zijd©*' verschillende mededccliivgen,
die volgens 't blad er op wijzen, dat de
o mval op den Duitschen kruiser „Cu
seüe" gedaan i3 door groot© moderne
Lngelscho onderzeebooten onder be
vel \an Engelsch© officieren en met
Enzelsche bemanningen. De onderzee-
booten zouden roods geruhnen tijd ge
Jolen in de Oostzee zijn gekomen.
Kussen kunnen hot onmogelijk
v. cv t zijn, daar Rusland geen onder
zeeërs bezi* van die grootte en wer
kingssfeer, dat zij op zulk een afstand
van de basis zouden kunnen ageer en.
Sinds eenigon tijd was hec bekend, dat
drie groot© En gel sol ie ond'erzeebooten
in Helsingfora lagen en verdór weet
men, dat eon vierde onderzeeër van
hetzelfde type het vekreer tusschon de
l'insch© kust en de Russische marine-
gteiions in do Ooslzoe onderhoudt.
Volgens het blad waren do Engel-
scha officieren te Helsingfora zeer
mededeelzaam over do wijze waarop
hot him gelukt was in de Oostzee te
komen. Zij vertelden nl. dat zij den
weg door de overvloedig rad mijnen
l©strooido Groote Belt haddon geno
men. Do „onderzeeërs hadden zich on
der de wateroppervlakte gehouden, al
leen mot het bovenste gedeelte van de
periscoop boven water: en zoo
zij eenvoudig in het kielwater een tg©
handelsschepen gevolgd, die mijt
loodsen aan boord hadden. Dikwijls
moesten de onderzeeërs, <*m niet ont
dekt la worden, dalen en wachten tot
dat er weer een koopvaarder kwam,
welke zij konden volgen.
De loodsencommondanfc te Malmö
acht het intueschen onmogelijk, dat
<io onderzeebooton werkelijk door de
Croote Belt zijn gekomen.
ENGELSCHE KOOPVAARDIJSCHE
PEN GETORPEDEERD.
Uit Londen wordt door Reuter go-
Bjind:
Do Duitsche onderzeeboot No. 21
ooorUe het stoomschip „Ben Crua-
clian" van Nortlisliields mot een tor
pedo in den grond.
De bemanning van 21 koppen la te
Fleetwood aan de lerscha kust
land.
Da „Ben Cru-achan" was een klelno
kustvaarder.
Do commandant van de Duitsche
onderzeeboot gaf de equipage tien
minuten tijd on- in de booten te gaan.
L>d bemanning in de reddingsibooten
werden later opgepikt door een smak.
Later heelt dezelfde Duitsche on-
corzeebooi 't Engelsche stoomschip
„Liiida Blanchi van Manchester
naar Belfast, nabij Liverpool in don
grond geboord. De uit tien koppen be
staande bemanning onderging hot-
ïölfde lot als die van do „Ben Crun
chen".
's Avonds kwam te Liverpool een
stoomboot binnen met het bericht, dat
c!e bemanning gezien had, hoe de on
derzeeboot een derde stoomschip in
den grond hoorde.
Uit Fleetwood wordt nog door Reu
ter g©s©inid:
Do overlevenden van do „B.n Cruo-
chaa" en do Linda Blanchi" verkla
ren, dai do Duitsche officieren zei
den: „Wij betreuren, dot wij u o\er-
last moeten aandoen, maar wij heb
ben bevel ontvangen alle Engelsche
vaartuigen in don grond te boren".
De kapitein van den trailer „NI
bhck'* vertelde, dat hij een kist «net
veertig rediiingsgurdtks had opgepikt,
zonder dat uit iels bleek of het schip,
dut die kist verloren had, van aan
merkelijke groette was.
Uit Havre: „liet Engelsche stoom
schip „Toko Maru" is Zondugniorgen
acht mijlen tan noordwesten van
Kaap de la Hève (even ton noorden
van Havre;, in do lucht gevlogen.
De oorzaak is niet bekend.
Een troder redde 57 man. Het schip
had 37.000 kisten scliapenvleesch, be
nevens een hosvcoili-öid kieeren voor
do Beifiischo vluchteling©!} aan
boord".
GEBOMBARDEERD.
De Turkscho stuf deelt mede
De TurkSche vloot beschoot 28 Ja
nuari met succes een Russische mili
taire plaats aan de westkust van de
Zwarte Zee.
EEN FRANSCHE TORPEDO
BOOT GEZONKEN
Naar de „lvölnische Ztg." uit Zörich
verneemt, heeft de Fransche minister
van marine dezer dagen meegedeeld,
dat de Fransche torpedoboot 213 voor
Nieuwpoort in den grond is geboord.
Ust den Balkan.
IN PERZie.
De „Matiu" verneemt, dat de Tur
ken opnieuw een nederlaag leden in
Perziï-. Hun rechtervleugel is omge
trokken door de Russen, die, naar ge
meld wordt, Tebrlz binnenrukten.
Een officieel Russisch bericht meldt,
dat de Russen zich meester maakten
van Sofian, ten noorden van Tebrlz,
en dat de Turken op Tebriz terug
trokken.
Uit Zuld-Afrike.
't Alg. Handelsblad ontving het
afschrift van liet laatst© schrijven
door J. J. Fourie voor zijn terechtstel
ling verzenden uit den Tronk te Pre
toria, op Zondag 20 December 1911,
10 minuten voor één:
Getrouwe Afrikaners, Vrienden
en Vriendinnen.
Bij de tijd dat gij dit schrijven ont
vangt, dan is Jopie bij zijn Hemelse
Vader. Om vijf uur vertrek ik van
hier op reis naar de Eeuwigheid, met
de getrouwe leidsman en vriend Je
zus. Ik heb u allen veel te bedanken.
De boom die geplant is en met mijn
bloed benat wordt, zal opgroeien tot
een grote boom, en het zal heerlijk©
vruchten voortbrengen. Wees ge
trouw aan uw tradities, wees getrouw
aan uw volk, aan uw Godsdienst en
aan uw God.
De Heer zal u leiden, I-Iij zal u de
weg wijzen waarheen gij gaan moet.
Schrijf op mijn grafsteen deze woor
den:
„Voor God en Vaderland."
Ik ben jong en mijn leven is zoet
aar, dank God, Ilij heeft mij van al
les losgemaakt. Ik heb niets dat mij
hindert: geen haat, geen liefde. God
zat voor mijn geliefden zorgen.
God komt de wraak toe, getrouwe
vrienden; wees overtuigt dat ik uw
sympathie en gebeden waardeer. Het
spijt mij dat ik u allen niet de hand
kan drukken; maar God hoeft het an
ders gewild, en Hij heeft kracht gege
ven oni uiij aan Zijn wil te ondei wer
pen.
Dit zijn mijn laatste letteren die ik
schrijven zal en mijn vermaning is:
„Wees getrouw tot den dood aan uw
tradities, aan uw Godsdienst, aan uw
taal, aan uw volk."
God zij met u allen tot wij weder
zien.
JOSEPH JOHANNES FOURIE.
ZUID-AFRIKA.
Reuter seint uit Bloemfontein
De Ned. Ger. Kerk heefteen besloten
vergadering gehouden. Aan de orde
was de positie van de kerk tegenover
den politieken toestand. Er werden
besluiten van het hoogste gewicht
aangenomen, behelzende, dat do poli
tieke geschillen niet overgebracht mo
gen worden naar het kerkelijke teven
dat bij alle politieke verwikkelin
gen de eenheid van do kerk moet wor
den bewaard, opdat zij onverzwakt
haar heelenden invloed op het natio
nale leven zal behouden.
AilerSei.
UIT OOSTENlUJK-IIONGARIJE.
Do Weensche correspondent van de
N. R. Ct. schrijft
Op het oorlogsveld in Galicië en ir
:lo Karpathen is het thans vrij rus
tig, deels tengevolge van het slechts
weer, deels door uitputting. Van Oos
tenrijks uitputting hoort men weinig,
daarentegen hoort men veel van (ie
moedeloosheid bij den Rus, die vol
lens Duitsche berichten haast den
aatsten man aan hel front heeft staan
iens leger alle offensieve krocht
heeft verloren en zich nog maar tot
verdediging bepaalt.
Uit Przomysl, waar de bezetting
door vliegers en ballonnetjes blijft voe
ling houden met de buitenwereld, zijn
do tijdingen zeer gunstig. Onder an
deren schrijft de officier van gezond
heid dr. Sch&chter aan zijn vrouw
dat zij zich niet bezorgd behoeft te ma
ken en dat hij ruim voorzien is van le-
vensmidelen, brandstoffen en winter
kleuren. Wij hebben volop te eten, het
is te hopen dat de belegering spoedig
ten einde loopt, want ik-breng anders
nog als oorlogslrofe© een uitzetting
an de maag naar huis.
De laatste luchtpost heeft wel 200
an zulke brieven meegebracht, waar-
an velen gepubliceerd zijn. Men
rijgt <le>n indruk dat het goed gaat
Misschien beter dan in Weenen, nu
gebrek begint te komen aan levens
middelen en de prijzen, die hier steeds
hoog geweest zijn, (hans zeer stijgen.
In Holiandsch geld berekend kost een
kilo meel f 0.5(1, een kilo boter f 2.40,
een kan melk f 0.18 A f 0.20, een kilo
Jvleesch f 2.—, een kilo aardappe
len 1 0 Ml, een ei tien centen, een pond
brood 20 centen, oen kilo rijst f 0.50,
mi kilo suiker f 0.50 en steenkolen
1.20 per zak.
Door het ministerie van binneriland-
scho zaken is een rondschrijven ver
zonden over volksvoeding in oorlogs
tijd. Do minister geeft daarin, alsof
liij een kok ware, voorschriften over
zuinig koken én stoken, schrijft dut
rneh do aardappelen ongeschild moeide voeding mol andere levenSmiddo-
koken omdat de voedingswaarde dan
beter bewaard blijft, dat de voedings
waarde van vloesch overschat wordt
en dat eieron en melk het ook kunnen
doen, dat moei gemengd moet worden
met mais, gerst, aardappelmeel en ha
ver, en dat suiker niet nis genotmid
del maar als voedsel groote waarde
heeft. De bevolking is zeer vermeer
derd door het groot aantal vluch
telingen uit Galiciö, die op meer dan
200,000 zielen geschat worden, en door
de duizenden gewonden die hier lig
gen volgens de 100e verlieslijst, die
echter wel 2 maanden ten achter is.
Het pensioen bedraagt 6 kronen por
maand voor den gewonen soldaat, en
14 kronen voor den sergeant, mits hii
door zijn wonden niet meer in staat
is. zijn brood to verdienen. Bij zware
verwondingen krijgt do invalide nog
eon toelage tot een maximum van
gr. 23,33 per maand. Hot verlies van
hand en voet geeft recht op een extra
bijslag van 16 kr. per maand; hij, die
twee wonden hooft of blind geworden
krijgt kr. 23,33. Ook bestaat voor
hen gelegenheid een plaats te krijgeo
in hel Invalidenhuis.
Een ander verschijnsel van den oor
log i3 de pokken-epidemie onder de
arme bevolking. Van ambtswege
wordt men uitgenoodigd zich nog eens
te laten inenten en de stadsdoctor
waarschuwt van huis tot huis. een
vermaning waaraan algemeen gehoor
zaamd wordt. De doctoren kunnen het
niet af en dikwijls ziet men thans per
sonen in de koffiehuizen hunne armen
wrijven, omdat ze zoo jeuken.
DE VOED1NGSQUAESTIE VOOR
DUITSCHLAND.
Een rechtsgeleerd medewerker van
do „Times" brengt, naar aanleiding
van liet bericht, dat de Duitsche regev-
ring een graaumonopolie invoert en
de verdeeling op zich neemt van <le
graan- en moei voorraden, een belang
rijke quae3tie tor sprake. Hij merkt
op, <lat volgens de in de laatste jaren
aangenomen beginselen, levensmidde
len conditioneelo contrabande zijn.
Volgens de „Verklaring van Londen"
bijv. kunnen levensmiddelen alleen
dan in beslag worden genomen als
contrabande, indien zij bestemd zijn
„voor de strijdmiichto.il of voor een
regceringsdepartement van den vij
andelijken staat." Na 1 Februari nu
zal alle graan en meel, door een neu
tralen staat naar Dnitschland gecon
signeerd, bestemd zijn voor een re-
geeringsdeparteinent. En indien men
dus zou handelen volgens de „Verkla
ring van Londen", zou na 1 Februari
al het graan en meel naar DuitseY
land verscheept als contrabande mo
gen worden in beslag genomen.
Do medewerker van de „Times"
komt aan 't slot van zijn betoog tot de
conclusie dat daartoe voldoende reden
„Indien oen oorlogvoerende staat de
levensmiddelen voorziening van zijn
■bevolking regelt, is het zeker, dat al
lereerst de behoeften der militaire
macht zullen worden bevredigd, van
welker inspanning het leven van den
staat kan afhangen. Een mogendheid
dio haar levensmiddelonvoorraden
■lt omdat ze bedreigd wc-rdt
met uithongering door haar tegenstan
ders, verkeert in hetzelfde geval als
een stad in staat van beleg."
UIT DUITSCHLAND.
De burgemeester van Berlijn heeft
een oproep tot de bevolking gericht,
waarin hij zegt:
„Een ieder weet, dat het dcol van
onzo vijanden is ons uit te hongeren.
Dit voornemen nr.oo' door onze wils
kracht schipbreuk lijden. Levensmid
delen zijn in voldoende hoeveelheid
voorhanden, wanneer maar hel noo-
<lig© overleg wordt betracht. Niemann
behoeft gebrek te lijden, maar allori
zijn verplicht den vroegoron overvloed
lot het noodzakelijke te beperken.
Do Bondsraad heelt 25 Januari be
paald, dut mot 1 Februari to beginnen
do hoeveelheid bakkerswaron tot drie
vierden moot worden beperkt. Naar
dat voorschrift moet ieder burger zich
nu verder regelen.
Aan brood ui meel zijn voor d6 voe
ding van één persoon per week jn elk
geval met meer dun twee kilogram
jjoodisr. De ervaring toert, dat men
zich zoo vaak met minder kan tevre
den -.tellen. Er staan ons beharve
brood, ook andore goodkoope levens
middel en, vooral aardappelen, tor be
schikking.
Daarom is een ieder, zoowel door
i wet ais uit vaderlandsliefde, ver
plicht in geen geval liici maximum van
tv/co K.G. biood on moei per weck te
'ei-schrijden.
Wel rooet -daarentegen getracht
worden met minder to© te komen,
wanneer men aan minder genoeg
heeft.
.,Iri het bijzonder wordt van hen,
wier levensomstandigheden voldoen-
Ion toestaan, beslist verwacht, dat zij
hun brood verbruik zooveel mogelijk
verminderen zullen.
Moeilijkheden zullen in hot begin
bezwaarlijk te voorkomen zijn. Wij
uoen echter èen beroep op den va-
dorlandslievenden geest en het gezond
vorstand van onze medeburgers om
bereidwillig do bepalingen op te vol
gen, welk© in liet algemeen belang
zijn gemankt
Vooral geen gedrang bij da winkels:
een leder koop© dagelijks zijn aan
deel in.
Keulen zal krachtig gebruik maken
van de bevoegdheden, haar bij de
Rocidsraadsbeslultan toegekend. Te
Keulen zal nl. van 1 Februari af nee
slechts één soort brood werden co-
bakken nl. roggebrood. Luxebrood wil
niet meer worden gebakken. Zou blij
ken. dat beschuit, dto voor zieken
noodzakelijk is toch to veel wordt ge
kocht, dan behoudt men zich voor om
beschuit verder slechts door apothe
kers te doen verkoopen.
DE DUITSCHE KEIZER TE
BERLIJN'.
Do Keizer is van zijn inspectie in hei
westen teruggekeerd, en voor een kort
verblijf te Berlijn aangekomen.
Uit Berlijn wordt gemeldt dat We
Keizer gedurende liet gevecht hl;
Sotssons in het meest moorddadig©
uur aanwezig is geweest. Hij wenschi-
lo slechts na dringende verzoeken van
personen uit zijn omgeving zijn ge
vaarlijke plaats te verluien.
DE NIEUWE DUITSCHE GENB-
R AAL-KWARTIERMEESTER.
Zooals wij reeds mededeelden to tot
sous-chef van den Duitschen genera-
Icn staf. in de plaats van den tot
minister van oorlog benoemden, ge
neraal Wild von Hohenborn, be
noemd do luitenant-generaal, baron
Freytag—Loringhoven.
De generaat-kwartiermeèster, zoo
als in het Duitsche leger de sous-chef
van den staf heet, is in 1855 te Ko
penhagen geboren zijn geslacht be
hoort tot den Westfaalschen adel. Ilïj
trad in 1876 als officier in dienst hij
hot 2e garderegiment en werd in 1891
bij den generalen staf geplaatst, waar
hij een belangrijk deel van zijn loop
baan doorbracht. Gedurende jaren
was hij chef der afdceiing voor krijgs-
geschiedenis. Na ecnlgen tijd bii den
troep dienst te hebben gedaan ato re
giments-commandant, trad bij weder
in den generalen staf ala kwartier
meester, doch na zijn bevordering tot
lu'-tenant-g-eneraal nam bij het be
vel over de 22e divisie op zioh, toen
zijn voorganger in dat ambt, generaal
Liman von Sanders, naar Turkije
vertrok.
Generaal Von Freytag is bekend
ato schrijver over militaire onder
werpen.
EEN UITLATING VAN SIR
EDWARD GREY.
Re redacteur van Wold's Work"
heeft nan sir Edward Grey gevraagd
op welke wijze de Vereen iprrl-e Stalen
het best de taak der inenschelijkheid
in dezen ooi-log konden dienen. Sir
Edward Grey's antwoord Wordt door
do „Times vermeld.
Hij schreef o.n. „Het eenig© wal ik
kan zeggen, is dat een groote nati»,
staande buiten het Europe&sche con
flict- haar invloed zooveel mogelijk
moet gebruiken voor het recht en te
gen het onrecht. Wij meenen dat we
strijden voor vrijheid en onafhanke
lijkheid, door militarisme bedreigd en
voor het horstel van het onrecht Bel
gië aangedaan. Wij hopen ©en vrede
to verkrijgen die dit zal waarborgen.
Welken invloed d© Vereenigde Staten
kunnen uitoefenen, in welke richting
en wanneer hun invloed moet worden
gebruikt is een zaak die het eigen volk
heeft to beslissen."
SPIONNEN.
Het Fransche departement van bui-
tcnlnndsche zaken heeft bekend ge
maakt, dat twee Duitschers in Marok
ko Mickc en Grundlcr wegens
spionnage zijn ter dood veroordeeld
on terechtgesteld. Een andere Duit-
scher, Nehrkorn, kreeg levenslange
tuchthuisstrafeen vierde, Brandt,
die aanvankelijk ter dood veroordeeld
kreeg later vermindering van
straf tot 10 jaar dwangarbeid.
UIT PORTUGAL.
We lezen in de „N. ït. Ct."
De Madrileensohe ïmparclal heeft
uit Bajadoz, aan de grens tusschen
Spanje en Portugal, een telegram ont
vangen, volgens hetwelk Manuel, de
gewezen koning, Porlugeesch gebied
heeft betreden, mot het doel. de ver
loren kroon weer te bemachtigen. De
generale staf der monarchisten be-
1 vindt zich In do provincie Zamora en
wacht daar de houding der bevol
king af.
Do toestand in Portugal schijnt zich
wel voor een staatsgreep te leenen,
daar de muiterij in het leger toeneemt
en op vele plaatsen oproer onder liet
volk is uitgebroken.
NIEUWE BANKBILJETTEN IN
BELGIë.
De militaire gouverneur van België
heeft de volgende proclamatie uitge
vaardigd.
1o. Do bankbiljetten van de „Socié-
fó Générale de ,1a Belgique" zijn wet
tig betaalmiddel;
?o. De biljetten van do National©
Bank, uitgegeven lot 5 November
1914 en die niét toestemmirvj van den
Duitschen commissaris-generaal bij de
Belgische banken na dien datum zijn
uitgegeven, behouden hun waard© en
verplichten koers;
do. Dit besluit hoeft kracht van wet
en vervangt liet besluit van den Ko
ning der Belgen van 20 Augustus 1914.
I)o biljetten zijn geluig tot drie
maanden na den vrede; eij kunnen
iw:| |3an ingewifield tegen biljetten
van d© Nationale Bank van België.
Binnenland
EERSTE KAMER.
In ons vorig nummer ontleenden wij
roods een en ander uit het antwoord
dor Regeering op het afdoelingsver-
slag der Eerste Kamer over de be
grooting.
Deze passages nog ter aanvulling
„liet streven om ons land onafhan
kelijk te maken van de industrie van
net buitenland, waro naar het oordeel
der Regeering een economische terug
tred. De beperking van het internatio
naal verkeer en de nationale concen
tratie der industrie, waarop men
do oorlogvoerende landen bedacht is,
schijnt haar, ook voor de toekomst!
een bedenkelijk gevolg van den thans
woedenden oorlog. De roeping van
neut raio landen, in het bijzonder van
ons land, is veeleer de herleving der
internationale betrekkingen na den
- rede te bevorderen.
Vooral voor een klein land als het
onze, waar de handel zoo groot© bron
van welvaart uitmaakt en het afzet
gebied binnen eigen grenzen zeer be
perkt is, is het zaak meer op herstel
van bet normale ruilverkeer dan op
industrieel© onafhankelijkheid
dacht te zijn."
„De Regeering betreurt, dat een lid
door liet rapport over liet gebeurde in
het internecringskamp lo Zeist niet
bevredigd is. Een openbaar onder
zoek kwam der Regeering noch noo-
dig, noch gewenscht voor."
BRAND IN DE KAZERNE TE
GORINCHEM.
Donderdagavond omstreeks 6 uur
ontstond een begin van brand in do
Willcms-kazerue te Gormchem.
De schildwacht aan de poort der
kazerne zag het hevige vuur door de
ramen. Het bleek in het arrestanten-
lokaal te zijn ontstaan.
Onmiddellijk werd alarm gemaakt.
De vlammen hadden overvloed van
voedsel aan do stroozakken, doch
■vóór het vuur de houten betimmerin
gen bereikte, had men niet cl© kazerne-
spuit do vlammen gedoofd.
Naar d© oorzaak wordt oen streng
onderzoek gedaan.
(„N. v. d. D."}.
EEN DOORSLAANDE KLOK.
De dorpsklok te Niawier (Fr.) sloeg
Donderdag to middernacht 300 maal
achter elkaar. De dorpelingen stonden
verschrikt op. Eindelijk wist men de
klok tot rust t© krijgen.
VAN EEN BLAFFENDEN HOND.
Welkeen ontsteltenis en verwarring
een blaffende hond kan aanrichten,
nl ijkt uit tiet volgende, door de „Midd
Ct." medegedeeld© voorval te Borssele.
Het was zeker een wonder, dat er geen
menschcnlevens bij te betreuren zijn.
Twee boeren, die, na do kerk bezocht
te hebben te 's-Heerenhoek, huis
waarts reden, kwamen achter elkaar
een oprit afrijden, toen plotseling een
hond, onder een kar gespannen, blaf
fend© naar het achterste rijtuig
sprong.
Het paard voor dit rijtuig schrikte
en s'oeg op hol. De achterste tilbury
hotste togen de voorste, en het vol
gende oogenblik lagen lieide voertui
gen met de inzittenden (in boide zaten
en vrouw) in d© sloot, evenals de
paarden, aan de ééne zijd© van den
weg het eone, aan den anderen kant
het tweed© gerij, met inzittenden en
paard. Spoedig waren helpers bij de
hand, di© de drenkelingen op het dro
ge brachten.
De landbouwer A. R. en zijn vrouw
aren ernstig gekwetst, vooral aan
bet gelaatook de vrouw van boer
M. van 't W. was gewond, doch deze
zelf kwam met een nat pak vrij D©
tilbury van eerstgenoemde was ge
heel aan stukken, terwijl van de an
dere slechts een der boomen was ge
broken. Dit laatste is hieraan te dan
ken, dat het paard voor dit voertuig
gemakkelijk op den kant kon sprin
gen, daar één der strengen was los
geschoten en het boest toen kalm bleef
staan. Het andere paard was wegge
hold, een weide in, waar het later
werd gegrepen.
DE AANGESPOELDE MIJNEN.
HJofi Ilaagsch Correspondemtie-Bis-
reau meldt ons
Sedert het uitbreken van den oor
log zijn op onze kusten aangespoeld,
vernietigd enz. 234 mijnen, voorna
melijk van Engelschen, voorts van
Franschen en 3 van Duitschen oor
sprong.
BEDIENDEN EFFECTEN-
HANDEL.
De opperbevelhebber van Land- en
Zeemacht heeft het volgende bepaald:
Door de korpscommandanto.i of
door hen, die als zoodanig optreden,
kan van 1 Februari a.s. af drie weken
verlof worden verleend aan dienst
plichtigen, die op 23 Juli 1914 werk
zaam waren ter Beurze of in de Ef-
fecten-aldeeling van banken of coni-
missionnairs in effecten (met uit
zondering evenwel van het. personeel
van incasso-, coupons- of rekening-
oourant-afdeelingen) mits een be
wijs wordt overgelegd waaruit blijkt,
dat d© firmant, die het verlof aan
vraagt, lid is van den Provincialen
Bond van Effectenhandelaren en dat
het verlof ncodig is voor liet weder op
goeden gang brengen van liet bedrijf
TWEEDE KAMER.
ELECTRICITF.ITSWERKEN.
Ingediend is eon wetsontwerp tot
opheffing van belemmeringen, aan de
totstandkoming en de instandhouding
van eleelricitoitswerken in den wog
gelegd.
DIPHTHERITIS.
In da gemeente Zij.pe (N.-II.) ko
men gevallen van diphtherilis voor
met doodelij'ken afloop. Do ziekte
komt tot nu toe alleen bij kinderen
voor.
HEFFING INiEiENS VAN OOR
LOGSLASTEN.
Hat lid van de Tweede Kamer, mr.
P. Marchant, heeft in een poli' ieke
rede'ie Deventer, als zijn verwachting
uitgesproken, dat de daartoe door den
Vrijzinnig-Democratisch en Bond be-
nomwie commissie nog vóór Fvoohen:
een uitgewerkt wetsontwerp, K.'.ref-
fende de heffing ineens van do oor
logslasten, mei toelichting, zal kun
nen publiceeren. (N. R. CL)
DE DURE LEVENSMIDDELEN.
Do Telegraaf meldt:
Door het hoofdbestuur van de No-
dorlandsohe Vereen tem g van Spoor-
en Tr&mwotrrxM'sorieH is hij <1© samen
werkende spoorwegvereeni,gingen het
voorstel ingediend, om ©en petiiion.-
nements-aciie op touw te Tott«ri ter
verkrijging van ©en toeslag op 'le
loonen van het spoorwegpersoneel,
wegens d© thans geldende duurder©
levensomstandigheden. Een era ander
in afwachting van de verbeteringen,
welke de herziening dor Dienstvoor-
waarden zullen brengen.
De Iwloeling is, om, waar mog-ivk',
-cor het tramwegpersoneel een zoo
danige aCoie op louw te zetten.
HAVER,
io te Utrecht gehouden
jaurlijksch© vergadering van den N'e-
derlandsclien Stalhou-darsbond is
voorlezing gedaan van ©en aan dm
minister van landbouw, nijverheid ©n
handel to zenden adres met verzoek
vaststel li nar van <vn maximum
prijs voor haver. Ruim 2000 bodrijfs-
»aardon1vorj'te'*s h©bhttn du n/tecs ge-
teekend.
ONGELUKKEN.
T© Cuyl: aan de Maas had de 69-
jarige H. Boekhoit, uit Weert, die ba
zig was niet het scherpen der inaal-
steenen m den moten van E. W.. het
ongeluk onder een door het J>ezwijken
van de kraan naar beneden storten
den molensteen to geraken. Met ern
stige Inwendig© kneuzingen werd hij
onder het gevaarte vandaan gehaald
en overleed kort na het ongeluk.
VEERSCHUIT GEZONKEN.
Zaterdag is do veerpont o>v©:r den
Rijn te Ardt gezonken. Do zioh daar
op bevindende personen werden gered.
Yan Kunst sn Kunstenaars.
No. S3.
Vermoedelijk zou ik. zonder groot
gevaar van to verhezen, een wedden
schap kunnen aangaan, waarbij
ik stellen zou dat van de lezers van
deze aautoóttoningen geen vijf procent
ooit in Amsterdam de kleinere mu
seums, Fodcr on Willet-Hoi thu ysen
bizocht heeit. Toch kobben die meer
dun 95 pfit. ongelijk, wam een Jiozoek
loont do moeite cu noenion^wuiu'dige
boston zijn er niet aan verbonden. Hei
tweede >an dio boide is op Zondag
den dag diende moeste manschen nog
wel eena voor museum-bezoek benut
ten, logen één dubbeltje entrée toegcui-
kedijfc. cu is op andere <ki,;en zolfs
kcfSietoos to bezichtigen. Berde lUUööa
nüoorteeren onder de gemeentelijke
instellingen en het is naar aanleidin
van een paar recent© bezoeken dat ik
ditmaal eerst eens over het museum
Willet, onzen lezers iets wilde vertel
len. Het is gevestigd in een. groot pa
triciërshuis op do Herengracht, tus
schen Utrechtschestraat en Amstol,
©enig© huizen voorbij het gebouw der
Amstordamscha Bank, en wordt be
heerd door den Irekenden letterkundi
gen Mr. Frans Cceneu, die er conser
vator van is.. Van diens band ver
scheen een tiental jaren geleden bij
den uitgever Veen een aangenaam
hoekje, waarin do wordlogsfeschio- j
dor.is van deze collectie verhaald en
de tedangrijkst© onderdooien or van i
behandeld worden. Voor wte van niooi
meubilair iKiudt of interesse voor de
zeer rijk© verzameling glaswerk heeft,
twel meer bijzonderJ jk door kost
bar© fatouce getroüen wordt, is co*i
wandeling door «ie zalen van dit voor
naani-aaudoanl klein museum een
genot, dat nog vernoegd wordt door
do rustige intimiteit, waarin alles
lenitoongesto.'d is. Doch ook voor ons,
dio zich mevr gespecialiseerd hebbon
in do bcotdciida kunst ctor negentien
de eeuw, bevat deze collectie schatte.')
ddo van niet geringe betaekenis zijn,
doch di© door hun aard en omvang
niet geregeld geëxposeerd kunnen
zijn, en slechts op verzoek getoond
kunnen worden. Ik bedoel do belang
rijke verzameling prenten, die, keu
rig in purtetoudles bewaard, mis
schien door gebrek aan de daarvoor
pasc©nd6 ruimto, voor zoover mij be
tond is. nooit ten toon gesteld wer
den, doch als reeds werd opge
merkt alleen op special© aanvra
ge, ci> dan nvet da Ziacesto bereidwil
ligheid, den bewaker worden voor
gelegd. Toch is het Jammer, dat juist
in <iea» dagen, nu de belangstelling
in oorspronkelijke prentkunst zoo
zeer is toegenomen, van die collectie
niet meer profijt ten behoeve van <ie
belangsttsLins in het museum, getrok
ken kan worden. Er zoude, waro de
ruimto voor to vinden, een serie be
langrijke kl.diie oxjwsities mot dten
voorraad to maken zijn, nog zooveel
to moor voor velen aantrekkelijk,
waar die voorraad een aanvulling be
duidt van wat in het Rijksprenten.
kabinet uit een zelfde periode en van
eenzelfde kunstsoort hier: do Fran
sche iithographio uit den bloeitijd, het
midden der negentiende eeuw to
vindon is.
Tegen dat het herdenkingsjaar 191J
nog een aanvang jiemen moest ont
stond er op de Purijseba kunstmarkt
ou bij een groot aantal museumdirec
teuren en liefhebbers, in Duitschland
vooraf, herleefde bfeaogstolling voor
do lithograpnen van het Napoleonti
sche tijdvak, Rnffot, Ciuirlet, de boide
Voniets on bijzonderlijk voor Gérl-
cauJt, wiens scJinderwerk bovendien
reeds door do nieosl modem-voelende
Duitsche acfitheten ato Moyer—Graefo
binnen hun waardeering kring go-
trokken was. Hoe actueel zou loert ge-
woest zijn de omvangrijke portofeuillo
mot werk van Heraco Vernet in do
liasten bij Wille: Do prentenkabinet
ten betwistten elkander in di© dagon
een mooi exemplaar van d© groot©
Raffet „Napoleon on zijn wilt© schim
mel" of dien j Gombal d'Oued-Alleg.
Ir» do portefeuilles di© ik bij eon
kort lx-zoek aan het museum Willet
mocht bezichtigen, kwamen al zoo ou-
govoor al.o groot© technici der kun-
sten aars-li thographl© aan het woord,
mi ik zag slechts een doel óm er
misschien lator nog oens een ander
gedeelte te gaan bekijken. Zcor stork
is or do bekende Mouilleron vertegen
woordigd; doze werkte gerulmera tijd
in Holland, maakte er zijn Rern-
b randt-na cl ut waal et - nop rod uct io, en
was J>evriend mot don kunstverzarri©-
laar D. Franc ken, wiens prenten col
lectie in d© Willet sch© schatten werd
opgenomen. Vandaar dio overvloed,
lin goed is ook Karl Bodütór vertegen
woordigd, wiens capaciteiten als Li-
ttvogruaf die van den schilder Bodmer
veii overtroffen: meu zie er zijn
g"roote b.atl „Lo Buciieron" maar eens
op aan, of dal met (te damherten in
tiet bosch. Vraagt er schildes-s van een
vorig© generatie eens naar liefst land
schapsschilders als Van de Sonde
Hukiruyzen o: Marius lleyl en go zult
van do bewomtermg hooren di© m
hunne jonge jaren, ondier artisteu,
voor den lithograaf Bodmer bestond.
Do etserij hoeft, een tijdlang de be
langstelling voor hot lithografecron
pndeF artisten verdrongen, en men
weot er l>etrekkelijk zoo weinig van.
dat een drietal jaren geleden, op do
veiling-van Gogh, ik oen prachtig
exemplaar van Boomer's (met Mouil-
iorou samen gemaakte) „Coin du jar-
din", een der klassiek© litho's der J.>>
geutiende eeuw, met lijst en al voor
ewer, tien gulden verwerven, kon. Als
g© den ouden professor Allebé in oen
prettige stemming wilt brengen,
spreek hem over -den Coin du Jardin
©n go hoort do bewondering van een
competent booordeelaar.
Doch ook van anderen, thans min
der vaak genoemde namen, bevatten
d© zware portefeuilles uitstekende
bladen. Zoo van Cé los tin Nantouil,
van L© ltoux, van Prosper Marilhat
en zoovelen moer. Doch dit zijn voor
het groote deel reproductieve litho's,
d. w. z. naar schilderijen van anderen
gemaakt, maar aRiid prachtstuk kon
van techniek. Schilderijen van lyüs-
tcn, als Decamps, Diaz, Robert Fleury,
Laurens, etc., werden op die zelcor
voornam© wijze gereproduceerd en
populair gemaakt. Voorwaar een aar
diger wijze van doen dan de al te
wetenschappelijke fotografie van be
den volgt, alis dezo laatste na
tuurlijk als reproductie bctrouwoaar-
der.
Dat is dan ook do reden, dat de
grootst© waarde toegekend zal blijven
aan die prenten, waar geen interme
diair artist is bezig geweest, doch de
litho als ding op zich zelf bestaat, cn
door zijn vinder ook direct zelf op
steen getoekend is.
Tusschen de vel© prenten in vindt
ge ook dio in do portefeuilles. Ik
uoemdo reeds do vele Vernets, ik zag
ook, zoo terloops doorbladerend,
mooie Drenten van Gavarni, ©en cm
kele Diaz, en ik vermoed, dat er bij
rustiger doorkijken van den inventa
ris nog wel het «en en ander van Do-
veria, van De Lemud etc. zal te voor
schijn kousen. Ik heb mij vergenoegd
met het doorzien van oen aantal al
bums, om een opwekking voor u te
kunnen schrijven, zelf eens dat moois
te gaan bekijken.
Ook voor de geschiedenis van de
lithografie in Nederland bevat de col-
lectiö zeer veel interessants. Om nog
te zwijgen van het waarschijnlijk hier
complot© lithographlsch oeuvre van
AUebé, over welken artist oen volgend
maal nog eens afzonderlijk gehandeld
kan worden, zijn hier ook 6en aantal
iheater-affiches opgeborgen, door nie
mand minder dan Charles Rochussen
op steen geteekend.
De Amsterdamsche Stadsschouw
burg stond in de zestiger jaren or.der
directie van Roobol, Tjasink en Pe
ters en onder hun bewind hadden op
gezette tijden balletten p'-aats, waar
voor Rochussen en anderen (Johan
nes Hilverdlnk o a.1 de affiches maak
ten. Een paar dagen vóór een pre-
mièro kwam er een jongen van do
drukkerij met een grooten sfecn op
het atelier van Rochussen, toen in de
onmiddellijke nabijheid van hot Leid-
sclie plein gevestigd, on werd cr een
pakkend tafereel uit -den „Alad'n en
de Wonderlamp", „Het Porseleinen
Paleis", de „Medca", .,Dc Gelaars
de Kat" of wat er al niet aan de orda
was opgesmeten. l)ie bladen hebben
een naïeve frtochheid, die maar al t©
vaak in de zwaarwichtige sierkunsti-
ge plakbrieven van heden gemist
wordt en bovendien een pretentieloos-
beid. die een schreeuwend plakkaat
van menigen hevig-moderneïing ten
goed© zou komen. Dochde tijd
was andere en vroeg ook iels andera.
Er naar terug verlangen is even
dwaas, als ze gewéldiglijk tc ignore©-
ren wie gevoel voor aardige toer
standen Heeft en zich, historisch, een
vijftig jaar kan verplaatsen, ga ze
eens bezien en zich amiieeeren.
Over Allebé en zijn litho's en de
drukkers van die dagen, dan een wol«
g-end maal.
J. II. DE DOIS.
25 Jon. 1915.
