 vetgedrukte 'regeltjes
deze opschriften uitgewerkt. Overi
gens was alles in deze courant reeds
bekend nieuws.
Maar handig maakt de kranten
directie met een twintig regels nieuws
een speciale editie. Dat is loanender
dan onze gratis-bulletins voor de win
kelramen.
Daar men die bulletins hier niet
kent, worden de speciale edities in
tienduizenden exemplaren tegen goe
den prijs verkocht. De man had geen
kranten genoeg. Telkens holde hij om
nieuwe pakken en stoof er weer mee
langs de straat, gejaagd uitdeelend:
C'est la guerre en grappend-rauw er
tusschen Vlaamschend; „Aurlog au-
wer 'iel de wie'reld, menterenl"
Meer mannen kwamen hem helpen
kranten verkoopen. In den boekwin
kel naast het groote Hotel-Weber",
ir men tot 12 uur allerhande kran-
zelfs één Nederlandsche
kan koopen, deed men 'spijtig, had
men geen speciale editiesl N'en
goeden truc van die gazette! mompel
de een heer, de „Metropol©" prijzende.
Zoo ging het tot laat door! Om
twaalf uur zag 'k een krantenkiosk
op de Meirplaats omdromd met men
schen, die over elkaar reikend de
nieuwe nummers van de stapels
trokken.
Nu, Zondagmorgen, brult men op
de Groenplaats, terwijl in do muziek
tent de eene vereoniging na de andere
deelneemt aan een prijskamp, alweer
van „la guerre". En ook nu wéér
worden do bladen gretig verkocht.
De hear Van Laar had dus geen
ongelijk, toen hij me vertelde, dat de
Belgen zoo belangstellend waren ten
opzichte van de politiek. Evenwel het
meeleven in de buitenlandsche staat
kunde doet minder kwaad, dan liet
aan-binnenlandsclie-politiek doen.
Want de partijtwisten zijn hier aan
orde van den dag en feller, veel
vinniger beartikelt men elkaar en
scheldt don tegenstander de huid vol.
La guer- z'in onderwijzersdiploma gaf, deed hij
„exaam" voo'r den twee-jarigen ver
volgcursus aan die school, die voor
het Belgische M. O. opleidt.
Dat is bij ons niet, zooals bij u
in Noord-Nederland, legde de heer
Van Laar uit. Bij u wordt men mid
delbaar 1 eeraar in een bepaald vak;
maar hier niet. In België wordt men
leeraar in de letterkundige vakken,
of leeraar in de wetenschappelijke
vakken, welke laatste de exacte we
tenschappen omvatten.
De letterkundige vakken, die er on
derwezen worden zijn veel talen met
haar letterkunde, kunstgeschiedenis,
enz. In 1904 slaagde ik voor mijn eind
diploma en werd nog in hetzelfde
jaar aangesteld als leeraar aan rle
Stads-middelbare 'school te Antwer
pen, wat ik nog ben. Bij deze scholen
zijn ook gewone lagere scholen. De
middelbare curöus duurt drie jaren.
Neen, antwoordde hij me op
een tusschenvraag, dat middelbaar
onderwijs is niet gelijk aan uw meer
uitgebreid lager onderwijs. Dat heb
ben we hier ook ia de z.g. lagere
hoofdscholen, of scholen van den vier
den graad. Het gewone lagere onder
wijs noemt men hier ouderwijs van
den eersten tot den derden graad. De
eerste graad omvat de eerste en
tweede klasse van de lagere school, de
tweede graad de derde en vierde klas
se en de derde grauu ue vijfde en zes
de klasse. Dut is dan bij het openbaar
onderwijs. Daarbij wordt wel een
cursus in den godsdienst gegeven,
maar men is vrij dien cursus al of niet
te volgen. Dan is er het confessioneele
onderwijs en de volmakingscursus-
sen, waar tulen en allerlei andere
vakken onderwezen worden. De klee-
dersnijderscursussen b.v. worden hier
druk bezocht.
Voor ik op de normaalschool te
Gent kwam, heb ik nog op het athe
neum gegaan, dat is uw gymnasium.
Daar worden, evenals in Nederland,
de oude talen onderwezen. „Ilurnani-
teiten" noemen we die en ook de mo
derne talen, die we de „moderne
humaniteilén" heeten. Dan natuurlijk
ook do verschillende wetenschappen,
zooals bij u to lande,
In den strijd.
Mijn liefde voor de Nederland
sche iaat dagteekent al van de paar
jaren, die ik op het atheneum door
bracht. Daar was Pol de Mont leeraar
in het Nederlandse}*. Dat is een „ver
schrikkelijke" flamingant, zei de heer
Van Laar mot voldoening, en hij heeft
verschrikkelijk veel flaminganten ge
vormd t Honderden Al zijn leerlin
gen bijna worden flamingant. Ik ken
er geen tien, die het niet geworden
zijn. Met Antoon Moortgat, die drie
jaar geleden gTiffier van de Handels-
kamer van Antwerpen werd, heeft hij
degelijke werkers gevormd. De Hol
land sche letterkunde werd er bestu
deerd, do sagen gelezen, poëzie, voor
gedragen en vooral op de goede uit
spraak gewerkt. Dat heeft -de liefde
voor het Nederlandsch opgewekt.
Aan de normaalschool te Gent,
waar 'k eerst van m'n 15de tot mijn
19de jaar en toen van m'n 19de tot rn'n
21ste geweest ben, hadden we een
maatschappij „De Vlaamsche Bond'
noemden we die vereeniging, maar
officieel heette zij „Bond ter bestu
deering van de studie der Nederland
sche taal", 'k Was er eerst secretaris
en la Ier voorzitter. We kochten boe-
Icon, om te lezen. Vooral Vondel lazen
heel veel. We werden echte fla
minganten, jonge strijders. Last met
de sc-hool-overheden hadden we niet
veel, al kwamen die wel tusschen-
beideil als we te veel flaminganten-
bladen binnensmokkelden.
Een typiek staaltje gebeurde er.
Eenige Franschgezinde jongens sticht
ten tegenover den Vlaamschen Bond
een „Société pour la culture de la
languo Frangaise". Wij hadden er het
land over en we wilden die Fransche
vereeniging ineens kapot maken. Dan
deden we ditwe maakten 0113 met
z'n vijf-en-twintigen, allen Vlamingen,
lid van de „Société". Nu, dat konden
zij niet beletten en toen we lid waren,
hadden we de meerderheid, want de
Franskiljons waren maar met hun
zevenen of achten. Toen waren weer.
We stelden eenvoudig voor, om do
maatschappij op te lossen, vermits
aan onze school een vereeniging tot
ontwikkeling der Franscbo taal geen
réden van bestaan had. En we hieven
den bond op
In Gent ben ik lid geworden van
het Nederlandsch Verbond. In die
jaren beteekende dat nog niet veel. To
Antwerpen waren een honderd leden;
nu heb ik er hier in m'n boek al 614
staan
„Do Vlaamsche Bond" heeft in Gerit
goed gewerkt in Antwerpen bestaat
er aan het Atheneum ook een „Vlaam
sche Bond", die heeft in de eerste
jaren veel tegenkanting gehad, De
jongens, die lid waren, werden „aan
do deur gegooid" en voor 2, 8, zelfs li
dagen uitgesloten.
Nu is er weer een moeilijkheid
tusschen den prefect (directeur) en de
jongens. De heer Ixios, die prefect van
de school is, is lid van het Algemeen
Nederlandsch Verbond, maar de
moeilijkheid voor hem is, dat er ook
weer een Fransche vc-reéniging tegen
over de Vlamingen staat. Dat geeft
natuurlijk ruzie en nu is aan de beide
vereenigingen verboden, om buiten
de school te vergaderen. Ik kan daar
niet zoo over uitweiden, maar de
Vlamingen en de Franskiljons geven
er c-lk een krant uit. Die moet u maar
eens lezen en dan weet u er alles
'van."
De scholieren in strijd.
Tk heb hier voor rno liggen: „Recht
uit", kosteloos blad verschijnt als
het past tweede reeks no. 1 „Orgaan
van oud-leerlingen vap. het Ant-
werpsch Atheneum" en „La Cravache
parail en cas do nécessité orga-
ne des anciens elëves de l'Athénée
d'Anvcrs" (Le journal nc peut être
vendu).
Bylo Dat is ine 'n krakeel in die
krantjes I Er wordt geen blad voor
den mond genomen, bij bet beoordee-
len van de houding van den prefect,
den hoer I.oos.
Laat k eerst zeggen, wat het geval
is. „In Juni en Juli 1909 beleefde hel
Antwerpsoh Atheneum een beroerden
tijd", schrijft het Vlaamsche m-
schriflje. De heer Libbrecht, prefect
toen ter tijde, krijgt er dan van langs
wegen;, de vrijheidsonderdrukking,
die hij pleegde De Belgische pers
protesteerde hevig on de rust keerde
weer, nadat de prefect- teruggekrab
beld was. Nu is i weer van nieuw-aan
aan den gang. Do heer I.oos heeft
censuur uitgeoefend op do.Nederland
sche literatuur, die in den Vlaam
schen bond wordt voorgelezen, en
daar had men het gaande Op een
Vlaamsche hondszitting protesteerde
een oud-leerling in het bijzijn van den
prefect tegen zijn optreden. ,.De pre
fect, niet verdragende, dat hem de
les werd gespeld door iemand die niet
meer tot het gesticht behoorde, wierp
den opstandeling in kwestie aan de
deur". Daarop verbood hij allen oud-
leerlingen, die tot-nu do "vergaderin
gen van den „Vlaamsehen Bond" en
de „Fédération Beige" inocluen bij
wonen, don toegang tot het Athe
neum,
Voor het Atheneum ging men ver
gaderen. Een oud-leerling sprak de
leden toe en het gevolg was, dat zes
leerlingen waaronder ook de voor
zitter van den Vlaamschen Bond
voor vier dagen van school gestuurd
werden. Gevolgalgemeen» herrie,
verontwaardigde vaders mochten op
do mat blijven staan, een politieagent
postte voor het schoolgebouw en het
Vlaamsche en Fransche blaadje ver
schenen weer, met een nieuwe reeks
nu „dit past".
De toon van het Vlaamsche blaadje
is zoer onverholen.
Wat zegt ge van dit slot van een
sonnet, gedicht door „Chanteclair"
(Fij, gij Vlaming
Nu, alstemblleft, gij braaf perfect
prefect vertrek....
En hoor uw kinderchoor dat zingt
alweer ver
weigert, dan gaan wij buiten het
Atheneum vergaderenBuiten het
Atheneum hebben we maling aan je,
buiten het Atheneum lappen wij je
aan ons zolen, en'dit wol om de goe
de reden, dat jij geen opvoeder bent,
maar een domme schoolpedant. Aan
jou hebben we allen een cerberus
hond, nooit een geleider"
alle scholen, alle diploma's,
alle titels, zijn maar middelen, oh,
grijze en domme heer Loos, leven is
het doel. c-n alles wat jij in je duffe
lt) ans verstand daartegen beraamt, za'i
niet baten, mijnheer!"
En een ander geeft in het reeds ge
noemde artiekel„Loos als Franskil
jon" den prefect den hartigen raad:
..Loos pas op! De Vlamingen hielpen
u binnen te Antwerpen. „Rechtuit."
opgesteld door Vlamingen krijgt u
wel klein."
verontwaardigde schrijver ver
telt er dan nog het volgende bij over
een geval met een Fronechgezinden
leeraar „Daar is op het Atheneum
een andere kerel (de leeraar!), dio
Behen heet en die in de klas de glo
rie bezingt van al wat Fransch is en
uit Frankrijk komt. Hij spuwt zijn
gal op Vlamingen en Vlaamsche cul
tuur en kunstOm kort te gaan. ver
tel ik u maar in een-en, dat het- blad
„CaroUvs" dit geval aan het licht
heeft gebracht en dat een leerling,
verdacht de inlichtingen over den
heer Rellen verstrekt te hebben, werd
bedreigd met verwijdering van de
school.
,La Cravache" ïs wat welgemanier
dor zou ik haas'! zeggen in haar
optreden, maar haar ..Lettre h
monsieur Loos, vice-president d'hon-
neur de Ja fédération" is 'och toe
schreven in den trant van J'occuset"
Ook daarin krijgt de Eere-onder-voor-
zitter, ce petit bonhomme, er van
langs, omdat hij nu ook om geen
verschil te maken de Fédération
dwars zit. Allerlei wordt hem ten las-
te gelegd, o.a. dat hij een brief ge
adresseerd aan ..La Fédération Bel
teruggezonden heeft niet een
krabbeltje „inconhu" er op, omdat
hij niet de „brievenbesteller van de
vereeniging wilde zijn". En in een ru
briekje: „Nous voudrions savoir
vraagt „Le petit curicux" o m ..pour-
quoi il y a fin agent de police en per
manence devant l'Athénée depuis
quelques jours?" en s'ïl est vrai que
le Ministro a refuse au Préfet l'auto-
risalion de deasoudre la Fédération".
De mededeelingen van den heer Van
Laar hebben mij er toe gebracht waf
uitvoerig te zijn over dit geschil. Men
ziet er uit, hoezeer de strijd alle k'as
sen der samenleving doordringt en op
welke een felle wijze de jongeren al
opkomen voor wat zij hun recht ach-
't Laatste woord staat er voluit zon
der puntjes. Dan vond ik artikelen
over - „Loos als Franskiljon" en „De
tragische dood van den heer Loos,
sludieprefekt bij het Antwerpsoh
gymnasium of wie het gevaar zoekt,
zal in het gevaar vergaan".
Eu wat zeggen m'n bezadigde stad-
genooten van dit liefelijk proza
„Mijnheer Loos dit is ook de ironie
der namen, want een meer zijn eigen
domheid installend persoon, zou
moeielljk te vinden zijn
„Wanneer jij ons de vergaderzaal
ten.
Verleden.
lieden.
Toekomst.
Allen die ik hier ontmoet benijden
ons, Noord-Nederlanders, dat wij zon
maar, alsof 't de gewoonste zaak in
de wereld is, alles in het Hollandsch
hebben.
De tweetaligheid is maar een stapje
geweest in de richting van het doel.
Nu moet men komen tot de een-ta!ig
beid, in tegengestelden zin', als inei
die vroeger had. Toen Fransch, no
Vlaamsch. Van een Vervlaamschinr
der Iloogeschool te Gent verwacht
men veel. o.a. dit, dat het de Vlaam
sche taal in eere zal brengen bij do
aristocratie en de meer-gegocden, om
dat dan het Vlaamsch ook het voer
tuig der wetenschap zal worden
En wanneer dit er niet. door
komt? vroeg 'k den heer Van Laar,
Dan gaat het op besHn.riijke
scheiding aan. Let u goed on,, ai1 k
niet zeg" dat wij daartor ko
men, want wij V •••reren verzetten
ons tegen de v van België in
n Vlaamsch en een Waalsch deel.
Maar ik hoor er aan alle kanten over
praten. Wij in het Nederlandsch Ver
bond gaan het. vraagstuk bestudee
rt. Maandagavond spreekt voor 't
rbond de heer Frans Dekkers over:
'.en 6telsel van bestuurlijke schei
ding". "Wij bestudeeren in het Ver
bond al de vraagstukken die de
Vlaamsche beweging raken. De Wa
len willen bestuurlijke scheiding: wij
niet, maar ik zeg u. ais men oris de
Iloogeschool te Gent niet. geeft, dan
is er veel kans, dat we om gaan. En
als dar. én Walen én Vlamingen dat
illen, dan komt de administratieve
scheiding er.
Dan 7.0u men dus zulk een ver
houding krijgen in België, als van
1815—1830 tusschen Noord- en Zuid-
Nederland bestond, dus één Koning,
maar het land in tweeën geregeerd?
roeg 'k.
Juist in dien geest, antwoordde
de heer Van Laar. Wij zouden krij
gen een eigen Vlaamsch bestuur,
Vlaamsche Rechtspraak, geheel
Vlaamsch onderwijs c-n Vlaamsche re
gimenten naast die der Walen, maar
ij sprak er zijn vertrouwen over uit,
dat de Regeering dit zal voorkomen
door de Iloogeschool te geven en an
dere „toegevingen" te doen, die de
Vlamingen bevredigen zonder dat op
een scheiding aangaat.
Mijn zinspeling op de scheiding van
Noord- en Zuid Nederland bracht het
gesprek daarop. Wat is ai scherpte
van die tijden, weggevaagd. Iloe rustig
konden we er over spreken.
Gul-gemoedelijk gaf de heer Van
Laar toe, dat.het jammer was.
Willem (Koning Willem I) had
niet tot die uiterste maatregelen over
moeten gaan, dan was het nooit zoo
ver gekomen, betoogde hij. Maar de
diplomatie kwam er bij te pas; De
handel van Noord-Nederland en de
industrie van België maakten zulk een
krachtig rijk van de vereenigde lan
den, dat Engeland er een gevaar voor
do toekomst in zag en Frankrijk, dal
meer voordeelen dacht te behalen bij
een scheiding, steunde het Engelschc
kabinet,
Op 21 Juli. het Nationale feest dei
Belgen, is de herdenking vail het feil
der afscheiding, maar de feestdag op
11 Juli, wanneer vVc den Gulden Spo
renslag vieren (de herdenking dus
van de beroemde overwinning %ai
de Vlamingen onder Breidel cn Df
Conlnck bij Groeninghe onder de ma
ren van Kortrijk, waar hot Vlaa mchi
leger 700 gouden sporen van de go
sneuvelde ridders buitma&kten cn dir.
