BIJBLAD VAN HAARLEM'S DAGBLAD.
v
33e Jaargang
ZATERDAG 2 OCTOBER 1615
No 9916
DE ZATERDAGAVOND
LETTERKUNDIG WEEKBLAD,
tïct Rijke Natuurleven
BEGRAFENIS EN LIJKEN-
SCHENNIS.
Het ia ecu schrale tijd voor heel
wat insecten.
De vogels mogen een vruchtenjaar
meemaken zooals zelden te voren, de
honingzoekendB dieren hebben Lr. tn-
zen regenachtigen zomer geen weel-
detijd kunnen zien en geen wonder Is
het daji ook, dat hommels en wespen
hier en daar al een winterkwartier
gaan opzoeken.
Al een paar maanden achter elkaar
zijn de welpen dagelijks om me heen
geweest en, al heeft het weer de die
ren miet meegeholpen, de kolonies
schijnen toch vrij goed te zijn »nt-
.wikkeld, want geregeld heb ik heel
wat van die gcelgeringde roovertjes
in mijn tuin gehad, in den omtrek
der bijenwoningen.
„Waar blijven toch de doode bijen
vroeg me laatst iemand- „Er leven
er duizenden in zoo'n miniatuurhuis,
er moeten er dus dagelijks heel wat
sterven, maar op den bodem der kas
ten zie ik maar zelden een gestorven
werkstertje liggen en voor de woning
zijn ze te tellen
Een cogenblik hebben we gewacht,
nog geen drie minuten en daar kwa
men twee bijen met een overleden
kameraad aansleepem Met do sterke
kaï: n hadden ze hem flink te pakken
en langzaam, zooals dat bij een ïat-
soenlijke begrafenis behoort, kwam
„de stoet'' van drie voorwaarts ge
sukkeld.
Het is altijd een eigenaardig te-
zicht, zoo'n bijenbegrafenis.
Soms doet een krachtige jonge bij
het alleen, vooral in den drukken
honingtijd, als er voor allerlei func
ties, binnen en buiten heel wat krach
ten noodig zijn, maar als zo zoo wat
om de kast heen of over de raampjes
lanterfanten, omdat er niets beters te
doen valt. helpen ze elkaar een
handje en in den regel gaat het dan
minder goed. „Ook niet slim", Kult
ge zeggen, maar bij de doelmatigheid
in de natuur is er nog veel, dat van
ons standpunt uit bekeken, heel
ondoelmatig is en zoo ook de hulp die
de begrafonisbedicnaars elkaar be
wijzen. De een sjort naar links cn
de ander naar rechts, maar heel wei
nig schiet het op, tot ten slotte ae
sterkste en de handigste wat meer
wil opschieten. Met een vaartje gaat
hij de lucht in, het lijkje meenemend,
rlat weldra tusschen de grassprietjes
van het gazon of tusschen het grint
tuimelt en daar, vaak ongemerkt,
vergaat.
De afgedankte helper trekt kalm
naar binnen en voelt zich niets be-
leedigd, want gemoedelijk gaat hij
wee-/ met den reinigingsdienst in -ie
kast voort of rust wat uit tusschen
do «rellen. Dat la het mooie van een
glazen observatiekast. zooals ik er op
't oogenblik een heb, dat je de dieren
verder kunt nagaan, ook als ze naar
binnen zijn gemarcheerd.
Maar om nu op de wespen terug te
komen.
Die eeuwig zoekende dieren zor
gen voor opruiming van de bijen, die
dicht bij de kast komen te llggtan.
Altijd zien we voor de woningen
oude, afgewerkte bijen rondwandelen.
Ze doen nog wel hun best om naar
binnen te komen, maar brengen het
maar zelde.i nog tot aan het vlieggat.
Van een heroïsche zelfopoffering
waarvan sommigen wel «pr*krm, heb
ik nog nooit wat kunnen merken.
Het verhaal gaal nl., dat een bij,
als hij zijn einde voelt naderen, naar
buiten trekt om in een vergeten hoek
je te sterven, ver van de zijnen, ver
van het warme huls, waar het druk
ke leven geen vertraging mag onder
vinden, waar de zwakken zich dus cp
Spartaansche wijze raoeton verwij
deren om plaats te gunnen aan üet
Jonge en kraohtige volk, Hee! mooi
en interessant klinkt het heel zeker,
maar ik heb er al maanden achter
een op gelet, maar er niets van be
merkt. Daarom juist hebben de wes
pen het bij de kasten zoo naar hun
zin. De moegewerkte bijen, terugge
keerd van hun laatste reis, kunnen
het niet altijd meer tot aan de wo
ning brengen. Ze scharrelen nog wat
tusschen het grint en sterven «laar.
Dan komen de gele parasieten, die
altijd leven ten koste van anderen.
'Als miniatuur-hyena's werken ze de
lijkjes wat naar boven, bijten en
rukken met hun krachtig© kaken en
van de bij, die vaak nog wat nectar
Jn de honingmaag heeft, is weldra
nog slechts een fragment, ""een enkel
stukje over en de wesp heeft zich of
zelf te goed gedaan, of is mot zijn
prooi verdwenen in de richting van
de eigen kolonie.
Vinden ze niets meer, dan wagen
ze zich voor de vlieggaten. Gelijk i
met den binnenkomenden stroom van
Ijverige werkstertjes trachten ze mee
naar binnen to sluipen, maar de
wacht komt onmiddellijk naar buiten
en de dief wordt verjaagd. Dat is het
merkwaardige van dit geval, dat do
bij, dia veei, veel zwakker is dan de
wesp, toch altijd! den belager op de
vlucht weel te drijven. Do booze plan
nen schijnen de wespen tot voorzich
tigheid aan te sporen. Slechts h©el
zelden wagen ze zich aan ©en ge
vecht De vlucht is de veiligste weg.
Als het weer nu nog wat achteruit
gaat, is echter woldra hun rijk ten
einde. De bijen overwinteren iu .'e
volkrijke kolonies njaar alleen de
moederwespen zoeken een eenzaam
hoekje, om daar te overwinteren. Met
hun snoep- en steelzucht hebben zo.
het niet tot groote wintervoorraden
kunnen brengen.
H. PEUSENS.
CORRESPONDENTIE.
Kunnen heesters en boomen nog
worden verplant?
Juist het najaar ie daarvoor een
geschikte tijd. Druk den grond goed
aan. Lelboomen moeten niet direct
worden aangebonden, daar te dan
geen vasten voet kunnen krijgen.
Iï. PEUSENS.
Rubriek voor Vrouwen
HYGIëNISCHE WAARDE VAN
GROENTEN EN VRUCHTEN.
Een goede, doelmatige voeding
verschaft het lichaam gtaond bloed,
sterke beenderen, spieren en zenu
wen en is in één woord een voorbe
hoedmiddel tegen het spook, dat
ziekte heetEen goed-doorvoed
lichaam bezit namelijk veel meer,
weerstandsvermogen dan een, dat
slecht, ondoelmatig gevoed is. Vol
gens de geleerden moet een inenscb,
van middelbare lengte, en ook bij
normale Inspanning, tot onderhoud
van zijn lichaam dagelijks gebruiken:
118 gram eiwit, 56 gr. vet, 500 gr.
koolhydraten (zetmeel-suiker), 82 gr.
zout en 2818 gr. water.
Bij onae voeding spelen de eiwit-
houdende stoffen een bijzonder groo
te rol, daar hieruit bloed en weefsel
gevormd worden. Nu is het vleesch
zeer rijk aan eiwit en daarom is het
eigenlijk een noodzakelijkheid. Maar
een al te rijkelijke vlccscbvoeding is
anders zeer nadeelig, daar het bloed
te dik wordt en daarvandaan op
hoopingen van bloed in de aderen
ontstaan, kortom stoornissen in den
bloedsomloop, die rheumatisnie,
hoofdpijn en zenuwzwakte te voor
schijn roepen. Dus gemengd voedsel
van vleesch en groenten dient ge
bruikt te worden. Want dit laatste
heeft, met de vruchten, de uiterst
gewichtige taak van bloedzuivering,
zoodat zelfs groenten en vruchten
hooMschotels moeten zijn, en een
volwassene bij geregeld gebruik el-
ken middag minstens een ons vleesch
moest eten.
Het Is ook eigenaardig hoe de
groentenbouw in de laatste jaren is
toegenomen en dat wel niet alleen in
het Westland, maar ook overal in
het buitenland, b.v. Italië, Honga
rije, Duitschlaud. Wel een bewijs
dus, hoe men langzamerhand tot er
kenning en waardeering der groente
soorten is gekomen. Die een eigen
lapje moesgrond bezit zou ik ook
aanraden, vooral rijkelijk groenten
aan te planten. Wat voedingswaarde
betreft, komen het eerst de peul
vruchten in aanmerking, die zeer rijk
aan eiwit en koolhydraten zijD. De
peulen moeten den vorigen dag al
in het water gezet worden en afge
kookt In reeds gekookt water.
Onder de koolsoorten staat bloem
kool bovenaan. Deze bevat, evenals
roode en witte kool en kruikooi, hot
meeste water, daarnaast echter staal
en eiwit Maar de bereiding doet
heel veel, daar, over 't geheel dc
koolsoorten niet gemakkelijk te ver
teren zijn. Daarom moeten ze ge-
ducht lang koken cn het eerste water
er afgegoten worden.
De kropsalade bevat bijna 8 pCt.
staal en werkt in hooge mate ver-
frisschend. Andijvie heeft ook zoo'n
groot staalgehalte. Rhabarber is nl
uitermate gezond en wordt in den
regel ook heel graag gebruikt «ioor
kinderen, bij wijze van moes op rijst
of brood. Zooals men weet, wordt
tegenwoordig ook rhabarber-jam ver
vaardigd, wat zeer smakelijk is.
Daarom kunnen wij de huisvrouw
ook niet genoeg aanbevelen vruchten
in te maken voor den langen tijd, dat
ons klimaat geen versche vruchten
kent. Het is bekend, dat de Amcri-
kaansche vruchten op water uit
munten boven alle andere door zui
veren smaak en conservatie. Do
Amerikaanscbe huismoeder bedient
zich daarbij van blikken bussen of
glazen potten met schroefdeksel. Do
beste vruchten nu worden met sui
kerwater meer of minder zoet
naar verkiezing overgoten, tot het
sap de vruchten overdekt. Na het
deksel te hebben opgeschroefd,
plaatst men de flesschen in een
koudwaterbad, en heeft de flesoh dan
natuurlijk, voor het springen, eerst
met doeken of hooi omwonden. Men
brengt het water tot kookhitte en
laaf het daarna weer afkoelen. Deze
kookwijze is dus eenvoudig en vergt
weinig suiker.
Hier volgt een tabel over het ge
halte aan voedingswaarde van
groenten, waarbij do getallen voor
het gemak zijn afgerond.
•O
Eiwit.
"o
O
O
w
Linzen
13
25
2
55~%
0
Boónen
15
25
2
56
0
Erwten
15
23
3
57
0
Mals
11
14
4
71
0
Bloemkool
91
3
1
6
1
Roodekool
90
2
7
1
Wittekool
90
2
7
2
Kropsla
94
2
y»%
2
8
Spinazie
92
2
i
6
3
•MARIE VAN AMSTEL.
Sterrenpraaljes.
Ons lonnestelsel. De ion.
De planeten. De verschil
lende manen. Eenige ge
geven.? der behandelde
hemellichamen.
Wanneer wij eens op eon helderen
avond onzen blik naar den hemel
wenden, dan zien wij een ontelbaar
aantal lichtende punten, waarvan de
meeste onder ons, gewone menschen,
met veel anders weten dan «lat men
die schitterende lichtjes „sterren"
noemt Wat zijn echter die sterren?
Ho© komt het dat do eene ster zoo
veel van de andere verschilt? Wat
voor een hemellichaam is de maan?
Deze ©n dergelijk© vragen moeten,
dunkt mij, iedereen wel eens een
oogenblik hebben beziggehouden. Op
licht begrijpelijk© wijze zal ik trach
ten deze vragen te beantwoorden en
U t een en ander van het slerrenland
vertellen. Wij zullen daartoe den he
mel eens aan een nader onderzoek on
derwerpen.
t Eerste wat ons deze avonden, tus
schen dc sterren opvalt, is een bij
zonder helder en rustig licht op de
Oostelijke hem el helft (aangenomen
wordt dat de waarneming vóór mid
dernacht plaats heeft). Door een ge
wonen fooneélkijker bekeken vertoont
dit licht zich als een vrij groote ronde
schijf, iets dat met geen der andere
sterren het geval is. Deze opvallend
heldere eter nu, die zoo afsteekt van
de overige, noemen wij eeu d w a a 1-
81 e r of liever planeet. Wat is
eohter een planeet?
Als g© dit woord in een woorden
boek opzoekt, dan vindt g© zooiets
als„hemellichaam door de
zon verlicht en om do zon
wentelend". Om dit te begrijpen
is het dus noodig dat wij 't een ©n
ander van dc ron vertellen.
De zon is het middelpunt van een,
in vergelijking met het onmetelijk©
sterrenrijk» uiterst kleine wereld, be
staande uit planeten, kometen en an
dere hemellichamen. Intusschen moet
men dit „klei n" niet al te „k 1 e i n"
opvatten, daar onze buitenste planeet
eer. baan beschrijft met een straal
vanpl.m. 30 07 aardstralen, d.w.z
dat die planeet zich due ruim 30 maal
zoover van de zon bevindt als dc aar
de of 4 500 000-000 K.M. van haar ver
wijderd ie! Doch wat is zoo'n afstand,
vergeleken met andere in het onbe
grensd heelal7
Zooals gezegd is, bevindt de zon
zich dus in het middelpunt van ons
„zonnestelsel" (zoo noemen wij zon,
planeten, kometen, etc. te ramen;.
Om haar, els middelpunt, beschrijven
verschillende hemel-lichamen, die wij
planeten noemen, banen die nag«
noeg cirkels zijn. Dat wij, van dc
aarde af, van deze beweging om de
zon niet veel nierken, komt, doordat
de aarde zelf een planeet is en dus
ook om do zon draait en wel in den
tijd van pl.m. 865 dagen. Hoe dit al
les echter met elkaar in verband
etaat hoop ik u later nog eens uit te
leggen Vooraf wil ik u eerst een be
knopte voorstelling geven van dc lig
ging der verschillende planeten ten
opzichte van de zon. Daarvoor ie het
gewensoht dat ge passer en papier
bi; de hand hebt.
In het midden van een vel schrif-
tenpapier teekent ge eon etl-pje en
plaatst daarbij de letter z, want dit
«tipje stelt de zon voor. De zon nu, is
een geweldig groote bol (ruim
1 283.700 maal de aarde) die geheel in
gloeienden toestand verkeert. Vol
gens dc onderzoekingen van zekeren
S e c c h i, zou het binnenste der zon
een temperatuur hebben van niet min
der dan 40 millioen graden Celsius.
Stel u eens zoo'n warmte voor! En,
dan vinden de menschen het hier op
aarde bij eon temperatuur van 80 gr.
Fahrenheit al „om te stikken"
Van deze warmte krijgen wij echter
slechts e©n gering deel, daar de zon
zoo ver van ons af is, en trouwens
zeer kwistig met haar warmte om
gaat, en deze naar alle zijden uit
straalt doordat nu de zon zoo wit
gloeiend is, komt bet dat zij zooveel
licht uitzendt.
Doch w© gaan verder met onze tee-
kening. Om het punt z. trekken we
©en cirkel, waarvan de 6traal 0.4 cen
timeter bedraagt. Deze cirkel 6telt de
baan van de planeet ,^lercuriue"
voor. Voor zoover we weten is dezo
planeet het dichtst bij de zou. Zij
draait in ongeveer 1/4 jaar om de zori
en ligt op ongeveer den 1/2 afstand
zon-aurde (juister 0.4). Mercurius is
«net bet bloote oog vrijwel nooit te
zien, omdat zij zoo dicht bij de zon
staat en dus geheel verzinkt in het
geweldig licht van deze.
Voor we verder gaan wil ik u nog
even mededeelen, dat de namen van
onze planeten afkomstig zijn uit de
Grieksche godenleer. Dit 'komt om
dat de Grieken zich al vroeg (eeuwen
vóór het begin onzer jaartelling) met
de sterrekunde bezig hielden en do
latere astronomen hebben in den loop
der tijden de door «lie Grieken ge
geven namen behouden.
Dit blijkt ook uit de volgende pla
neet, die met recht „V en u s" huet.
Voor haar trekken we op onze fig.
een cirkel met een straal van 0,7
centimeter. Deze planeet hoeft ieder
een wel eens gezien als avond-ster.
Zij is de mooiste planeet, doch kan
haar pracht niet lang ten beste geven,
daar ze altijd ól kort na zonsonder
gang ondergaat (men noemt haar dan
avondster), óf kort voor zonsopgang
opkomt (morgenster). Jammer ge
noeg is Venus deze maand niet te
zien. daar zij juist een zeer ongun-
stigen stand ten opzichte van de aar
de inneemt. Tot slot zij nog gezegd,
dat Venus haar bean om de zon in
ongeveei 224 dagen volbrengt.
Na deze planeet komt onze Aarde
aan de beurt. Daarvoor trekken wij
een cirkel met een straal van 1 c.M.
De Aarde onderscheidt zich geens
zins van de overige planeten, zooals
de oude Grieken dachten. Dezen
meenden namelijk, «lat de Aarde stil
stonden dat de zon, de planeten en
in 't algemeen alle andere hemel
lichamen zich om haar heen wentel
den. Zooveel eer komt onze Aarde
echter niet toe die beweging van
den geheelen hemel 13 slechts
s c li Ij n b a a r, en lijkt zóó omdat
de Aarde, behalve haar eigen b«?we-
ging om de zon In 1 jaar, nog eerv
andere beweging beeft. Zij draait
zich namelijk in 24 uur geheel rond
om zich eelven, en daardoor schijnt
het nu alsof z.ii zelf stilstaat en de
andere hemellichamen een draaiende
beweging in tegengestelde richting
maken.
Die draaiing der Aarde „om haar
as", zooals men dat noemt, is nu
niets bijzonders, daar alle andere
planeten dat ook doen, zelfs ook de
/.on en de maan. Doch wij komen
later daarop terug en gaan nu over
op de z.g.n. „bultenplanete n".
die men (in tegenstelling met de
„b i n n e li p 1 a n e t e n") zóó noemt,
omdat bun baan buiten die der Aar
de ligt. Deze buitenplaneten zijn ach
tereenvolgens Mars, Jupiter, Satur-
nufl. LTauus en Neptunus in onze
fig. brengen wij daarvoor de overeen
komstige cirkels aan en wel met de
volgende stralen
Mars 1,6 c.M.
Jupiter 5,2 c.M.
Saturnus 10,0 c.M.
Uranus 19,1 c.M.
Neptunus 30,0 c, M.
De beide laatsten kunnen waar
schijnlijk niet op het paipicr, dooh
dit hindert niet, daar zij voor ons
van minder belang zijn Of er nog
een planeet buiten Neptunus in stille
afgezonderdheid ronddwaalt, weten
wij tot heden niet.
Beschouwen wij nu de fig., die de
zon en de groote planeten op (in ver
houding) juisten afstand van haar,
aangeeft, dan valt ons op, dat er tus
schen de hanen van Mars en Jupiter
zulk een plotselinge leegte is. Deze
ruimte is echter in werkelijkheid ge
vuld met een groot aantal kleine
planeten of planetoïden (ook wel
astcroiden). die alle in eigen banen
om de zon wentelen. Men heeft niet
minder dan bijna 800 van deze
dwergjes in ons zonnestelsel ont
dekt
Om mi onze tcckening te voltooien,
moeten we nog de namen der ver
schillende planeten aanbrengen.
Daarvoor teekencn we in de banen
der planeten, op lederen cirkel dus.
een stipje, met de letters M, V, A. M,
J, S, die de voorletters der planeet-
namen zijn. (Voor een goed over
zicht plaatse men do planeten maar
ln één rechte lijn). Nu zoekt go in
onderstaande tabel even op, hoevael
manen ieder der planeten heeft, en
teekant even eooveel kleine cirkels
om dc aangebrachte stipjes. De ma
nen bewegen zich namelijk ook weer
in banen van ongeveer een cirkel om
de planeet waarbij zij behooren en
De Maan loopt in ongeveer 20 1/2
dag om de Aarde, de middellijn is
0,27 maal die der Aarde en de
draaiing om eigen os duurt, evenals
de omwenteling, 291/2 «bag.
De draaiing der zon om eigen as
duurt ongeveer 25 dagen, en de mid
dellijn is 100 maal zoo groot als die
dor Aarde.
H. C.
1) Deze is de heldere planeet waar
op ik uw aandacht hierboven vestig
de. Haar 9de maan werd verleden
Jaa-r Augustus ontdekt.
doen als een trouwe wachter de reis
om de zou mee. Echter moet Ik er
op wijzen, dat men voor deze maan
banen zeer kleine cirkels moet
teekenen, om eenigszins de af
standen iu de juiste verhouding met
de afstanden der planeten tot de zon
te verkrijgen. (Wilden wij b.v. onze
maan op juisten afstand van de
Aarde teekeuen, dan moest do cirkel
der Maanbaan een straal hebben
van1/400 c.M. Men teekene
dus die banen zoo klein mogelijk.
Tot slot geef ik nog een lijstje met
eenige bijzonderheden der planeten.
Ei: e 6 t
■o E M B L
tr
H-H-H-
5o
B B
v co
c.
{3
3
p
1* O O-O
ok'io S
O .O
HSS
XXXXXXXXli
Sl\
B S S B g
o o o
F F F F F
o. <2 5
S
g r
Brieven nlt BBrl(Jn.
DUITSOHE CENTRA EN DE
OORLOG.
Berlijn, 22 Sopt 1915.
Aan het slot van een reis die twee
weken duurde en dag in dag uit nieu-
w© indrukken bracht, zoo overstel
pend vele, dat men het gevoel heeft ze
niet een6 alle te kunnen verwerken,
ia het een wonderlijk iet© in de laat-
ste etad. die men aandoet, wanneer
da gedachten al huis-toe trekken, zool
iets als een résumé van alles te vin
den, wat men doorleefde: kunst en'
natuur, industrie en sociaal werk, t
alles gekroond en gekruid door dei
gulle gastvrije ontvangst die ons:
overal te beurt viel. Kleine détails,
bijzondere nuances bepalen dan den
indruk van het geheel en zoo deed
de omstandigheid dat wij al dadelijk
aan het station in het Hoilandsch
aangesproken werden door een Duit-
echen dokter, die lang in onze tropen
vertoefd©, ons al aangenaam aan,
nog voor do kennismaking met de
Hessisohe hoofdstad begon. De reeks
auto's, die ons voor het hotel op
wachtte, waren wij al gewend. Cassel
zelf was een verrassing. Waarom
men deze ©tad betrekkelijk zoo weinig
hoort noemen is mij thans, nadat ik
haai leerde konnen.onbegrijpelijk.Niet
alleen om Wilhelmshöhe. waarlijk
©en vorstelijk felot in vorstelijke om
geving en op den breeden heuvelrug
we uraan zich steeds nieuwe aanslui
ten, heerlijk gelegen Want W'ilhelms-
liöhe'e park dat op de berghelling ligt
en op welks hoogte zich het machti
ge Herculeabeeld verheft, ie niet
©1 echts om de waterwerken beroemd
dio er two© keer in de week schuimen
tvvor isteenen, opspringen in klate
rende fonteinen en zingen door de ho
rens der watergoden en Najaden Het
bestaat voor een doel uit zwaar oud
bosch, dat z.lch uren ver uitstrekt.
De Hessisc'he hoofdstad is reeds
lang koninklijke ©n keizerlijke resi-
dcriiie. Men toonde on.- het huis in
do stad waar keizer Wilhelm woondcl
in den lijd dat hij hier het gymnasium
bezocht. De keizerlijke familie, voor-1
al de keizerin, vertoeft in vredestijd
steeds eenige weken in liet jaar op
Wilhelmshöhe.
Zelfs al bezat Cassel dit slot niet,
dan zou het nog schoons genoeg over
houden. 'Van den oever der Fulda,
waaraan het zoo schilderachtig ligt,
tot ver iu het land, strekt zich een
heerlijk park uil met oude boomen,
groote gazone, etille rechte vijvers en
breede lanen, en het vergezicht op de
heuvelen en -valleien van het land ia
uit de straten der etad zoo mooi, dat
-men den trots der Cass clan era op hun
vaderstad begrijpen kan. En Cassel
is volstrekt geen achterbakeche pro
vinciestad het moderne leven klopt
er ook, ©n d© oorlog gaf ook hier werk,
waarvan wrij het een en ander zagen.
Staatssecretaris Heifferich heeft
onlangs ter gelegenheid van een in
terview gezegd„Duitschland leeft
niet van zijn goud. doch van verhoog
de arbeidscnergie". Caesel's doortas
tend© burgemeester herinnerde aan
deze uitspraak, toen wij de inrich
ting bezochten waar 5000 vrouwen
geregeld naaiwerk voor het leger ko
men halen. De meestan barer waren
voor den oorlog niets gewend te ver
dienen en doen het nu om naast de
ondersteuning die zij als ©oldaton-
vrcuw genieten en waarvan zij liet
noodzakelijkste levensonderhoud be
strijden. nog een bijverdienste te lieb
•bei'. Hoe goed de algemcene economi
sche toestand ook in deze stad is, mo
ge uit de volgende feiten blijken de
belastingen behoefden ondanks d«
extra-oorlogskosten van het gemeen
telijk budget niet verhoogd te worden
daar de eom, die de nijverheidsbelaa-
ting opbracht, zooveel hooger waa
dan het vorige jaar en vooral de ja
ren voor den oorlog, dat het eurplus
«Isa ruit bestreden kon worden.
En al toekenden de inleggers op ie
spaarbanken, die toch meest kleine
lieden zijn, voor een bedrag van vier
millioen op de beide eerste oorlogs-
lecningen in, bedroeg de som waar
mede het totaalbedrag van het op
deze banken ingelegd kapitaal in hjt
laatste halve jaar toenam, niet min
der dan anderhalf millioen.
Onze auto-tocht door de stad voer
de ons ook langs het beroemde schil
derijenmuseum waar de mooiste col
lectie Rembrandts ter wereld t© vin
den is. behalve die der Hermitage in
Petersburg. Even stapten w-ij uit, be
wonderden er allo beste Nederlan-t-
sche meesters- Hals en Steen en Tcr-
borch en de Vlamingen Rubens cn
van Dyck.
'CasseTs trots op industrieel gebi©-!
Is de reusachtige locomotief fabriek
van Henschel, waar in vredestijd
meer dan 600O arbeiders werken
(thans een 1000 minder- on dagelijks
2 èi 3 locomotieven afgeleverd wor
den. De helft daarvan gaat naar het
buitenland (zoo stonden er nog drio
voor Engelsoh-Indië gereed; en in de
plaats van deze bestellingen is thans
werk voor den Duitsclien staat geko
men.
Dc hicht in deze reusachtige werk
plaatsen en machinezalen en srnil-
sen is voortdurend in trilling door al
lerlei geluiden en de mokerslag der
hamers dreunt en zingt het geweldig
lied van den arbeid.
Parljsche Brieven
OVER „SOLDATEN-CLUBS".
Do Avenue des Champs-Elysécs op'
loopende, was ik in gedachten ver
diept, al glimlachte ik misschien on
bewust onder de gelukkige groot©
zon. Dagelijks gaan, die Avenue langs
waar zich verscheidene Ambulances,
paleizen gelijk, bevinden, herstellen
de, gewonde soldaten of urme ver
minkten alleen of in groepjes frissche
lucht happen, loeren zij weer loopen
en zitten met eon soort van verwon
dering, dat zij het leven terugzien,
onder de nog groeno wild© kastanje-
booinen. Ik dacht aan de energieke
zachtheid der, bijkans buiten het sei
zoen, heerlijke zonnewarmte op dl©
arme lichamen van ellende.
Doch het volgend oogcaiblik dacht
ik aan de korter wordende avonden,
de bewolkte zwerken, «ie eerste re
gens. Ho© zal dan de wandeling, de
eentonig geworden zelfde wandeling
zich voor onze soldaten van tricstig-
heden vertragen! Zij zullen zelfs den
lust niet meer hebben om uit te gaan,
en in «1© met hun bedden gestoffeerde
groote zalen zullen zij langen tijd blij
ven zitten met bet gewicht van te veel
herinneringen, onder gelijksoortige
omstandigheden.
Ik sprak over dien pijnlijken in-
«Iruk, toen iemand me zei
Maak u toch niet al te ongerust.
Dc liefdadigheid, het medelijden met
onze soldaten, dat aan alles denkt,
heeft uw vree© voorzien. Van nu al
bestaan er voor hen plaatsen van bij
eenkomst en ontspanning, die waar
schijnlijk niet zuilen nalaten, zich
dazen winter to vermenigvuldigen. De
vierde „Soldaten-Club („Cercle pour
soldats") is kortelings geopend met
te Parijs zelf als do andere, doch op
korten afstand van Parijs en van de
Etoile, te Neuilly....
Ik heb d.e club bezocht, op een
stmlenden middag. De nieuwe zaal,
„open voor hei-stellenden, verlofgan
gers en gewonden", is daar bövcu ge
legen, nitrt ver van de brug, aan het
hooge eind dei- lang© avenue, die van
de Porte Maillot komt, cn zeer nabij
de schilderachtige oevers der Seine.
Om aan het blok moderne huizon te
komen, in een van welke een edel
moedige bewoner der localiteit het
vierde toevluchtsoord heeft geïnstal
leerd, doorkruist men een zeer oude
wijk. gaat men door nauwe straten,
de heelt middendoor stroomend als
in den goeden ouden tijd. Een groot
