PeeksCioppeibürb
Ie H-Hsll BEDDEN- ie MATRASSENFABRIEK
REGEN-JASSEN
Bedden en fatrassen
Heeren- en Jongeheeren
Heeren-, Jongens- ©n f^eisjes
Letteren en Kunst
LOUIS DE VitIES. Men seint uM
fSoerabaia aan de „N. It. Ct." Louia
de Vries en ziin ensemble., zullen per
BtoomsohiD ..Goenitoer" naar Noder-
land vertrekken.
NEDERLANDERS AAN DE <JENT-
BCHE HOOGESCHOOL. Naar aan
leiding van het toit, dat „De Toorts"
met blijdschap vermeldt, dat een tien
tal Nederlandera zich bereid-holiban
verklaard een professoraat aan de
Cëntsche hoogeschtool, m Diritschem
dienst., te aanvaarden, schrijft Cha-
rivariua in de „Nieuwe Groene" een
vers aan „Do Tian". Hot luidt ai dus:
Gy hebt u dan bereid verklaard, niet
waar?
Orn Belgie s overweldigen- to dienen;
Gij buigt u blij voor den geweldenaar,
Gij, met uw tienen.
Gij zult dooeeran in den geest en
trant,
Door d'aJleiihochate Steil' u voorge
schreven,
En zóó den zonen van 't geteisterd
land
Uw wijsheid) geven.
Van Keizer Wiltielm's wege aanvaardt
g' uw ambt,
Uw rechten en uw plichten, uw be
looning,
Maar Wilhelm niet neen, Albert,
(Me daar koin.pt,
'Hij is uw Koning!
.Ziet, nu reedis, vóórdat Duitschlond is
Gansch België en zijn Koning te be
dwingen,
Begint hel al zijn welda&n, onge
vraagd,
Hun op te dringen,
Hoe velen had men al vergeefs ge
nood?
Het waren de liooghartigen, de ster-
Eqn;
Als onderkruipers voor wier eer 't
vorijood
Gaat gij daar werken.
In dienst van hem, die België heeft
geknecht
Zult gij u richten naar zijn lioog ver
langen,
Een deel der boeten, België opgelegd,
Als loon ontvangen.
Voor wat de vijand aaai dat volk mis
deed
Zult g' onderdanig uw bewood'ring
veinzen';
Bij 't zien van al dat onverdiende
leed
Zoc-t-schmedchlend grijnzen.
Maar als voor trouw'loos Duitsch-
land d' ure slaat,
En België's vlag weer waait in sted'
en dorpen,
Dan wordt gij, weet dat wel, met
hoon en smaad,
Er uitgeworpen.
Gaat. Huldigt door uw doen de D att
ache leer:
Verdragen zijn maar vodjes om te
brande'!
Gaat. Uw professorstitel acht g' uw
eer
Hij is uw schond a
„TOONEELVEREENIGING". De
N. V. Tooneelvereeniging, onder lei
ding van Herman Heijermons en Jan
Muscb, meldt, dat mevrouw Willi ei-
rui na van der HorstVan der Lugt
Mdsert in den loop van dit seizoen
eau reeks gastvoorstollingen bij het
gezelschap zal geven. Met den heer
D. J. Lobp is eveneens een overeen
komst voor dit seizoen aangegaan.
Van de oude, in 1912 ontbonden Too
neelvereeniging zijn thans bij de N.
V. Tooeelvereenigmg weer vereenigd:
de dames E. de BoerVan Rijk, Wil-
helmina v. d. Horstv. d. Lugt Mel-
sert, Marie I-'aassen, Tilly Lus, Nelly
de lieer en Hesje Rijken.
Rechtszaken
EEN INBREKERSBENDE. Helt
Gerechtshof to Amsterdam hield, zich
bezig rnet de -behandeling dor zaken,
die verband houden met d» bekende
inbraak bij de firma Gesciher en Kem
per, op den iNieuwendijk te Amslier
dom. In den nacht van 18 op 19 Fe
bruari 1.1. werd bij die firma inge
broken en uit de brandkast ruim
f 2000 gestolen. Beschuldigd van de
ze inbraak stonden op 15 Juni LI.
voor de Ainsterdamaclie Rechtbank
terecht lo. M. H. van der 8., oud 3-4
jaar, koopman, 2a A C. v. d_ S
19 jaar, slager en 3e. Th. J. A. S.,
21 jaar, werkman. Allen waren reeds
terder veroordeeld. De 3l-jarige v. d.
8. werd veroordeeld tot 8 jaar, de 19-
jarLge v. d. S. tot 2 Jaar an de 21-
jarige S. tot 3 jaar. Verder wei-den
J. K. en J. L. v. T. veroordeeld we
gens heling (het aannemen van gold,
••s e tonde dat dit van diefstal afkom
stig was), tot 2 jaar veroordeeld. De
veroottteeldeki waren iu hooger ba-
roep gekomen. De adv.-generaal
eischte nu tegen den 34 jar. S. 6
jaar, tegen den 19-jar. v. d. 8
den 21 jar. S. 3 jaar.
Ue adv.-gen. eischic voor K. beves
tiging van 't vonnis en voor v. T. vrij
spraak.
PRINCIPIEELS DLENS T\\ EIGE-
R1NG. Het Hoog Militair Gerechts
hof deed in hooger beroep uitspraak
in de zaak tegen den dienstweigeraar
G. R., landstormplichtig soldaat der
infanterie, die in den eersten aanleg
door den Krijgsraad te 's-Gravenha
ge was veroordeeld tot vijf maanden
militaire gevangenisstraf ter zake
van het te Amsterdam op den 25sten
April 1916, op grond van zijne gods
dienstige overtuiging, weigeren te
voldoen aan de order van een officier
orn een uniform aan te trekken en
zulks na reeds vier maanden militai
re gevangenisstraf ter z-tfloe
Safafi Oedin, kortweg Taka gelico-
ton. Vau 1855 tot zij" dood ui l'Jo4 is
Taka in verzot geweest. 11 ij bi.vn
niet te weigeren het gquu-mm me» de
regeering to vernieuwen. Djamlu res
sorteerde toen (en tot 1910) onder
Patembang. De resident erheen; hij
moest onverrichter zake terug, tot
tweamaal toe. Dan een oxpeddiie, in
1858. De kraton genomen; sultan Ta-
ka vlucht naar 't binnen.and; een
SMOKKELAARS. Voor de recht-bloedverwant wordt door ons lot sul-
bank te Roermond hadden zich Woeii: tan verheven, liet gewone liedje,
d'ag ongeveer COO personen, allen j Maar ook als gewoonlijk: de bevol-
Duitschers, te verantwoorden, aan- king blijit Taka uls den wettigen sul-
geklaagd van smokkelarij. Het O. M. tan beschouwen, want itee heeft na-
eischte tegen ieder bij verstek f 10, tuurt ijk, de rijkssieraden nuegeno-
soorbgelijk misdrijf te hebben onder
gaan. Heft Hof bepaalde den duur der
militaire gevangenisstraf op zes
maanden, met aftrak van liet voor
arrest sedert 25 April 1916, en ont
zegde beklaagde tevbna het recht om
bij de gewapende macht of als mili
tair geëmployeerde te dienen voor
den tijd van vijf Jaren.
boete of 10 dagen hechtenis.
INGEZONDEN
,n ingezonden slakken, geplaatst of
niet geplaatst, wordt de kopie den inzender
niet teruggegeven.
Voor den inhoud dezer rubriek stelt de
Redactie zich niet aansprakelijk.
GEEN AARDAPPELENGEBREK.
M. do Redacteur.
Ik las in uw blad van 12 Sept.
een inededeeüng door u nan „de Te
legraaf' ontleend, betreffende aard
appelen- en
i groennevoorzieuiiig in 't
voorjaar 1917. Hoe menige zorgzame
huismoeder zal bij het lezen van die
mededeling den schrik om het hart
slaan. De tijd ligt immers nog verse! l
in 't geheugen dat er groot gebrek
aan aardappelen ontstond.
De aardappel, de hoofdschotel voor
do arbeidende klasse, werd gemist-,
om de eenvoudige i-oden, dat de huis
vrouw geen 50, 60 of 70 conté voor 5
kop aardappelen kon betalen. Do
oorzaak van dit plotselinge tekort
was niet, dat or te veel was uitge
voerd! Neem, belangrijke hoeveelhe
den goede consumptie-aardappelen
bevonden zich in handen van lieden,
die deze hoeveelheden tot lvet laatst
toe vast Meiden en zevfs niet togen
abnormaal hooge prijzen van de hand
wilden doen, in de hoop, dat alsnog
de uitvoer zou worden toegestaan.
Maar zoover is het niet gekomen.
Gelukkig werdeni voldoende maat
regelen door de rageeriug genomen,
nl. loor in beslagneming van belang
rijke hoeveelheden aardappelen. Hier
uit bleek dait do aanwezige hoeveel
heden voldoende waren tot den nieu-
inen. De rjjkesioradeu, dat zijn
dingen, die de wettige macht verlee-
nen in 't oog der inlanders. Altijd
nemen de voor ons vluchtende vors-
leu die dus mee; zoo ging het mol
Bandjennassin c-p Borneo on kort ge
leden met Goa op Celebes, Zoo speelt
Taka rustig den l»aas in de boven
landen, van 1858 af. G-.-on Europeaan
durft or binnenkomen. Een expeditie
dio niet zuiver wetenschappelijk doel
werd uj!gerust, beproeft hot, twintig
jaar later: do bekende Sumatra-expc-
ditie van Van Hasselt, Veth en SneL
leman. Maar zij moet voor Taka
vluchten en de regeoring laat hot or
bij. In 1888 kontl er een nieuwe sul-
staat
rijksaieraad af, op voorwaarde, dut
zijn zoontje kroonprins wordt. Dan
houdt Taka zich eenigo jaren rustig;
inaar in 1895 begint hot weer. Als or
dwangarbeiders naar dio Bovenlan
den vluchten en hot bestuur hun uit
levering verlangt, antwoordt Taka,
dat hij ze niet kan missen, want ze
vormen zijn eorewaeht; on hij ver
meldt de titels, die hij hun verleend
heeft. En daarom wórdt de sultan,
'die er niets aan wist Ie verholpen,
afgezet f1899); met f 4ÖJ0 pensioen.
Pas in 1901 besluit de regeoring con
eind te maken aan den toestond, dat
de bovenlanden van Djambi een ge
bied vormen, waar iedere verzetple-
ger en roover vriendelijk wordt wel
kom geheeften. Voor het eerst trekken
onze troepen het binnenland iu. Door
voortdurend pafhoud loeren wordt go-
leidelijk aan het verzet een eind ge
maakt; in 1904 sneuvelt Taka. Maar
in dat jaar is er weer een ouder rel
letje. Een Du Heel i avonturier uit
,i Hongarije, Karl Hirach, verkleedt
wen oogst Nu komt hot echter uit ^chaA Turkseh kolonel, geeft zich j
dat de nieuwe oogst, over het geheel ujt voor eea afgezant van den sultan
genomen, niet meevalt. De opbrengst van Turkije en zet in de hoofdplaats
sixixixM liet toeu 4n hel Zuiden der
residentie een rniiirt* nwkundig ou-
derzoék instellen, dat eenlno jaren
geduurd heeft. In 1911 wordt dan dat
Zuiden opnieuw voor den particulie
ren mijnbouw opengesteld. En dan
vol iet het befaamde wetsontwerp van
minister Pleyte. waarbij 3360 K.M.2
in concessie sou worden gegeven aan
de .Bataafsche" en 2200 K.M.2 aan
de ..Zuid-Perlak". Samen dus eon
o ij oor vlak tï van onceveer wn negen
de van geheel Dj-ambi of biina zoo
groot als Noord- en Zuid-Hofland bij
een. De Tweede Kamer verwerpt het.
Sedert bleef de receeriiur werkeloos,
zoover bekend. Thans is er weer
minder aangenaam werk aan den
ftlnkeL En het ia maar goed. dat
deze ons tand uitbrak voor de mijn
industrie en daarmede een talriiker
F.uropeeeche bevolking hier geves
tigd Is. Reeds viel eeai der contro
leurs als slachtoffer van de politiek
van te eoed vertrouwen en te geringe
waakzaamheid, die in Indië reeds
zooveel offers gekost heeft. De anak-
radia's rullen nu a.llen voor goed
moeten worden verwijderd. Met de
bevolking zal mean het dan wel kun
nen stellen. Dat eii zoo dun gezaaid
is. zal ook voor dit gewest, als voor
de meeste der Buitenbezitting'n een
groote hinderpaal der ontwikkeling
zun. Emigratie zal. als in Deli. ook
hier ter hulp moetetri bomen. More
men ie Batavia zich niet bepalen
hoj, herstellen van de ..rust", maar
zore gaan drogen, dat die rust od
andere, betere witzo worde ver
broken."
Stocmvaartbenriiten
is geringer en de nekte in de aard
appelen onttrekt ook voel aan de con
sumptie. Bovendien is er veel minder
uitgepiant dan het vórig jaar.
Toch geloof ik niet, dal de toestand
in het voorjaar van 1917 zoo ongun
stig zal zijni, als in de bedoelde mede-
doel ing gezegd wordt
A'ls men bij elkaar telt hetgeen de
zen zomer is uitgevoerd naar "t bui
tenland, de geringe opbrengst van
den oogst en de verliezen wegens
ziekte der aardappelen, dan liedraagit
diit samen nog niet zooveel als de in
den vorigen zomer en in het vorige
voorjaar uitgevoerde hoeveelheid.
Wanneer dan, volgons gedane n»-
dodeeling de Minister van I oudbouw
aan de erkende exporteurs blijft vast
houden en de grenzen voor uitvoer
vaar aardappelen gesloten blijven,
zullen tn het voorjaar 1917 weinig
hooger prijzen bedongen worden dan
thans. Lk zou dtun ook willen aam-a-
doet uw normale wintervoor
raad op. Koopt uit ongerustheid geen
gpooter kwantum dan andere jaren,
die misschien toch door broei bedor
ven wordt.
Met dankzegging voor Verleemde
plaatsruimte,
Uw dw. dr.,
A. M. W1ERSMA.
Pers-OveracM
DJAMBI. De Telegraaf
schrijft: Heef: de lezer eou voorcr.ol-
Ling van Djambi.' Misschien wil MJ
ons veroorloven die wat bij te wer
ken. De residentie Djambi, aan Su
matra's Oostkust gelegen, js onge
veer anderhalf maal zoo giooi a'-s
Nederland. Was hei land even dicht
bevolkt, dan moest de bevoJung due
ongeveer 10 niitlioen bedragen. In
werkelijkheid bedraagt zy &I.U00 Dat
is. niet veel, zelfs voor Sumatra.
Djambi is dan ook het duim bevolk
te gewest van dat eiland, met het
Noordelijk aangrenzend Indragiri,
dal onder Riouw behoort. Er zijn con
honderdtal Europeanen onder, onge
veer 1100 Ctuneezen on een kleine
500 Arabieren. Men kan zich het land
het best voorstellen als éón groot
bosch, dat naar de kust m rnoerae-
bosch overgaat en in 't Westen do
bergketenen van don Rook it Barisau
bedekt. De menschen wonen uitsLul-
tond langs de rivieren on hebben
daar hun akkertjes uitgekapt. De ri
vieren waren tot voor kort ^>ok de
eenige wegen, met uitzondering ven
de Lastige boschpuden. Thans zijn er
wegen in aanleg, vooral in de bo
venlanden, en ook oon voibiudings-
weg met do Westkust. Bijna ai de
rivieren vormen één stroomgebied,
dat dei- Batang llari, een der groote
stoomen van Sumatra. Daaraan ligt
de hoofdplaats Djambi en al dadelijk
bij het bezoek ami die plaats krijgt
meu een kijk op wat de groote moei
lijkheid voor het Nederlandse he be
stuur bij de aanraking mot Djambi
geweest is. Want een van de twaalf
wijken van de hoofdplaats heet Kam
pong Radja, de vorsten wijk, en hoe
wel Djambi geen vorst moer heeft,
is die kampong nog nagenoeg geheel
bewoond door do leden iffl bloedver
wanten der sultunafamilie, welke in
dio kampong is geïnterneerd. Men
noemt ze de Anak radja, de vorsten
kinderen. Waren ze daar alien steeds
present, dan was er misschien ïuets
voorgevallen. Ze werden er gehuis
vest tijdens de Djambi-expoditie in
1901 en volgende jaren, met de be
paling tot hoever ze do rivier moch
ten bevaren, stroomop en slroomaf.
Naar dio boven lauden mochten zo
niet. Maar in 1913 meende men, dat
de rust voor goed verzekerd vvus
gaf sommigen hunner verlof naar
hun vroegere verblij-fplauitsau iu do
bovenlanden terug te koeren. Het
blijkt nu, dat men daarmee te vlug
is geweest.
Al jaren lang hoeft Djambi ons
soosali gegeven. Ernstig werd het met
de troonsbestijging vör sultan Taka Diambl
een samenzwering op touw. De vot-
stenfaiailie is dadelijk bereid mee te
doen. Maar hel bestuur komt er ach
ter, Hirsch wordt gevangengezet en
20-tal Djainbische groeten wor-
den naar Java verbannen,
In datzelfde jaar heeft de moord od
controleur Kroescn in de Bovoulan-
den plaats. Tot 1907 blijft daar het
erzet no? voortduren. In 1906 werd
Diambt een atzonderliike residentie
Over deze u'oböurtarusson schrijft
dr. E. B. Kielstra m Colijn's bekende
boek N eer La nds-Indié (Deal II, blz. 56)
het voterende
..De striid. in hoofdzaak vau 1901
..tot 1904 gevoerd en iu 1907 goheel
tan einde aebracht. hoeft con eiizon-
aardi'-r vorlooD Kohad. iu vverköluk-
..heid is hii trevoerd teeen do suitans-
nariii de zeer talrijke vorsten-
.teltren en hun aanban», niet tomai
.het volk. Wel wend dit meeruualeu
„meeaesleoDt. nvtiar wanneer de ko-
.noemde teflenstiuidera ateetrokken
..waren, echiikte hot zich gowtllig
..naar onze wetnsolien. en werkte net
..mede tot het in het loven roepen
..van betere toestandentoen de
vorstentelgen en hunne benden ge-
sneuveld en gevangen genomen,
.dan wel in onde-rsvernnijg gekomen
..waren, was de etriid uïk Wij ziin
..de bevrijders geweest van 't Djam-
jbische volk. dat door onze tccon-
standers werd onderdrukt."
Deao voorstoilina is niet onjuist,
maar wel wat al te rooskleurig. Er is
immers onder de bevolking van
Diambi een element, dot zich maar
al te gemakkelijk tot verzet laat ver
leiden. Dat zijn de zoogenaamde
Pangboeloes, immigranten uit de
Padanasche Bovenlanden, die zich in
sommige streken geiteed afgescheiden
houden van de oorenromkeliike bevol
king. de Batins. ou zich van daze
dodr hun arrogante houding xdesen
te enderscheiden. Waarschijnlijk
door de bemiddeling vam de Panghoe-
loes. echte Maleiers uit het oude rijk
van Menamrkabou. viel het aan den
Diambisdhen adel. die van goheel an
dere. Javaansch-Arabische afkomst
is. geanakkediik relaties te krijgen
met de Padaugsche Boveniauden,
waarheen ook thans het veraeit schijnt
overceslaeen. waarschiinlivk naar do
boven Batang Hari-streek.
Wat is die bete eken is vaj- Djaaubi
Utana en wat kan diie in de toekomst I
wezen De breede strook dfr kust- j
moerassen zal voorloonig wel niet 1
veel beteekanis kriigeii maar de zee-
viechvararet is voor ontwikkoling vat-
baar. Achter de moerassen, iai het
heuvelland en tie hoogere vlukten. is
het terrein, waar in de naaste tc'e-
kornst ontwikkeling mogelnk is. Tot
voor een tiesntal laren was de uitvoer
van boscihDroducteji nog hoofdzaak,
vooral rotan en dialoetoeng. het
mbber-achttere mdksa©. waarover iu
Borneo zooveel te doen is geweest,
dat tot vervalschias van rubber
dient en ook naar Amerika gaat voor
chewing-gum. Maar in de laats'e. l
rustiger laren heeft man de bevolking
gekregen tot het aanleggen van oun-
ul antina en ten bate van den export,
voornaineliik rotan eat hevea, dwi
rubberboom. Maar nog «rooier ver
wachting heeft men van een onderen
riikdom van Diambi. dietn aan petro
leum. Nu zal den lezer eon bekende
klank in hot oor komen: óc Dj aan'":-
concessies I Daarover beeft men in
de laatste iareu heel wat raeier ge
stoord dan over Diambt zelf. De ma
gische werking van het kostbare
aardvocht deed ook liier zicfh gevoe
len. In September 1902 be^lout de re
geering. dat Djambi voor particulie
ren mi inbouw zou worden openge
steld. met 1903 te beginnen. Op
Nieuwjaarsdag ziin de regecrings
bureaux gesloten, maar ou 2 Januari
kwamen 2034 conceeöie- aanvragen
voor Djambi binnen Wat te doen
tegenover zulk een slo'rtvüoed Men
besloot tot loting Maar Róuver-
nour-generaal Van Heutaz. die 1 Oc
tober van dat Jaar ziin umbt aan
vaardde. ki'eeg do luoliit v<ui knoeie
rijen. naar men eegL en toekende od
16 November hot besluit. waarbij
eer gesloten werd. De ro-
8TV. MIJ. NEDERLAND Oranje
uarriv. 12 SepL te Singapore.
Kadja vertr. 12 Sopt, v. New-York O.
Java. IUouw (u.) arriv. 13 Sept. te
Singapore
ROLL. AMER. LIJN. DeukeUdijk
vertr. 12 Sopt. v. Bnitimore n. Roller-
dam. Iilommersdijk Maasdijk en
Noor der dijk, v Rotterdam n Now-
Yoik, paes 13 Sept 4 u. 35 nam. het
Teiechel 1 ingerbank vuurschip.
KON. NED. S'IÏÏV MIJ Ueclor ver
trok 12 Se-pt. v. Buenoï-Ayres n Am
sterdam.
UOTT. LLOYD. Kediri (u.) arriv.
13 Sept. te Sabang. Samarinda (u.)
pasa 12 Sept. Oitavos. Ternate (t.)
vertr. 12 Sept Pon Said
KON'. HOLL. LLOYD. Maasland
vertrok 13 Sept. v Amsterdam naar
Buenos-Ayres. Zeelandia (u) vertrok
11 Sept. van Rio Janeiro.
KON. NED. STB MIJ Juno, nrriv.
11 Sept. v. West-Iridië te New-York.
3TV. MIJ. NEDERL.YND üatjan
vertr. 14 Sept v. Rotterdam n. Bal- i
timore.
is het soliedste adres van zelf vervaardigde
Speciale 'nriohtlBB voor het opnieuw opmaken
van alle seorten
JBdK. A TC JBL S JS3 3NT
Aanbevelend,
H. HONSü ÉK
Eigen Fabrikant.
Billijke Prijzen.
