NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. - Opgericht 1883.
33e Jaargsnn No. 9S79
Verschrjnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
VRIJDAG 17 DECEMBER 191b
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN ABVERTENTIËNi
per drie maanden: ^an regels 75 Cts.; iedere regel meer 15 Cts. Buiten het Arrondissement
Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd MHaarlem van l—5regels ƒ1.—elke regel meer/"0.20. Reclames 30 Cts.per regel,
is (kom der gemeente) met het Letterkundig Weekblad „De Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Zaterdagavond"1.50 3?Advertentiën van Vraag en Aanbod, van 1—5 regels 40 Cts. per plaatsing,
Franco per post door Nederland2.— ffajw«iwtjj|Sss elke regel meer 10 Cts. contant.
OcZSS Zondagsblad, 'voor 'tlaarlim' 0$'/. RedacBe en Admlnislraflei Groote Honblnat 53.
B „de omstreken en franco per post. 0.45 Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Uitgave der Yennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12. Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buiteniandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA,
Warmoesstraat 7678, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. De Verzekering der (per week) geebonneerden wordt gewaarborgd door „The Ooean" Rokin 161, Amsterdam.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ACUT BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD.
AGENDA
ZATERDAG 18 DECEMBER.
Schouwburg, Jansweg: Door in
spanning uHrjiaiming.
Concertzaal De Kroon: Kerstcon-
cei t.
Sociëteit Vereeniging: Kienpartij.
Cinema-Palaco: Voorstelling.
Biosc. Theater, Gr. Markt: Voor
stel Ling.
Biosc. Theater, Bartdjori setraat:
Voorstelling.
Zand voort: Cireus Althoff.
OM ONS HEEN
No 2100
Gemeentewerken In eigen
beheer.
Do voorzitter van onzon gemeente
raad heeft Woensdag een nader ant
woord gegeven aan den heer Lasschuit
over de meening van Prof. Oppenheim
over het doen uitvoeren van gemeen
tewerken in eigen beheer. Het is niet
noodig, daarop hier terug te komen,
maar de quaestie van eigen beheer
zelf is belangrijk genoeg om er nog
eens iets over te zeggen. Er bestaan
uiterste opiniën overzoo heb ik
wel eens hooren zeggen, dat het heler
zou zijn, de afdeeling Publieke Wer
ken grootendcels op te doeken en de
voorbereiding van nieuwe werken op
te dragen aan particuliere architec
ten, hetgeen een groot voordeel zou
wezen, wanneer er veel plannen tege
lijk aan de orde zijn.
Dit is het eene uiterste, het andere
Ie de onlangs geopperde gedachte, dat
de ëtads-Apolbeek ook leveren zou aan
ziekenfondsen.
Waarschijnlijk ligt de waarheid, al
thans wat de groote meerderheid n u
voor het beste houdt (later kan dat
gansch anders worden) in het midden.
De afdeeling Zwolle van den Neder-
landschen Aannemersbond heeft deze
quaestie van eigen beheer wel belang
wekkend behandeld in een request,
dat zij in de maand November zond
aan den Raad der gemeente Zwolle.1
Daarin klaagde ze er over, dat in
Zwolle gemeentewerken meer en meer
in eigen beheer worden uitgevoerd,
wat zij uiet acht in 't belang van de
gemeente en evenmin in dat der aan
nemers van publieke werken. Boven
dien was zij van oordeel, dat het in
strijd is met den geest van de gemeen
tewet en verzocht due, het uitvoeren
van publieke werken in eigen beheer
te beperken en allo werken publiek
aan te besteden.
Terwijl wij Zwolle een oogenblik
laten rusten, kan er aan herinnerd
worden, dat in 't algemeen openbare
werken, ook in Haarlem, publick wor
den aanbesteed. Een uitzondering
daarop is gemaakt bij den bouw van
"t Slachthuis, omdat het gemeentebe
stuur van oordeel was, dat de aanne
mers, samenwerkende, toen te veel op
de bouwkosten gelegd hadden. De af
loop van deze zaak heeft waarschijn
lijk den lust tot afwijken van den re
gel niet vergroot. Een andere uitzon
dering geldt de levering van bijzon
dere zaken, zooals een gashouder en
machinerieën voor de lichtfabrieken,
waarvan de aanbesteding gewoonlijk
plaats heeft onder enkele uitgenoodig-
de firma's. De Raad legde zich altijd,
na een beetje tegenprutteleu6, bij deze
onderhandsche aanbestedingen neer,
wel gevoelende, dat een regel, die goed
la, daarom nog niet deugt voor alle
gevallen. Prof. Oppenheim gaat dan
ook in zijn advies aan (le afdeeling
Zwolle niet zoover, dat hij die ontoe
laatbaar acht, maar betoogt wel, dat
zij alleen om bijzondere redenen nog
plaats hebben. Zoo ook, dat in den
geest der gemeentewet, eigen beheer
hooge uitzondering behoort te blijven.
Art. 142, zoo zegt de vermaarde ver
klaarder van onze gemeentewet, noemt
zeer stellig de aanbesteding met name
en bii voorkeur de openbare, als den
I
Koninklijk Besluit benoemd tot vaan
drig.
vorm van uitvoering van de door den j in den regel onmogelijk is, daar een RESERVEKADER.
Raad bevolen werken. j werk natuurlijk maar op één manier De reserve-sarganten E. G. Seepers,
Ik wil graag aannemen, dat dit alles wordt uitgevoerd." Toch kan de afd. L. Frijtel, H. J. E. J. Sohonberger, H.
zoo is, maar een beroep op den een paar cijfers noemen, ontleend aan Steneker^en^ IX Ulanksma^ zijn bij
geest van een oude wet schijnt mij een rapport van den vroegeren direc- n~"
niet zeer overtuigend, omdat het ook leur van gemeentewerken te Rotter-
een oude geest kan zijn. dam. „Te Arnhem heeft men een ar- j A.-R. KIESVEREENIGING.
Het weekblad „de Aannemer", waar-„beidsreglement en men heeft het i jiot raadslid de heer M. de Braai
in dit advies van Prof. Oppenheim „stukwerk zoo goed als geheel afge-heeft Donderdagavond in een beslo-
werd opgenomen, voert zelf tot motto „schaft. Een straatwerker verdient ten bijeenkomst van de A.-R, kiesver-
Onie instellingen aan te passen aan „daar per uur ƒ0.17 k /0.22, een op- j eeniging „Nederland en Oranje" een
„perman 0.14 k f 0.15. Zij maken met causerie gehouden over Rechtsche
„hun beiden per uur gemiddeld 2 M2; raadspolitlek. Zooals men weet be-
„1 M2 straatwerk kost daar dus ge-l'«n<ledd« de heer De Braai dit zelfde
„imddeld 0.17. Hier to Hottordam o»i«w«rp onlajigs in oen vergode,
„wordt het etraatwerk uitbesteed i Christelijke genteente-werk-
„Uiettegeustaoiide d. .troatmekeré ™"»™r we toen een verslag
„z«r hoogö loonen hebben, kost 1 112 f' 0p de toIcidiBê dm De
„straatwerk niet meer dan te Arnhemgraaj volgde een gedachtenwisseling.
„doch de etraatmaker verdient ongo-
„veer het drievoudige loon dat te Am- ABONNEMENTS CONCERT
„hem is vastgesteld en maakt gemid- LOOTS—CATS.
j„ij c ,l9 nöP Het tweede abonnements concert,
5 !,B! V" dat door da heeren Philip Loots en
Het argument, dat bij eigen beheerE A Cats Donderdagavond in de
de winst van den aannemer uitge-bovenzaal der Sociëteit Vereeniging
spaard wordt, wordt daarna weer- j eegeven werd, genoot groote belang-
iegd en aan het rapport den heer I S'SoS'S,
de Jongh een zeker merkwaardig»kan worden verwacht en de heer S.,
passage ontleend. Hij die toch zelf di- onze tweede medewerker voor mu-
recteur van publieke werken, dus! ziek, uitstedig was, hebben wij aan
hoofdambtenaar was, schrijd ?mer Hnerlem.
i sdhe musici verzocht, on3 over dezen
.Jarenlang heh ik de iUueie gekoes- j Beetheven-nvond eenlge mededeelin.
goeds inrichting van fe doen.
de groeiende behoeften en veranderde
omstandigheden van omen tijd, it
ieders taak.
Dat is allicht ook op de gemeente
wet wel.van toepassing.
Menschcn van do practijk (en dal
zijn natuurlijk aannemers bij uitstek)
letten in de eerste plaats op practische
bezwaren. En het moet gezegd wor
den, dat de afdeeling daaraan in haar
toelichting dan ook den voorrang
geeft. „Eon der vele bezwaren," zoo
staat er te lezen, „welke aan het steeds
meer uitvoeren van werken in eigen
beheer door eene publiekrechterlijke
organisatie zijn verbanden, bestaat
hierin, dat bij een dergelijke uitvoe
ring allo particuliere initiatief en on
dernemingsgeest gedood! wordt, en
ten slotte alles overgelaten moet
worden aan ambtenaren, die, hoezeer
zij ook bezield zijn met het voorne
men hun taak zoo goed en. voordeeiig
mogelijk voor de gemeente uit te voe
ren, toch dien grooten prikkel missen,
n.l. het eigenbelang, waardoor aan
nemers, dia den goeden naam van
hun zaak in alle opzichten willen
hoog houden, zich genoodzaakt ge
voelen al hunne krachten en ernergie
aan het door hen ondernomen werk
te wijden."
Dit is een bittere pil voor de betrok
kenen, al voegt de afdeeling daaraan
onmiddellijk toe, dat er geen gering
schatting mee bedoeld wordt. „Maar
wel mcenen wij met evenveel klem er
op te mogen wijzen dat het particulie
re belang toch steeds in de maat
schappij een zeer sterke prikkel is om
allo mogelijke krachten in te spannen
en dat d i e prikkel bij ambtenaren
door den aard hunner betrekking ont
breekt. Maar bovendien, ook al zou
men mogen aannemen dat de lust tot
„terd, dat bij e
„eigen beheer, met flinke onderhazen
„en opzichters, het geheel geschoeid
„op den leest als zulks bij aannemers
„het geval is, het mij mogelijk zou
„zijn, op den duur hoe langer hoe
„meer, tal van werken zonder tus-
„schenkomst van aannemers te kun-
„nen uitvoeren, een methode, die voor-
„al bij risquante werken en bij dezul-
„ke waar veel materiaal noodig is,
„groote voordeelen aanbiedt.
„Ik erken volmondig, dat ik door
„de omstandigheden genoopt gewor
den ben, ten dien opzichte een an
dere richting in te slaan.
„Reeds sedert enkele jaren ben ik
„eerder op inkrimping dan op
„uitbreiding van het eigen be-
„heer bedacht."
Tot zoover het Zwolsche adres, dat
ik waarlijk niet op alle punten voor
tegenspraak onvatbaar acht, maar dat
het zoo goed mogelijk vervullen van wel op verschillende plaateen tot over»
zijn dienstbetrekking bij ambtenaren denking noopt,
en werklieden gedurende den ga n- A's l*ct waar is, dat het tempo van
s c li e n loop van hun amhtenaarsle- arbeid in de openbare organisaties
ven even sterk en opwekkend tot j langzamer is, dan in de particuliere
het inspannen van. alle krachten werkt maatschappij, dan is dit toe te tolirij-
als het persoonlijk belang bij hen, die
ten eigen bate werken, ook dan doen
zich zeer gewchtge bezwaren gevoelen
tegen de zich steeds meer uitbreiden
de neiging tot het uitvoeren van wer
ken In eigen beheer."
Die „gewichtige" bezwaren zijn de
dagelijksche zorg voor een belangrijk
aantal werken, zoowel wat voorberei
ding als uitvoering betreft, zoodat het
ten eencnmale onmogelijk wordt, aan
leder werk die nauwlettende en steeds
toeziende aandacht te wijden, die voor
een zoo commercieel mogelijke wijze
van werken onontbeerlijk is. Hij zal
dan steeds meer vele werkzaamheden
aan ambtenaren moeten overlaten,
die ook alweer veelal hun tijd door
vele andcro 'beslommeringen, zoowel
van technischen als van admlnistra-
tieven aard, ingenomen zien.
En dan daartegenover de tegenetel
lig „Hoe geheel anders staai daar te
genover de aannemer, die, één of en
koio werken onder handen hebbende,
zich met volle energie en onbeperkte
vrijheid, niet gebonden door tal van
bepalingen, aan dat werk kan wijden,
steeds persoonlijk kan zorg dragen,
dat zij, die of in hoogere of in lagere
positie aan dat werk werkzaam ge
steld zijn, ook steeds hun goheele ar
beidskracht daaraan besteden, en die
bij het uitvoeren van groote werken
beschikt over door de practijk ge
vormd uitvoerend personeel."
En dan brengt de afdeeling de
quaestie van stukwerk en energieken
arbeid ter sprake„Het is natuur
lijk moeilijk," zegt zij, „met cijfers to
b e w ij zen, dat het aanbesteden van
werken voor de openbare besturen
goedkooper is, dan het uitvoeren
ven aan het feit, dat de mensch van
nature, als van zelf en bijna onbe
wust, alleen dan geneigd is zich in te
spannen, wanneer hem dit, dadelijk
of in de toekomst, een extra voordeel
bezorgt. Het Is daarom wel beweerd,
dat wanneer alle bedrijven gemeen
te- en staatsbedrijven waren, de ar
beidsprestatie door de geheele maat
schappij heen, belangrijk dalen zou.
In Haarlem is weinig neiging tot
uitvoering van werken In eigen be
heer. Mocht die stijgen, dan zullen
bovenstaande overwegingen wel in
debat gebracht worden.
J. C. P.
Stadsnieuws
MUZIEKVEREENIGING
„HARMONIE".
Men schrijft ons
De heer M. Lursen Sr., te Wormer-
veer. is benoemd tot directeur der
muziekvereeniging „Harmonie" en
heeft deze benoeming met ingang van
1 Januari a.s. aangenomen.
Deze keuze zal blijken voor de ver-
eeniging eene gelukkige te zijnim
mers staat de heer Lürsen al meer
dan een kwart-eeuw in de plaats zij
ner inwoning als een uitstekend mu
sicus en dirigent van groote be
kwaamheden bekend.
Hij is daar thans nog de muzikale
leider der muzïekvereenigin" „Ex
celsior" van het gemengd koor
„Erlerpe" en van „Wormerveer's
Mannenkoor", om van enkele andere
niet te spreken.
Voor „Harmonie" is het directeur
schap van den heer Lursen een zeer
te waardeeren onderscheiding.
Deze meldt ons Het spel van den
heer Loots was den ganschen avond,
in alle drie de Sonaten, die ten ge-
hoore gebracht werden, schitterend.
De violist heeft een goeden toon,
maar was in de eerste Sonate, No. 5
F-maJ., onrustig, waardoor de zeer
bijzondere rythinus van het scherzo
niet tot zijn recht kwam. In de twee
de Sonate. No. 6 A-ma] was hij veel
beter od dreef, vooral het adagio
werd mooi gespeeld. Deze hoogte
werd door den violist in de derde
Sonate. No. 7 C-min., niet weder be
reikt.
De opmerking dient, gemaakt, dat
de violist, wanneer hij de begeleiden
de partii heeft, te veel op den voor
grond treedt.
Na het einde werden de kunste
naars met flink applaus gehuldigd.
JUBILEUM.
De heer 11. Vroom, die Woensdag
15 December 25 jaar werkzaam was
aan de Centrale Werkplaats der H.
IJ. S. M., werd Donderdagavond op
een vergadering van de muziekver-
eeniging „Harmonie", waarvan hij
16 jaar bestuurslid is, met dit jubi
leum geluk gewenscht. Hem werd
namens de leden een bloemenmand
aangeboden.
ILAARL. MACHINEFABRIEK.
In verband met de uitgifte van 200
aandeelen van f 1000 door do N. V.
Haarlemse he Machinefabriek, voor
heen Gebr. Figee, genaamd „Figee"
Haarlem, wordt in een circulaire de
volgende toeliehting gegeven:
De zaken der firma Gebrs. Figee
werden in 1896 overgenomen door de
N. V. Haarlernsche Machinefabriek
voorheen Gebrs. Figee. De fabrieks
terreinen besloegen destijds son op
pervlakte van 5963 vierk. M. Door
geleidelijke uitbreiding steeg dit tot
10727 vierk. M., waarmede de grens
der beschikbare terreinen aan de
Leklsche- en Brouwersvaart was be
reikt. Daar bovendien het vervoer der
goederen naar en van de fabriek
slechts langs een smalle vaart moge
lijk en spoo rwegaansluting ten oenen-
male uitgesloten was, werd voor ver
dere uitbreiding een zeer gunstig go-
legen terrein aan het Noorder Bui-
ten-Spaarne ter grootte van ruim A
H.A. aangekocht D.t terrein is aan
diep vaarwater gelegen, terwijl een
Bpoorwegaanslüiting aldaar te ver
krijgen is. Op het oogenblik heeft de
Vennootschap aldaar een constructie-
werkplaats van 100 bij 20 M met alle
benoodigde werktuigen in bedrijf, en
is oen tweede hal van 100 bij 24 M. in
aanbouw, terwijl het volgend jaar
een derde hal van 100 bij 17 M. zal
worden gesticht Deze werik plaatsen
bieden voldoende gelegenheid voor hot
houwen der grootste constructies, die
thans op het gebied van hijsch- en
transport inrichtingen worden ver-
eiseht Het voornemen bestaat* om
naar gelang der behoeften de gebou
wen uit te breiden en te zijner tijd
het geheele bedrijf naar het Bpaarue
door ruime afschrijvingen mogelijk
de uitbreidingen ul-t eigen kasmidde
len te bestrijden, terwijl toch nog in
do laatste 8 jaren een gemiddeld di
vidend van 6 1/2 pet. kon worden uit
gekeerd. Bovendien werd van de oWi-
gatieleeMng 1902, groot f 300.W0.—
f 84.000.- afgelost
Ook de verdere ontwikkeling der
nieuwe fabriek zou op diezelfde wijze
kunnen geschieden, ware het niet dat
door de voortdurende toeneming va a
het aantal bestellingen en de uitbrei
ding der zaken, speciaal in Indië,
steeds meer kapitaal In voorraden en
In onder handen zijnde werken wordt
vastgelegd. Om aan de bezwaren,
welke hierdoor ontstaan, tegemoet 'e
komen, hoeft het bestuur besloten om
krachtens Art. 4 der statuten over te
gaan tot de uitgifte van 200 aandee
len van de resteerende f WW.009 van
het maatschappelijk kapitaal van
f 1.000.000.
Arr. Rechtbank
Voor eenig» maanden deelden wij
mede, dat door «ie politie alhier pro
cesverbaal was opgemaakt tegen M.
11., die een bond had opgevangen en
gewapend met een hamer en een mes
't arme dier had geslagen en gesto
ken. Wel ontvluchtte de hond, maar
op straat viel hij neer en bezweek.
B. verklaarde destijds aan de poli
tie, dat hij hondenvet had willen héb-
bon voor een tuberculoselijder, voor
wien hondenvet een heilzaam m kid el
zou zijn.
Daar hij gisteren ntet verschenen
was, konden we 't verhaal niet nog
maats vernemen.
Die verontschuldiging zou hem
waarschijnlijk toch niet baten. Het O.
M. noemde hei feit tenminste een en
gerlijke dierenmishandeling en eiech-
te 3 maanden gevangenisstraf.
Relletje.
Burgemeester te zijn in een kleine
gemeente is nu juist niet altijd een
aantrekkelijk ambt. Dat ondervindt
de burgervader van Purine rend, die
door ontevreden gemeentenaren in 't
Raadhuis zoowel als in zijn woning
wordt lastig gevallen.
De Raad had voor eenigen tijd zeke
re som gevoteerd, voor de werkioozen
in do gemeente. Die dachten, dat zo
na eernge dagen hun geld wei bij den
burgemeester konden gaan innen en
met z'n veertigen trokken ze naar 't
Raadhuis, Zes werden belast, aJs
woordvoerders op te treden, doch zo
doden dit op zulk een onbeschaamde
manier, dat «5e burgem. hen ten slotte
met de politie van 't Raadhuis moest j
jagen.
In de zitting verontschuldigden de
beklaagden zich, door te zeggen, dat
er klaarblijkelijk oen misverstand in
't spal was. Ze hadden van eon wet
houder de boodschap gekregen dat ze
maar op 't Raadhuis moesten Komen,
en aan dat verlangen hadden ze ge
volg gegeven.
De Officier was blijkbaar toch ook
van meening dat hun optreden, ook
al was dit 't gevolg van eon misver
stand, niet door den beugel kon, en
öischte 1 3 boete subs. 3 d. hechtenis.
(Zie vervolg Stadsnieuws op [ag. 2).
Pers-Overzicht
ONDERWIJSBENOEMING.
Benoemd tot tijdelijk onderwijzeres te verplaatsen,
aan de lagere school No. 3 (hoofd de Zooals uit het bovenstaande blijkt,
heer J Brandenburg mej. Sijke Stuij geschiedde de ontwikkeling dor fa
eigen beheer, omdat een vergelijking' te Haarlem. brlek tot nu toe caleidjmtV. Het was
Uit de C.T.iïriken
Schoten.
De Schotensche Her.gelaarevereeni-
ging „De Dageraad" heeft haar drie
jarig bestaan feeetelijk gevierd. Er
heerschte op het feest een opgewekte
stemming en de vereeniging deed
haar naam eer aan, want, naar men
ons schrijft, was „de dageraadreeds
aangebroken, toen de feestvierenden
huiswaarts gingen.
Hlllegom.
't N u t.
Donderdagavond heeft Departe
ment van de Maatschappij lot Nut
van t Algemeen alhier een buitenge
wone vergadering gehouden met
vrijen toegang voor belangstellenden.
Als spreker trad op de iieer Dr. P.
Jr. Proost, die het onderwerp behan
delde: Karakter en karaktervorming.
De opkomst was voor een buitenge
wone vergadering ndet groot.
Zand voort.
HOTEL- EN PENSIONHOUDERS-
BOND.
In de algemeene vergadering van
den hotel- en pen6ionhoudersbond is
besloten de mededeéling der loor.ti-
schen van den Werksters bond voor
kemnlsgevlng aan te nemen. Het be
stuur van den Hotel- eni pensionhou-
dersbond gaat dus niet In op de be
reidverklaring van den Werksters-
bond tot gedachtenwisseling over do
arbe:dsvoorwa»rdsj^
DE ARRESTATIE VAN DEN HEER
SCRRöDER.
Mr. A. E. Bles, raad-adviseur aan
het departement van justitie, schrijft
in het Weekbl. v. h. Recht:
Van meer dan ééne zijde is mij, met
zinspeling op den ietwat vreemden
naam mijner betrekking aan het De
partement van Justitie, de vraag go
staid of de minister mijn raad en ad
vies heeft gevraagd en gevolgd inzake
de.actie tegen De Telegraaf. Mijn ant
woord iuidt dan dat strafvervolgin
gen niet bahooren tot mijn werkkring
en dat ik alleen bij gelegenheid van
een gesprek met den minister mijne
opvatting omtrentde (met) toepasse
lijkheid van het strafwet sarikei en do
(niet-) wonechelijkheid eener strafver
volging heb medegedeeld.
Thans stel ik er prijs op in uw blad,
voor het forum der rechtswetenschap,
mijne meening In het kort uiteen t«
zetten. Dat deze afwijkt van de blijk
bare opvatting van mijn hoogge-a-.h-
ten chef, doet mij leed, maar ik troost
mij met de uitspraak van den eersten,
en wellicht moest bekenden, mijner
voorgangers, Mr. A. A. de Pinto, die,
toen ik hem eens vroeg of hij a's «ia
minister van zijn advies was afgewe
ken, gewoon was zich dan van eritiek
in het openbaar te onthouden, mij
ten antwoord gaf. Wel zekor niet,
daarvoor heb ik mij nooit gegeneerd.
Gaarne ook zou ik onderstaande he.
schouwingen aangemerkt zien als een
aanvulling van hetgeen ik ongeveer
21 jaar geleden omtrent het ondeo
werp in het Tij«lschrift voor StraÉ-
recht ten beate gegevan heb.
De volkenrechtelijke verplichtingen
die in geval van oorlog rusten op den
staat, die neutraal verkiest te blijven,
kunnen geschonden worden opzette
lijk of door schuld. Strafrechtelijk
uitgedrukt kan men zeggen dat neu-
traliteitsschennie tegelijk, al naar de
omstandigheden, een ticloos en een
culpoos volkenrechtelijk delict kan
zijn. Wat opzettelijk neutraliteits-
schennis is, la duid-vlijk. Deze i9 aan
wezig b.v. a'.s de neutrale regeering
troepen van een der oorlogvoerenden,
op het neutrale grondgebied gekomen,
opzettelijk niet interneert, doch op-
haar vernaai Iaat komen en wror aan
den strijd laat deelnemen. Culjiose
neutraüteitsschennis is o.a. aanwezig,
indien de neutrale regeering iu«t vol
doende waakt tegen houdeiingen van
hare onderhoorigen van neutrale sta
len, zoo b.v. het werven van troepen
ten dienste van oen der oorlogvoeren
den, het uitrusten van oorlogsscliepen
met gtfüjke bestemming.
Wanneer wij nu de geschiedenis
nagaan van art. 100 Swb., eerste ge
deelte, zien wij dat de bedoeling van
den aanhef is den staat een wapen
in do hand te geven om «lergeiijke
handelingen van zijn onderhoorigen
tegen te gaan. Naleving van de ver
plichtingen, die het volkenrecht den
neutralen staat oplegt is schering en
inslag in de oMicieele toelichting. Als
de overheid volkenrechtelijk gehou
den is zekere gedragingen van j.ani
culioren te beletten, dan is het uit
vaardigen eener strafbepaling liet
meest voor de hand liggend middel.
Ten onrechte wordt wol gezegd, nu t
betrekking tot deze strafbepaling, dat
particulieren niet de neutraliteit \on
oen land kunnen sclieud n. Dit >s op
zich zelf natuurlijk juist, maar bier
niet Ier zake dienende: het artikel
spreekt niet van schending der neu
traliteit maar van het verrichten
eener handeling, waardoor de onzijdig
heid wordt ui gevaar gebracht, en dat
doet de particulier zeer ^.-ker die tets
doet waartegen de neutrale regccring
volkenrechtelijk gehouden is te wa
ken.
De vraag of de strafbepaling in
quaestie op liet Te.egraof-geval van
toepassing is, lost zich dus op iu deze
andere vraag: 19 een neutrale staat
volkenrechtelijk gehouden de pers
van rijn land te beletten van naar
voorkeur te doen blijken voor een der
strijdende partijen? En die vraag moet
beslist ontkennend worden beant
woord. In bet klassiek© vo. kon recht
is een dergelijke verplichting onbe
kend: die dit nog met wist, kan liet
vernemen uit het fieie antwoord, dat
in het najaar van 1870 de regeering
van het kleine, zwakke Belgie gaf aan
den Pruisischen overwinnaar, toen
«leze zich beklaagvle over den Franse-li-
gezin«Len toon der Belgische pers. En
men kan de beide verdragen nopens
d© rechten on verplichtingen der on
zijdige mogendheden en personen iu
geval van Oorlog te land en van zee
oorlog van a tot z doorlezen zonder
iets te vindon dai op een dergelijke
verplichting zinspeelt
Maar, zal men misschien vragen,
zijt ge niet te formeel door alleen te
letten op de volkenrechtelijke verplich
tingen van neutrale statai? ln«iien ru
eens duidelijk was gebleken dat da
Duitsche regeering zeer gebelgd ia te
genover Nederland wegens De Tele
graaf- ton het artikel dan niet toepas-
