ar
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. - Opgericht 1883.
S4*> Jswgsng Mo. 50232
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
DINSDAG 17 OGTC-BER ISIS
ABONNEMENTEN
PER DRIE MAANDEN:
Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is
(kom der gemeente)1-50
Pranco per post door Nederland 2.—
Afzonderlijke nummers*- 0.15
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.45
n de omstreken en franco per post 0.52s
Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Tel. 3082.
ADVERTENTIËN:
Van 1—5 regels 75 Cts.; iedere regel meer 15 Cts. Buiten het Arrondissement
Haarlem van 15 regels 1elke regel meer 0.20. Reclames 30 Cts. per regel.
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Achtstuivers-advertentiCn van Vraag en Aanbod, van 1 5 regels 40 Cts. per plaat
sing, elke regel meer 10 Cts. k contant. Buiten het Arrondissement dubbele prijs.
Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53.
Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Drukkerij: Zuider Buiter.spaarne 12, Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA,
Warmoesstraat 76-78, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. De Verzekering der (per week) geabonneerden wordt gewaarborgd door „The Ocean" Rokin 151, Amsterdam.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZES BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD.
AGENDA
WOENSDAG 18 OCTOBER.
Gemecöte.iaad op hot. Prinsenhof,
half twee.
Bioscoopvoorst ".ingen: Cinema-Pa
lace, Gr. Houtstraat. Biosc. Theater,
Gr. Markt. Apaüq-Tbeater, Barteljo-
risstraat
Schouwburg, Janswcg: Die Haghe-
^Schouwbung De KroonProf- Mul
lens, Kinder, oorsteiling, 2 uur.
eonen badiden hem kosteloos onder- J
richt ©egieven, op verzoek van de zus-
teir, en zoo was hij mei zijui loeren, dat j
ddor zijn ziekte wel achter raken
mooet, weer bijgekomen en zag
hoopvoluit naar eon kantoor, waar
hij toonen zou wat hij, kon. Als je van
tegenspoed en Kiekte hoon, sahrik je
als gezond menech wel eons op van je
eigen onwetendheid* maar je bent
meteen getroffen door de vriendelijke
hulpvaardigheid van de menschen.
Bijvoorbeeld ook In ons volgend be-
zoek. waar wo het block© vrouwtje
vonden van een landweerman, die
nog in dieriet was zo werd verpleegd
door haar zuster, «Me haar voorkamer
aan de patiënte had afgestaan De
raaien stonden er apen ,vow de ka
merdeur was het eenvoudige houten
schut niet ongebleekt katoen ge
zet, dat de zieken voor den tocht
beech-armt. Met hoeveel zorg praat
te do vrouw des h-uizes over de
patiënte en wat zo voor deze doen
on laten moest. Met hoeveel opgewekt
vertrouwen keek de ai'dkie zelf do toe
komst aan. Dat vonden we bij onze
volgende visite anders. Vader, vroe
ger zoo'n sterke man. Lag daar nu op
zijn bed en kreeg een loftuiting van
do zusier, omdat hij, naar hot voor
schrift van den doktor, zoo «onberispe
lijk stil had weten te liggen. Hij glim
lachte even tegen den lof, die hem
toch wel plezier deed en keek toen,
een beetje verlegen, «iaclu ik, naar
den kleinen jongen, die oohter ons
aan de kamer binnengekomen was.
Töen we uit de ziekenkamer weg wa
ren, op de gang, maakte de zus
ter daar zachtjes aanmerking op
gan Huis voor f 18000.
Meermalen is iu dit blad betoogd,
dat het aemeentebestuur gd drukke
nunten toch. als de celcuenheid zich
voordoet. Derceelen zal aankoonen
oni te slooocn cn zoo den toeeamr to
verruimen. Nu wordt vooresestela.
f 18.000.te bc-steden voor een huis,
Waaenwetr hoek Iordensstraat No.
E8. om daarover de beschnkkinK te
hebben. Met andere woorden: om liet
tp ziiner tiid af te breken.
Wil hebben er «en kiikie genomen
en üLoemerkt. dal door het wec-
ruinifii van dit oerceel inderdoad
een zeer breodc toesana verkreeen
zal worden lot de Iordensstraat. m
Maar die straat heeft ceen levend Lr m wej; jfai goed. dat
verkeer en zal ook nooit een drukke kind te dicht bij den zieke kwam.
doonraTrar worden, oindat de straat j^n Wou>w, deomoeiiig erkennende,
nitloant od den smnllen Konin-rintio- j g,aj toe. 't Was zoo moeilijk hem
wee die nu eenmaal honeloos be- or altijd vandaan te. houden, op een
bovenhuis. En plotseling, bijna zon-
overgang, schreide zo stilletjes en
ihrt nerceel niet noodia. Is die dan
trewrnsoht voor de Van Eedenstraat,
die on het heir in van de IordeiïSfitva.at
(oostaiido) uil mondt? Aan dien kunt
van de Van Eedenstraat Het een on
bebouwd terrein, dat. naar we ons
kunnen voorstellen, mettertijd be
bouwd worden zal. Maar daarheen
voert de zoer hreede. nas oneime-
m aak te Julinnnstruat. dia uitmondt
od bet Houtplein 1
Alles te zomen een omen liikt ons
de door B. en W. voorcestelde aan-
koon wel wenseheliik (voor den wel
stand). maar niet noodzakelijk.
k-laagdo over d-en duren tijd t
luaast rul-et meer, om alles gaande te
houden, te kooipea wat je dun toch
noodig had. Do zuster sprak moed in
cn beloofde steun als 'i kon.
Ons laatste beaoak goldi de liglial,
die ruggegraat, mag ik zoggen, van de
verpleging. De menschen komen daar
inn, al naar gelang van don tijd van
't jaar, onder of zonder wollen dekens,
rustig do frisse he iuoht in te ademen,
die hun longen zooveel goed doet. Ze
krijgen er eenvoudig maar goed eten
«ai drinken en gaan 's middags weer
naac huis, blijven zoo in hun eigen
omgeving. De sanatoria, waar de pa-
tiénten irt een heel andere atmosfeer
verkeeren, leveren ze stellig voel ver
beterd af, maar alleen de bemiddelden
kunnen dat kalme leven voortzetten,
de anderen moeten weer aan den steg
leis over den strijd tegen de °'"3°
OM ONS HEEN
No 2218
toberwlose.
Toen ik, maanden geledeneen ar
tikeltje geschreven had) over -het maat
schappelijk werk ten dienste van pa
tiënten uit het Diaconessenihutis, was
mij al gezegd, dat dit mikd niéuw was
in Haarlem en dat de vereenriging tot
bestrijding der tuberculose al lang op
diezelfde manier wenkte. Toen had ik j dat die natuurlijk uti.ij<l duurder is,
verzocht om oens wat van dat werk te j wat bij in de huu-r." Niet \oor don
mogen hooien en zien en een paar we-eersten keer zag ik «ie liglial, maar
ken geleden is daarvan gekomen, ben hoe veranderd was de omgeving ee-
ik met een huisbezoekster op stap go- dórt die gesticht werd de eertijds kale
weest om eens eeatig© patiënten :e bo- piek is nu een mooie tuin geworden.
't Is wat ver en er zijn er meer, die
Toch blijft de verpleging in do lig
lial Tiiiet daartoe beperkt. De zus
ter dweept niet betere woningen,
als 't even kam zoekt zij- voor ©an pa
tiënt zoolang tot zo een goede friseche
won ing gevonden, heeft on me toon geld
om <lie te betalen. „Daar hamer ik al
tijd op, zorg jullie toch vour een frieoh
huisje de vereenaging draagt, om-
De eerste, eon meisje dat genezen
was. zouden we zelf niet spreken,
maar laar moMer zou er wel van wil
len vertellen dat lukte wietde deur
was gesloten, ofschoon '4 raam, voor
de frrsohheid, op een kier stond, en
een buurvrouw vertelde onf, dat «Je
juffrouw uit was Don tweeden, een
man van eao jaar of vijftig, vonden
weg naar de ligihal niet weten te
vinden „paiiènten in gasthuizen en
eiders," zei «Je zuster, „krijgen of hoo-
ren nog wel eens wat extras, maar de
lighal wordt vergeten."
Natuurlijk is dat toevallig. Als da
mes die mooi zuigen of piano spelen
of een koortje dirigeeren, deze ver
zuchting lezen, zullen ze steMdg de lig-
tliUK poen wonder, want die hall aam-teeken-en voer een uitvoering
was bedü-egerlgi. We -troffen hethij mu en dian. Ze doen er een goed werk
iat juist even op en keek met kalme mee, dat waa-rdeerlngi vinden zal
oogen in een waarlijk bleek gezicht,Maar er bestaat nog een au wier
naar de zuster, die met zijn vrouw idloaal voor de ilgliaL Ken eigen atam-
praatte. De nit-nschen woonden heel kapitaal, waarvan die rente gebruikt
netjes voor hun, doen twee kamertjes kan worden ivoor die velerlei behoeften
met een keukentje en eon zolder, alles van de patiënten artikelen voor ver-
kraaikzindelijk, ofschoon de vrouw jiteging, hulp in de huishouding,
»elf iwk zoo gezond niet was, en walttcim bij die huur en zooveel
de hygiénc betreft, precies naar de
voorschriften. Geen gespijkerd kleed
op den vloer, aluxiig stofnest en kweek
plaats van bacilien, alleen maar een
seütje, «lat je makkelijk boenen kunt,
geen donkere gordijnen d'.e «ia heer-
■Jfce zon buiten-houden, d:io immers
■voor den tuberculoselijder eten en
drinken is en dan. attijd maar ra
men open, om zuivere lucht in te ade
men wat doen e longsai met die duffe
kamertjes-atmosfeer l
meer, «Jat nu achterwege blijven moet
wegens gebrek aan geld-. Want het
stainkapitaaitjö ie er wel, maar het
echiet te kort, 't versmelt, ln deze
dure tijden. Ik zal maar niet «effen,
hoeveel alleen «ie verpleging in de
lighal, de koeten van de kouken, ge
stegen zijn en «Jat hoeft ook niet
ieder kan chit in het naaste huislioud-
bookje nakijken. Maai- geducht is bet.
En toch verdlieiut dit werk van tubor-
cuktóebostrijdang «ten algotncenen
Nummer «ii ie was een jongen, heel steun, niet enkel om de directe, maar
alleen thuis. Vader was aan 't werk, i ook om de indirecte resultaten. De
moeder .voor boodschappen de deur zuster en haar twee collega's voor
Hij had «ai eohrift en een leer- hutelxszoek zijn ware aipostels der hy-
ooc-1; voor zich en kireeg van die gilhnenatuurlijlk, niet iedere patiënt
zuster aansporing om toch voor- ]s te redden, maa-r ook in -het noodlot-
"i LinJt zijn beet te doen, wat hij be»! flgo goval, dat diié orverlijidlt, ka-n ©r
l«ir.ra,A i- „:u, II, amT,,lr
loofde ais je liem zoo zag zitten was
hij, Ijolialve jong m-enBch, ook een sa
menstel van onberlspeJijifö vooj-n-e-
rnens. Die had tuberculose ia de heup
6»iad, was, door den steun van ver-
.fci.oltenden, g-zniuten naar het zee-
nospi.juixi te Katwijk, waar bij gene-
W- En z'e d0 feOodhartigheid
ran w m n eens aan drie per-
zooveel good's gedaan zijn. ,,lk dank
u, zuster," zei oen man,, wiens vrouw
overleden was, „voor uw goede zor-
gv-n. „Jammer maar, dat zo zoo
weinig gebaat hebban," antwoordde
de zueter. „Dat moet u niet ze<ggein,"
jocii <!o man, „zijn wij niet in t leven
g. Weren?"
Dat was een juiste opmot king. He',
is niet alleen to deen om behoud van.
de zieken, maar ook om de gezonden
gezond te houden. Nog zoo larig is
't niet goleden, dat al de maatregelen
dio nu iin do woningen van patiënten
genomen worden, stuitten op hevig
verzet: de huisvrouw wou geen af
stand doen van do pnooie kamer I
waar ze toch niets aan had, van het I
gespijkerd kloed en de stofnesten aan
den v. and; hoe is dat alles veranderd,
hoe dringen die begrippen van ge
zondheidsleer, van opc-n ramen, van
dunne gordijnen, door in een ui'.ge
brokte omgeving.
Deze zuster, die vervuld is van
haar taak, zooals alleen een
vrouw dat kan, vertelde nog meer
over het maatschappelijk werk, dat
aan die zusters' van de veroeniging
voor de hand komt. Op een dag
kwam er uit een. andere provincie een
familie -te Schoten binnenvallen, van
wie de moeder, de oudste zoon en de
dochter tuberculose hadden, 't Huisje
was vuil cn ongeschikt, 't waa zaak
ban spoedig in Haarlem te krijgen,
in een betere woning en voor do gast-
huisverpleging. Er werd een geschikt
bovenhuis gevonden en duchtig
schoongemaakt, de vloeren werden
geolied en «Le familie trok er in. ,,'t Is
of ik van de hel in den hemel kom",
glunderde de oude vrouw. Zij te er
spoedig gestorven, de kinderen wer
den in het gasthuis opgenomen, maar
kwamen na een zekeren tijd terug.
Daarop is het meisje eerst in de lig
hal en toen in een gezin opgenomen,
waar Itefdadige personen instonden
voor liet kostgeld. Er zat in haar hoe
zwak ze ook was, een ongel«x>fel ijke
energie. Op de breimachine verdiende
ze iedere week f 4.50, dat ze afdroeg
in min«lering van haar kostgeld, tot
drie dagen voor haar dood.
Nu zijn, behalve de moeder, dale
volwassen kinderen uit dat gezin
gestorven, maar de jongere kinderen,
aan de besmetting onttrokken, maken
het best.
U h-eeft gehoord, dat ik aan de
vrouw van den zieke, dien we bezocht
hebben, een aanmerking maakte, om
dat liet kind in do ziekenkamer kwam.
Daar is dikwijls veel goeds te doen.
Als 't kan besteden wo zoo'n kind uit,
zoodaü het buiten 'i besmettingsge
vaar komt, maar dat kost drie gulden
per week en de moeilijkheid ligt hier
in: heeft het kind zelf al een kleine
aandoening, dan krijgen we 't gemak
kelijk naar Hoog-Blaricum, is 'I
zwak, naar een vacanfiekolonie.
Juist als het nog gezond i£
gaat het bezwaarlijk en hel
is toch Juist noodig, om het gezond te
houden. De verleende hu p wordt
dikwijls gecombineerd: bijvoorbeeld
i onze vereeniging niet het armbestuur,
«ie wijkverpleging en de St. Eliza
beths vereeniging. Vaak gaat het om
menschen dio officieel nergens voor
in aanmerking konten, niet behooren
tot een kerkgenootschap of een ge
mengd huwelijk hebben aangegaan,
menschen die ook wel een vast inko
men hebben, maar niet genoeg, lin
wat wo zoo missen is een vereeniging
dio voor versterkende middelen zorgt,
vroeger heeft dio w«sl bestaan, maar
ze is c-pgenev en-
Hoe de woningtoestanden soms zijn,
daar heeft u geen begrip van. 'k Heb
een gezin gekend, dat voor f 1.75 per
week in een huisje woonde in een
steeg, waar nauwelijks licht en lucht
was. Grootmoeder sliep in «te bed
stede, omringd door de kieereii van
de heeto familie, liet gezin woonde
en sliep in de keuken. Alles hoestte.
Er hing ceu riooUucht en de woning
was druk bezocht door ratten. Ik heb
een beter huls voor de menschen ge
vonden ln Schoten, toen kwam liet
er op aan den boel te redderen:
lag een kleed op den vloer, overal
hingen lappen cn dingen, enfin, er
was heelwat 'te doen. De vrouw
hersteld! dooi- een betere omgeving
omdat zo geholpen kon worden met
oen huisverzorgster, loen ze weer in
stortte; het dochtertje heeft tweemaal
van een vacanfiekolonie geprofiteerd
en is er ook bovenop gekomen. Maar
nu is de huur in «ine jaar twee
maal opgeslagen. Dat is een groot
bezwaar, want een goed huis is toch
maar hel heeto
Soms ontzinkt den menschen
moed. Ik heb een vrouw gekend, die
den boel liad iacen vervuilen, totdat
de deur nauwelijks meer open kon.
Zij zat zelf in een hoek en gaf op
vragen geen antwoord. Eerst langza
merhand trok zij wat bij. Een kind
van drie jaar kon nog niet loopen of
praten. We hebben het kind met «ie
moeder naar Leiden gekregen en nu
is het kind op school en de moeder
heeft weer levensmoed en energie te
ruggekregen; ze liet mij het 1 uier
mandje zien voor haar tweede kind,
■vol verrukking, want ze had de kleer
tjes zelf gemaakt.
Daartegenover herinner ik me een
andere familie, menschen zonder kin
deren, dl© zes kinderen van familie
leden aangenomen hadden, met één
voogdijkind er bij. Brave, fatsoenlijke
menschen waren het. Toen de oudste
pleegzoon wat ging verdienen, had
hef gezin 't wat gemakkelijker, maar
toen kreeg het oudst» meisje tubercu
lose. De man, dio zoo vaak geholpen
liad, kon zelf geen hulp krijgen. Al
lerlei vereen!gingen zeulen, ,,zes kin
deren aannemen is luxe cn hielpen
niet. Toen kwam do oorlog en werd
de zoon gemobiliseerd. Het Rijk wei
gerde aanvankelijk de uilkeering, om
dal hij een aangenomen kind was.
Door verzoeken en vertoogen werd de
vergoeding naderhand toch uitge
keerd, naderhand weer Ingetrokken,
toen weer uitbetaald. Op het laatst
had het gezin om zoo '.e zeggen geen
stuk kleeren meer m huis en iedereen
\ond hot er le netjes, om t© helpen.
Gelukkig hebban wij toch veel klea
rem gekregen en het meisje wordt nu
verpleegd in de lighal".
Zijn ze niet treffend, die verhalen
van ellende eui tegenspoed? En ver
dient het werk, dat deze nooden le
nigt, niet gesteund te worden door
ieder, die daartoe in etaat is?
Mot die bedoeling is dit artikeltje
geschreven en ik hoop, diat het eenig
succes hebben mag.
Het lighal-stamkapitaaltje heeft
zoo dringend uitbreiding noodig en
wie tot dat nuttige werk wil bijdra
gen, heeft den ijverigen administra-
etur, den heer Limperg, aan 't Con
sultatiebureau voor tubereukee, on
der No. 1604, maar even op te bellen.
Hij doet niets liever, dan aan vrien
delijke gevers inlichting verstrekken.
J- C. P.
Stadsnieuws
D© Toylerzaah.
Hedenmorgen stolde Mr. J. H. Mon
nik, procureur van den heer Gerrit
Olthoff le Nijmegen, «Lacher in' de bij
de Ilaanlemsche Rechtbank aanhan
gig gemaalde procedure tegen Direc
teuren van Toy Iers Stichting zijm
conclusie van repliek.
De rechtsvordering is ingesteld om
den directeuren ie gelasten het do>a
vaai rekening en verantwoording en
afgifte ren de halve nalatenschap van
Elisabeth v. d. HuJst, welke gekooid
was aan Pieter Teyler v. d. Huist, die
aan Teyler's Stichting het aanzijn
heeft gegeven. Mr. Menu k ving aan
met een rectificatie van de dagvaar
ding in zooverre, dat de bewering
door eischer, dat Catharina Olthoff
„ah intestatezou zijn overleden,
moet vervangen worden door „kin-
denteos". Voorts ontkent eischei
gestelde exceptie van verjaring.
Eischer vordert rekening en verant
woording, respectievelijk afgifte
dat deel der nalatenschap van Ca-
tbariina Olthoff, waarvoor hij ails
rechtverkrijgende opkomt en deze
vordering kan ten allen tijde wor
den aangevangien tegen hen, die
daarover tot heden het beheer heb
ben gevoerd. Wanneer gedaagden de
verjaring bedoelen vermeld in art
882 B.W., merkt eischer op, «lat dit
artikel hier niet ter zake dient daar
in ieder geval art. 1101 B.W. een der
gelijke exceptie in den weg staat.
(Ark 882 bepaalt, dat een rechtover
dering tot verkrijging der erfenis te
gen al degenen, (he in het bezit zijn
van de geheel© na&tensclmp, na
Jaar verjaard is. Art HOI B.W. be
paalt echter nader, dat de bevoegd
heid om een erfenis te aanvaar
den met den termijn ren 30 jaar ver
jaart, mits vóór of na het verloop van
dit tijdvak de nalatenschap aanvaard
zij door een van degenen, die door de
wet, of door oenen uitersten wil, daar
toe geroepen zijn; onverminderd ech
ter de rechten van derden op de na
latenschap door ©enigen wettigen ti
tel verkregen. Red. H.'s D.)
Ten aanzien van beweerde duister
heid der dagvaarding, waarop ge
daagden hun oonohisie van de nie-
tighe.d gronden, legt eischer de be
doelde machtiging over waaruit ten
duidelijkste blijk: de verhouding tus-
schen hem en Louisa Catharina van
DeL Nu ontkend wordt, dat Louisa
Catliarina van Det, een i ge naaste erf
gename zou zijn ren Catliarina Olt-
hoff, deelt eisclicr aan de Rechtbank
mee, dat op 9 Aug. 1662 te Zwolle
huwden Jan Albert Olthoff en Vreda
Swiersen, uit welk huwelijk werden
geboren Isaack en Albert, respectie
velijk op 11 Aug. 1669 en 15 Juni 1663.
Deze Isaack O. trad op 24 Juni 1696 in
het huwelijk met Agathe Sareis of
Charles, uit weük huwelijk word ge
boren Catharina op 5 Oot. 1707, die
op 23 April 1784 kinderloos overleed.
Op 22 September 1709 huwde Albert
Oithoff, broeder vnm lx>\ engemsemden
Isaack O. met Aalljen Petersen Bo-
link. uit wier huwelijk op 7 Januari
1725 geboren werd James Olthoff.
Deze huwde op 27 October 1748 met
Janna Darksen Sniienk, Uit dit hu
welijk werd op 24 Januari 1768 getio-
ren KiLuas Olthoff, die op 17 November
1793 huwde met Judith van Lente, uit,
welk huwelijk op 5 April 1797 gebarenj
werd Robert us Olthoff. Op 3 Aug,
1820 huwde deze met Catharine Ver
boon, uit welk huwelijk op 18 Maart
1824 geboren word Lnuisa Oltliotff.
Louisa Olthoff huwde 10 November
1859 met Abraham van Det, uit welk
huwelijk op 18 Sept. 1864 geboren.is
Louisa Catharina van Det. Ilieru.t
vcigt de onmiddellijke afstamming
Louisa Catharine van Det van
Catharina Olthoff ten duidelijkste.
De door gedaagden beweerde acte
van 5 Juni 1785. waarbij over de na-
Latemschap van Catharina Olthoff be
hoorlijke rekening en verantwoording
zou zijn gedaan, kent eis<?her niet,
waarom hij het bestaan dier acte ont
kennen moet en dus ook ontkent. In
dien oohter een diergelijks acte zou
bestaan quad non moet deze ten
«enenmale zonder beteeken is en
waardeloos zijn ten aanzien der on
derhavige vordering. Immers over de
tusschen partijen als vaststaand ge-
senfcntie van het Hof van Hol
land van 30 Juli 1784 is eerst bij ar
rest van don Hoogen Raad op 25 Fe
bruari 1786, aldus bijna 9 maanden
na het passecron der door gedaagden
beweerde acte in hoogste instantie
recht gedaan.
Uit niets blijkt, dat door de «oen
malige eischerv? of haar rechtheb
benden een dading zou zijn getroffen,
waardoor reeds vóór bovengenoem
de uitspraak tot rekening en verant
woording zou zijn overgegaan. Dat
eischer geen behoorlijke kwijting zou
hebben aangeboden, acht eischer ook
vrij overbodig, daar dit z. i. natuur
lijk sequeel van de rekening en ver
antwoording vormt, doch overigens
refereert eischer zich aan hot oordeel
der rechtbank, welke ambtshalve een
door gedaagden bedoelde kwijting
aan eischer zal kunnen bevalen.
Op deae gronden persisteer' eischer
bij de door hem genomen conclusie.
De Rechtbank bepaalde de dupliek
van gedaagde op Dinsdag 14 Noviu-
ber.
VROUWENKIESRECHT In het
gebouw van don Ned. Protestanten
bond hadden Maandagavond de afd
Haarlem van den Vrijzinnig-Demo-
cratlechen Bond en hei Alg. Ned.
Werkliedenverbond een openbare ver
gadering belegd, waar Mevr Thiel—
Wehrbem en do heer Th. M Kete
laar spraken over ..Vrouwenkiesrecht
vastgelegd in de Grondwet". Do be
langstelling was niiet bijzonder groot.
De avond word geopend door den hoor
J. Over, dlLc de aanwezigen 't welkom
toeriep en memoreerde, dat er heel
wat gepasseerd is, voordat men zoo
ver kwam. als thans. Nieuw is
'4 onderwerp van hedenavond dan ook
niet. Wel actueel, en daarom meende
-t Hoofdbestuur \an den V -D. Bond er
goed aan te doen, dezen avond door
het geheeÉo land vergaderingen uit te
schrijven, bij den vooravond van de
behandeling in de Tweede Kamer.
Mevr. ThielWehrbein ving aan,
met te zeggen, dat zij inderdaad rde'.
veel nieuws ren dan kiesrechtotrijd
kan meóedeelen, doem de overtuiging,
dat het liier een goed «Joel peidt, heeft
epr. doen besluiten, om ook dezen
avond te spreken over het Vrouwen
kiesrecht. De gedachten gaan thans
terug naar lang geleden tijden, naar
de tachtiger jaren en de kiesreebtmeo-
tingB van dertig jaren her, toen de
Unie alle voorstanders, liberalen, ra
dicalen e. u. onder zich vereenigdc.
't Politiek© leven, bloeide toen, vooral
in Amsterdam en deze tijden komen
tliane in herinnering, 't Was Frank
ren der Goes, die de vrouwen in over
weging gaf, nu de Unie te verlaten en
„huin eigen boontjes te doppen"
Vriendelijk waren de woorden niet,
n»aar do vrouwen luisterden er toch
naar, en «vormden in 1894 do Vereeni
ging voor Vrouwenkiesrecht met een
handjevol vrouwen, sedert aange
groeid tot 20C0Q leden.
Ook onder de mennen ontstond ver
wijdering. De S. D. A. P groeide er.
werd sterker «cn de Vrijz.-Den.ocrat'.-
eche Bond stak eveneens meer en
meer 't hoofd op. twee partijen, die
tenminste dese leus gelijk badden. dat
algemeen manr.cn- en vrouwenk iee-
recht noodzakelijk was.
Men siheide beide zaken wel. Alge
meen mannen kiesrecht was een alge
meen erkend© eisch en slechts een
laatste period© zou noodig zijn, om
dezen elsoh werkelijkheid te maken.
Maai- nu 't vrouwenkiesrecht,., 't was
zoo iele héél nieuws en een strenge
cn overal doorgevoerde propaganda
waa noodig, om deae idee ingang te
t tfotn vinden Verwondering behoeft
d't niet te wekken. Was niet voor alle
nieuwigheden op technisch cn ander
terrein doeltreffend© propaganda noo
dig 't Vrouwenkiesrecht bestand
gwilevco tegen een stootje De tijden,
waarin men huiverig was, om te spre
ken over vrouwenkiesrecht, zijn voor
bij. Zelfs de Koningin heel! sinds 1913
een wanne belangstelling getoond en
de tegenwooixlige premier zou men ccn
propagandist kunnen noemen voor t
vrouvrenktesrecht, «Ls men zijn voor
stellen en niezü'.cio van !oeüCli'i:ig
leest. Zonderling ie het echter, to Le
zer, dat de Minister bet vrouwenkies
recht* eer voor- dan nadeeüg voor liet
Staatsbestel noemt Waarom, zoo
vraagt spr. zich af, dc zaak caii uk:
met beock, handen aangevat? Alleen 't
actief kiesrecht immers za! dc idealen
verwezenlijken, doch dc Minister gaat
niet verder «dan tot pa^-icf kiesrecht.
Zoo blijft er voor den gewunci wetge
ver nog heel wat te doen, doch ree «is
thans kan men zich verbeugen, dat
tenminste 't einde nabij L van den
onzaiigen kiesreobtetrijd. Wat de dis
cussies Dinsdag zulten brengen, of
de reserve reu den Minister wellicht
de hoogste wijsheid zal blijken te zijn,
kan men thans nog niet zeggen. Wel
mag geconstateerd, dat dc voorstan
ders in de Kamer bezield zijn me; het
vuur der heiLig© overtuiging, en dat
zij weten, dat een leger van vrouwen
achter hen staan. Ten 6lotte rich!:©
6pr. 't woord tot die vrouwen, die
traag blijven, schoon zo innerlijk be
keerde voorstandster» der beweging
zijn. Zij stelde de VT0uwei.i>c-w--;i:g
tegenover 't krijgsbedrijf cn het werk.
dat de vrouw thans gewrocht heelt,
het huishouden tegeno.ee 'i mannen
werk. De Staat er. eindigde met nog
eens met vreugde te wijzen op t re
sultaat van den kiesreehtefcrijd dat
thans etaat behaald te worden.
Do heer Ketelaar begon, met op te
merken, dat men waarlijk geen pro
feet in Nederland behoef: te z'jn, om
te weten en te kunnen voorspellen, dat
het algemeen mannenkïcsrecht zal ko
men, doch te dikwijls vergeet men,
dat voor dat mannenkiesncht even
hord gestreden is als op 't ©ogenblik
nog voor 't algemeen vrouwenkies
recht geschiedt. Wolk een geechiedc-
n'is heeft dat kiesrecht toch I Zo id© in
1814, dus nu 72 jaar geleden, Thor-
becke niet reeds, dat he' Algemeen
(mannen) kiesrecht in de lijn van de
ze, dus de 19© eeuw lag 1 Toch, in de
tachtiger jaren was men nog vrees
achtig, zoozeer, dat toen nu 33 jaar
geleden Minister Heemskerk "t gerucht
bereikte dat betoogers van «en k.os
rechtmeeting op de publiek© tribune
van de Tweed© Kamer zouden ko
men, hij op de eerste rijenwees-
toetsjes liet zitten. Hoeveel botoogm-
g©n zijn wel niet gehouden! Hoove-:-'
vergaderingen in H gc\>ot© PaLr-is voo>
Volksvlijt? In naam van het kiesrecht
doe open de poort, doe open, of dc
boel gaa'. kapot! zone men in die óa-
pem. D© kieswet-Tak kwam en giug.
D© kieswet-Van Houten werd aange
nomen, maar voldeed niet, voorzien
als zij was van allerlei staketsels en
beletselen. Het algemeen kiesrecht
moest weer opgehaald worden. 1897
bracht geen verandering cn in 1901
wenechte de Liberale Unie nog niet
over te gaan om het Alg. Kiesrecht op
haar werkprogram te zotten, 'i Ge
volg was, dat een aantal leden zich
afscheidde en den Vrijz -Dom. Bond
stichtte, met als allereerste punt op
haar programAlgemeen kiesrecht
voor mannen en vrouwen. En thans
is het te begrijpen, dat op ©cn avond
als deze de Vrijz.-Dem. Bond wensolr
te getuigen van haar voldoc-ning. nu
óe kwesüe, waarvoor hij geslicht v.e:d,
e©n bevredigende oplossing en be-s'3g
krii6^
Huid© brengt spr. aan uc. Mms.oru
ren dezen tijd, dat kans heef: gc-z-di.
in deze jaren nog c©n Wetsvoorstel,
ais morgen beliandc-kl zal worden, -n
te dienen. (Applaus.)
In de reohtoche partijen ontwaakio
de belangstelling tcliler ook. De
Standaard verwachtte op 17 Maart
1891 roods een kiesrechtuitbreiding.
Dr. Kuyper verwachtte nogal veel
van organisch kiesrecht, 't Gc-zinsUoof-
denkiesrecht had evenwel ook, en niet
geringe, beletselen, en in deze tijden
spreekt men dan ook hoogstens met
een soort van piëteit tegenover een
ouden kennis over 't gezinshoofden-
kiesrecht Critiek leverde spr. on het
aMeelingsvorsLag inzak© dc kicsrccT.-
voorstehen ln 't voorloopig :r-.ag
word: gezegd, dal de volks v.I gec-n a;-
geineen kiesrecht wil Zij, die dat zei
den, moeten eens terugdenken a:die
«temonswatie van den volkswil, half
September in Amsterdam, toen 40 00O
betoogere samenkwamen.
Aan slot zijner rede zciüe eek
«k-ze spr dat het daarom tot vreugde
stemt, dat, nu de volkswil bij deze en
bij andere gelegenheden zoo ondub
belzinnig tot uiting kwam, ook de
volksvertegenwoordiging spoedig oen
gunstig© beslissing zal nemen en bij
dc a.e. debatten zuilen de V.-D Ka
merleden. niet nalaten, hun rcaevoe
ringen te houden ten voordeel; van
onmiddellijke invoering van Algemeen
kiesrecht van mannen CU vrouwen.
(Applaus
Bij het ctnde d;r vergader.ug werd
besloten, ©en telegram aan dc Re?re
ling te zonden, waarin de vergade
ring liaar verwachting
dat
d*-
