Bondgang door bet
Frans Halsmuseum.
Het Duitsch-Oostenrljksche offensief
in Wallachije.
Binnenland
TWEEDE KAMER.
Qrondwetsherxioning,
Gisterenmiddag, terwijl de rij der
«prekers over art. 192 eu de daarop
voorgestelde amendementen nog niet
was afgedaan de lieeren Ter Laan
(Den Uaagj, Smoengo en Van Doom
waren nog ingeschreven, hooft de
Minister an binnenlandse ho zaken
de hor Cort van der Linden, onver-
vvacht woord genomen om over de
voorgedragen amendementen 2.1 jn
geweien te zeggen en tevens om een
nadere rodacue voor te dragen van
••cil paar alinea's van 't artikel, waar
mee Lij de Kamer hoopt© te bevredi
gen. We doelen die hierna mede.
Maar door don loop, dien do discus-
i fo nu genomen hooft, mogen we ver
wachten, dat 't verder debat do nieu-
ivo redactie van hot artikel zal be-
turftcn en daardoor heelt, als van
ie t', do bespreking van de oude re
dactie en do amendementen veel van
iinnr beteekenis verloren.
Wij const&teersn dus alleen dat
niet al lean do heer Schenner, maar
ook do hecren van der Molen en No-
li ns met klem opkwamen tegen de
amendementen van do heeren Qtto
en Eeritmans. van Raait© en Visser
van IJzeudoorn. Zou d© R© roering
«;ipitcTeren? vroeg de heer Scheurer.
En ook de beid© andere sprekers der
rechterzijdo wilden van een toegeven
aan d© oischen, in de bedoelde
amendementen neergelegd, niet hoo-
ren. al tcheen ©enige reductie-wijzi-
a ing nog wel mogeïijk, die ©venwel
noch zoover mocht gaan van do
©(«cubaro school overal verplichtend
tal stellen zelfs als or geen behoefte
nou bleek, noch 't openbaar onder
was, wat eiscben van deugdelijkheid
voor 't bijzondere betreft, tot vorm
mpcht maken. Liever dan de amend.-
v an Raait® en Visser en nog-meer
die van do heeren Eerdroana en Otto
aan te nemen, wilden zij van 't
compromis afstand doen en den slrijd
voortzetten.
Daarentegen verdedigde die heer
De Beaufort 't regeerings-artikel dat,
door 't vervallen van het woord
.openbaar" all© onderwijs tot voor
worp der regeering&zorg maakt. De
neutraliteit zooals de heer Otto die
wilde formuloeren, achtte spr. niet
to aanvaarden. Hoofdzaak was voor-
hem de fraancieole gelijkstelling,
daad van rechtvaar digtioid, Snaar
ook spr. verlangde daartegenover
waarborgen van deugdelijkheid, die
hij 't best vocid in de redactie van
den heer van Uzendoorn.
En mi over de rede van don Mi
nister. Inderdaad, al. 1 van 't art.
onderwerpt alle bij de wet gere
geld onderwijs aan de zorg der
Regeering, maar ook niet meer. D©
vrees van den heer Nolens voor de
vrijheid van "t bijzonder niet gesub
sidieerd kerkelijk onderwijs was dus
ongegrond. Wat do vrijheid van
richting liet gevaar zou opleveren
voor "t aanleeroa van. verzet 'tegen
de wet, was, waar "do overheid d©
zorg heeft, uitgesloten. Do nieuwe
nentralReits-fonnul© van don heer
Otto wee© flo Min. af, want do neu
traliteit zal ten slotte steeds van de
tact des onderwijzers blijven afhan
gen, niet i an oen wetsfarmulo. Er
kenning door do Kroon van bijzon
der© scholen had, zoo ze automatisch
is, g©en zin; of als z© bet eekenis had.
was z© gevaarlijk en ondoeltreffend
om versplintering te voorkomen. De
Minister wees de amend.-Otto ©Is on-
aanncroolijk af.
Wat (betraft <Le verzekering der
positie san <le openbare school wilde
hij zonder concessie t© doen of we
zenlijk© verandering aan t© brengen,
wel in don gocst van 't amend.-van
Raait© con verandering aanbrengen,
liever dan 't amend. Visser to aan-
vaurdon. Hij stolde dus voor in ai.
4 te lezen;
,,In ©Ike gemeente wordt van over-
lieidoweg© voldoend openbaar alge
meen vormend lagier (onderwijs (ge
geven in een genoegzaam aantal
scholen.
„Volgen* bij de wet te stellen re
gelen kan afwijking van deze bepa
ling worden toegelaten mits tot het
ontvangen van zoodanig onderwijs
gelegenheid wordt gegeven".
Ter zak© van de deugdelijkheids-
eiochea was 't moeilijk verbetering
aan te brengen. Toch wilde hij het
beproeven, maar dan niet eenzij
dig; de wet moest belde zijden ver
binden en het vertrouwen weder
zijds 't overig© doen.
Het bijzonder onderwijs moet niet
het openbar© volgen, maar gelijk©
zelfstandig© verplichtingen moeten
woorden opgelegd. En dat gaven de
amendementen niet. De Minister
stelde daarom, tegenover al de on
aannemelijke voorstellen, do volgen
de wijziging voor:
..Deze eischcn worden voor het al
gemeen vormend lager onderwijs
zoodanig geregeld, dat de deugde
lijkheid van het geheel uit de open
bare kas bekostigd bijzonder onder
wijs en van liet oponbaar onderwijs
even afdoende worden gewaarborgd.
.„Bij deze regeling wordt de vrijheid
van het bijzonder onderwijs betref
fende de keuze dar leermiddelen en
d© aanstelling der onderwijzers ge
ëerbiedigd".
Zoo verkreeg men volledig© vrij
heid voor ons geheet© volksonderwijs
zonder aantasting van 't bijzondere.
Dit. was echter 't uiterst© wat de
Minister deed; hij ging geen stap
verder, drang op de aanneming er
van aan on op intrekking van d©
amendementen
Dinsdag wordt over «en ©n ander
de discussie voortgezet.
Stadsnieuws
Het Tooneel
J ubileum &-v 0 o r s t 0l-
ling Mevrouw Afida
TartaudJC 1 e in. „Son-
na", Indisch Too-
n c e i e p c 1, van Jan
F a b r i c i U6.
Mevrouw Tartoud maakt een tmtnf-
toeht door het land t Na tie waarlijk
grooiscke huldiging in Kotterdaïh,
volgden verschijnende ander© steden.
To; ook Haariem zijn beurt kroeg.
En zeker zuilen nog under© plaatsen
voigen. Want hebben wij wel één ac
trice in ons land, dio zich nicer dan
Aiida Tartaud weet te ver-innigen in
haar spel?
Zoo diep weel zij te tasten naar het
mei.-scheiijke in de figuren die zij uit
beeldt, dal het den toeschouwers is, of
zij rechtstreeks met het innerlijk van
die figuren in aanraking worden ge
bracht. Dat is de toonoelspeeHkunst dio
ontroert en een gelukkige herinnering
achterlaat
Voor een uitverkochten schouwburg
werd „Sonna" vertoond, het nieuwe
werk van Fa bric 1 us, waarin Mevrouw
Tartaud de Intandsche vrouw heeft uit
te beelden, die na jarenlang geluk
kig samenleven met een Hoilandschen
man zich plotseling verstoeten ziet,
j omdat de man het beter vindt dat zijn
(zoon, ook Sonnas zoon 1 in een meer
IHollandsche omgeving op zal groeien.
Fabriciu© legt hier dfcu vinger op
velschillende misstanden in de woj-
ten, geschrevene ©n ongeschrevene.
die de Indisch© samenleving beheer-
©chen. Doch hij doet het te opzettelijk,
jliei wordt niet aan ons over-
ge-laten, de conclusies te trekken
u t de tragisch gebeurtenissen,
j dio ons op het tooneel voor
o >gen worden gesteld, neen de
menschen in het stuik trekken de con
clusies voor ons. En wat de schrijver
1 ons zoodoende bespaart aan moei.te
van nadenken, dat onthoudt hij ons
door techte ontroering. In d© eerste
twee bedrijven is dat redeneeren en
conclusies trekken niet zoo sterk, en
(bardoor pakken die bedrijven wei.
Kapitein Veteen is juist uit Holland
teruggekeerd en heeft zijn jongen, die
©enige- .aren in Holland is geweest,
meegebracht. Sonna, dte moeder van
don jongen, brandt van verlangen
hom weer te zien. Heel het eerste be
drijf is vol van dat vertangen der moe
der met haar trouw© lijfmeid Niti be
spreekt zij al haar verwachtingen en
haar illusies. Velsen iutusschen ver
trouwt aan zijn vriend O verdiep, den
assistent-resident, toe, welk© plannen
hij beeft voor zijn kind on hoe liij een
Hoha'ndsche vrouw Sonna'© plaats wil
doen innemen. Overdiep ziet wel het
ignobede van Vele en's bedoelingen,
maar helpt toch half togen zijn zin
medie om z© to verwezenlijken. Het
eor-sto bel rijf sluit met ©en pakkend
j tooneel, waarin de jongen aankomt en
1 zich als een vreemde gedraag* legen-
j ever zijn moeder Somia heeft al één
1 van haar lüusies zien ineenvallen. In
het volgend bedrijf etorten ze allen in-
i oen, tot zij in he* Laatst© eenzaam
heengaat, zondter man, zonder kind.
1 Alleen Nita blijft haar trouw.
Doch eer het zoover is. laat de In-
landsdhe vrouw tal van woorden en
zinnen Vos over den aard van de
I Westerlingen en 0o3terünccn. over
hunne \erhoudina. enz. enz., waar-
biï zii niet toneer Sonna Is. de oneo-
1 etterde Soendaneosdhc vrouw, een
j natuurwezen, met zuivere oci-inatinc-
1 ten en vol Ooslersch biieeloof maar
imnnnd. die de nrovatttaeen van den
h'eer Fabridus heeft te verkondigen.
We hadden die vrouw liever in
haat en woede wlillen zien losstor
men on den man. die haar in één
ooeenblik alles ontnam, wat haar
leven ruk had eemaaktwe haddon
dè sluimerende tiicorin in haar wil-
j len zion wakkei werden, zooals Over-
j dien voorsoeld had. Wii hadden het
verschil in aard tuascfaCn Wostbrlin-
1 can ca Oostertineen. waar dazc Son-
I na hel zoo druk over lmd willen
v o e 1 e n dan zouden wii teven© de
traaiek in het lot dezer menschen
doorvoeld hebben. En waarlijk bewo-
oen ziin eeweesL
J Zooals het nu was bleven wii het
I stuk cenicszins nuchter aankijken
zelfs rb' Indische maannacht ver
mocht niet de vercischte stemming
van trdieimzinnisheid te wokken.
omdat de nersonon eaen atmosfeer
om zich heen hadden.
Meviouw Tartaud wist in de twee
eerste bedrijven Ie ontroeren door
ha art snelzii hlaid zich lil ii kb aar in-
cele.e.f'l in b©weven en doen der In-
ilnndsche vrouw al bleef zii. dunkt
me. te intelligent, te weinig natuur
wezen. Toch Iwe inaiig was liaar
snroken met het kind en vooral haar
wanhODig trachten aan het slot
der tweede acte om Velsen's liefde
te herwinnenHaar passievol en
toch eerbiedig naderen de dringen
de en tcich schuchtere toon m haar
stem. dat was wel heel doorvoeld.
Tartend eof hier ook uitstekend te-
gensnd in schimbaar onverschillig,
ban cel i ik terucwiiken.
Nico de Jona had heol wat zea-
einizskracht nloodig om de rol van
den assistent-resident wat relief te
geven, nuaar het gelukte hem Me
vrouw Van HeesAmsel was zoer
exoresaief ais Niti. de trouw© lijf
meid Jan C. de Vos Jr. wist ons
uitstekend den Inlandschen klork te
doen zien. Martha Walden liad Wat
moeite met de ioncensfieuur dat
kon kleuriger.
Toen de nauzc eeëindied was trad
de heer Tartaud voor hot voetlicht.
..Niet niet een treurig bericht, maar
met een heel aangenaam" naar hii
zeide. Er was-nameliik een commis
sie. dip ziin vrouw wilde huldigen
namens die hec-ren verzocht de echt
genoot der iubilaresse het nubliek
..na aflooD der voo retell ira-r wel een
oogp.nblib te willen bliiven".
De heer Tartaud kon ziin laateten
zin nic-t voltooien, zóó werd ©r ge-
aoDlaudissecndhii eindigde dus
maar met lachend te wuiven en te
verdwijnen, om al© kaoiteln Velsen
•weer ten tooneele te komen.
Over de huldiging zelf vindt men
bijzonderheden hieionder.
ï'k wil hi©r alleen nog consDate©-
ren. dat de stemming van het. ou-
blitek hii de huldiging zoer hartelfik
on geestdriftig was cn den wensch
uitsDiokên. dat wii Mevrouw Tartaud
in de komende seizoenen w/niirmani
on ons tooneel zullen zien. In dit op
zicht ziin wii de laatste laren niet
verwend.
ANNA V. GOGH— KAULBACIL
Huldiging.
Na de Dauze droeg men prachtig©
manden met bloemen naar 't aohter-
tooneci. Er waren er veel Een heet
bloemenuerk van de huldigingscom-
missie (de heeren Van Mlagtendonk.
W. Dvsermck. A. Koolhoven. Dr. W.
E. Merens. Delfgau. Jhr. A. W. G.
van Riemsdijk) met 't rood en wit
der Haarienvsrfie kleuren een met
't rood-zwart van Amsterdam, die
gezonden was namens de 'hooneel-
school. van de echriifster Mevrouw
Anna van GoghKaulbach. voij Cre-
tner. van d© Haarlemsche Tooneol-
dub. van de eigenaars van den
Schouwburg, de heeren Schönhuth,
van den directeur van den Schouw
burg. den heer G. J. van Gtesteren.
en van menig vereerder en vereer
ster.
D© korven en dë manden to de 1 Op een goeden dag v.aren er nog
ruikers maakten feeatelilke kleur om wol gemeen te-knol telj©8 in voorraad,
»^1 d© heeren. die ten tooneele aten- I »»aar m t hede hui© wa® geen mes
den. toen het doek na het laatste j punt vol vet te vind-.n. Aim de vrien-
6chertri-dólen weer rees. Half Sonna dohjk© buren vragen/ Bij getegenneid
nog. half Mea-rouw Tartaud alweer. I helpt men eikaar graag en rudt ook
stond de iuhilartese ©r midden-in. De j v'°' hei een en ander, maar zeker
heer Van Wogto&domk beval oo z'n niet met vet. Dat houdt leder voor
vriendelijkst liet nu bliek om 00 te zich, net als de vteeschkoari eu het
staan teneinde de kunstenares te spaarbankboekje. En toch zag moe-
huldigen. 't Gehoorzamen geschiedde der Schuiz© kans om het onmegeüj-
met veel gcnocseu. Toen bood d© k» mogelijk te makten. Prompt om
heer Van Wactendonk met een twaalf uur prijkten do knolletjes op
woord-van-hulde bet bloemeeschenk tafel, en glommen als varkenszwoerd
aan. De hod Van Oov herhaalde dit SchuJz© snoof behaaglijk den geur
vriendeliik gebaar roet een toesnraak i'i. Een beetje beangst pinkte moeder
er bii. waarin hii de liefde en toewii- j Sohulz© aan liaar schort cn Ivewc rd©
ding van Mevrouw Tartaud vdor dat ve al gegeten had. Zoonlief vveer-'
haar ku.nat huldigde en haar al© de zich -dapper. De knolletjes zagen
voorbeeld stelde. Dankend voor al j er vet uit. En d© smaak ach. daar
(het heerliike. al 't sohoone. dal zij moo is men zoor bescheiden goVvor
reeds geboden had. wensohte hij i den.
haar nog menig Lustrum toe.
De heer De Kanter verviru? Dr.
Nolst Trenité bii het aanbieden van
de bloemenhulde van de ToaneeJdub.
Was Dr. Trenité or niet lijfelijk, wol
eeeeteliik. wan» do heer De Kanter
lasde een vers van den vooBzitter in
de banner, der iubilaresse.
De heer Van Gasteren kwam nu de
koningin der Neder*andscho tooneel-
aoeelslors (huldigen, wie hii veizochL
om nosr eens te Haarlem de Maria
Stuart te komen stielen. Hii L&od
toen alle ove-<ge bloemstukken aan.
Mevrouw Tartaud dankte voor de
lieve ontvangst die zii niet gauw
zou vergeten, dankte voor de mooi©
tfloemstukken. ouder welke zii die
van de Tooneelschool en van Me
vrouw Van Gos?h—Kaulbach afteon
derlijk dankend noemde, cn dankte
nok het nubliek noc voor z'n lange
staan.
Toen k&rhaalden zich de fanfare©
en tiet diandireklao.
avomds was Schuiz© per-
Maar
pte.t.
„Moedor, er is met die knolle'.jea
vandaag iets niet in orde geweest,
Zóó dikwijls ben ik nog nooit naar
de W. C. geloopen. Of zou ik kou
liehben gevat?''
Ha!kou gevat!
Moeder Schuiz© we® gered. Maai
een buurvrouw vertelde z© tiet onder
aanbeveling van de grootste geheim
houding, dat zij in haar verlangen
om tóch vette knolletjes op dis-
schen, ze gekookt had niet.won
derolie. Het succes was groot.
HET EINDE VAN DEN ZOMERTIJD.
D© vraag of ons d© zomertijd vofc
doendo beviel om in de komende ja
ren te bestendigen, wordt door ds
,,Haageche Post' beantwoord als
volgt
Vrijmoedig vooruitloopend op de
door de Regeering ingestelde enquête
golooven wij niet dat daar zoo maar
volmondig ja op zal worden gezegd
trouwens het feit dal een onderzoek
noodig wordt geacht, spreekt voor
zichzelf. Wij hebben aan den eencn
WEGVOERING DER BELGISCHE kanl <>P onze gasre-kening wat ge-
BURGERS. D© correspondent vau j spaard door de klokken te verzetten,
de „Dany Telegraph te Havre zegt, I rn^ar aan den anderen kant hebben
dat do Duitschei-s Belgische arbeiders w'ï 111 ^ea gewonnen vrijen tijd ook
naar DuRschiand zehden zonder te 1 extra verteringen gemaakt. Financi-
zeggen voor welk soort van work ze 001 7-a' bet due wel lood om oud ijzer
bestemd zijn. ltet Belgische hulp- 8&*e#5i, Dan lebben velen zeer
comité voor do Belgische gevangenen sTr mc<,r ran de z'->n genoten dan
verneemt dat 12.0UU burgers in het a"dera het geval zoude zijn geweest,
kamp van SoHau aankwamen. Er is daartegenover staal dat enkel©
dringend brood noodig om aan deze bedrijven, die toch al voldoende zon
ongehikkigo lieden to zenden. JJe oor- jte°icten, er nog al last van zal heb-
r-espondent meent, dat als doz© me- r°? y°°ral het groote boeren-
thode algemeen wordt ze zou bewij- Teunis, eue des zomers tocb al
zen, dal de deportaties niet gegrond u^'f °P mo&t'nmof' nu nog vroeger
zijn op den ftonsch hot volk te doen do voeren. En <le melkkoe stoorde
werken, maar uitgevoerd worden met fr '6 r"el fan> <!at de treinen, die
het doel om van de liniën van liet }la,ar mw'k 6taxl™art«.' voerden, feite-
Du'tscli© leger in geval van een terug CieT? uur vroeger liepen. Dan hoo-
tocht al de physick geschikte mannen \en ^1; dat vele stadsmcnschen vin-
weg te voeren en om aan do geal- <|a,1 ^an®e ''cht met al te bost
lieerde en Batgischo regeeringen den u"W0I*t °P hun zenuwen. Rust is een
laat op to .ITO. do verwan van «Tï1»'f'
Gemengd Nieuws
doae eVwooSV» fl -"ordt he,iff4U
voeden schemering en nachtelijk duister.
j Tot diep ingrijpende sociale vcran-
I deringen heeft de klokkenvcczetterij
Do „Oodsr do 6tn»p" schrijver S°l'aI «Ml <«l
- - - vettieheid c"CrllJk zijn. zullen wij denkelijk toe-
VETTIGHEID.
van hel Hbid-, geeft over vettigheid
(gèenen - - -
vermak© ijk©. f 7jcll van voorstelde. Een handig
n v 11 i g ii e i d. - D© TagL ons maa?den lan«
©n 'toch hat volcende ziï ci«eQ,ijk «einig verschil
en men - -J net voigeno© rnaaktCi CB zekOT niH ZOOVQ&l a!e men
Rundschau hoeft" het volgende' dans- ?pst?an' vroCi?er
progromma voor de Duitsche huis- ^fn }roe"
vrouw ratatWMdcr,. Da vOTS.-hlU«d» gt
nnmnrere luiden:
s»gd nwnsohdora doorpaans liever eoa
1 Oi-stdlinir voor do hoter nolo- 1I1Ir 3ater te daO het gOud uit
1 opstelling loor de boter-pote- oen mond van den ochtendstond haalt.
naiso.
2. Wals met don bewakenden po-
LitiiO-agent.
3. Kruispolka met die bijstaanders.
4. Do eerst© oxtrn-dans met een
bengel, die zich in d'0 rij wringt.
5. Balanceeren op d© j>laats.
6. „Sehnauchtswalzar" voor d©
winkeldeur.
Groote pauz© (2—3 uur).
7. Menuet voor de winkeldeur.
8. En avont quatre. Grand compli
ment voor da winkelbedienden!
9. Gotblon-vcrrussing. (De boter is
op!)
10. Galop naar huls.
TochvettighoidL
Friedricli Wilhelm Schulze at dol
graag knolletjes. Maar zo moesten
vet zijn. Ach, die lang vervlogen,
goede tijd Sehulze echimpto op het.
varkensvoer", waarin liet kleinste
vetkraaitje nog met een kaars niet
te vinden was. Dat beetje boter en
margarine ging aan andere dingen
op, vet spek, dut van oudsher bij liet
toebereiden van knolletjes behoort,
was eon zeldzaamheid geworden.
Moeder Sohulze was do wanhoop na-
n den ochtendstond haalt,
wial iedereen reeds lang, en dit zal cc
door den zomertijd wel niet anders op
zijn geworden.
Stoomvaartberichten
door G. D. GRATAMA.
1IL
Ook in den „Ecco Homo", eveneens
voor do kerk t© Delft gemaakt, toont
lie&mskcrck zU3h oen vurig bewon
deraar van d© anatomisch© kennis,
die do geniale beeldhouwer bezat. In
<1© Christusfiguur worden zeer sterit
'de spieren aangegeven. Voor d© cu
riositeit zij hier geweien op de
kunstbewerking, di© het paneej van
dezen meester, genaamd „Jasus met
doornen gekroond", onderging, dat
door den worm zoo zeer was aan
getast, dat een overbrenging op doek
moest worden bewerkstelligd, wilde
iibt niet geheel cn al vergaan. Dit
was een moeilijk werk en vereischte
groote routine on veel voorzichtig
heid. Hot verloop eter beJiandaling
als volgt; H«t hout moet weg wor
den gescba&fd, totdat het pEainilur,
een laag pijpaarde, waarop geschil
derd wordt, voor den dag komt. Daar
voor wordt da voorrijd® eerst stevig
op dunne lagen papier geplakt, wel
ke worden vastgezet op een raam of
tafel, waarna aan den achterkant het
schaven een aanvang kan nemen. Js
dit afgeloopen, dan wordt hot nieuw©
doek tegen d© plamuur geplakt en het
papier aan de voorzijde losgeweekt
Schoonmaken, zoo noodig bijwerken
cn opnieuw vernissen koint dan aan
fle beurt, waarna do scliildorjj woder
voor onbepaalde» tijd voor bederf be
waard is.
Italianiserende meesters bij uit
nemendheid zijn de schilders Cor-
nolis Corneliszn. van Haarlem, Hen
drik GoLtzius en Karei van Mandor,
die den overgang vormen lot het tijd
vak, waarop Frans Ilals zijn stempel
drukt Het zijn alle drie meestere, die
doordrongen waren va« do Itali-
aanscho kunst Van Mandor als
schrijver, Goltzius ais graveur, en
Van Haarlem als schilder, stichtten
een academie; zij vormden het milieu,
waarin Hals opgroeide. Of hij veel
van hen hooft geleerd, valt mo il ijk
te zeggen.
Van don geleerden Van Mandor, dio
zoo kunstig ©en cartouche, (hangend©
in da Ilal van het Stadhuis) of eon
aardige, lieve aankondiging van Ma
ria kon penseolon, waarschijnlijk wel
niet. Meer zeker van don nauw-
keurigcn portrettist, die Goltzius was,
wiens gevoel voor realiteit hij hooft
gedeeld, liot meest echter denkon wij
zal Comolis Corneli&zn. van Haar lean
hem hebben aangetrokken! Deze toch
was de eerste, dl© schilderde volgens
de tegenwoordige opvatting. Verge
lijken wij den „Ecce Homo", door van
Ifeemakerc-k vervaardigd, met den
„Doop van Christus in de Jorduan",
van Van Haarlem, dan is tussck-en
beid© ©en reusachtig verschil van be
handeling. Het groot© Delftsche al
taarstuk is goteekond en lat or ge-
klurd met olieverf. Bij Cornells
Coraeljszn. fa da vorm in d© verf
aangegeven. Mot volle penseelstreken
ls hier geschilderd. De figuren zijn
niet scherp, met lijnen omgetrokken,
maar in do natte verf neergeschreven.
Dit nu was geheel cn al naar Ion
aard van l'rans Hals, die in zijn
Schutterstukken weergaloos vast de
ze techniek tot hot. toppunt van vir
tuositeit opvoerde. In zijn Schut-
terstukkem bleef Comolis Comeiiszn»
van Haarlem nog aan do oude op
stelling der figuren getrouw. Evenals
zijn tijigenooten Frans Pieterszn.,
Grebb&r ear Cornelia Engelszn. plaat
ste hij deze tegen een donkeren ach
tergrond, trachtend naar oen compo
sitie, wat Jan van Scorel nog niet
had gedaan in zijn J o ruzalemva ar
de rs, gevend reeds vcd meer bewe
ging dan vroeger'mogelijk was. In
plaats ran achter elkaar in een rij,
grocpeerdo Grobber zijn schuttars
in twee rijen, wrong de officieren
om een klein© tafel, trachtte door
overdreven bewogingen het stijve to
vermijden. IliJ liet do achterst© fi
guren even sterk verlicht als de voor
ste, wat ook Comelas Coruelisz. deed.
Daardoor kwam or geen wijking in
de groepen, schijnen do menschen bo
ven elkaar, in plaats van achter el
kaar ie zitten.
Do luchtperspcetief, dio loert, lat
iets verder van hot licht afstaande
onduidelijker te zien is, dan wait daar
dichtbij zich bevindt, was hier nog
met bekend. Aan het g9nte van -.en
Hals was hei weggelegd, dit onbe.
wust, spelenderwijze, te ontdeklcen.
1)0, is bij een weergaloos rake karuk-
teristiek en een verbluffende penseel
voering het geheim van <1© grootlieid
van dezen Ilaartomschoi meestor.
Vergelijken wij do schutterstukken
van Hals bij dl© van Crebbar, dan
\-erhouden zij zich tot elkaar als het
teven zelve tot afbiddingen daarvan.
Ihils wist ctet leven t© vatten in be
weging, zbo scherp cn subtiel, dat bet
kleinste detail hem niet ontging en
tevens de groote samenhang der din
gen hem niet ontsnapte. Uitstekend
van type zijn d© brave schutters van
Grcbber; portretten schilderde dez©
knappe achikter als een routineerdo
photograaf zijn opnemingen doet,
met eon onbewogenheid, die aan 'lia
van de camera verwant is, koel en
zakelijk, zonder den minsten harts
tocht Plaats en tijd werden niet
uitgedrukt, onbestemd, neutraal ia
de belichting.
Portretten werdtetq gevraagd, Lij
gaf afbeeldingen en meer nïest. Frans
Hals kreeg dezelfde opdrachten,
maar lio© verschillend voerde hij ze
uit, llij deed riet® receptmatige «is
Grabber, waardoor diens schilderijen
sterk op ornamental© composities ge
lijken. Bij intuïtie voelde Ifals het
leven en gaf dit zonder voel doorden
ken in de groepen levenslustige offi
cieren ion het St. Joris-gilde. Zij had.
d© togon de Spanjaarden gerechten
on vol overmoed, vol ovorhruiaendo
levenskracli.t zich laten contorfoi-
ten. liet branieachtige hoeft Hals
uitnemend weergegeven in d« fraate
gestalten der pronkend» vaandrigs,
dor kranige luitenant® en der wakke
re kapiteins, terwijl de ernstig» be
jaardheid tot uitdrukking kwam in de
kolonels an do fiscaals.
Wat bruin nog in d© donker© scha-
du won, wat zwaar van kleur te het
stuk van 1616; ho« vol beweging, vol
leven echter is dit oudst bekende werk
al van dan HaarlemaJhsn meester.
Wat er voor zijn 30sto jaar ioor
hem vervaardigd is, we weten or niets
van. Dat hij voor dien tijd gewerkt
heeft, wie zal er aan twijfel to, edoch
waar zijn die werken gebleven? Mis
schien dragen ze andere nomen, di©
do stijlkritiek nog heeft te verwijde
ren, om dr d© juist© voor in d© plaats
t© brengen? Want zoo toegerust a'.s
Frans Ilals hier blijkt te zijn kan hij
niet ineen© voor dien dog zijn geko
ROTT. LLOYD. Jacalra vertr. 22
Nov. v. Norfolk n. Rotterdam. Kauri
(umeldde 23 Nov. draadloos via Ma
lm Head Alles wel. Malang (t) pass.
22 Nov. Tarifa. Wilis (t.) word heden
nacht of -morgen t© Rotterdam ver
wacht. Buitenzorg (u.) arrlv. 22 Nov.
te Falmouth
1KXLL. AMER. LIJN. Oosterdijk,
v. Rotterdam n. Baltimore, arriv. 23
Nov. te Falmouth. Sommelsdijk ver
trok 21 Nov. v. Battimore n. Rotter
dam.
ROTT. LLOYD. Buitenzorg (u.) ar
riveerde 23 Nov. te Falmouth. Ter-
naie (u.) vertr. 21 Nov. v. Port Said.
KON. HOLL LLOYD. l'Hsia (t.)
arriv. 22 Nov. te Santos. Gooiland ar
riveerde 21 Nov. v. Amsterdam te
Buonos-Ayros. Zeelandia (u.) vertrok
21 Novombor van Vigo.
men!
ELf jaar later in 1627 was alle bruin
verdwenen van zijn palet, waren do
kleuren grijzer geworden. In een
groote zaal, rel diffuus licht door de
vele ramen kwamen de Cluveniers
Overaten ten feestmaal bij elkaar.
Burgemeester Willem Voogt en
Johan Dumius vormen er de
hoofdpersonen; Adriaan Jacobsz., Ma
tham, de schilder-graveur te er een
vlotte vaandrig. Haaswindius met
zijn vluggen hazewind, breed ge
toetst als door Snijders en Johan
Schattor beboeren tot dit illustre go-
zelsohap, dat de kolven hanteerde op
den nu nog bestaandan Doelen' on
zich, voordat de tocht aar Bergen en
Hasselt werd ondernomen gezamenlijk
liafc uitbeelden door don reeds ver
maarden. stadgenoot. Ook d© boogi
schutters van hot, St JorisgMe be
stelden bij meester Hals hunne por
tretten in hetzelfü© jaar. Boter dan
d© officieren op do vorige groep
zijn hier bewaard gebleven de stralen
de, verschijningen vol leven v an een
Boudevrijn van Offonborg met zijn
ovemaoedigOn kop, van den kolonel
Druyvostoyn en van dan praatgra
gen, lustig en Michiel d© Wad, di©
zoo beteekenisvoi da leeglieid van
zijn roemer toont. Ernstig is hier af
gebeeld Jacob Olycan, die met zijn
vrouw Hanneman, op het Mauri te
huis, in bot statige fluweel den aan
schouwer imponeert dóór een voor
naamheid als van een Spaanschen
grande.
Opvallend is hot In dit sahuttor-
stuk, dat de rechterhelft veel donker
der schaduwen vertoont dan de lin
ker, waar oker cn rood een minder
koel effect geven. Do veronderstelling
is wei eens gemaakt, dat Rubens in
dien tijd Haarlem bezocht cn den
kunstenaar tot dezo Vlaamsdho wijze
van schilderen hoeft gebracht.
He* vierde stuk, gedateerd 1633
stolt weder do officieren van Jen
Cluveniersdoelen voor. Ditmaal zijn
z© in den tuin bijeengekomen. Helaas
is van het landschap en de hoornen
niet voel meer t© onderscheiden. Op
den achtrgrond ia nog oen palissade
met'poort te zien, waaruit twee fi
guren treden en wat onbestemd hout
Al® landschapschilder is Hals hier
nlot te beoordeolen; d© achtergrond
ls geheel als décor behandeld.
Veerschillend© bekenden komen op
dozen groep voor. Merkwaardig is
hot, dat de kolonel Johan Loo ook
voorkomt op liet laatst© schnttetr-
stuk, dat Ilals schilderde, dut van
1039 de Officieren en ondoroffLcia-
ren van den St. Joris doelen; Buttlnga
en Nicolaas Olyoan komen ook voor.
onder de schutters op het stek in hot;
museum, door Hendrik Pot geschil
derd in 1630, do staand© fi
guur met de prachtig ritselend zij
don blauw© sjerp, Johan Schatter,
zit voor aan op den door Ilals ge
schilderde groep van 1627. Niiolaas
Olycan was oen broeder van Jacob
Olycan en zoon van Pi eter Olycan,
burgemeester van Haarlem en brou
wer, di© als kolonel voorkomt op het
bovengenoemd© schilderij \an Pot,
Backer on de schilder Pot komen op
dit tuinstuk voor. Backer word later
door Soutman ook op een schutter-
stuk van den Cluvcnicrsdoelen aan
gebracht.
(Wordt vervolgd.)
