nAftRI A
tmL
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. - Opgericht 1883.
Blosmendaalsche Brieven
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feastdacnn.
ZATERDAG G MEI 1915
ABONNEMENTEN ADVERTENTIËN:
cer drie maanden: Spa,^an a regels 75 Cts.iedere regel meer 15 Cts. Buiten het Arrondissement
Voor Haarlem en de dorpen In den omtrek waar een Agent gevestigd .JplpgrL Haarlem van 1—5 regels 1.—elke regel meer f 0.20. Reclames 30 Cts. per regel,
is (kom der gemeente) met het Letterkundig Weekblad „De Abonnement aanzienlijk rabat.
Zaterdagavond"f 1-50 Advertentién van Vraag en Aanbod, van 1—5 regels 40 Cts. per plaatsing,
Franco per post door Nederland 2.— Vu ft, ifa tP&T,. A1e,ke rege' meer contant
zöXgsbEd.'voór Haarlem' j I 0J7'I Redacüe ea Administratie: Groola Hoolstraat 53.
de omstreken en franco per post. 0.45 Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 eo der Administratie 724.
Uitgave der Yennootschap Lonrens Coster. Directeur J. C. PEERED OOM. Drnkkerij: Znider Buitenspaarne 12. Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA,
Warmoesstraat 7678, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. De Verzekering der (por week) geabonneerde» wurdt gowaarborgd door „The Ocean" Rokin 161, Amsterdam.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD.
AGENDA
ZONDAG 7 MEI.
Bioscoopvoorstellingen: Cinema-Pa-
lac**, Gr. Houtstraat Biosc. Theater,
Gr. Markt. Biosc. Theater, Bartelj»
ri setraat.
MAANDAG 8 MEL
Schouwburg, Jansweg; (O-jarig too-
neeljubileuni van L. B. J. Moor,
„Vrienden van Ons".
Bioscoopvoorstellingen: Cinerna-Pa-
lace, Gr. Houtstraat Biosc. Theater,
Gr. Markt Biosc. Theater, Barteljo-
risstraat
Ik wik allereerst.mijn brief wijden
aan de jubilaresse. die den 2den Mei
haar veortiitiarie bestaan vierde ;r.
onze ven een'.e en dat oo den avohi
van dien das herdacht oo de eenvou
dige. kalme wnze. waarop zii heel
haar veertig iaren door het leven
Rintr. Geen Ketimmer aan den wen
Reen reclame. doch aanpakkende met
kracht hetsreén haar hand vond te
doen, zóó was het leven, zóó was het
etreven der afdeel uwr ..Bloemendaal"
der Noord-Hollandse he VereeWRing
„Het Witte Kruis". Zoo menige af-
deelini* katwniet bestaan, niet haar
■werk naar behooren uitvoeren, gin
der steun, soms belanariiken steun,
uit de semeentekas. In onze om Ke
vin» zouden, onder meer. de afdealin
Ren Velsen. Haarlemmermeer, enz,,
ln haar werk met lamheid geslagen
urn. indien van eemeenteweae geen
belaiiKiiike subsidién jaarlijks wer
den verleend. De aldeeling „Bloemen-
daal" heeft het steeds gered zonder
subsidie het bestuur, actief van den
eersten tot don laatsten dag. wist
steeds het ledental od Dei! te houden,
wat met een vlottende en een foren
sen-bevolking. zooals wil thans hi or
hebben, dikwiils een toer is. omdat
onder de forensen (de goeden niet te
na eesDroken, er zoovelen ziin. die
alléén om de genoegens van het
buitenleven onze mede-imvoners zijn.
doch er niets voor voelen ter com oen
natie van die eenoeeens en de lage
belastingen, die ze hebben te betalen,
de nuttige vereeniginzen financieel
te steunen.
Bij de gedachtenisviering hebben
we één zaak ten zeerste betreurd en
dat is. dat het gemeentebestuur
schitterde door afwezigheid. Wee het
Tim nlicht niet aanwezig tc ziin. om
namens de gemeente die afdeeling
coniDlimenteeren met haar gedenk
feest en haar te danken voor alh-
wat zii gedaan heeft in het belan-
van den gezondheidstoestand der
gemeente, en sneciaal vooj de «oreert,
die zii besteedde aan de venaleffbwr
der inindergesoeden. zonder daar
voor de gemeente ooit ietfc te vragen
Nu weet ik wel, dat de besturend ei.
hun werk vêrrichten uit heilige over
tuiging. dat zii daarmede een goed
werk doen. ook weet ik wel. dat er
onder hen ziin die menig uur er voor
orvofferen om de zaken, die de afdee
ling behartW moer en meer te ver
volmaken, eveneens is het mii be
kend. dat geen van hen daarvoor
aeniggn dank verlangt, doch hoe wel
dadig zou het die bestuurd eren toch
aangedaan hebben, indien, al was h
dan ook zonder woorden, het ge
meentebestuur aanwezig w-as "ge
weest. oin door die aanwezigheid te
bewijzen. dat het werk van „Het
Witte Kruis" wordt geapprecieerd
(Alvorens verder te gaan. moest mi]
deze DhiliDDiea van het hart en het
'vei'heuerdc mii daarom des te meer,
dat liet hoofdbestuur dor Noord
Hollandsche Vereeniging. wier zetel
te Amsterdam is gevestigd, de afdee
ling huldigde voor haar veelomvat
tend werk. door den voorzitter, dir.
D. Bakker, te benoemen tot eere-Ud
Voji het hoofdbestuur. Dat deze ou
derscheiding een hooae is. bewijst
wel het feit. dal-van de meer don
veertigduizend leden, die de vereeni
ging telt en welke verdeeld ziin over
105 afdeelingen. in de Provincie er
öot nog toe slechts 10 eere-lodan be
staan. benevens 3 leden van verdien
ste. En dat voor dat eereiidniuatscliau
dr. Bakker de aaneewozen man was.
roker wie zou het eerder verdienen
dan hü. die van de oprichting af in
verschillende bestuursfunctién zijn
goed werk heeft verricht? Behalve tie
uitoefening der ziekenverpleging In
den meest uitgebreiden zin. leent die
afdeeling ook allerlei verpleginzs-
art Ikeien uit. houdt zil in de ambts
woning der wijkzuster een consulta
tiebureau en stuurt zii herstellende
kranken voor hare rekening uit. het-
rii naar hel herstellingsoord voor
vrouwen en kinderen ..Heideheuvel"
te Hilversum, dan wel naar dat voor
mannen en jongens ..Boeoh en Hei
de". gelegen in de bekende bosecheu
van Mauve, bij Laren.
Zoo met een der bestuursleden
sprekende, kreeg ik eeirst een indruk
van hetgeen de Bloemendaalsche af
deeling zoo kalmpjes weg verricht
enbeloof beterschap. De voorzit
ter toch beklaagde zich er ernstig
over. dat op vergaderingen bijna
geen enkel lid kwam en appreciëeren-
de dat vertrouwen, betreurde hij het
toch. dat alle zorgen, al het wertk
rnaar aan de bestuurderen werd
overgelaten, nooit eens gezonde kri
tiek. zelden doordachte adviezen wer
den gegeven door de leden, zoodat
dat vertrouwen oo den duur verlam
mend moet werken 1 Nu ik behoor
ook tot de spijbelaars, doch nu ik
weet wat er al gedaan werd en
wordt, herhaal ik mijn belofte tot
beterschap en hoop voldoenden in
vloed reeds od miin lezeressen en le
zers gekregen te-hebben, can hen ook
tot beterschap bekeerd te hebben
Lalen we allen van onze krachten
meegeven aan die afdeeling en mee
helpen haar werkkring steedb meer
omvattend te maken. En toon de
secretaris ziin gedachtenisrede hic-ld
dien avond en de namen noemde an
hen. die peters waren der afdeeling.
40 jaar terug, toen kwamen mij on
willekeurig mijn Jeugdjaren weer
voor den geest en dacht ik aan de
vereeniging. die. ik meen in Januari
1917. haar 50-jarig bestaan zal kun
nen vieren, n.l. de .-Bloemendaalsche
Kring" oftewel de Sociëteit, 't Was
toen nog de tiid. dat Bloemendaal
was voor de Bloemendalers, nu is ze
al lang voor de forensen, toen leef
den de Meerenbergers mee mol ons
wie herinnert zioh niet wijlen den
braven dr. Pehsijn. toenmaals direc
teur van Meerenberg. wie niet wijlen
den boekhouder van Meerenberg. d-n
heer Buekers. den man, die héél
Meerenberg regeerde tot er een op
volger van dr. Peraiin kwam wie
niet dr. De Snoo. om niet meer van
Meerenberg te noemenwie niet
wijlen Van Dieren Bijvoet, Willem
vim Hooff. en van-Overveen wijlen
'Ier Hoftsleede. Bijvoet en GehreLs
o. t. q.. die helaas weg of overleden
ziin En zal ik u de nog levenden
noemen Doch waarvoor de élite van
Meerenberg, Bloemendaal cn Over
veen was vereenigd in één sociëteit,
die Zaterdags bijeen kwam in
..'t Hemeltje". een onooglijk lokaa'
achter een volksherberg, meer een
pakhuis dan een sociëteit, met den
braven Lindeman als kastelein. En
toch. dat ..Hemeltje" was een-Hemel
op aarde voor al die dorusnotabelen,
zelf haddon ze het Mkaal van beklee-
dinz en meubilair voorzien, er
heerechte gezelligheid en vriend
schap. op rang of stand werd niet
gelet, men betutovéerde elkaar, on
danks rang- of leeftijdsverschil, en
menige hechte vriendschap heeft
haar bakermat in ,,'t Hemeltje"' ge
vonden.
Wtit een gezellige avonden heb ik er
gesleten, maar met de forenspn-
lnvasie kwamen er Amsterdammers
in en geleiuelijk-aan raakte de inti
miteit op den achtergrond, het een-
voudia-gezelhge ging henen en als
vroeger vader Gehrels een paar mi
nuten voor twaalven ons waarschuw
de met „Heeren. 't is 12 uur", dan
wisten we ..hoe laat 't was", namelnk
dat we het snel moesten staken en
onze penaten opzoeken. Het Hemeltje
kwam iu andere handen en we moes
ten weg. en nu zitten we in Wel
gelegen.: het aam ai leden is bij een
40 jaar terug misschien wal zesmaal
verdubbeld, doch bet oude vertrou
welijke. intieme ia weg. er ziin bijna
geen hier geboren Bloemendalers
meer in. van Overveen ziet men ook
al bijna niemand meer en van
Meerenberg al in geen jaren meer
iemand. Sinds het vertrok van dr.
Persiin kwam er een andere geest,
en nu. naar ik hoor, als er nog
iemand van Meerenberg behoefte ge
voelt aan liet nuttige van een pieren-
verschnkkertje voor den eten, dan
waart hij rond een balf uur in de
verte, om maar buiten zicht te blij
ven. Goede, oude tijd. met Je een
voud, je intimiteit, je vriendschap, ik
geef voor iou- terugkomst gaarne al
het aanstellerig?, den bluf en de
kouwe drukte van heden 1
,,'t 14e".
Stadsnieuws
ONDER ONS. Het gemengd
koor „Onder Ons" was gisteravond
in uitmuntende conditie. De klank
van een a-cappellakoor met beperkt
aantal leden is altijd min of meer
van allerlei toevallige omstandighe
den afhankelijk. Daaraan kan zich
zelfs een zoo uitstekende vereeniging
als „Onder Ons' niet onttrekken;
maar wanneer de zaak in zooverre
in orde is, dan kunnen we ook altijd
iets ongewoon schoona verwachten
want de dirigent Henri Pieiage
schijnt wel altijd in conditie te zijn.
En zoo kon hij ons dan ook gister
avond met zijn koor Oberhoffer's be
kend Salve Regina" doen. hooren op
een wijze die verre van aitedaagsch
mocht heeten. Magnifiek van klank
en fijn muzikaal aan phraseering en
nuance maakte het eenvoudig-reli-
gieus gevoelde werkje een allergun-
stigsten indruk. Daarna hoorden wij
van het dubbel-kwartet „H. P." een
paar fijne Mnria-liederen van Reger,
waarvan vooral het tweede „0 Ma
ria, soi gegrüszt" dank den beie
ren klank en Juistere intonatie der
tenoren zéér voldeed. En nu volg
de liet hoofdwerk van t programmal
Pergoiesi's beroemd „Stabat Mater"
Voor 2 st. vrouwenkoor, sopraan, en
alt-solo met klavierbegeleiding. Hoe
zeer dit werk in zijn tijd de bewon
dering der muzikale wereld moge
hebben gaande gemaakt, wij voelden
gisteravond toch wel dat wij 20ste
eeuwers aan deze muziek zoetjes aan
ontgroeid raken en dat met name
ons modern geduld niet meer toerei
kend is, om drie kwartier lang met
onverflauwde aandacht naar een
voudige 2 st. koren en minder een
voudige, maar dan ook dikwijls min
der stemmende solo's te hitstenen. Dit
daargelaten, mogen wij erkentelijk
zijn voor de technische en muzikaal
keurig verzorgde uitvoering die „0.
O. en de medewerkende dames solis
ten van dit altijd nog kennenswaar
digs 18dp eeuwsche toondicht gaven.
Bedoelde solisten waren mej. Bets
Doormans. (sopraan) van hier en
mej. Leonore Rekker (alt) van Am
sterdam. Beiden bleken over zeer
achtenswaardige stemmiddelen te be-
scliikken. Beiden ook zongen haar
partij met muzikaal gevoelde en wel
doordachte uitdrukking Mej. Doore
mans heeft een "k zou willen zeg
gen al te kloeke wijze van intonee-
ren, althans voor dergelijke teere
muziek, en haar toon klinkt nog niet
altijd vrij. Dit laatste eischt natuur
lijk haar voortdurende zorg, maar de
onwrikbare stabiliteit der stem kan
de zangeres in groote, heroische par
tijen zeer te stade komen. Mej. Bek-
ker daarentegen moet m.i. streven
naar een niet krachtiger, want
kracht ls er genoeg maar vasteren
toonaanzet en, In verband daarmöe,
zich vrijmaken van dat voortdurende
vibrato dat nu nog haar overigans
muzikale voordracht ontsiert. Voor
na de pauze vermeldde het program
ma, naast een paar kleinere koor
werkjes, voor eik der solisten enkele
liederen. Maar ik had geen gelegen
heid dit» deel bij te wonen. De begelei
dende vleugel werd bespeeld dOor
mej. Betsy lhelage. Hoé muzikaal,
vaardig en volgzaam zij dit doet is
voldoende bekend.
PHILIP LOOTS.
VALLENDE ZIEKTE. In druk is
verschenen het reeds eerder door
Ons besproken jaarverslaa van de
Oir. Ver. voor de verpleging van
lijders aan vallende ziekte te Haar-
P EftSON A LI A. Benoemd is tot
tiidelirk onderwijzeres mell W. L. E.
Salomons, aan School No. 7 Ihoofd
de heer E. Hindriks). en tot tijdelijk
onderwijzer de heer J. A. B. Saeys
aan School No. 6 Choofd de heer J. B.
A. Saeys).
BEVOLKING. Uit een opgaaf
van het Centraal Bureau voor de
Statistiek blijkt, dat de bevolking op
1 Januari 1916 bedroeg in Haarlem
3-4.204 mannen, 38.158 vrouwen, totaal
72.362 Bennebroek 584 in., 669 \r.,
totaal 1253 Beverwijk 3609 m., 3501
vr.. totaal 7110Bloemendaal 3869
m.. 5260 vr., totaal 9129 Haarlem-
merliede en Spaarnwoude 2225 m.,
2087 vr.. totaal 4312 Haarlemmer
meer 11.210 m., 10.588 vr.. totaal
21.798 Heemstede 4107 m., 5027 vr.,
totaal 9134Schoten 6177 m., 6120
vr.. totaal 12.297Sloten 7109 in..
7102 vr., totaal 14.211 Spaarndam
491 in., 431 vr.. totaal 922; Velsen
11.961 ui., 11.649 vr.. totaal 20.610;
Zandvoort 2238 m.. 2201 vr.. totaal
4439. Totaal in de provincie505.575
tn.. 625.049 vr.. totaal 1.220.624.
CIRCUS CARRé. Wel niet op den
te voren bekend gemaakten tijd
Vrijdagmiddag 1 uur maar toch
nog Vrijdag is het Circus Carré uit
Utrecht hier ter stede aangekomen,
't Gaat niet meer aan, om op het ter
rein aan de Julianastraat, waar al
meer en meer gebouwd is in den loop
der jaren, een circus neer te planten,
zoodat naar ruimer terrein moest
worden gezocht 't Ia gevonden aan de
Leidsche Vaart, achter de Rijks
kweekschool. Daar waren, toen wij
van morgen even "n kijkje namen, de
stallen al opgebouwd en 't zou niet
lang diuren, of ook de groote tent zou
gereed zijn. Tientallen mannen wa
ren beztg, 't zeil over de palen te
spannen, een werkje, dat nog gemak
kelijker gezegd dan gedaan is, want
de wind sloeg voortdurend onder het
zei] en dat mot zulk een kracht, dal 't
nog heelwat omzichtigheid kostte,
voor het doel bereikt was. Langs de
Westergracht kwamen de wagens van
't goedc-renstatien en brachten 't ma
teriaal aan. Die arme nieuw aange
legde straten! De grond golfde, als
zoo n vele duizenden kilo's zware wa
gen er over werd gesleept en meer
dan eens zakten de wielen tot aan de
assen in de straat weg. 'n Vreemd ge
zicht in die rustige omgeving die
groote wagens, die stallen, waar 'n
goede tachtig paarden opgeborgen
zijn, dat troepje lama's en wie weet
wat al singulier gedierte meer. De
belangstellenden vanmorgen keken
hun oogen uit naar die buiten land-
ache fauna... ook naar sommagen van
do artisten, die er In hun eigenaar
dig voorkomen al heel on-Haariemsch
uitzagen. Dezen nacht is met kunst
licht gewerkt.
HOOGSTAANGESLAGENEN. De
Staatscourant bevat de lijst van de
hoogstaangeslagenen in de rijks di
recte belastingen Daarop vinden
we de volgende namen:
H a a r I e m: M. C. P. Barbe, J. W.
A. Beynes, L. P. Bienfait, A. Bieren9
de Haan, B. G. ter Brake, A. J.
Brandt, 1L Crerner, E. J. Dorhout
Mees, C. Dyserinck, W. Dyserinck, H.
D. Er»rik, mr. C. Enschedé, Mr. H.
J. D. D. Enschedé, Mr. G. C. Everwijn
Lange, J. Fontein, J. A. Fontein, Jhr.
P. Gevaerts van Geervliet, J. A. Gou
da, R v. Harpncarspel, Mr. J. N. J.
E. Hc-erkens Thij&sen, G. v. Houten,
T. S. J. Janzen, J. C. Joekes. L C.
Jolles, M. E. Jonker, E. H. Juckema
van Burmania baron Rengers van
Warmenhulzen, S. R. A. v. d. Meulen,
Mr. P. J. G. v. d. Muelen, L. P Noë,
Mr. A. A. Pélerin, G. F. Perquin,
Jhr. C. F. v. d. Poll, Jhr. P. Quarles
v. Ufford, Jhr. mr. dr. A. Röell, P. J.
Roosegaarde Bisschop, G. B. E. Ro-
sonmöler, A. v. Rossum, R. G. Rij-
kens, M. W. Savri), O. F. H". Schön-
huth, E. W. v. Someren Greve, G. A.
v. d. Steur, J. C. Tadema, Jhr. F.
Ted trig van Berkhout, C. Teves, dr.
J. Timmer, F. W. baron v. Tuyl! van
Sorooskerken, A. v. d. Valk, W, C.
Vehmeyer, Mr. S. H. Veiling Meineax,
G. II. L. Verwey, H. v. Waveren, C.
W. J. Westennun en J. A. Wilkens.
Z a n d v o o r t: if. Schuurman, J,
W. Wilson, T. K. R. Wflsh
Bennebroek: A. J. E. baron
van Ittersum.
Bloemendaal: J. André de Ia
Porte, Jhr. A. Bas Backer, dr. II. L.
Beusekom, C. F. Bierene de Haan. Dr.
J D. Bierens de Haan. I. L. J. Bis-
pinek, Jhr. L. G. Borcel, A. M. Biei»
tensteln, J. C. Bungo, B. M. A. Carp,
A. de Clercq, J. Cohen Tervaert. A.
C. A. baron van Dedena. E. C. C. Dek
ker, V Dyserinck, G. W. Heybroek,
C H Hulst. P T. van Hoorn, J. F. J.
Huyeoer, H. E. J. Huvseer. H. J. G.
Janssen van Raav. W. Kaars Sijpe»
ateyn, Mr. W. M. Kolff. A. I.aan Azn.t
J A. Laan. J A. Laan Azn.. J. C.
Laan. C. II Laan. P J. E. Lefebvre,
Jhr. dr. M. F van Lennep, B. T.ie-
nemann. A. J J. Lindner, W. F. Loo-
man, Mr. J Luden. G. J. E. du Mr.r-
chie van Voorthuyeen, A. D. de Marrs
Oyans, Mr. A. A. v. d. Mersch, C. N.
J. Moltzer, J. Nienhuyfi. J. W. Nicn-
huys Jr., J. C. Os:eck, J. A. Pool, \V«
J. Prine, L. G. Pnne, Jhr. G. C.
Quarles van Ufford. L. L graaf van
Randwijck. J. H. W. Rasmere. A. J.
II. Royndera. Jhr. A. W. G. v. Riems
dijk, N. Rouweus, P. J. ft. Ruys do
Perez, I. E. Scheftema. H M. Schie-
ferdecker, J. SLmonez H. Smidt van
Gelder. A. Sloop. E. H. Takranen,
Jhr. mr. P. Teding van Berkhout, Jhr4
mr. E IL E. Teding van Berkhout. Jr
S. M. S. Thomassen Thüeesink v.
d. Hoop, C. J. van Tienhoven, E. L. L.
baron van Tuyl! van Seroonkbrken, E.
Vas Visser, E. A. Veltman, K. E.
Veltman, P. Vart-chuyl D. R. Vette-
winkel. C. W. de Visser, G. J. v. d.
Vliict. Mr J. C. de Vries, P. Vüyk. P.
W. Waller, G. W. Vinke, P. v. d. Wa
ter, J. C. van Wessem en J. C. Wol-
te rbeek.
Heemstede: P. C. Adrltm. C,
baron d'Aul-uis de Bourouill, dr. II.
van Beeck van Vollcahove. A. v. d.
Beek. J. C. Bender. G. M. 1 hs, W.
F. v. d. Broek. Jhr. H. J. Deutz van
Lennop. Mr. J. Enschedé, R. H. T. D.
de Favauoe. J. van Hasselt. S. \V.
Hoekstra. A. Honig. P. H. Kaars
Siipesteyn. G..A. KestinR. A. T. Krc-
mer Jr.. Jhr. Mr. D. F. van Lennep,
W. P. J. T. van Linden T< I, J. Mulle-
meister. S. E. Orobio de Castro, Jhr.
P. N. Quarles van Ufford, P. Smidt
van Gelder. M. J. W. Woortman, Jhr.-
J. F. van Spenglcr. N. Vinke. A. Vic-
eer. J. D. Waller. T. van Waveren cn
J. H. Wijsman Hz..
V e 1 s e n Jhr. Mr. J. W. G. Borcel
van HoKelandcn. C. A. Brc-itenstcin.
J. T. Cromer. J. M. A. Kruimel. F.
W. C. H. baron Van Tuvil van Se-
rooskorken ©n J. Wichmann.
Beverwijk: M. J. van Haitum.
Het laagste Eezarnenli;ke bed ras
van aanshuren. dat tot plaatsing op
de lilst lieeft Keleid. ?s f 1311.36.
IZi© vervolg stadsnieuws pag. 2).
dit de Oinstreke.a
HAARLEMMERMEER. Met de
nieuwe tiidreaeling is het liier in tie
gemeente nog een meriRelmoes. Velen
houden zich aan de nieuwe regeling,
anderen niet. Sommige kerkbeöturui
houden ook nog aan de oude regeling
vast Te Nieuw-Ven nep. Abbenea en
Aalsuieerderweg hebben de kerken
den ouden tüd behouden, terwijl in
de andere gedeelten der gemeente do
nieuwe regeling is ingevoerd.
Van Kaast ea Kanstaaaar:.
No. 98.
OVER PHANTAS1E IN DE SCHIL-
(DERKUNST. Op een Juui-morgcn
|Ln 1904 zag ik. de Amsterdamschc
Prins Hendrikkade afwandelend en
van zins het m de morgenzon vroo-
liik uitziende Danirak od te gaan
(daaelnksche gang van huis naar
kar.tixir). op eén der talrijlto bove i-
baloons van het Victoria llotel een
klein, bejaard mannetje ijverig zit
ten teekenen. Een mondain gekleed
meneertje, een platte stroolioed met
breeden rond achter od het ljoofd.
een sigaret achteloos tubscben de
lippen hangen latend, zat daar. cn
het gebogen ruKliintie en de Ietwat
gerekte nek naar den uien leren kop
toe. wiorait de oogen vlug over" de
balustrade schoten v-aj even lug
weer op het senetsbeek zich ie hech
ten. en die beweging, klip-klaj.
vooridureud in vrug tempo te her
halen. vertoonden &en kitt.g bozig-
Eiin. een ingespannen opgaan in iict
werk. die uvi frappeerden. Als ge
veel schil lers hent zien werken, kunt
bil al aan don rug zien bijna, of er
daar een artist of een dilettant zit.
(Die o-d het Victoria-halconneüe was
een artist. In zijn ikojibeweeg zat
gulzigheid, hij at van wat voor hein
lug opgestapeld den harmonieusen.
donker griiB-gioenen achtergrond,
die door de achterhuizen aan liet
Oude Water gevormd, door het tus-
schenvallende zonnelicht aan het
trillen gebracht werd oil waarboven
uit zich. <u vèr-ai blauw-grijs, tic
slanke, kanteligo Zuideriterkstorftn
•oioriclitte.
Het meneertje was Max Liebermann,
thans de voorganger der Berliinschc
modernen, professor en leider dar
Secession.
Nu ik zijn boekje gelezen heb, en
daarop uw aandacht wilde vestigen,
zag ik hem plote daar weer zftten
op dien wannen Juni-ochtend. hoog
en droog, in zijn energiek bezig-zijn.
ongestoord door tramgotjingel en
wzgengeraaa. Want zijn schrijven is
al net als zijn schilderen geestig,
vlot raak enr beschouwd a!e van hèm
afkomstig, juist. Immers, hij zegt het
zelf mijns inziens zoo terechtais
een schilder over kunst gaat schrij
ven, kan hij geen objectieve theorie
opstellen hij doet beken ten issen
Zijn drie opstellen, zoo juiet in é^n
bandje bij Caseircr verschenen, onder
den titel Uber die Phantasie in der
Malerei, zijn kostelijke lectuur, dooh
die go nog intenser geniet zoo ge zijn
schilderwerk kent Men late het boekje
nu niet ongelezen, omdat wij toeval
lig geen Liebermann's bij de hand
hebbenwat voor zijn kunst geldt,
geldit in hoofdzaak voor analoge ar
tisten bij ons en ge kunt daarvoor het
boet nemen b.v. de oude en do jonge
l6raèls, en Breitner in diens besten
tijd. Dat wij al dadelijk naast Lieber-
manu eon paar Hollandsche namen
kunnen 6telien, die een congruente
kunstopvatting beduiden, is geen
toeval. Holland en de Ilaagsche schil
ders hebben Liebermann beïnvloed
en hij zag Amsterdam niet voor het
eerst op dien Junidag aan het Dam
rak, Vooral de oude Israël» werd door
Litbermauii bewonderd, en uls hij
later studies schrijft over Jozef Is-
'■raels en Degos, dan heeft hij juist
zijn twee meest bewonderde men/tors
bij den kop. Er is aan Lieber
mann nie4s oer-Duitsch zijn kumst
is phantastisch als die der beste
Franschen, zooals ook bij ons die
onzer belangrijkste kunstenaars dat
is. En hier raken wij dan aan dc«
Pudels Kern. aan de phantasie in een j
stuk schilderwerk. Er is eenige klaar- I
beid vun noode over wat met phan-
tasie hier te verstaan zij. Gemeenlijk 1
vindt men phantastisch dat wat, zon- j
dor meer, in de werkelijkheid van al
len dag niet voorhanden is. Een
bosoh met faunen en 6atyrs zal men
phantastisch noemen, een bosje as-
perge daarentegen niet. Toch is dat j
niet geheel juist; zoo een bosje as- i
porgos kan door een kunstenaar zoo-1
danig gezien en in zich oppenomen
zijn. dat, wanneer hij er zich toe zet
het geziene weer te geven er iets te
voorschijn komt dat iets geheel eigens,
iets afzonderlijks bevat, wat geheel
van hem, den kunstenaar ie en wat
met het reéele bosje asperges zooals
het daar op tafel ligt, nog slechte
verwijderd verband houdt. Hot bos.e
kan bijvoorbeeld voor den artist niet
dan oen aanleiding geweest zijn om
het ivoor-wit van ue asperge met het
wijndroesem-kleurige van haar kop
jes in harmonie te zetten tot een
koelgrijzen achtergrond, omdat hij,
hetzij die combinatie toevallig zoo ge
zien heeft, hetzij zich voorstelt hoo
verfijnd-mooi, een dergelijke combi
natie zich zal voordoen. Allerminst is
het hem er om te doen een zoo nauw
keurig mogelijke reproductie van die
asjicrgcs ie geven zeker in den te-
genwoordigen tijd zou de kleuien-
photograaf hem dat werk verbeteren.
Hoo vérder dus de schilderij met de
asperges afstaat van pure naboot-
slng van het reëele object en hoe
meer uit dat werk blijkt dat de schil
dering begonnen werd om mat de
asperges als aanleiding een zui
ver picturaal doel te bereiken, des le
mlnd&r of des te meer zal men van
phantasie in de schildering kunnen
spreken. Voor iemand ais Liebermann
blijft echter de natuur de vóór alles
aanleiding gevende die niet verwaar
loosd mag worden de asperges kun-
niet zoodanig getransponeerd worden,
dat ze op iets geheel anders, op een
omnibus bijvoorbeeld, gaan lijken.
Dsn.ontstaat het geforceerde van den
ultra modernen, van den doguiatikor.
den kubist of anderen -1st. van wie
allen, om de dogmatiek alleen reeds.
Liebemian niets hebben moet. Haalde
vk boven niet reeds zijn gezegde aan
duf een echrijvsr-soiiilder nooit ob
jectief kan zijn. doch slechts bekente
nissen kan doen? Doch voor den leek
die, hardleersoh, blijft doorpraten
vanzóó is een aspergo niet of
ik heb nog nooit zoon asperge ge-
zieu is dit Ltebermann sche (reëel
impressionistisch) inzicht dikwijls nog
har genoeg. Liebermann noemt ook
in z ij n opstel die aspergeschilderij
als voorbeeldniet toevallig, doch
zich waarschijnlijk de bekende schil
derij van van Eduard Manet met dat
sujet, herinnerend.
Het moest phantastisch bedachte
geval (nymphon saters, de grot van
Ali Baba, het spook van den liongor
etc.) kan daarentegen ab&oluut phaü-
tasieloofl geschilderd zijn, wanneer
het bedenksel op den voorgrond treedt
en dllt bedenksel niet door fijne keu
zo, door beperking vooral en door
wijze van reproductie gelouterd
wordt. Ook hier redeneert de leek
meestal mot do meest mogelijke zelf
genoegzaamheid tegen den draad in:
hoe meer bedenksels hoe liever en in
zijn hart ia het zoil van de karmis-
sa figer met den moord van Raams-
donk. nog niet zóó te versmaden als
kunstobject. Phantasie in schjlder-
kui.at derhalve Wijk; méér wanneer
men de vraag van het „hoe?" stelt
dan naar het „wat?" nieuwsgierig is.
In Rembrandt's Geslachte Os zit meer
phantasie dan in welk schoon-be
dacht tafereel ook, en het werk van
Frans IIa?e Is het phantasierijkste
dat ooit gemaakt ia Wanneer de
leek voor de oude regontes&en in ens
museum staat, zou hij dat niet zeg
gen maar het is zoo.
Liebermann, ge merkt het roede,
denkt «n zijn materie, sooato Jaap
Maris placht te zeggen. En bij denkt
geestig cn scherp zoodat ook zijn
boekje vol zit van aardige wendingen
en treffende voorbeelden. Hij houdt
vast aan wat voor hem een gezonde
peinture is, philosophic of muziek
mot sclUldersrniddelen te willen uit
drukken, lijkt hem gevaarlijke hor-
senbezigheid, die echter buiten de
schilderkunst omgaat.
Er souden nog aardige dingen uit
die opstelletje» zijn aan te halen: zeer
juiste opmerkingen over de techniek
cm dé phantasie bijvoorbeeld, niet al
les fonkelnieuw gevonden, doelt
uiterst pakkend voorgedragen. Voor
ditmaal echter zij voldoende gegeven
om de lust tot aeJf-lecluur op te wek
ken.
In mijn laatste kroniek gaf ik eenl-
ge beschouwingen over, toen nog in
het verschiet liggende, veilingen van
Hollandsche collecties (Wurfbain en
van Randwijk)'en beloofde terug te
komen op de vraag of in deze lijden
wel behoorlijke plaatsing voor zoo
vel© kostbare stukken mogelijk zou
zijn Met een puar woorden kan ge
zegd worden en daarmee*? stappen
wij dan voorloopig van het thema:
veilingen af dat de uitslag in beide
gevallen bevredigend voor de ver kee
pers ge woest Is. De Randwijk-verza
meling ls bijna geheel door Neder
landers gekocht, buitenlandeche koop
lui waren niet verschenen en d-»
Hollandsche handel nam een zeer
bescheiden positie in; Slechts enk
belangrijke werken wérden door de
zen vcor eigen rekening gekocht. Ge
volg veel nieuwe particuliere koopci
die misechien later geiegeoheidskoo-
pers zuilen blijken, doch waardoor
dan per slot de auctie toch heeft kun.
nen slagen. Zij die uit de couranten
de totualopbrengst elkaar voorlezer»
met de Opmerking dat er blijkbaar
geld voor luxe in Holland voorban
den was, hebl«n tot op zekere hO"-.a
gelijk, wat dat voorhanden zijn -
treft; doch zij konden niet weten dat
in 1911 en 1912 die totaa!opbreng>t
vermoedelijk het dubbele zou gowc -t
zijn. Doch als zezcpi, al.e omstan
digheden in aanmerking genomen,
kan hot rcsuiti.at bevredigend geacht
worden.
J, |L DE B013.
