De Europeesche Oorlog.
TWEEDE BLAD.
HAARLEM'S DAGBLAD
WOENSDAG 17 WAART 1615
Op het Westelijk
Oorlogsveld.
De D uitsche staf deelt inede
„De Engelscho hoogte-positie bij St.
Fvioy, ten zuiden van Yperen, waarom
nedert Zondag werd gestreden, is Ln
Duitsche handen.
Aan de zuidelijke helling van de
hoogte Lorette, bij Atrccht, wordt ge
streden om ecu vooruitspringende
berghelling.
In Champagne werden verschillen
de Fransche aanvallen door Du'tscli
vuur nn-t zware verhezen afgeslagen.
Ten Noorden van Beau-Séjour ont
namen Duitsclie troepen aan de
Fransche n verschillende loopgraven.
ln de. Argonren en aan den ooste-
1 ij ken rand van dit gebergte kwamen
gevechten voor, die nog voortduren
In de Vogezen wordt op cnke'e
plaatsen gevochten."
In 't Fransche communiqué
leest men
Do Belgen hebben thans het ter
rein, dat zij in de jongste dagen heb-
l'ci. gewonnen, versterkt.
De Enge'schen hebben, nadat zij
St. Eloy hernomen hadden, ook de
•loopgraven ten zuidwesten van het
dorp veroverd eti de Duitschers ge
noodzaakt de loopgraven ten zuiden
daarvan te ontruimen.
In het Le Prótro-bosch he-hben de
Fransclren ook de overige loopgraven,
d'e zi' Zaterdag j.l. hebben verloren,
heroverd."
Do E n g e 1c h e veldmaarschalk
French zegt in zijn telegram van
Maandag over 't gevecht bij Neuve
Chapelle, dat het dorp Epinette met
ger'ngc verliezen werd genomen en
cat Vrijdag nog 612 Duitschers krijgs
gevangen werden gemaakt.
De veldmaarschalk deelt mede, dat
de verliezen der Duitschers van 10 tot
13 Maart niet minder dan 17.000 tot
18 03) man kunnen hebben bedragen.
Verder bevestigt French do Fran
sche communiques betreffende St.
Eloy en voegt daaraan toe, dat het
gewei.' voortduurt.
O- het Oostelijk
Oorlogsveld.
T) u i t-s c h staf bericht
Aan beide oevers van de Orsictsj
cn t-n N.O. van Prasnysz vielen de
luster. aan zij werden overal terug-
g-Jwn.
Vooral de strijd om Jodnororzok
w as zeer verbitterdtweeduizend
husa'eche gevangenen geraakten in
D<':is.-he handen.
Ten /u'den van den Weichsel viel
n'ets b.jzonders voor."
't Oostonrijksche legerbe-
Btuur bericht:
Aan »aüen van vrij sterke Russi-
f,e,ie n5xnterie«afdeclicngen op Oos-
Wirijlu-chc «lellingen ten oosten van
boetejow en bij Lopoesno aan het
front ln Polen, werden afges-agen.
Ook mislukten verscheiden nachtelij
ke aanvallen dor Russen bij Gorlisj.
3tij het afslaan van dezen aanval
bracht de Oostonrijksche artillerie,
tii.or flankoerend vuur op zeer korten
aritaud, den vijand zware verliezen
foe.
ln de Karpatiien duurde Maandag
Jn.L artillerie-gevecht op net grootste
gedeelte van het ironl voort. Aan de
siemngeu ten noorden van den Oes-
euker-piis was net na de gebeurtenis
een van Zondag betrekkelijk rustig.
De Bussen -eden op genoemden dag
gioute verliezen. Van do voorste Rus-
tóscnc aldeelmgen werden twee ba
ta-uons vem»ei»gd, 11 olucieren en
650 manscnapi>en gevangen genomen
on drie maonmegeweren «uitgemaakt
in de streek tui- noordwesten van
Vyskuw veroverden Oostcnrijksche
otdeelijigon evn hoogte, namen 380
Bussen gevangen en behielden, on
danks herhaalde aanvanen der Bus-
6 ii, de veroverde steihng.
De veldslag ten zuiden Van de
Jhijestr duurt voort.
De door een sterke Russische leger-
maent beproefde doorbraak op de
hoogten ten oosten van Ottyma m de
richting van holomea werd na ver
beterde gevechten, d'e verscheiden
«lagen duurden met groote veriie-
z»jn aan de zijde van de Bussen ver
ijdeld. Nadat nieuwe versterkingen
v. aren aangekomen vie'en de Bussen
in groote massa's in den Joop van den
nnudag opnieuw driemaal de aan de
hoogte staande Oostcnrijksche troe-1
zen. Het ïnfanterie-regiment „gene
raal Dank!" hield heldhaftig stand te
gen herhaalde bestorming van vee!
sterkere Russische troepen.
-Alle aanvallen werden bloedig af
geslagen."
Russische stafberichten:
Van Maandag:
„Bij Ossowietsj brachten de Duit
schers eenige batterijen dichter bij de
vestingwerken, wijl zij do vruchte
loosheid inzagen van het bombarde
ment op grooten afstand. Do artille
rie der vesting beschoot de Duitsche
colonne, die uit automobielen be
stond, gespannen voor groole voertui
gen, die op verren afstand zichtbaar
waren, en de Duitsche artillerie van
projectielen cn ammunitie moesten
De strijd op gemiddelden afstand
werd 13 en 14 Maart voortgezet, bijna
tot aan het vallen van den nacht, niet
voortdurend voordeel voor de artille-
i rie der vesting.
Twee Duitsche compagnieën poog
den de )>evroren Bobr te naderen in
de streek van Soncondz, inaar zij
moesten terugtrekken, met groote ver
liezen, voor liet vuur der Russische
troepen.
In de streek van Ossowietsj lichtten
Russische verkenners met succes
Duitsclie posten op, zij brachten de
gevangenen naar de vesting.
Op Prasnyez onderhielden de Duit
schers een lievig artillerievuur, maar
de infanterie weerstond den Russi-
schen aanval niet. Over bijna het ge-
heele front drongen de Kussen do
Duitschers terug, vooral in de nabij
heid van de rivier de Ors'etsj.
In do Duitsche stellingen in de
streek van de Bzoera wordt vooral
des nachts een groote beweging opge
merkt. Het is mogelijk, dat de Duit
schers daar liun artillerie.versterken.
In do Karpathen wordt de toestand
thans moeilijk voor offensieve bewe
gingen. De dikke sneeuw laat slechts
zeer langzaam vooruitgaan tof. Do
manschappen, die achter eikaar door
de aangeiegdo voetpaden marcheeren,
lijden groote verliezen onder het
vuur der Oostenrijkers. De ski-loo-
pers, d'e de Russen evengoed hebben
als de Oostenrijkers, kunnen zich met
grooter vrijheid bewegen.
De Oostenrijkers zetten desondanks
hun pogingen vooit om Przemysl te
ontaelten, waarvan de forten door de
zware Russische artillerie worden be-
schoten."
Van Dinsdag:
„Op het front van eten linkeroever
van den Weichsel tot de Njemeu heb
ben de Russen vooruitgeschoven Duit
sche troepenmachten uit Kopciowo
(bon Noorden van Grodno) verdreven.
liet offensief dor Russische troepen
op beido oevers van de Orzyc wordt
voortgezet.
Na allerhevigste gevechten hebban
Russische troepen de dorpen Stegna
en Jednoroz c genomen en een hard
nokkigèn tegenaanval der Duitschers
afgeslagen.
Bij deze gevechten hebben de Rus
sen een stuk zwaar geschut, drie lich
te stukken en zeven mitrailleurs buit
gemaakt en bii dc 500 gevangenen
gemaakt.
Ten Noorden van de linio Przasnycz
Groodoesk hebben Russische troe
pen eveneens plaatselijke vrordeeloa
behaald.
Op den Linker oever van don Weich
sel onderliielden de Duitschers ge
schutvuur op da Russische verster
kingen aan do Bzceia; ook hebben do
Duitschers een vrucliteioozen aanval
ondernomen in de streek van de Pi-
Uca.
In de Karpathen hebben Russische
troepen, nirjilegenslaando de dikke
sneeuw en den ijzjgen sneeuwstorm,
het offensief voortgezet in den om
trek van Smoinik. Zij hebben de uiter
ste stellingen van de Oostenrijkers
genomen en 2400 krijsgevangenen
gemaakt, waaronder 36 officieren,
terwijl 17 mitrailleuses in hun han
den vielen,
Dezo overwinning is behaald ter
plaatse waar do Oostenrijker^ liun
voornaamste offensief uitoefenden.
Do Russen hebben de Oosten rijkere
gedwongen zich uit zekere sectoren
terug in trekken in de richting van
BaLgrod.
In de richting van Uszok heidien de
Russen bij Jablonka (ten N.W. van
Nadvorna) eveneens Oostenrijkschc
loopgraven genomen.
In do streek van Zavvadka en Ro-
zanka duren de Oostenrijkscho aan
vallen voort.
In Oost Galicië ontwikkelen de ge
vechten zicti ten Oosten van den
g poor weg Stunislaw—Kdonnea.
In den vroegen ochtend van Zon
dag waadde Russische infanterie tot
de borst door de sneeuw en mankte
zich meester van de Oosteirfjksche
versterkingen nabij Tarnovvicz en
Pol.no, waai bij meer dan 2000 Oosten
rijkers werden gevangen genomen
met 20 officieren ea 7 mitrailleurs
buitgemaakt.
IVzeinysl wordt door de artillerie
beschoten. Aan. do Noordzijde bezetten
Russische troepen de hoogten op een
geweerschot afstand van do forten «ter
sta ii".
De oorlogscorrespondent van de
„Rcichspost' schrijft: „Dc operation
aan liet meer don vierhonderd kilo-
ik. ter lango front in de Karpathen
zijn samengegroeid tot een grooten
slag, waarin zoowel aan do belang
rijkste pumen van het front als aan
de vleugels nog heftig wordt gestre
den. Dp Oostenrijkers zijn thans zoo
ver, dat de in Hongarije gelegen toe
gangen tot de Karpatheni>assen vrij
wel in hun handen zijn. Zij hebben
ook alle pashoogten in dit bergland
vrijwel vast in hun bezit en zijn,
met name aan den rechtervleugel tot
over de pasuitgangen der Karpathen,
op Galicisch gebied doorgedrongen.
De K-Tpathen zijn dus volkomen"
voor de Russen afgesloten en dc Rus
sen moeten, als zij ergens willen po
gen door te breken, van voren af aun
weer'beginnen. Een uitzondering ma
ken s'.echts enkele punten in de Oos-
Beskiden en in de Westelijke Woud-
Karpalhen, waar dc Russen wel niet
d. pashoogten, maar toch wel de aan
den Galicisclien kant gelegen pastoe-
gangen bezet houden.
Do in langdurige en taaie worste
ling over het gebergte teruggeworpen
Russen doen wanhopige pogingen do
langzaam maar onweerstaanbaar
voordringende Ooaiennjksche fron
ten terug te dringen.
Tot dusver echter konden de ver
woede aanvallen der Russen niets
aan 't succes der Oostenrijkers ver-
ari-b»* Integendeel, waar blijkt dot
de Russen door de bun zooveel ver
lies brengende aanvallen, zijn ver
zwakt, nomen de Oostenrijkers on
middellijk het offensief en ontrukken
zij den Russen terrein.
In den nu drio maanden durenden
winterveldtocht in de Karpathen werd
tot nog toe een sterke en dappere v ij
and over een tusschen vijftig en hon
derd kilometer breed gebergte gewor
pen over een fron't dat overeenkomt
met de afstanden Nizza-Belforl of
Bel fort-Rijset. Dat Is een verrichting
di- aan de broederlijk naast elkan
der strijdende verbonden Duitscl^p en
Oostcnrijksche troepen en hunne lei
ding een eereplaats verzekert in do
geschiedenis
Aan hei Hongaarsclio blad „Az-
eet" wordt uit Ungwar gemeld: „Za
terdag begonnen de Russen opnieuw
met het artilleriegeveclit op gioot»
schaal. Onder do bescherming der
artillerie kwameai groote troepenal-
deelingen infanterie aanrukken, om
aan de Oostenrijkers den weg naar
Toerka te ontnemen. Dc beweging
werd ter reeliter tijd door Oosten
ri.'.sche patrouilles ontdekt en de
aanval werd afgeslagen. De Oosten-
rijksehe artillerie richtte groote ver
woestingen aan onder de Russen. De
Russen meenen met dezen weg den
sleutel der positie te zullen verove
ren, daarom zijn nieuwe aanvallen
ie verwachten.
/Aan den Boven-San wonnen de
Oostenrijkers terrein. Daar wordt
nog voortdurend hardnekkig gestre
den.
Ten westen van den Oeszokpas 1 reb
ben de Duitschers aan de Russen eon
positie van gewicht weten te ontruk
ken".
Verspreid nieuws
van deoorlogsvelden
IN DE KARPAi I1EN.
Een beeld van de moeilijkheden van
het oorlogvoeren in de Karpathen
vindt men in een bericht van een oor
logscorrespondent van de „Frankfur
ter Zeitung
Vooral in den winter is de wijze van
vechten in de Karpathen, waar de
Russen hoogten bezet houden, buiten
gewoon moeilijk, daar het gebergte
op een eigenaardige wijze gevormd is.
Van het Zuiden naar het Noorden
loopen verschillende goede wegen
over de passen Intusschen zijn er
geen dwaredai'ii, die zich in Noord
oostelijke richting uitstrekken, tus-
echen de achter elkaar gelegen rug
gen van het gebergte. De groote en
hoogo kammen worden van elkaar
gescheiden door kleine bergen cn
heuvels, die evenals coulissen achter
elkaar staan en die slechts zelden een
ver uitzicht mogelijk maken. De
dwars door de Karpathen Joopend e
wegen kunnen dus door ontelbare
punten belieerscht worden, en ook een
terugwijkende vijand vindt lUer
steeds weer nieuwe stellingen, welke
hij gemakkelijk kan verdedigen, cn
waar hij zich met oen. naar verhou
ding kte.ne maelit kan staande hou-
dën. Daarom is de aanvaller dikwijls
gedwongen, dc hoofdwegen te verla
ten om, na vermoeiende verkennings
tochten, de schuilhoeken van den vij
and te ont'oopen, en dezen langs on
begaanbare ztj-paden te naderen, pa
den, die eerst nog van de sneeuw ont
daan moeten worden.
Wat het betcekent, de verbinding»
linies to Jjesclicrmen en het zware
transport daar te vervoeren, weet te
der, die de Karpathen kent. Zij zijn
1000 it 2000 M. hoog, verschillende
hoogten zijn steil. Voertuigen kunnen
niet gebruikt worden, slechts lastdie
ren kunnen de klimmende menschen
vo'gen, en zij moeten de munitie en
levensmiddelen vervoeren
Ook de verkenning door vliegma
chines hoeft niet groote moeilijkheden
te kampeir. De hooge stellingen van
den vijand drongen de vliegers, om
zuoveei hooger te vliegen. De wolken,
die zich ophoopen in de dalen, belet
ten dc verkenning, evenals dc nevel-
vormingen. Daarbij heerschen er al
lerlei lastige windstroomingen. waar
door het vliegtoestel voortdurend voor
„verrassingen" komt te staan.
En dan het weder! Men luid gere
kend op een strengen winter, vooral
toen bekend werd, dat in de Karpa
then de koude in Februari 25,ioi 30
graden onder nul is. Klcedhig en uit
rusting der Duitsche troepen op dit
oorlogstooneel waren daarnaar inge
richt. Een groote hoeveelheid voertui
gen bod het onderstel van een slede.
Geheeïe compagnieën waren met ski's
uitgerust. Ook ontbrak het niet aan
Eskimo-honden, die bij den sterken
sneeuw val groote diensten konden be
wijzen. Maar liet weer was. erg veran
derlijk hevige vorst (tot 23 graden
toe) veranderde- meermalen »n een
voorjuars-dooi. JVIetertioogo sneeuw
smo>t snel ouder stroomen water. De
colonnes met haar wagens cn s'eden
moesten nu eens door d'kke sneeuw,
dan weer door ware moerassen van
modder voorwaarts en vaak moesten
zij op haar marschen, hoe hooger zo
kw amen, op één dag al deze moeilijk
heden tegelijk overwinnen. De ver
moeide so'daten, dio niets dan s-aap
en rust behoefden, zonken soms des
avonds in de sneeuw neder en verga
ten de vorst, dio vaak ernstige gevol
gen voor hen kon hebben. Veie geval
len van bevroren ledematen of ernsti
ge longontstekingen deden z'ch voor
cn de oorzaak hiervan was, dat de
soldaten te uitgeput waren en geen
voorzorgsmaatregelen namen tegen
do hevige koude.
Wat de kwartieren betreft, zoo was
van de arme bevolking der Karpa-
then-dorpen niet veel te wachten. Men
kan zicli mets schilderachtiger den
ken, dan de oude houten, met kiei-
bc-dekte, rood of Wauw geverfde hut-
jcs. Bij deze hutten ziet men, dat zij
geheel met de hand gemaakt zijn Zij
herinneren aan de pmnhieve wonin
gen der oude heidenen, aan de nesten
van vogelsMaar daarin wonen is
voor de menschen, die het anders ge
wend zijn, moeilijker dan in de loop
graven, of het kaïnpeeren in het open
veld. In die hutten heer-echt een on
beschrijfelijke ongezonde atmosfeer.
Hoofdzakelijk gaf echter het enorme
aantal menschen en paarden den
militairen autoriteiten aanleiding,
overal groote barakken op to richten
en zelf te zorgen voor de verblijfplaats
der troepen.
Zoo bevindt zich op de wegen be
halve de duizenden, d'e den vechten
den brengen wat ze noodig hebben,
ook nog een tweede leger, het leger
der weiklleden. Sommigen bouwen
barakken, anderen ruimen de 6ueeuw
op, of verbeteren straten en bruggen.
Een zeer moeilijke taak rust op de
schouders der pioniers. De viaducten
der spoorbaan, die door de Karpathen
gaat, waren vroeger vernield. De
viaducten zijn groote spanningen, die
over een kloof gaan van 35 it -W) M.
diepte. Voor dc vernielde ijzeren brug-
constructic is een houten «tel'age in
de plaats gekomen, die de rails zal
dragen.
MOED ALS GEWOONTE.
Een Be'giscii militair, die optreedt
a's tolk, beschrijft in een brief van 't
front aan de ,,N R Ct." Welk een
koelbloedigheid burgers zoowel a's
soldaten tegenover tiet voortdurend
dreigend gevaar der granaten langza
merhand gekregen hebben. Men went
blijkbaar aan alles.
De Vlaming cchnjft o. m.
Maar, hetgeen ik u wilde vertellen
is, dal èn de soldaten hier èn de geble
ven inwoners dc dagelijkschc sohroot-
bussen reecis zoo gewoon zijn. Trou
wens, w andelend verneemt men steeds
of ze rechts of links, vóór of achter te
recht zid'en komen. Tommy verliest
er zijn bedaardheid niet bij Waar hij
het ding door de lucht hoort aanflui
ten, doet hij, zonder haast, oen paar
stappen op zij, en staat tegen den
muur of een pompstijl stil Misschien
is hij in zijn binnenste n'et even ge
rust Ik zou nochtans geneigd zijn
gelooven van wel. en da', zijn hou
ding evenveel rechtzinnigheid uit a's
trots. Waar hij den val en den koai
gehoord heeft, herneemt hij zijn weg
zonder een rimpel van zijn g'ad ge
laat te vertrekken. Zij hebben het ge
val toch reeds zoo vaak voor gehad
en aan den lijve mogen ondervinden
dat de statistiek der ongevallen, in
verhouding met de in het work gestel
de middelen, toch voor hen heel gun
stig u'tva't.
Ik zat eens met een Enge'sch gene
raal en zijn staf aan de ontbijttafel
van een nog gespaard gebleven huis.
Het maal, moet ik het bijvoegen, be
stond uit den vader'andschen porrid
ge. lien bom brandt in den tuin los,
werpt een stofwolk op, die langs dc
gebarsten ruit naar beneden zinkt. De
generaal kijkt misnoegd naar die vuil
nis. Strekt de linkerhand bescher
mend over de brij. Staat recht. Neemt
zijn bord op. En, in allen ernst, zon
der 'n woord tc spreken, gevolgd van
zijn 6taf, daalt hij de keldertrap af,
waar wij allen voort eten Maar wan
neer de generaal den laatst.cn lepel
der kostbare «pijs in de algemeenc
sU>te heeft Uigezw.Igen, zet hij zijn
bord vo'daan neer ui Jacht hij even
ijes om het gebeurde.
Wat ons alien in het begin zwaar te
beslissen valt, is de vraag of we ïii
den kelder of op de verdieping 6iapen
zullen. Hic-r dreigen de brommree.
Daar is liet de rheumatic-k. En de
zorg voor gewrichten, pezen, banden
en spieren doet haast allen de huise
lijke s'aapkamer verkiezen. Na twee
dagen denkt men niet meer dat het
mogelijk zou zijn die u't )>e!iouden's-
zuclit te verlaten. Het bed is te malsch
cn de lakens die nog steeds naar den
vreedzamen thyin geuren, te wit. En,
'n de kamer' naast de uwe, s aapi
trouwens heel rustig het huisgezin
dal den haard getrouw blijft
Want onzo soidatenonvcrecliuug-
heïd verbleekt bij de wijze waarop de
burgers hier allen in hun handel en
wandel den krijg of liever de nabij
heid der Duitschers hardnekkig geba
ren te ontkennen. En bij de pogingen,
uit het diepste hunner geaardneid
ontstaan, om wat hun behoort in zijn
vroegeren staat tc houden, of liet ge
wone 'even zijn gang tc doen gaan.
Ik verzin niets. Ik wandelde in een
enge straat, uie naar tst. Jan neet.
en op de Kathedraal uitloopt. Je.cn
man staat in het midden van ue
straat geplant, en kijkt met welbeha
gen naai net herstellen van een dak,
op een huis uat het zijne moet wezen
Een bom heeft een scüouw tn enkele
kepers met de pannen weggeslagen.
Ik zeg hem „Gij zijl met King. Jk
vind net kranig, dat ge hier Mijn wo
nen'. Hij bekijkt 'mij scliaiks-eh en
wclgeluimd „Ik weet wat het is
voegt hij mij toe, „voor de zesde maai
hebben ze gisteren uo linker schouw
van rmjn oak weggeschoten. Nu zie
ik toch, dat ze tegen de rechter niets
vermogen
Een andere maal liel> ik, tijdens een
beschieting zelf, een man een bak-
steenen muur zorgvuldig en zonder
haast zien optrekken.
Een jong meisje van tien jr.ar loopt
met een spitshondjc over straat. Het
roept gestadig om liet beestje, dat 1k-i
zich niet verwijderen zou. Een gra
naat sist. liet kind springt naar liet
hondje toe, neemt het op, drukt het
aan haar borst. De granaat ontploft
wat vorder. Het meisje laat het dier
tje weer loopen. Voor haar is er geen
gevaar geweest.
En een oud vrouwtje komt langs een
rij huizen, half in puin geschoten,
wanneer een bom op geen tien me
ters voor haar neervalt. Het ding
brandt niet los, maar ontwikkelt een
opbollende stofwolk. Het vrouwtje, dnt
met een stok loopt, is niet blijven
staan. Kijkt even op, en doet dan een
haak om het vliegend stof te vermij
den.
Dergelijke gevalletjes van onver
schilligheid doen zich luer dagelijks
voor. Feu man draagt op den arm een
paar wollen dekens. Een luiten in de
lucht. Meer om liet zonderlinge ge-
Van Kunst en Kunstenaars.
No. 89.
De bekende natuurkenner Jac. P.
Thijsse lioeft Sn de laatste nummers
van het groene weekblad een paar
feuilletons ge».ijd aan ue geoeeltelijko
inpoldering van do Züidorzeo zooals
die gcsch.edau zou, werden dc laatste
ontwerpen ertoe, ui-gevoerd. L>ien
gchri.v er interesseert daarbij natuur
lijk m "hoofdzaak hoe en wanneer be
langrijke wijzigingen in do flora en
dierenwereld in en om onze binnen
zee zich vertonnen zullen. Terloops
echter raakt hij echter ook eon ander
punt aan, punt voor de kunstmen-
schen. schilders en veekenaare van
niet minder gewicht: dc verandering
namelijk van het totaal-aspect eener
uitgebreide kunststreek, met zijn pit
toreske havenstadjes en zijn stil-ge
bogen oeveilijn. Het pictuaal-bo-
langrijke van —thans nog haven-
plaafsvn als Elburg, Harderwijk en
Enkhuizen, Stavoren vermindert na
tuurlijk aanmerkelijk zoo juist dat
liaven-zijn aan die stadjes ontnomèn
word;. Wordt na voltooiing dezer in
dijking Harderwijk een landstadje,
dat even ver van de kust verwijderd
is al3 thc.n» bijvoorbeeld Apeldoorn
van dc zee üf ligt, dan zullen natuur
lijk nog wel geruimen tijd een aantal
interessante bouwsels in zoo een
plaats behouden blijven, doch zo is
haar karakter kwijt en een nieuw is
daar niet gemakkelijk voor in de
plaats te stellen. Ook is het de vraag
of in het dan gevormde IJselmeer het
water dat eigenaardig grijs troebele
in do kleur vertoopen zal, dat mi
langs bijna do geheele Zuiderzeekust
wegens dc geringe diepte van bei wa
ter geobserveerd kan worden.
Een der beste Hollandse he schilders
die juist door die kleur van do Zui
derzee zich tot haar aangetrokken ge
voeld hebben, is wel Tholen geweest,
cn indien iemand, zal het hem.ter
harte gaan, zoo er van zijn artistiek
domein een viertal happen afgegrist
wordt cn in evenzooveel polders om
gezet. Tholen ik schreef het reeds
meermalen is niet zoo populair als
't zijn kunst verdiende te zijn. Die be
hoort tot hoi fijnste, het degel ij kste
tevens wat er nu nog in de richting
der Ilaagsche school gemaakt wordt.
Tegelijk is het sterk uitgesproken per
soonlijk en is geen herhaling van wat
anderen al verkend en doorwerkt heb
ben. Hij is do bij uitstek zuivere schil-
aan de typisch Holl, vochtige
atmospheer en zijn eorste-beste bui-
tenstudic is daar vol van. Zijn ver
wantschap met do kunst van een P. J.
C. Gabriel, is grooter dan met die van
den meer romantischon Jaap Maris;
de schoonheid van het nuchtere trekt
hem aan zooals zo hot Gabriel doen
kon en oen stuk lichtbewogen water
vlak met een zilto lucht or boven is
hom voldoende om in éen scala van
zilver tot loodgrijs een symphcnisch
geheel te maken, dat, on het eerste
gezicht haast t e eenvoudig, bij lusti
ge beschouwing, steeds dóór wint
aan innerlijke rijkdom van schakec-
ring.
Die rustige beschouwingwio
anders dan do echt kunstzinnige1
speurder zet zich er toe en geeft er
zich aan over. Zo is editor noodig bij
zulk werk, waar do schoonheid al
zeer van-binnen-uit komt, en het in
do moeslo gevallen ontbreken der rust
in onzo dagen leidt er toe, dat zulk
innig werk meestal niet populair
wordt.
Dc haast, en do overvloed waarme
de die haast bediend wordt, maken
dat er zeer v.:l schoons slechts voor
enkelen gereserveerd blijft.
Wie van kunst genieten wil, zorge
zijn haast tiklelijk non-actief te ma
ken. Dit geldt voor Tholen's kunst
maar eigenlijk voor alles wat inner
lijke waarde heeft. En zoo go er van
lioud'ó om kunst rustig, zonder haast
te genieten schijnt liet een moeilijke
opgaaf de tentoonstellingen van de
laatste weken, ten bate van geor
ganiseerd de noodigo eere to bewij
zen. Zoowel die te Amsterdam, ten be
hoeve der noodlijdende bceldendo
kunstenaars, als dio in Den Ilaag ten
voordeelt) van het Algemeen Steuu-
oomilë in elkaar gezet zijn lau een
vermoeiende overvuldheid, die na
tuurlijk, gezien de bedoeling, niet
anders don fcoogejuidht mag worden,
doch die aan rustig kijk-genot sleclns
schoorvoetend hier en daar wat
biedt. Er zijn werkelijk prachtig-
fijno dingen geschonken en in het
Ibaagsche Pulchri uitgestald, maai
de allermooiste zaken zullen pas goed
tot hun reciht komen als zo op een
guldensloi getrokken, bij een waar-
deenend winner de «ereplaats in een
woning zullen hebben ingenomen.
Beter is te dien opzichte de collec-
tio miniaturen er aan toe, ddbr H. M.
do Koningin ter opluistering ui bruik
leen afgestaan en, hoelemaal alleen,
in do receptiezaal van het deftige
Pulchri-gebouw geëtaleerd. Een even
deftig oud heertje staat er bij, in 't
zwart gestoken et» met dat onmisken
baar gewelüig-voornaam-bediendo
type waardoor provinciate oninge-
vvijden hem voor den geheimen se
cretaris van Ilaro Majesteit zouden
kunnen \crslij-ten. Voorzien is hij
van een lang, dun sprietig stokje,
zwart natuurlijk ook dit, iets als eeu
potlood zonder punt; en daarmede be
ukt 'hij ernstig do glazen kast waarin
do kleine kunstjuweelen zijn opge
hangen.
Tenminste als er cenïgo belangstel
lenden zich voor verzameld hebben.
En dan tikt hij, kaïn», waardig, op
drio verschillende plaatsen van do
spiegelruit em zegt: dezo en deze en
dezo zijn van Holbein, alle andere
zijn van onbekende meesters dri te
zamen zijn ze over het miltioen
waard. De belangstellende verzame
ling zegt „hö" en denkt: „Tsonge,
tsjongo', of iets anders van gelijke
importantie. Het oude hoertje in het
zwart draait rustig op zijn hielen een
ihalven slag om; het millioen plus nog
wat, vermag niet zijn trekken uit de
plooi te brengen, de gemeenzame om
gang ermede heeft hem voor de aan
lokkelijkheden dezes woords immuun
gemaakt. Ik kan niet nalaten in de
diepste stilte mijns gemoeds den man
om zijn rustige zekerheid van taxa
tie gelukkig te prijzen. Zou het wel
licht nog niet tot hem doorgedron-
baar aan uil voorzorg, legt hij zich de
Oikgeplooide dekens op het hoofd. De
kartets brandt boven zijn hoofd los
een kogel er van raakt de wollen l>e-
svhuiting, glijdt er op al, knapt tegen
Uo straal. Wat moet hij om liet ge
valletje lachenHij proest hel ml.
En hij roept in een aanvlieging van
spotzucht..Ik ga mij bij hei leger als
schildpad melden 1"
ln rmjri wandeltochten door de oii-
kele stadsstraten heb ik het huis van
een antiquair ontdekt; waar ik als
uit oude gewoonte, binnenliep, lien"
bom was den dag te voren in liet ach
terhuis ingeslagen, had niemand ge-
iroflen maar ae ruiten van den w in
kel waren Jnj de ontploffing gespron
gen en de luchtdruk'had een deel van
net oude vaatwerk, porselein en an
dere voorw ei pen omver gestort. Do
handelaar was er druk mee bezig hc-t
heel ge-btevene te sorteeren. en do
scherven van herstelbare stukken ta
verzamelen. Ik hielp hem een «ogen
blik. Wij liepen in een verwarring
van stukken en brokken op den grond
gezaaid, waertusschen we soms nog
de fijne lijn, eigen nan Mciszen, of clo
zachte kleur van Sèvres, het blauwe
van Delft, of de bonte mengeling van
Rouaan herkenden. De man kon zijn
woede moeilijk verkroppen. Ik liet ze
liein gerust uitstorten. Maar geen
oogenblik had hij er aan gedacht,
aan den haal te gaan.
Gisteren hoorde ik achter een lagen
muur een vrouwenstom zuigen. Ik
duw benieuwd de tuindeur open
over het door muren omsloten sein aal
graspleintje is een jonge vrouw bezig
do wasch op een dwarsgospannen
touw te hangen. De witte stukken
wapperen aan haar zijde. „Is de baas
terug roep ik haar verrast toe.
„Ach, meneer; terwijl er mets valt
meet go toch wat voorraad van vroo-
lijkheid opdoen! Dan kunt ge tegen
de bommen beter op. En we moeten
met onze zure gezichten toch spaar-
zuum zijn. Want het kan nog veel er
ger worden. En indien we nu recde
van morgen tot avond treurden, wat
zouden we later dan doen?"
En zoowaar, ik moet bekennen,
waar ze niet wil onderdoen.of buigen,
dat ze groot gelijk heeft.
En nochtans den d:tg te voren wa
ren weer enkele scholen op de stad
gelost geweest, en gisternamiddog
herbegon de beschieting weer. Over
de stad, waar de spoel of het getouw-
met meer kruisend loopt, weven
thans de puntige staten moordtuigen
een geduldige en onmetelijke doods-
wade. En hoe lang sleept zich dio el
lende nog voort
Dit alles toont aan hoe de bnrger-
menschen luer zijn. Zij overtreffen
haast de soldaten. Zoo niet in moed,
dan toch in eenvoud tegenover het
gevaar. Zij leveren een schitterende
getuigenis van hunne burgerlijke
deugden af.
Op Zea.
DE DUITSClir. UNDERZI- EeRS AAN
llETViEFK.
Do „Times" meldt, dat dc kapiteins,
officieren en te-niaiiLingen, totun. 95
koppen, vun d.; drie stocnibooten dio
Vrijdag ter hoogte van ik- Scilly e-.ian-
den door eeu Doitschen onderzeeër
werden aangevallen. Zaterdagmiddag
to Peuzance aan wal zito gebracht.
Niemand was omgekomen.
Do drio-stoon.booten waren de „In
dian City van Card.ff, van Galves
ton naar-Havre met een lading ka
toen; do „Ileadluiius' van Liverpool,
me: een lading fruit van do Mi-idct-
lamüchè Zee naar Bristol ^n <le „ah-
d.-ilusian" van do EJleinum Line met
een gemengde lading "van Itauanu-
scho havens.
Kapitein WiLiams van do ..Indian
Cilv" deelde mede, dat hij zich Vrij
dagmorgen hult aclit op no?cn mijlen
ten zuiden van St Msry. SciLy ei an-
dc:i, bevond, toon achter zijn schip,
op 300 nu-tor aistand, do onderzeeër
werd opgemerkt. De onderzeeër, do
„U 29', lm.ildc do „Indian C.ty' in
en de commandant ga' in zuiver En-
gelsch kapitein Wiliiains last zijn
viag te htjsclien. Kapitein Williams
gehoorzaamd -. Do onderzeeër tooulo
daarop do Duitsche vlag en verklaar
de, dat het stoomschip m den grond
zou worden geboord en dat de beman
ning zich in d> booten moest hegoven.
Zoodia do booten weggoroeid waren
werd het schip getorpedeerd.
Do commandant vau den onderzeeër
noodigde kapitein Williams aan boord
haalde sigaren ou wijn voor den dag
en praatte met do Engelsche zeelie
den. terwijl do onderzeeër de redding-
booten op s'efcptouw had. De „Indian
City' werd in het gezicht van St. Mv
ry getorpedeerd. Do onderzeeër bicel
ongeveer een uur in de buurt en was
het voorwen» van groote belangstel
ling van do eilandbewoners, die toe
keken wat er nu verder zou gebeuren
toen d» bemanning van do stoomboot
in do reddingbooten naar do kust
roeide. Zoodra de aanval bekor.d
is geworden kozen twee ter ree de
g. i zijn, dat er hier en" daar op onzo
goedo aarde zoo iets als eeu oorlog
aan den gang is en dat alle waarde
schatting van kunstwerken wan
neer het om zulke bedragen gaal
momenteel en voorloopig nog Go
plauder ins Blaue is?
J. IJ. DE B01S.
