Hmildts Oigslas
TWEEDE BLAD
Zaterdag 20 NoYomber 1915
Offlcleele mededeelingen der
Uaarlemsche Handelsver-
eeniging.
Kantoor Jonsweg 11.
liet bestuur der Haorlemsche Han-
'dt-lsvereeniging 'heelt de 'volgende
circulaire verzonden
IN' 1914 72 ONINBARE VORDE
RINGEN.
IN 1915 TOT NOVEMBER
SLECHTS 7.
DOOR DE HULP DER H. H. V.
Een kleine zaak of bedrijf
moet grooter worden.
Een groote zaak of bedrijf
mag niet kleiner wor
den.
Een stap in de goede richting
is lid worden van de
H. H. V.
M. M..
Het bestuur der Haarlemsche Han-
delsverecniging neemt de vrijheid,
het volgende onder uw aandacht te
brengen.
Bovengenoemde vereeniging, die
reeds bijna 25 jaren bestaat en voort
durend in bloei toeneemt, heeft ze
ker haar nuttigen ai beid bewezen.
Dit jaar heeft de vereeniging groo
te veranderingen ondergaan door
uitbreiding en verwisseling van be
stuur, anderen administrateur, ver
betering op administratief gebied en
verdeel ing van bcstuursfunctiën in
commission, waardoor vlugge, cor
recte afdoening der aanhangige za
ken mogelijk wordt. Wil dit alles
cehtei tot zijn volle recht komen, dan
meet het reeds groote aantal leden
nog veel grooter worden.
liet behoeft zeker geen betoog, dat,
daar de Haailcmsc'he Handelsveree-
riiging door haar langdurig bestaan
over een zeer uitgebreid archief be
schikt. betreffende de credietwaar-
digheid van vele inwoners vnoi Haar
lem en aangrenzende gemeenten,
waarvan dan ook door de leden da
gelijks een zeer druk gebruik wordt
gemaakt, veel schade door levering
aan niet solide personen wordt voor
komen, vooral nu door het ingevoer
de kaartsysteem dikwijls reeds _t e r-
s t o n d. hetzij telefonisch of schrif
telijk. de gevraagde inlichtingen
kunnen worden verstrekt.
leder, die een bedrijf uitoefent, of
op andere wijze betrokken is hij
Handel en Industrie, bij
verkoop of verhuur, cf een
beroep uitoefent, waardoor bij in
fnancicele aangelegenheden betrok
ken wordt. z ij allen behooren
lid te zun vnn de Haarlemsche Han-
de'svereeniging.
Daar nu de 'handeldrijvende nvid-
de «stand en industrieelen in geheel
ori" land na den oorlog groote ople
ving en bloei in vrijwel n.lle bedrij
ven verwachten, zoo behoort cene
krachtige vereeniging, als de onze,
gereed te ziin die opleving kracht bij
te zetten en leiding te geven.
Laat u nu eens niet lang uitnoodi-
geu en wacht niet, doch geeft
u terstond op om als lid toe te tre
den voor 1916, door aangehecht biljet
in te vullen.
Zij, die zich thans als lid voor 191G
laten inschrijven ('het boekjaar vangt
aan 1 Januari) kunnen van heden af
van ons bureau gebruik maken.
Het Bestuur
F. 11. SMIT, eorzitter.
JOH. M. SCHMIDT, Secretaris.
II. FRANKEN Jr.,
Penningmeester.
J. C. PEEREBOOM.
Vice-Voorzïtter.
A. H. FIKKERT Jr.
JAC. LAMP.
E. LIERA.
H. J. VISSER.
A. H. WEYBURG.
Haarlem, October 1915.
De voordeden, aan het lidmaat
schap verhonden, en de werkzaam
heden der Ilaarlemsche Handelsver-
Ove»* nieuwe Boeken.
ii.
„I 11 O c e n t i adoor Marie
C o r e 111, vertaald door J.
P. W e s s e 1 i n k Van
R o s s u m. (Amsterdam.
L. .1. Vee n).
De niet onproductieve schrijfster
heeft haar kring van getrouwe leze
resseri verheugd met een hoek van
om-en bij één decimeter dik. Het
zwaar massieve deel zi,nt er niet naar
uit dat 't een tceder verhaal is van de
liehf'-' 1 M i -e en verbec'dingrijke ziel
van een meisje, dat reeds bij het be
gin var, haar leven door haar eigen
al le lieve en romantische Idealen
werd geknakt. Of h°t een tijd is. om
d ergel ij lee d room 1 even - vertel li n gen
nerr te schrijven? De schrijfster van
Stratford- on-Avon vindt zelf van
niet. Maar ze heeft de oude overle-
riug van het beroemd© huis „De Wil
de Roos'' u:* willen geven, omdat het
publiek zoo aandrong en wijl zij die
werkzaam zijn in bet drukkers-, bin
ders- en boekverkoopersbedrijf, ten
zzerste zn'len lijden, wanneer niet als
gewoonlijk romans in het najaar ver
schijnen.
Deze verklaring in „ven voorwoord''
vnn de verschijning vnn „Inocentia",
klinkt deels wat naief-reclame-achtig
en voor t overige verzoent den lez©r
het denkbeeld aan deze li.-fdadighe d
In bet begin nret heel erg; maar onder
het lezen vergeet men de wat zonder
linge kennismaking. Als alle werken
vnn Core'li boeit ook dit werk wel pn
menige lezeres zal ontroerd worden
door b«t droeve Tot van Inocentia, de
vondelinge, wier liefdesgevoelens op
eenlglng zijn In Veede trekken de
volgende7
lo. Informatiebureau (gratis) om
trent credietwaardigheid en soliditeit
van inwoners vaoi Haarlem en aan-
gre.mende gemeenten, voor zoover
het de aangrenzende gedeelten be
treft.
2o. Incassobureau voor moeilijk te
innen vorderingen en optreden tegen
over onwillige debiteuren.
3o. Rechtskundige adviezen 'gra
tis) in aangelegenheden betreffende
bedrijf of beroep.
4o. Het optreden door onze rechts
geleerden bij vorderingen en faillis
sementen.
5o. Het. houden van cursussen in
het boekhoudoen op winteravonden.
60. Overeenkomst en regeling met
boden en vrachtrijders voor rembour-
sementen en kwitanliën.
Voorts
Overeenkomst met de N. O. _T. ten
behoeve van zendingen tot ƒ150.
Bureau van adviezen uitsluitend
voor leden. liet houden van
spreekavonden door erkende ter zake
kundige personen betreffende Han
del en Industrie. Het behandelen
van gemeente-aangelegenheden in
het belang van Middenstand, Handel
en Industrie. Instelling eener
commissie van onderzoek Wet op
oneerluke concurrentie (in wording).
Beteugeling der z.g.n. vliegende
winkels in 'het belang van onzen w in
kelstand. Wekeliiksche officieele
mededeelingen nan de leden, uoor
bemiddeling van Haarlem's Dagblad,
hetwelk des Zaterdags (ook aan niet-
geabonneerden) wordt toegezonden.
Voorlichting betreffende handels-
credieten en voorschotten. Be
trouwbare inforrnatiën door geheel
Nederland 0.65. Waarschuwing
tegen oplichters, flesschentrekkers,
enz., enz.
MEDEDEELINGEN VAN HET
BUREAU VAN ADVIEZEN.
Dezer dagen is door de Fransche
Regeering officieel bekend gemaakt,
dat alle goederen uit Frankrijk naar
Nederland slechts door middel der
N. O. T. mogen worden ingevoerd.
Het contract der II. H. V. met de
N. O. T. maakt mogelijk, dat onze
vereeniging eveneens haar tusschen-
komst verleent ten opzichte van arti
kelen uit Frankrijk tot een bedrag
van 150 per zending, onder dezelfde
voorwaarden, als reeds gedurende
eenige weken met goederen uit En
geland plaats heeft.
Belanghebbenden worden er nog
maals op opmerkzaam gemaakt, dat
bankgaranties door de overeenkomst
vervallen en de 2.50 N. O. T.-onkos
ten over "het totaal-aantal aanvragen
wordt verdeeld. Hoe meer aanvragen
er dus komen, hoe voordeeliger
iedere zending kan worden behan
deld.
Deze regeling geldt niet alleen voor
Haarlem, doch eveneens voor olie
handeldrijvenden uit de omliggende
gemeenten. Niet onmogelijk is het,
dat deze kring nog grooter uitge
breidheid verkrijgt.
De opmerking is gemaakt, dat de
leden, die het Bureau vormen, in
hun hoedanigheid van eigenaars van
zaken, onpewenschte inzage krijgen
van verschillende facturen.
Een weinig méér vertrouwen voor
hen, die tijd en moeite geven ten ai-
gemeenen nutte, zou werkelijk niet
misplaatst zijn.
In Amsterdam, Rotterdam en Den
Haag is men over deze bezwaren wel
heengestapt, terwijl toch ook in die
steden een regeling is getroffen in
denzelfden geest als hier, zoowel wat
betreft samenstelling als werkwijze
van het Bureau.
Zonder toestemming van Tiet Bu
reau kan op deze wijze niets worden
ingevoerd.Voor hen, die een derge
lijk bezwaar hebben, blijft niets an
ders over. dan zelf de zaken te rege
len. een bankgarantie te stellen en
ƒ2.50 N. O. T.-onkosten te storten.
Het Bureau van adviezen
A. H. FIKKERT, Secretaris.
Amsterdamsche Kout
197.
SPORT EN SPEL.
Of men het, zwaarwichtig, heeft
over de criminaliteit onder jeugdige
personen, of, minder gewichtig, over
de baldadigheid der straatjeugd,
maakt' niet meer uit dan gradueel
verschil.
Krasser en rnlnder kras wordt dan
gewezen op liet treurige verschijnsel,
waarvoor ons land in den vreemde
een niet benijdenswaardige ver
maardheid heeft. En de droeve cri
minaliteit onder jeugdigen staat wel
zeker met de toenemende baldadig
heid en ongebondenheid van de heer-
schers op de straat in verband.
Het platteland men denke aan
Harderwijk heeft ook 111 dit op
zicht al veel van zijn spreekwoorde
lijke „landelijke onschuld" ingeboet,
en het staat misschien te bezien of de
landelijke jeugd nog wel noemens
waard boven de stedelijke verhe
ven is.
Maar, boe dit zij, wij die in de
gelegenheid zijn, de hoofdstedelijke
jeugd en der/clver f a i t s et
gestes dagelijks gade te slaan,
moeten erkennen dat ze allesbehalve
kinderen in de boosheid zijn.
De Tucht-Unie heeft, om wat ver
betering te brengen in de ruwheid
der Nederlandsche straatjeugd, al
op de gong geslagen en doet dit
voortdurend.
Of liet reeds geholpen heeft?
Of bet, bij voortduring, helpen zal?
Ik weet het niet, maar ik hoop
het.
Verblijdend is zeker, dat meer en
meer stemmen opgaan om ons goede
land van het kwaad te bevrijden
om het zoover te brengen, dat althans
vreemdelingen ons niet behoeven te
miiden uit angst voor molestatie van
het jonge, en het te hulpe snellende
oudere straatpubliek.
Bij ons in Amsterdam doen herha
lingsscholen, avondteekenscholen, 'n
inrichting als „Ons Iluis" al heel
veel goed. Kr is al heel wat gewon
nen. wanneer men de opgeschoten
jongens en meisjes des avonds van
de straat weet te houden.
Maarafdoende is liet niet, en
trouwens zijn genoemde inrichtingen
een groot deel van bet jaar des
avonds gesloten.
Er moet méér komen, en iets An
ders. en daarover nu is dezer dngen
beraadslaagd, zeer eigenaardig, door
de Gezondheidscommissie.
Een Engelsch paedagoog heeft eens
gezegd „geef 111e een goed sport
terrein en in een minimum van tiid
is de baldadige en kwaadwillige
jeugd der stad op behoorlijke en on
kinderlijke paden".
Daarin schuilt ontegenzeggelijk veel
waars, en in de lijn dezer uitspraak
gingen ook de discussies ter verga
dering van de Gezondheidscommissie
Maandag j.l.
In die vergadering namelijk is
goedgekeurd een concept-advies aan
B. en W. van de sub commissie voor
de sport- en speelterreinen.
Het feit zelf, dat een dergelijke sub
commissie is benoemd, is voldoende
om te doen zien van 'hoe groote be-
teekenis door de Gezondheidscom
missie sport en spel worden geacht.
De sub-commissie dan, die zich
speciaal met het vraagstuk van sport
en spel bezig houdt, komt in haar
rapport tot de conclusie, dat aan de
verschaffing en de inrichting der
sportterreinen in en bij Amsterdam
nog veel ontbreekt
Ziezoo, als dat maar eerst goed
ingezien wordt, zijn we al half op
weg naar de gewensehte oplossing.
liet is inderdaad, zooals de Com
missie oordeelt. We bouwen maar, cn
•bouwen en bouwen en denken af en
toe nog juist bïitijds er aan stukjes
te reserveeren voor parken en plant
soenen.
Maar aan speel- en sportterreinen,
waaraan in onze stad aoo groote be
hoefte is, denken we niet. We mop
peren als de jeugd straatschenderij
pleegt, we zijn uit ons humeur en
terecht als de gansche straat on
veilig gemaukt wordt door een
groepje hengels, iLie met een vieze
prop het voetbalspel imiteeren, maar
we laten ze ondertusschen aön hun
lot over en al te schaars zijn in onze.
zich zoo snel uitbreidende stad de
plekjes voor sport en spel.
Wanneer we niet oppassen, schiet
er binnenkort heelemaal niets meer
over.
Het is dus heel verdienstelijk van
de Gezondheidscommissie, dat zij nu
biitijds gewaarschuwd heeft.
Daarmede zijn hygiënische belan
gen mens sana in corporo sano
en maatschappelijke doelmatige
bestrijding der baldadigheid van de
jeugd gemoeid.
Zeer terecht zegt de Commissie
„liet tegenwoordig stelsel, om nooit
anders dan een tijdelijke bestemming
als sportterrein aan een 6tuk grond
te verleenen, en dit. zoodra tiet voor
andc-re doeleinden in aanmerking
komt, er nan te onttrekken, schijnt
ons zeer bedenkelijk. De afstand van
de centra der bevolking naar -de
sportterreinen, welke steeds verder
naar buiten verlegd worden, neemt
op die wij-ze gestadig toe. De moei
lijkheden, aan de terreinverscliuffing
verbonden, worden n de toekomst
verschoven en men zal het zich dan
te laat beklagen, als olie goed gele
gen terreinen bebouwd zijn, of op
andere wijze aan de sport zijn otu-
nomen."
De Commissie wil haar denkbeeld
reeds in toepassing zien gebracht bij
de uitbreiding-Zuid. Zij wijst er op,
dat de bebouwing in liet Westen en
'Oosten de grens der gemeente reeds
genaderd is. Alleen in den Spaarn-
damrnerpolder is nog gelegenheid,
om een sportterrein te reserveeren,
terwijl misschien bij den park-aanleg
bij 'het Nieuwe Diep een teivem zou
kunnen worden uitgespaard, «tal aan
de suet aangroeiende bevolking in
de Indische buurt ten g«>ede zou kun
nen kOlUCJL
Om de, door mij uiteengezette, re
denen hoop ik van harte, (lat de
Raad zal luisteren naar dit verstan
dig advies der Commissie.
Het is toch ook eigenlijk zachtst
genomen zonderling, dat wij in
Amsterdam in den tijd, die in het
teeken van de sport staat, gebrek
aan terrein voor sport en spel heb
ben.
AMSTERDAMMER.
Tan 9e Residentie en haar
bewoners.
CCCXXXII.
Als de lezers van Haarlems Dag
blad dit onder de oogon zullen krij
gen, is de nieuwe schouwburg in Den
Haag geopend. Royaards beeft een
van zijn idealen bereikt en mag een
modern theater liet zijne noemen.
In korten tijd i6 veel veranderd. Het
is een zestal jaren geleden dat hier
ter stede pogingen werden aangewend
om te komen tot den bouw van een
modern, klein theater. Heto-en Ver
kade en de zijnen toen nog dc Hage-
spelers zonder h en Royaards met
het Tooneel gebracht hadden, deed
het verlangen kenbaar worden, naar
een ruimte, beter geschikt voor mo
dern werk dan de groote zaal van het
Gebouw, die trouwens gebouwd is
voor concerten. Maar al kwam hier
en daar de wensch op naar een pas
sende omgeving voor meer intiem too
neel, de ware lust daartoe bleek nog
niet aanwezig. Het meerendeel van
het publiek genoot nog van „Hof
gunst" en .Oud-IIeidelberg' en van
„Oud-Heidelberg" en „Hofzunst",
waarop het Nederlandsch Tooneel het
steeds opnieuw onthaalde.
Een comité, dat zich vormde voor
een nieuw theater, had spoedig een
geschikt terrein op het oog hot per
ceel aan de Y'an Spiegelstraat, waar
een groote alleen staande villa, mid
den in een tuin stond te pror.ken. Voor
niet te duren prijs wilde de eigenaar
i van den grond af. Het comité reker.de
uit dat het een kleine 4 ton noodig
had, waarvan het bijna 3 als hypo
theek op het terrein zou kunen krij
gen. Ruim 100.000 moest dus in aan-
deelen geplaatst, worden.
Dit is nie: mogelijk gebleken. Na
een lialf jaar zoeken was de som nog
op geen stukken na bijeen en de
grondeigenaar verkocht zijn eigea
dom aan anderen.
De toen volgende schouwburg
misère, vooral toon het officieel thea
ter aren het Voorhout wegens brand*
gevaarlijkheid gesloten moes. wor
den, is bekend. Aan plannen om in
den nood le voorzien, geen gebrek,
maar aan de uitvoering onubrak
s.eeds wat, totdat Verkade
Kunstkringzaaltje, met medewerking
van de vennootschap „hoi Gebouw
voor K. en W.' wist om te bouwen tot
een aardig, intiem, smaakvol plekje,
waai- een 400 Hagenaars verpoozing
konden vinden; in gemakkelijke fau
teuils konden uitrusten van de ver
moeienissen van den dag. He. succes
was groot en verminderde niet, toen
de schouwburg weor openging en
ook daar weer eon speelgelcgcnheid
was.
Aangelokt door het Verkade-suc
ces wist de jonge Louis Bouwmeester,
de directeur van het Haagsche vau
deville theater. met Royaards aan <»e
achterband, gvd bijeen krijgen
vcx.r een nieuw schouwburgje.
liet huis van den ouden heer Van
Karnebeek kw am te koop en daar,
aan den hoek van Princessegracht
en Voorhout, ging men ann het bou
wen. In zes maanden tijds kwam
het Princesse-thcatcr naar boven cn
thans is 'het ingewijd.
Aan Haagsehheid doet liet voor het
Verkade-zaaltje zeker niet onder. Het
heeft het voordeel, dat het geheel één
gebouw vormt, terwijl «le Ilagbe-
spele.rs hun onderdak hebben in een
samenstel van kamers en gangen,
achter een gewone rij huizon gelegen.
Dc toegang van het Rovaards-
paleisje wint het verreweg. Het in
wendige mag er ook zijn. Stemnvg
als het gehouden is, alles egaal grijs,
doet het op den eersten aanblik wat
somber ann. Met het licht op blijkt
het zaaltje, "waar een 500 personen
plaats kunnen vinden, een rustige
ruimte, gezellig door eenvoud en
bijna vlak van lijn. Aan de wandel
gangen en vooral aan de foyers is
meer ten koste gelegd, maar uit al
les blijkt, dat ee.11 man van smaak de
samensteller van het geTieel is.
Zonder twijfel zal de nieuwsgie
righeid naar den Princesscschouw-
burg groot zijn en d© eerst© week zal
Royaards een ferme recette maken,
ondanks de hooge toegangsprijzen,
van f 4 tot f 1. We leven in een crisis
tijd, niet waar?
Verkade, die andars Zaterdags
avonds met premières komt, is zoo
verstandig geweest, ditmaal geen
nieuw stuk voor het publiek le bren
gen.
Tegen de nieuwsgierigheid van h©t
uiiguuude den IJaag, kan geen thea
ter-directeur op. Dat moet eerst lu
wen on eerst dan zal men kunnen na
gaan, wie het grootste deel van de
schouwburgbezoekers trekt, Royaards
of Verkade.
Het spel kan beginnen!
Wie weel hoe spoedig we moeten
zeggen „La comedie est finie", want
het schouwburgpubliek is niet zoo
groot, dat het avond aan avond &J0
man van f 4 k f 1 kan leveren.
SINTRAM.
Verspre'd nieuws
van deoorlsesvelder,
VAN DE BELGISCHE STRIJDERS.
Aan hel verhaal, dat De (Belgische',
Legerbode onder het opschrift Re m-
rijke Bladzijden voor.zei van „eenige
heldendaden van het 2e (Belgische»
regiment jagors :e voet, onileenen
wij nog het volgende:
De weinige levensmiddelen, die
men zich aldus hier en daar wist ie
verschaffen, waren helaas! slechts
een mager kostje voor de verscheide
ne honderden jagors, die daar in hun.
ne loopgraven gedoken za:en, en
waarvan al de zenuwen s eeds ge
spannen waren door de heviglu
van het voortdurende bombardement
en het wreede schouwspel van de
dood en en gewonden, die overa! rond,
om lagen uitgestrekt.
Bovenin ense lie I ij ke pogingen wa
ren door majoor Lefèvre'en zijne
moedige adjunc.en aangewend om
in dit gebrek aan levensmiddelen te
voorzien. Men had oei ij ge ravitail-
leeringsvoertu'gen tot in Dixmuiden
kunnen brengen. Maar de bespan
n in gen lagen neergeschoten op den
grond; de voertuigen waren aan
splinters geschoten 011 versperden de
s.raen. Anderzijds vaagde eene
stormvlaag schroot voortdurend hel
i terrein schoon, dat beer .pon was lus.
sciien de stad en de bezette s-ellin
gen. Ook waren er ech.e wonderen
van wilskracht en opoffering noodig
om f enige blikken conservorf of eeni
ge beschuiten tot aan dc loopgraven
te brengen. Dat was alles wat de ui
geputte jagers le verorberen kregen.
Daardoor oordeele men over de s.oïe-
k© houding van onze jagers, die oru
danks de folteringen van den honger,
onwrikbaar in deze he! bleven, ge
reed om de steeds dreigende aantal
Ion van den vijand af ie s.aan.
Maar nog meer dan de honger
een dwaalweg waren en eerst te laat
keerden tot het hart, dat haar gene
genheid, naar haar ideale opvatting,
kon beantwoorden.
„E e n d 11 i s t e r e z a a k" en
„De C h o u a n s" von H o-
norédeBalzac, vertaald
door Dr. W. van R a v e-
s te y n. (Rotterdam. W. L. ©n
J. B r u s s e).
De uitgever heeft het plan opge
vat, om naast het vele, dat in dezen
tijd uit de moderne wereldliteratuur
vertaald wordt, enn „Keur van Ro
mantiek te doen verschijnen.
Wat de firma Brnsee onder „roman
tiek" verstaat, wil zij niet vooruit
omschrijven: de werken, die in deze
serie verschenen zulten, moeten dit
aantoonen. Toch geeft zij dengenen,
die met de nieuwe reeks wPen ken
nis maken, eenie houvast, door aan
het woord van Diderot te herinneren,
dat „in veler gemoed iets overgeble
ven is, van het leven der wildheid, een
zekere smaak voor het onafhankelij
ke, de vrijheid ©n de ongebonden
heid der primitieven".
Een uitspraak, die inderdaad wel
met juistheid een der redenen ont
vouwt, waarom de zucht naar sen
satie op tooneel, hij de film en in het
boek, zoo levend blijft, ondanks alle
pogingen tot veredeling vnn smaak,
die in onzen tijd wel eens te weinig
rekening houden met de werkelijkheid
en in haar prijzenswaardig bedoelen,
soms h"t doe! voorbij streven.
„De Chouans' en „De Duistere
Zaak", twee van de beroemde werken
van Bnlznc, zün van die echte sensa
tie-romans. Zij behandelen belden
den van-romantische-episoden-vollen
tijd der Fransche revolutie. De hoofd
persoon er in is een politiespion. D're
korte aanduiding is al genoeg om een
gcheelen drom van vervolgde ©dell e
den, trouwe bedienden, sluwe, gehei
me politiemannen en boosaardige re
volutie-leiders in den geest tot het le
ven te roepen.
Dit zijn van die boeken, waar men
gespannen „in" is, van het begin tot
het einde, waarin men meeleeft met
de heldinnen en helden, die den ver
volger 7.00 fijntjes om den tuin leiden,
waarbij men onder 't lezen „bravo"
roept voor den trouwen onderge
schikte, en geneigd zon zijn den ver
rader „uit te jouwen".
Een bewijs echter, hoe levend Bal
zac zijn figuren wist uit te-beelden.
„L i d c w y d e". „loiefine"
cn „Robert B r u c e 's
I e e r j a re n", door C o n-
rndBusken Huet. --
(Haarlem H. D. Tjeenk
Willink en Zoon),
llei is een verrassing, dnt de Haar
lemsche uilgeversfirma, nadat er een
tijdsverloop van 15 tot 20 jaien ie
voorbijgegaan sedert de laatste druk
ken van deze boeken van Huet bij
haar het licht zagen, wederom toi'
een nieuwe uitgave van deze belang
rijke werken is overgegaan.
De eerste drukken üagteekencn
van nog veel ouder datum. „Lide-
wyde" is van 1868 en „De Bruces"
zoools de beide andere plegen ge
noemd te worden, worden oorspron
kelijk afgedrukt in de jaargangen
1S751877 van liet „Algemeen Dag
blad van Nederl.-Indiè", waaraan
Busken Huet verbonden was, sedert
hij het rednetiebureau van de „Op
rechte Haar). Ct." verlaten had.
„Lidewyde" interesseert ons om
locale redenen wol 'het meestal zijn
er ook belangrijker motieven, die dit
werk zijn waarde geven. Dit
plaatselijk karakter, dat aan het
boek eigen is, boezemt ons, Haarlem
mers. ongetwijfeld belang m. Deze
merkwaardige roman ontstond in
den geest van den schrijver, in de
uren, wanneer hij van het bureau
aan het Klokhuisplein naar zijn wo
ning te Bloemen-iaal terug wandel
de. Zijn vrije Zondagen besteedde
hij daar, om "het verhaal neer tc
schrijven. De invloed van de Haar
lemsche omgeving op „Lidewyde"
blijkt ook op menige bladzijde, waar
hij fraaie cn boeiende beschrijvingen
geeft van Bloenundaalsche land
schappen, waarin de roman zich
vcor een deel afspeelt.
De opspraak, die „Lidewyde" in
•ons land verwekt heeft, is echter wél
aan geheel andere redenen toe te
schrijven. De letterkundige stroo
ming. die na 1880 baan brik. had de
gemoederen nog niet ontrust en al
had Vnn Lennep drie jaren te voren
reeds zijn „Klaasje Zevenster" ge
schreven. Huet moest nog, op drin
gend verzoek van den eersten uit
gever van „Lidewyde" D A
Thieme, te Arnhem in een voor
rede zijn werk verdedigen, door zijn
stelling van 1863 te heiTiaien, dat de
kunst in-zich-zelve nooit onzedelijk
is doch dat het ontroerend vermo
gen, waarover zij beschikt, lichtelijk
in het gemoed het zedelijkheidsgevoel
ondermiint.
Een volkomen onschuldig genet le
vert de dienst van he. schoone alleen
voor de zoodanigen op. schreef Huet,
de niet l'-n eenenmnl© onervaren zijn
in de kunst der zelfbehcers-chirvr-
Niettemin, merk'c hij op, zijn z©
dood geboren, de kune.gewrochten,
waarin lie. gevaarlijk vuur van den
hartstocht niet voor het minst smeuk
of sluimert. Dit betoog is in 1868 niet
aanvaard. Ondanks dü;. d? roman
geschreven was in een schoonen stijl.
die zeker niet door dien van een zij
ner tijdgenooten overtroffen had
kunnen worden, in weerwil dat
•he. geheele verhaal in kieschen
en kuischen toon gehouden was,
en niettegenstaande do behan
deling der figuren van een fijnen
psycho'ogischen zin geCuigde, ver
richte d& geschiedenis van Lidyde en
André Konenacr ergernis, c'ie neg
werd vermeerderd door den Dr.
Ricardi, die lluct in zijn boek liet
optreden en den heer Lefebre, wien
Huet allerlei satyren liet uitspreken
op al wat den naam van Neder
landsch di;,:,'.;t. Deze ergernissen wo
gen bij het tcömïialLge publiek zwaar
der dan de paar foil en, die dezen
roman aankleven: dé stijfheid van dc
i!taJo:zeii en het vrij onwaarschijn
lijke slot, dal de schrijver aan zijn
werk gegeven heef. Toch nam dit
nies weg. (lat het boek druk gekocht
werd In 1872 verscheen de tweede
druk bij een nieuwen uitgever. 27
jaar la.er herdrukte de derde firma,
de Ilaar enische, het werk en nam
het drie jaar later op in de „Histo
rische en Rjomantipchc Wie riten'
In Duiischland had men reeds zes
jaar na de eerste verschijning <-n
vertaling.
Moge de lezer van 1915 een milder
oordeel vellen, dan ziin voorganger
van vóór 50 jaar het deed.
„J 0 z e f i n e" en „Robert Br iv
c e's leerjaren" bohooren bij el
kaar en men noemt zo dan ook sa
men „De Bruces". Huet wilde daarin
een Nederlartdschen familieroman
geven, spelend van 1818 tot 1871, dus
in het tijdperk tusschrn da W\e<- >iis-
toriseh eroot© jaren in Europa.
Tusschen het eerste revolutiejaar in
ons werelddeel en den ondergang van
de Parijsche Commune ligt een hoofd-
stuk van de Etiropeesche geschiede
nis, Ons land heeft aan dc bewegin
gen van die jaren geen rechtstreekse©
veroorzaakte de dor»'. onuitstaanna>
re folteringen aan onze manschap*
J pen. Eene wrang© en stikkende at
mosfeer, vol van den rook der gra-
naatomploffingen, v rdroogde de ke
len en schroeide de longen. Id deze
niet in t© ademen luchi, gevoelden
de soldaten soms den indruk van een
langzame verstikking, en men zng
ja.gers die bepremfden hun dors- te
lesschen aan de kleine modderplas
jes. ciiie op den bodem van de loop
graven stonden, of zelfs het stilstaan
de en bedorven water van de nabu
rige s'ootvn te drinken.
Noch de ontberingen noch de kou
vermochten het hun moed te doen
zakken. Om. zooveel mogelijk, alle
nach.elijke verrassingen die in de
gewoonte van don vijanij lagen te
vermijden, nam men den 22©n Octo
ber, bij liet -vallen van den avond,
het besluit de talrijk© stroom ij ten in
brand te steken die «laar nog in het
midden van liet veld stonden, op 300,
40T, en zelfs 500 meters afstand van
onze liniên.
De onderneming was gevaarlijk;
commandant Dupuis vroeg om eenige
vrijwilligers om z© tot een goed einde
tebrengen; tienmaal meer dan hij
noodig had s.etden zich voor. E11 zoo
er, bij de gekozen mannen, ook eni-
kelen nooit van dien to^t terug
kwamen, we dra zag men, de een na
de andere, de reusachtige toortsen
in den nacht flakkeren, die heei liet
omgevende terrein met hunnen ake-
ligen gloed beschenen.
Ach» er onze jagers had het schouw
spel van den brand van Dixmuiden
een tragisch? grootheid, met niets te
vergelijken. De brand had zich over
de gelieele stad voorgezet; nieuwe
brandstapels voegden ieder oogen-
blik hunne nieuwe klaarten bij d:e
van den naburigon vuurgloed; en
van overal slazen, te midden van de
s-ornrwolken zwarten rek die schit
terden vnn de opflakkerende gensters
«ie reuzen vlammen naar den hemel,
bij wier licht de verminkte overblijf
sels van oude pronk ju wee'en, het
stadhuis en de kerk van Dixmuiden,
zich scherp op den rooden hemel aS-
teekenden, gelijk bloedige stompen
die genade afsmeekten.
Dank aan de voorzorgen die men
genomen had, om alle verrassingen
te voorkomen gir.g d© nacht be'rek
kelijk kalm voorbij.
Het bombardement zweeg stil; van
tijd tot tijd slechte vloog een granaat
voorbij niej het zware gedonder
dat in de halve stilte van den nacht
nog akeliger klonk eti die, met een
nieuwen mokerslag, nog eenige wag
gelende muren geh el ging neerslaan
in de in asch gelegde stad. Daarop
volgde weer een ijd sti te, plots oir-
derbröken door het knetteren van
een razend geweervuur, gericht op
het een of ander objectief, dat men
plots heeft waargenomen.
Maar do kruisweg van de jagers
was nog niet ten einde. Vers.even
van koude, meer en meer lijdend van
honger en dorst, hadden zij den och
tend van den 23en October zien aan
breken, terwijl zij zich angstig moes
ten afvragen wat deze nieuwe dag
hun brengen ging Zij zouden het
spoedig vernemen. Van 8 uur af deed
een kanonvuur, waarvan de hevig
heid weldra to.", hol uiterste steeg,
geheel de omgeving daveren ondër
haar geweld. E11 bij honderden, ge
lijk een ware stortvlaag, kwamen de
granaten van allerlei kalilier op
nieuw neer op de loopgraven van bet
bataljon Dupuis, niet eene schrik
wekkende juistheid. De aan stukken
geschoten borstweringen brokkelden
ui..een of stortten in elkaar gelijk
door eene aardbeving. De projectie
len. midden in de loopgraven zelve
ontploffend, velden gansche groepen
mannen neer, terwijl zij stuk gore-
ten lichamen in de verte slingerden;
lijken die men den vorigen dag ter
aard© had besteld, werden door de
hevigheid der ontploffingen ontgra
ven en kwamen terug neervallen e
midden van de overlevenden, die
door afgrijzen waren aangegrepen.
Den rschrikkelijken toestand zien
de waarin zijne uicgeputt© mannen
zich bevonden, had majoor Lefevre
moeten vragen dut men ze zonder
aarzelen zou komen aflossen. In af
wachting. om hunnen moed wat op
te beuren, begaf hij zich persoonlijk
naar de loopgraven; he* is toen dat
hij door eene granaatscherf getrof
fen werd, terwijl hij over den weg
naar Essen kwam.
Gekwetst op een zoo hachelijk
ogoenb ik, had de dappers overste
slecht- ééne bekemmeruvj- „Als re
aandeel genomen, maar zoowel hier,
als 111 Indië, hebben de nieuwe denk
beelden, die in de centra der nieuwe
stroomingen opkwamen, een diepen
indruk gemaakt cn de geschiedenis
van ons land beïnvloed.
Huet koesterde het voornemen, cm
dien invloed op Nederland en Indië
uit verschillende gez.ci.tsnunten te
bezien en daartoe dacht hij zich de
kinderen uit één gezin, wier lotgeval
len hij wilde nagaan en tie'c'irijven.
„J 0 zef i n e" kan „de aanvang
der Bnice's" genoemd worden. In
dezen proloog van den prooien fami
lie-roman dien Huet zich dacht, schil
dert hij dc Nederlandsche toestanden,
zooals die in de eerste ja -en onder
de Regeering van Koning Willem III
waren. Robert Bruce, de zoon van den
David Bruce van den proloog, wilde
hij in zün creoten rom?n **a 'n ve-bU f
op Java in Europa doen terugkomen
en don dood laten vinden bh de onder
drukking van den Pariischen Com
mune-opstand in 1871. Ziin ande-e
werk heeft Huet verhinderd den ro-
man te voltooien. „Jozefine" en Ro
bert Bruces leerjaren' vormen het
gedeelte, dat van den vooigenomen
arbeid viltooid is kunnen worden.
In 1898 beeft men de feuilletons,
van het Indische blad, waar n het
verhaal gepubliceerd was, in de twee
boeken bijeengebracht, orndat men
het terecht betreurde, dat deze belang
rijk© arbeid Sn de kolommen van een
dagblad zou begraven blijven.
't Lijdt geen twijfel of ook het he-
dendaitvsche publiek zal met veel in
genomenheid kenniF nemen van deze
werken van den genialen auteur.
En dc uitgeversfirma Tjeenk Wil
link verdient dank voor dc hernieuw»
de uitgave: Busken Huet werd door
den lezer-van heden te veel vergeten!
