Haarlems Bum
TWEEDE BLAD
Zaterdag 28 Angustns 1915
OM ONS HEEN
No. 2061
De Damiaatjes.
Onlangs werd er, bij Brinkmann
buiten, over de Damiaatjes gepraat.
Of ze automatisch in beweging ge
bracht werden'? Nutuurlijik. Als het
n«ren uur geslagen had ging er een
pulletje los en zoodra hdt half tien
was schoot dat wij&e pulletje weer
vast. Zóó slim is dat paJlelje, dat het
alleen 's avonds aan 't werk gaat en
's ochtends te 9 uur rustig op zijn
plaats blijft. Zoon listig palletje
loch 1
Maar de man, die dat met groote
zekerheid in zijn 6tem verbelde, had
ongelijk. Als iemand een illusie ont
nomen wordt zai 't me spijten, maai
de waarheid is, dat de Damiaatjes
doodnuchter avond aan avond met
twee touwen door een man in be
iweging gebracht wordenOm dat
eens mee te maken ben ik tegen
negenen naar den koster van de
Groote Kerk gestapt, die mij met zijn
gewone vriendelijkheid ontving. Hij
haalde een kaarslaivtaarn te vopr-
schijn (anders wordt een elaelrische
gebruikt, maar door den oorlog zijm
geen batterijen meer te krijgen) en
we stapten door het praclftitge, an
tieke gangetje de kerk in.
We hadden dat licht evenwel niet
noodig om te zien. De maan scheen
door de bovenramen aan den oost
kant en de electmeiie booglampen
aan den Noordkant op de Markt
deelden zooveel van hun schijnsel
aan de kerk mee, dat als je er twee
minuten in was, tulles duidelijk
zichtbaar werd. Deneden op den
vloer bleef alles donker, maar tegen
de wanden scheen 't op sommige
plaatsen zoo hel, dat goede oogen er
geschreven schrift konden lezen.
De 'heer Luitingh jertelde, diat hij
's avonds altijd nog eens de ronde,
doet in de kerk. Dan moet alles er
stil en rustig wezen. Maar vaak is er
gepiep erf zacht gekrijsch, van de
vleermuizen, die op de zolders hui
zen <m bij avond in beweging komen.
Onlangs had hü vreemde geluiden
gehoord in de zuidelijke-kapel en na
veel turen on zoeken een vleermui-
zennest gewonden in een spleet in
den vloer. Met liefde praat de koster
dan over de-kerk, die telkens anders
belicht is, maar altijd mooi blijft.
Zoo was ze ook nu in het van buiten
inkomend licht,.dat fel 'scheen in
sommige hoeken, andere niet aan-
roard en in diep donker liethet
tafereel maakte een diepen indruk
van majesteit en rust, die alleen
verbroken werd door het telkens
voorbjjdreunen van een electrische
tram.
Tn het donker naderden voetstap
pen en ©en figuur zei goeian avond.
Het was Smit, de man, die de
Damiaatjes luidt. Hij maakte twee
touwen los, die aan een van de pila
ren zijn vastgemaakt en liet ze
netjes, naast elkaar, naar beneden
hangen, haalde daarop een stoel ©n
g'mér zitten, in afwachting da't het
negen uur zou geslagen hebben. Na
tuurlijk had. hij zijn jas uitgetrok
ken. „Als je die Jas voorbijkomt en 't
net v-eet", zei de koster, luguber,
„dan i? 't net of er een man hangt."
Inlusschen haalde Smit op van
zijn voorgangers, die de Damiaatjes
geluid hadden „Huijkman, dio 't
heel lang gedaan had, Voe, de ouwe
Veltluiysen en de jonge Veltluiysen
indertijd dee&n ze H voor acht
centen, maar ik krijg nou dertien;
dat. is een heeleboel beter. Ik ben er
nou an van de geboorte van Ju-
llaar.tje."
Bom. gaf boven in den toren de
klok den laatsten slag van negen en
meteen greep Smit de touwen em
lbogem te trekken, regelmatig, maar
Zonder haast, als iemand die weet,
dat hij 't een half uur volhouden
moet. De klokjes- zijn niet duidelijk
hoorbaar in de kerk alleen bij in
gespannen luisteren hoor je ze daar
heel boven zachtjes tinkelen.
Bij de practïjk kavalmen we tot de
theorie van 't Damt aatjes-luiden. Je
moeet niet te hord trekken, want
/dan gingen de k'.tkjes over den kop
en do touwen, s'rak houden, dat ze
miet in dl kaar verward raakten. "Na
tuurlijk. Maar dat er tooh rtog han
digheid noodig is om 't goed. te doen
kwam gauw uit. Met algemeene in
stemming moclvt ik ook eens Ddkken
en weldra had 'k de lotfwen in de
handen en zond aan de Haarlem
mers den avondgroet tot zoowaar
opeens de lange touwen tegen elkaar
eloosen een oogenhlik moeten de
klokjes gezwegen hebben, toen nam
Smit 7.0 weer over eh ging het werk
woer regelmatig voort: op, neer, op,
neer. Hij vertelde, hoe lastig het ge
weest was, toen onlangs de torenklok
stilstond, want op je horloge kijken
of 't tijd was, kon niet: dan stonden
de klokjes stil. 't Was voorgekomen,
dat een van de buren, een boodschap
gestuurd had: ,,of de koster wel wist,
dat 't al tien minuten over half tien
Was?" Toen had hij er wat anders op
verzonnen, geteld hoeveel keer hij
aan de touwen trok en t was uitge
komen op 1950, aan de twee tpnwen
samen. Daar was hij toen bij geble
ven, 't kwam eiken avond precies uit
Dat kon de heer Luitingh bevesti
gen. We praatten over 't idéé van de
menschendat Piet, Hein in 1628 do
klokjes veroverd heeft. De brave zee
held heeft daar evenwel niets mee te
maken, die bracht wel ducatons en
dubloenen, maar geen klokjes op de
zilvervloot mee. Toch zegt nog menig
Haarlemmer, als hij 's avonds de
klokjes hoort: „daar heb je Piet Hein
weer." Gelukkig, dat ze niet opge
schrikt zijn, toen een paar jaar gele
den een wonderlijke vergissing is ge
beurd. Smit was verhinderd en stuur
de een plaatsvervanger. In het half
donker maakte die een verkeerd touw
los, dat vlak naast de Damiaatjes-
touweu Is opgehangen, en begon
plichtmatig te trekken; wel vond hij,
dat het eene touw zwaarder trok dan
het andere, maar dacht toch van den
prins geen kwaad, totdat iemand uit
de kosterij vol schrik de kerk kwam
ingeloopen en riep: „hou op, jo luidt
de brandklok!" En zoo was het. Zeker
waren er al vijftien of zestien slagen
van den onheilbode over de stad uit-
geboenid. Gelukkig is er niemand door
gealarmeerd, al deed den volgenden
dag deze en gene in de buurt wel na
vraag.
Inlusschen kwam in de kerk een
tweede figuur aangestapt, die juf
frouw Smit bleek te wezen, welke haar
man gezelschap kwam houden en ge
moedelijk naast hem een stoel neer
zette, waarop ze ging zitten. Knusjes
vertelde ze van zulke beste vliegen
vangers als ze gekocht had en dat ze
vroeger ook wel aan de touwen, had
getrokken, maar er pijn van kreeg in
de armen. Zoo n haH uur lang, moet
jo denken. En gebruik makende van
de gelegenheid klaagde ze den kran-
tenanan haar nood over een wagen
mot brandstoffen, bespannen met twee
paarden, die door de smalle Eendjes-
poortstraat kwam; ja, er reed soms
wol oen auto door. Was dat verant
woord in zoo'n smalle straatl De kin
deren zouden er ongelukken van krij
gen. 'k Hob beloofd, de aandacht van
de autoriteiten er op te vestigen en
doe dat bij deze.
Nu klonk in de kerk een stevige
mannenstap, van den heer Joh. do
Breuk, die eens kwara kijken. We
haalden op over die Damiaatjes en de
.brandklok. „Mijn vader heeft me wel
verteld", zei de heer de Breuk, „dat
het touw in. brand raakte, omdat ze
zoo bard aan de brandklok petrokken*
hadden". A 1 s de klok geluid wordt
ft gebeurt nog maar heel zelden) dan
duurt dat een uur hoogstens; is hot
daarna nog noodig, dan begint het
weer na een uur rust, en zoo gaat het
door, tot de brand is afgeLoopen. Dan/
kwamen er mog drie afzonderlijke sia-
gen op de klok on eindelijk werden
do Damiaatjes geluid, als toeken dat
de burgerij weer gerust kon wezen.
Vroeger werden de Damiaatjes ook
geluid, als 't glad was en de burgerij
zand strooien moest.
Met ons vijven vormden we daar in'
t halfduister een kring op een graf
zerk van een vroegeren bisschop van
Haarlem. Het wapen op dien steen
is glad geworden van de uiteinden van
de touwen, die er voortdurend over
heen sloepen. En met de regelmatig
heid van ©en trouwen, motor bleef
Smit trekken, terwijl hij vertelde van
vroeger, toen hij iederen dag de toren
klok kwam opdraaien: ,,e»n en twin
tig honderd slagen, als 't klaar was
had k geen droge draad meer aan me
lijf".
Boven in den toren sloeg 't half tien.
„Klaar", zei Smit, zetto do stoelen
op hun plaats, maakt» de touwen
vast, trok zijn jas aan en ging met
zijn vrouw naar huis. Zoo zal hij,
wanneer hij tijd van leven heeft, nog
menigmaal zitten, winter en zomer,
midden in die groote ruimte, statjig
trekkende aan do touwen van de
klokjes, „negentien honderd en vijf
tig maal precies, meneer!
J. C.' P.
In en om Valkenburg.
De sneltrein word verwisscM voor
een gezellig boem eitje, 't ,Was te
Maastricht, waar men op dit oogean
blik-het ongerief heeft, dat liet bou
wen var. een nieuw station met zich
brengt. Je maakt er drie bouwstudia
mee. De trein komt binnen op het
emplacement van het oude station, je
gaat naar buiten door een m-der-
iiaast in-el kaar-getimmerd houten
huipgebouwtje en als je op straat s'.aat
zie je tegen een indrukwekkende»
nieuwer gevel aan die vóór de oude
peri-ons is neergezet.
Mot» herinnert zich dit nog wel ui:.
don tijd dut Haarlem e»n mouw sta
tion/ kreeg. De Staatsspoor zit niet
stiil Want op veie 'plaatsen in het
Zuiden zie je gloednieuwe, ruime ge
houwen staan en bij andere is men
bezig nieuwe stations te maken.
Voor wie in buitenland nog niet al
te zeer vertrouwd is geraakt, mot hot
hoogland&chap, hec-ft ren treinreis
naar liet Zuiden nog aantrekkelijks
genoeg. Voor zooveel hst tenminste
hel uitzicht beireft, dat men tc genie-
ton krijgt, wunnect de vlakten van
ouzo zecprovinciöri pluats maken voor
het luog vun 's lands zuiden.
Wanneer onze Hollandsclio oogen
er eens eer. jaar lang hebben rondge
keken in het effenheid van onze.steden
en weilanden rondom, is he* bijzon
der genoeglijk, nu als..onze blikken
op ecu vacantieiorhlje nu eens niot
altijd lot de verre einden moeten gaan
vóór zij hun grens vinden, doch da
delijk weerszijden den weg s uilen óff
hellingen. Zco is een beperkte ge
zicht-kring een aangename aiwi 'so
ling voor wie s'.cedB een wijden bo
nzo m om-zich-heen hebben, in letter-
1 ijke/f zot althans.
Op do treinreis uit Holland is h:t
cog al gewend geraakt aan do verhef
fingen in liet landschap; inwir de
trein davert te snel er door heen, oin
veel in 't bijzonder '-e zien. Daarvoor
leent zich loeier 't aardige boemeltrein
tje, da't van Maastricht oostwaarts,
het zuiden van Limburg doorstoomt
en op 1 Maart van dit jaar pas een
verlauzs/.uk naar de mijnen, naar
Heerlen, beeft gekregen.
De spoorwegmaatschappijen laten
op do lijntjes naar dergelijke plei-
zicroorden, zoowel ginds als hier,
van die gemoedelijk-ingenchte wa
gens met middengang loopen, een her
leving maar dan verfraaid, van de
oud.j waggons voor Zandvoort, die jo
weer een kijkje gunnen in meer dan
één treinkamertje, en je liet gevoel
geven, dat je in zoo'n trein allemaal
een beetje bij elkaar hoort.
't Treintje naar Valkenburg rijdt
niet hard Niet, omdat het tegen de
helling op moet, maar omdat het
nooit een goede vaart kan krijgen,
daar vóór dit oogonblik is aange
broken alweer een volgende station
netje in het zioht komt, waar halt
gehouden zal moeten worden. Als jo
niet tot de secure baasjes behoort, die
zoon officieele dienstregeling van be
gin tot het einde bestudeeren, ga je
met een wat luchthartig gemoed in
den trein zitten. De tabel in je spoor
boekje deed je met één blik zien, dat
c"r maar vier halten op de 28 minu
ten sporens zijn. 't Is wel niet te ge
ring, maar 't is vacantie, denk je, en
je zet jo genoeglijk in een coupé-hoek
je, wachtend op 't eerste station. Maar
voor je goed en wel zit, houdt het
treintjo alweer stil en je 'hoort den
conducteur een anderen naam afroe
pen, dan dien je het eerst in je spoor
boekje gezien hebt. Je daagt het boek
je ter verantwoording en je raadsel-
oplossend oog ziet na een nauwkeu
rige etudie van het blaadje een listig
verscholen regeltjeDe trein stopt
ook 0]> verzoek aan de volgende hal
ten 'tZijn er nog meer dan dc offi
cieele stopplaatsen en daar er natuur
lijk altijd „verzoek" is, ben je pas
op je bestemming als de trein den ne
genden keer in de 28 minuten gestopt
heeft.
't Langzame treimje geeft dit voor
deel, dat de reiziger eens rustig de
omgeving oj> kan nemen. De heuvels
maken, een bijzonderen indruk, doox'-
dut zj zco keurigjes in rechtlijnige
vakken door den nijveren boer be
bouwd zijn. Als waren zij met lappen
van baai-groen en pij-bruin zorg
vuldig omkleed, zien de heuvels
cr uit en men hoeft moeite zich een
voorstelling te maken, hoe 't hier vroe
ger geweest is, toen, volgens suiunü
gec hypothesen er een krijt-
zee moet geweest zijn, waaruit do ge
steenten van de rotsen zich afgezet
hebben.
Hoe 't jzij, de rotsen en heuvels zijn
er on dit is een fortuintje voor Zuid-
Limburg, tenrnirxu a voor dal deel der
bevolking, dat var. de ton ra sten leeft.
Wart zij vormen de aantrekkingspun-
ten van de vacantie-reizigers, 'die in
de talrijke hotels en pensions des ze-
mors hun verblijf voor korter of la.re
ger vestigen. In Vakou/burg zelf zijn
er in de goede tijden meer dan 2000
gasten tegelijk. En dit is wel bijzonder
omdat "t plaatsje zelf maar een 1500
inwoners telt. Hei is een kleine g ?-
nieente; maar hei eigenaardige feit
doet zich voor, dat Valkenburg eigen,
lijk kleiner dan Valkenburg is. Wie
dat een raadsel vindt, is op tien worg
naar de oplossing, wanneer hij voor
het eers.e Valkenburg het woord „ge
meen to" en voor het tweede „dorp
zet.
Want 6e gemeente is kleiner dan de
plaats. Men zal zeggen, dat zich iets
dergelijks bv. ook voordoet bij Haar
lem, waar de wijkeu van Schoten en
Haarlemmerliede enz. feitelijk uabeu-
wingen zijn van Haarlem. Tcch is bet
hier iets anders, omdoi- nic-u duar niet
spreekt van in Oud-Valkenburg of
Hulsberg te zijn, zcoals men hier in
het Sciictcrkwartier of Ilaarlemmer-
liede, wanneer men er nog in het
gebouwen complex van Vakenhurg
is. Men is daar overal in „Val
kenburg", a' staat helt vriendelijke
grcen-omloofde stationnetje ook al :n
Hulsberg.
t Dorpje loopt men dan ook in een,
minuut of vijf door, wat het makke
lijkst gaat, als men van het station
z'n wandeling begint, want dan gaat
men langs oen niet onaanzienlijke
helling naar beneden. Wie z'n fiets
niet thuisgelaten heeft, doet 't met
nog minder vermoeienis, want hij zet
zich op z'n zadel en freewheelt met
gemak het geheele dorp door.
Op z'n weg komt hij dan tweemaal
een brugje over. Want de Geul loopt
met twee armen door het plaatsje.
De eerste maai gaat 't smalte water
suizend en bruiscliend door z'n etads-
grachtje en maakt zich nuttig door
een zwaar houten molenrad in haar
vloeiing mee te wentelen. De tweede
maal watert 't beekje kalmpjes over
z'n lioogen bodem.
- De Geul is de stroom van het land
schap, dat ook in aardrijkskundigen
zi:i van belang is, omdat liet twee
heuvellanden van elkaar scheidt, n.l.
do uitloopers van den Duitsohcn Eifel
van dc laatste heuvelen van de Bel
gische Ardennen.
Maar de toerist houdt zich niet lang
bezig met uteze geografische bijzon
derheden. Meer oelang boezemt hem
liet bekoorlijke water zelf in. Als men
zijn tochten ui'. Valkenburg naar het
westen of het oosten maalat, komt
men het snelvlietende watertje over
al weer tegen.
Hier ligt het liefelijk lang beneden
het over do rotsen klimmende bosch
paadje, zooals fc.v. op het fraaie weg
je naar Geulum. als men tenminste
niet heeni en-te rug denzclfdeu weg
over Houthem heeft genomen.
/acht vliedt hgt er voort en .lat het
niet diep is, merk je, als je plotseling
door een open plek in den riichtbe-
g roeiden oever dio koedein uit hd'. sap
pige groene weiland in dc beek ziel
stappen.
Elders botst het van steilten naar
lH-nêe en vormt vermaard© waterval-
Ion, of wordt kunstmatig tot een drif
tig bruisenden en kokenden-stroom
gemaakt, voor wiens geweid je eerbied
koestert, zooals bv. bij den molen van
Geulum. waar 't water met forsche
kracht in wolken schuimend uiteen
slaat, Telkens is het riviertje wéér
anders ©n t begeleidt j© op al je toch
ten stroomopwaarts, Ln de richting
van Wylré ©n Gulpen, of met het kab
belend watertje mee naar de Maas
toe, waaraan 't eindelijk zijin water
moet afgeven.
JAC. C. M. Jr.
Op het Westelijk
Oorogsvetd.
STAFBERICHTEN.
Van den Duitscheii staf
„ln Champagne en op de Maasheu-
veis hebben de DuitscSiers Fransche
schanswerken in de lucht laten
springen.
In de Vogezen is een zwakke aan
val der Franschen gemakkelijk afge
slagen."
F ra ns c h communiqué:
„ln den sector ten noorden van
Atrooht is de artilleiriebeschielinig in
den nacht van 26/27 dezer minder lie
vig geweest, daarentegen zoor fel bij
Roy© en op de hoogvlakte tussclien
Oise en Aréne.
In Champagne is een offensieve
verkenning der Duitschers voor Au-
berive o,'d. Suippe verijdeld.
In de Vogezen hebben de Fran
schen ten zuiden van Sondérnach
hun front hersteld en zich geiuwteld
op een hoogte tussclien Sondërnach
en Landesbach, na zioh meester te
hebben gemaakt van verscheiden
Duitsche loopgraven. Een tegenaan
val der Duitschers is afgeslagen.
In den loop van 26 Aug. hebben
Fransche vliegers to Woèvre St.
Baussant en E«sy gebombardeerd.
In Argonne hebben Fransclie vlie
gers de stations van I\oiry en Cer-
ges gebombardeerd, als gevolg van
een poging der Duitschers om Cler
mont te bombardeer&n; de Duitsche
boimiien hebben daar geen schade of
verliezen veroorzaakt.
In den nacht van 26/27 dezer heeft
een Fransch vlieger tien bommen op
een fabriek van vergiftige gassen to
Bornach geworpen. Vrijdagochtend
heeft een vlieg-cskader liet station van
Millhclm ipt Baden beschoten; allo
vliegers zijn behouden terugge
keerd."
1 Lavas seint uit Parijs: De Duit-
selie legerhenchten van 17 tol 25 Aug.
zijn ibijzondier laeomték g< eent be
treffende de operaties op hol W'esv
front- liet zou onvoorzichtig zijn
daaruit af te leiden, dat de actie al
daar verslapt is. Integendeel, die ac
tie is zeer erncug geweest en leidde
,ot de verovering van talrijke loop
graven, vocral in Argoimen en de
Vogezen. Do Duitsche tegenberichten
erkennen trouwens, dat d» Duitsche
troepen terrein verloren; maar zij
meoncn daaraan een correctief te moe.
ten toevoegen door te verklaren, dat
de loopgraven, welke de Duitschers
mos'o.i oni-ruimen, sleckfs vooruit-
gesdioveii werken waren.
Dit nu is onjuist: deze loopgraven
belui-orden toi de stakingen, «l:e dc
hoofdweerstanilslinie van de Uuia-
schers vormen.
Ir. de laatst© dagen hebben de Fran
sche troepen weinig gevangenen ge
maakt in de veroverde stellingen. Dit
is hei gevol,? van de d-eeds toenemen
de actio der Fransche artillerie waar.
door bijna aWe verdedigers van de
Duitsche loopgraven wanden gedood
en het aantrekken van versterkingen
word', belet.
De-» aitiHeristische bedrijvigheid
maakt© zich trouwens over liet ge-
lioo'.e from voelbaar op een bijzonder
iievigo en moorddadige wijze, waad-
door in de Dui-sche gelederen de dia-
gel ijksche verliezen zeer ernsiig wer
den.
Op het Oostelijk
Oorlogsveld.
STAFBERICHTEN.
Van den Dultschen staf;
„Legergroep v. Hindenburg:
Do gevechten bij Bausk, Scbonberg,
ten Z.O. van .^Jitau en in de streek ten
0. van Kovno duren voort. 2450 Rus
sen wcixLen gevangen genomen, i kar
nonnen en 3 machinegeweren ver-
meest erd.
Ton Z.O. van Kovno zijn de Russen
teruggeworpen.
De vesting Olita is door de Russen
ontruimd en door de Duitschers be
zet.
Verder naar liet Zuiden treden do
Duitsche troej>en in de streek van de
Njemen op.
Ten Oosten van Ossowiec is de over.
gang over de Üerezowka geforceerd.
Do vervolging is op het lu-ele .front
Uchowolu (aon d© Bereaowku)—woud.
van Bia'.owicz aan den gang.
Don 25sleu en den 20steu leverde
het leger van von Gallwitz 3500 ge-
vuiigenên 'n.
legergroep vat. Leojx>ld van Belo-
ren:
De legergroep is op de vervolging.
Do rechtervleugel strijdt om den over
gang over do lei'reinafsche:dlng Les-
na—Prawa ten Noordoosten van Ka-
mieniec.
Ten Noordoosten van Brest-Lilowsk
naderen DnitseliA troepen don weg
Karman i ecM yszeyce.
Ten Zuidwesten van Brest zijn do
Russen over dc Rjtz teruggeworjieu'
Oostenrij ksch stafboricht:
„De bij Brest-Liiowek verslagen
Russische legers zijn in vollen aftocht
aan beide kanten van den spoorweg
naar Minsk.
De troepen van aartshertog Jozof
iFordiha'id zijji Dondc-rdti mild dag
door de brandende stad Kamieiriec
Litowsk aan de Lesna getrokken.
Duitsche strijdkrachten vei^olacn
de Russen van liet westen en het zul-'
den in de richting van Kohrin (aon
den spoorweg Brest-Litowsk—Puisk).
Bij Kowel, Wladvhir W'olynsky en
in Oo^'.-Galicio niets nieuws".
Russisch stof bericht
„In de streek van Riga geen ver
anderingen.
In de richtingen van Bavesk en
Birja naar Friedrichsstadt toe zetten
do Duitschers op 25 en 26 Aug. huil
krachtig offensief tegen de Russische
troepen, aio deze streek verdedigen,
voort.
De hardnekkige geveclf'en, die in
den loop der laatste dagen onlston
den, worden geleverd op do wegen in
de richting naar het zuiden van het
baanvak TauerkulnVenhut.
Ten n-nrden van den Spoorweg
Dwinsk-Ponewiesj drongen Russische
troepen op 2G dezer de Duitschers op
in het front PonedeliSkopcehki.
In de richting Wilna op 25 Aug.
geen belangrijke veranderingen.
Aan den Midden-Njemen on het
front üusschen de bronnen van den
Bobr en Pripjct duurt tl» toruglochi
\an de Russische troopon onder dek
king van achterhoedegevechten voort.
Krachtige pogingen van de Duitr
sellers in den nacht op 26 Aug. en den
volgenden dag, om in de streek van
Bjelostok en '-en noorderi van die
sitwl tot hec offensief over te gaan,
werden met succes gestuit onder gr-jo-
te verliezen aan de zijde van de Duit
schers.
In de streelt van Brest lieten do
Russian, overeenkomstig de oji van
gen bevelen', de versterkingen en
bruggen in 'de lucht vliegen. Russi
sche troepen, die het garnizoen van
dm versterkingen vormden, hebben
zich weder bij liet veldleger gevoegd.
In Ga'ic:é geen veranderingen var.
boteekenis
DE BETEEKPNIS VAN DEN VAL
VAN RREST-LITOVVSK.
Do militaire deskundige van 't Alg.
Handelsblad schrijft o.a.:
„Brest-Litowsk is sneller in Duil
sche handen gevallen, dan w ij kim
den denken.
T'rwijl dc Oostenrijkers Woénsda^-
mickiag na bevig vechten twee ferten
aan het westelijk fronv innam..n, bo
siorinde het Brandenburgsche reser
vecorps de werken aan bof N \V.
front, en Woensdagnacht drong het
de hoofdwerken binnen.
Do Russen ontruimden toen de ves
ting en gaven die prijs.
Brest-Litowsk is een sterko vesting,
lie; centrum van de Boeglruie, gele
gen aan do samenvloeiing vui. do
Moechavietsj en de Boeg, en op do
Eamcnkeeiist van ,vSer strategisclw
spoOrweglijr.en, waarian er een langs
uo Boog loapt naai' ile lijn J.ublin-
Ch'jlin, de iweede over Kovel naar
Kief de derde naar Shabiijka, waar
de lijn zien verdeelt in tweecn, een
naar Minsk e". Moskou, de andere over
Pinsk haar i'romeL en do vierde
over Bjc-lsk, BjeWtok, Wilna en Du-
naburg naar Petersbmg loopt.
Biest is omringd door negen for
ten, die in do lamste -ien jaren van
de vorige eeuw waren aangelegd, i.ii
sedert nog waren versterk!, en uitgo-
breid rnet msscbeitliggende werken,
en waarvoor een aarden versterkings.
linio was aangelegd, zoodat de vei
ling, door een dubbel© rij werken
omgeven, een soort geretrancheerd
kamp vornido.
Do buitei/sf o verded'igingslinio was
ongeveer 15 ii 20 K.M. van Je vesiin.g
gelegen, en wus need» voor eenige
dagen genaderd door de troejien van
hit leger van Prins l^eopo.'d van
Beieren, toen deze bij Rokil:,© ston
den.
De ontiuiining van Brest-Litowsk
is van giooio strategisch© betcekems,
daar de scheiding tussciitn de Rus
sische legers duns een voldongen
feit is.
I-Iet Russische zuidcrlogci', dat door
dc inneming van Kovel reeds de ver
binding met het centrum leger be
dreigd zag, heeft nu geen gelegen
heid meer u:n dooi- het terrein weste
lijk van de groot© Pripet-rooeras-w n
zich. met het midden-leger te veroeni-
gen; dc ee-nge verbinding is de si;oor.
weg ilna-Kowno. die he. moerassig
gebiedt in noordzuidelijke richtiir?
snijdt, doch waarvan het noordelijk
gedeelte ernstig bedreigd wordt.
Deze toestand is editor minder ern
stig voor de Russische legers, dam
wiu/neer hel front doorgebroken zou
zijn door d; Duitsch-Oostenrijksclie
troepen; wan", bij do voortgezette
vervolging is dit moerassig gebied
eveneens een belemmoring voor de
Du'tsch-Oostenrijksch© legers.
De toestand is thans zoo, dat twee
afgescheiden Russisohe legermachten,
een ten zuiden, c-r een ten noorden
van '1© Rokilno-moerussen. een
Duitsch) Óósten rij ksche legermacht te
genover zich hebben.
Welk verband er beslaat tussclien
liet Russische centrum, dat op Bre it-
Litowsk terugtrok, tn het Russisch©
noorderieger in Koerland is niet be
kend; evenmin, waar do Russische
hoofdmacht zich hevinelL
Het Duitsche bericht maak', geen
melding van het aantal Russen, dat
in en nabij de vesting is gevangen
genomen. Hot is dus mogelijk, dat de
grootvorst slechts stork© a cl verhoe
den met dc verdediging en met het
ophouden van 's vijands l roepen La
last had en bet gros van zijn troepen
macht naar het oosten had vervjenl.
Na den val van Warschau cn den
daarop gevolgdeii snellen opmarsch
der verschillende Duitsch-Oos enrijk-
sch© legers is het waarschijnlijk, dat
de grootvorst do noodige maatcegclcii
geromer, heef:, om leger en legorvoon-
raden in veiligheid te brengeD"
Nudat de Russische troepen naar
den rechteroever van de Njemeai trek
ken, schrijft d© coi rcspondont van do
„Times" to Pe.ersbnrg, was de ont
ruiming v/iii Ossowiec en Bialystok
een natoVirlijke znak geworden en de
Russische m hterhoede aan den Biulv-
stok—Brost s|.oori.'eg kon naar Vi
tebsk e» Smolensk terugtrekken.
Waarschijnlijk zullen vvii Grodii),
dat krachtig versterkt is, blijven liou-
den totdö»'. het gros van d© Russische
le^ors de aangewezen posities ten
Oosten van Wilna hee ft i age nomen.
Zoolang het Noordelijk deel van t
llnssiscii© front niot van zee af is om-
gebrgen, mag men den militairen toe
stand met kalmte beoordeelen.
Aan de Kolnlschc Zeitung is uit hei
Dmtsche oorlogjsperskwuricr ge
meld:
..Do Rassen zijn door het nu ownil
tot ten oosien van den spoorweg
BielskBrest-Litowsk— Kowel Oj.ge-
sc!toven front van d© Duitschers en
Oostenrijkers van hun be!ungri;k=te
tei ugtcclitsllnies beroofd. In h->. ge
bied ten oosten en noordoosten van
Brest-Litowsk zijn, ofschoon de weg
zending van troepen en oorlogsmate
riaal waarschijnlijk lang voor den
val van do vesting is begonnen, gruo
to Russisch© legermassa's met haar
tr©in opeen god rongen, lerwijl haar
voornaamste terugtochtslillies door
een woud en moerasstreek zonder we
gen liggen. Daar aan deze Rusiischo
legergroepen een b-perkt spoorweg
net van twee over Minsk en Pinsk
loopendo lijnvn en een in het mxnrlez»
naar bet binnenland voerend© spoor
weg, bovendien slechts twro straat
wegen ter beschikking staan, kan,
indien deze toestand zich ongunstig
blijft ontwikkelen, daaruit het ern
stigste gevaar voortkomen
Op het Zuidelijk
Oortogstooneel.
Oostenrijksch stafbericht.
„Op het Italiaanscho gevechtstor-
rein zijn Donderdag alleen bij Flitocli
gevechten van eenige betook en is ge
leverd. Ooetenrijksche troepen heb
ben daar een Italiaanschen aanval in
het dal afgeslagen."
Verspreid nieuws
van deoorlogsvelden
SOISSONS.
De „Echo de Paris bevat een be
schrijving van een bezoek aan bet
door het boiiibardoment geteisterde
Soissons. De N. R. Ct. ontleent daar
aan o.a. het volgende:
Een winkelier, wiens winkel geo
pend is, en dio zijn post geen oogon
blik verlaten heeft, vertelt ons, dat er
rnet do Duitsche troepen, dio Sois-
eoos binnenvielen, zes Duitschers
meekwamen, die langen tijd in ver
schillende beroepen lo Soissons ge
woond hadden en die, zonder iemand
te waarschuwen, acht dagen vóór du
mobilisatie naar hun land terugkeer
den. Zij hebben de plaatsen aan go
wezen, waar voor hdt gemak der
Duitsche troepen op muren en hoe
ken van straten met roode verf in het
Duilseh aanduidingen en groote, do
richting van bruggen en wc-gen aan
wijzende pijlen, aangebracht werden.
Als men de groote verwoestingen
vnn het bombardement wil zien, moot
men naar de wijk van de kathedraal
gaan en de kerk binnengaan. Waji-
neer wij de bouwvallen van de markt
voorbij gaan, die in deze wijk ligt en
die dooreen riraat van de kathedraal
gescheiden is, dan fluiten de grana
ten over onze hoofden heen, en waar
ze neerslaan jagen ze wolken stof cn
rook op uit de puinhcoi>cn van reeds
ingestorte huizen.
Deze wijk i$ geheel vorlatonen door
de stille straten, straten vajr een itoo.
de stad, ziet men slechts enkele sol
daten onder hot fluiten dor granaten
langs de muren schuiven, die nog
overeind staan.
Rond de kathedraal ligt het puin
op hoopen, dat op verschillende
plaatseai den doorgang belet. Wij
klimmen er overheen, het -gefluit der
granaten vervolgt ons, en vinden een
deur, die toegang geeft op een bin
nenplaats. En daar, waar wij volko
men verlatoniieid dachten 1© vinden,
staat de strenge figuur van een pries
ter tegen den muur van den tempel
geleund, als wilde hij dien verdedi-
gen.
Het is de pastoor van de kathe
draal. die. vergetende, dat alle be
woners de wijk verlaten hebben,
rustig op zijn post blijft, onwetend
van wat zijn lot zal zijn.
Bewogen toont bij ons de verwoes
tingen, die zij in zijn kathedraal, in
zijn kerk aangericht hebben. Hel laga
gedeelte van den tempel is verwoest.
In het middenschip vormen neergó
stort© stoenen en puin een hooge py
ramid©.
De heilige man, die ons vergezelt,
heeft eenige beelden in zakken zand
bograven, in de hoop ze weer -te rul
len vinden. Op vele plaatsen dient do
hemel tot dak van do kathedraal en
op den grond ligt, verdraaid en ge
smolten, het lood, waarin de artistie
ke vensters gevat waren.
Hoewel de kathedraal van Soissons
niet de beteekenis heeft van die van
Reims, is zij toch een schoone gothi-
sche tempel uit de 11de eeuw, een
kunstwerk, dat levendig belang in
boezemt. De herstelling zal hier ge
makkelijker zijn dan te Reims, om
dat ze meer van de bekwaamheid
van den l«ouwrneesk-r afhangt, ter
wijl de kathedraal te Reims niet lan
ger het prachtige beeldhouwwerk bo
zit van den voorgevel en hot schip.
DE BOMWERPERS.
Do laatste maanden is in de ver
schillende plaatselijke gevechten aan
het Westelbk front duidelijk aan het
licht getreden, van hoeveel belang de
actie der z g. bomwerpere is. Het En-
gelsche legerbcetuur heeft dan ook
bijzondere maatregelen getroffen om
de mannen in het werpen van handr
granaten c-n bommen te oefenen.
Volgens een Reuter-bericht zijn ach
ter het Engelsche front scholen opg»
richt, waar troepen van verschillende
deelen van het front zich in het bij
zonder in liet werpen van granaten
oefenen. Hier leert de soldaat, hoe
een boni tc behandelen en hoe hij
hem werpen moet om het grootst mo
gelijk effect te bereiken. De onder
wijzers zijn mannen, die practische
ervaring in deze veclitwijzo hebben
opgedaan. Zoodra een afdeeling wil
doende geoefend is, koert zij naar 't
front terug, waar anderen weer van
haar kunnen loeren.
Achter het front worden thans ook
wedstrijden in het granaatwerpen
gehouden. Zulk een wedstrijd heeft
o.a. nog kurt geleden plaats gehad
bij de school voor bomwerpers van
liet 2e legor. De deelnemers moesten
in verschillende standen de granaten
binnen een bepaalde cirkel werpen.
Een sergeant ging met den eersten
prijs, een bedrag van 20 francs, ge
schonken door een officier, strijken
