Haarlems Dagblad
De Oorlog.
zrai^tr,'ZiEs° iizf srzïmiï
De vier Veeren.
TWEEDE BLAD.
Woensdag 15 Augnstns 1917
OM ONS HEEN
No. 2353
Mogen wij zwijgen.
geven: een monster van een vaas bij
voorbeeld, vlak naast oen van de spe
lers neergezet in een dramatisch
oogenblik; de snelheid waarmee de
vei loofde van den dokter verliefd
raakt op zijn broer; de bittere ge
strengheid, waarmee de dokter zijn
zoon wegzendt, als hij opmerkt, dat
deze verliefd is op dijn nicht. Juist die
strengheid brengt den jongen man tot
.somberheid, die bij van zich afschud
den wil In 't gevaarlijke buis, dat
bijna zijn noodlot wordt. Hier brengt
de ff Int een 'niet bedoeld effect te
weeg.
Maar dit zijn betrekkelijk maar
kleinigheden, vergeleken bij de gnoo-
tc vraag, die de film zelf steil: ..Moe
ten wij zwijgen?" Moeten wij dagb'a-
den zwijgen over deze film? En zoo
niet, moeten wij dan aan- of afraden
om de vertooning te gaan zien? Er
zijn rnenftchen, die dingen betreffen
de kiesohe verhoudingen niet aan hun
kinderen willen meedeelen, omdat
daardoor onreine opwellingen kun
nen worden opgewekt. Er zijn ande
ren, ale dat niet vreezen, omdat zij
er toch eonmaal van zullen hooren en
hel beter is, wanneer dat geschiedt in
de eenvoudige, zuivere taai, die vader
of moeder daarvoor kiezen. Ik herin
ner mij 't verhaal van een rijken edel
man, die zijn zoon wou beschermen
tegen alle smart en droefheid en ruw
heid vau buiten. Hij voedde hem dus
op zijn kasteel in eenzaamheid op en
had bevel gegeven aan de bedienden,
dat zij liet kind nooit over andere dan
aangename en vroolijke dingen zou
den spreken. Maar eens, toen liet hek
openstond, ging de jongen toch naar
buiten, ontmoette daar andore men-
scben en zag en hoorde ved' wat in
Overzieht.
Nu 't bijna zeker is. dat er van de
conferentie te Stockholm voor den
vrede geen heil te verwachten is,
komt onverwachte 't bericht, dat
Z. H. DE PAUS VREDESVOOR
STELLEN GEDAAN HEEFT. Vol
gens Reuter zijn 't uitgeworlolo voor
stellen, die aam alle oorlogvoerenden
gezonden zijn,
Vooigeeteld wordt een vrede -/.on
der annexatie en zonder swliadeloos- -
stelling, de bizondere govallon van
België, zoomede eenige Franscho en
Servische streken, die ernstig geba-
er.d zijn, daargelaten.
Herstel van België, Roemenië en
Servië. 't Reuter-telegram nooint
Montenegro niet, maar dat zal toch
ook wel bedoeld zijn Red. H. D.)
I Verder wordt voorgesteld de oplos-
siug van de kwestie» van Elzao-Do
th a ringen, Trent* en Triest volgens
de wenschen der bewoners, voor zoo
ver vereenigbaar met den algerace-
nen toestand.
Herstel van 't oude koninkrijk Po
len.
ToruggevSng van de Duitsche kolo
niën.
De Paus komt verder op voor de
vrijheid op de zeeën, ontwapening, do
instelling van een scheidsgerecht ter
beslechting van de geschillen ftifl-
schen de naties in de toekomst.
Reuter seint over deze vred(«kan
sen nog uit Rome, dat hot Vatioaan
optimistisch gestemd is wiat het ge
volg van het nieuwe ingrijpen van
den Paus aangaat. Men acht het ein
de van den oorlog niet ver. Aangciio-
ook ao vurige wensen van ae leiden
de mannen is. Maar de vrede, welken
wij wenschen, is eeu vrede, die in
Europa oen régime verzekert, dat
meer overeenkomt mot do beginselen
van liet recht en van oen politiek, die
ons voortaan altijd togen den geeeel
van den oorlog zal beveiligen.
Als men meent, dut men den brand
'gebluscht heeft, als nvftn de vlammen
Jieeft gedoofd, terwijl gloeiende von
ken nog onder den puinlioop verbor
gen liggen, kl.'aar om hij hot eerste
briesje weer op te laaien, zou men
blijk geven van weinig bdeid en van
groote onvoorzichtigheid.
Men kan zeggen, dut de vrede is aio
oen vrucht welke men slechts rijp kan
plukken. Daarvóór dient zij tot niets,
of, erger nog, zij zou r-chadelljk. zijn
voor1 wie haar at".
Roomeensch a taf bericht noemt 't go-
vecht aldaar „den grootste^ slug tot
dusverre aan dit front geleverd",
Volgens den „Pester Lloyd" hebben
de Russen en Roemenen Ui Moldavië
hun tegenstand opgegeven en bevin
den zij zich in vollen aftocht naar dc
Serelh.
't Duitsche stafbericht zegt 't voc-l
voorzichtiger, namelijk: „In Roeme
nie begint de vijand in den geberglo-
hoék tusschon Troloe&oel, PoeUia cn
Reeds weien m er op, d« er ran Serelh «ndir den dni van ome aan-
STOCRUOLM hillahoar niet» meer «tUt» U "WW
««««t. z« women verkocht
een AANKONDIGING VAN ELN blikken van 1 KG tenen den nriri
NIEUWEN TERUGTOCHT DER 'nn«r. 1 Br .«ThlG S
DUIISCHERS LN T WESTEN aten» JtlJZ 1, „inh.?H tf!.
Op 'T OOSTELUK OORLOGSVELD Letle L AST* fcloTkïïr'
blijkbaar niets meer
voor oen vrede te verwachten ie.
Een Roemeosech bericht meldt nog.
richtte». die het vorige Jaar als
oaddestoeleu uit den urond onrezen.
voor het komende seizoen niet meer
beginnen.
Onzen twee vluchtelingen is het «o-
lukt den afstand geheel te voet af le
lessen. Onder de steden die zij be
zochten behooren Mous. Brussel. AnU
weroen. Overal is de toestand ernstig.
In Mons vooral is de toestand ondra
gelijk door het irroot aantal gewonden
dat daar niet alloen in de hosuiUdsn
doch ook bii de burtrers is onderge
bracht. In Brussel js het als altiid
(De quaestie Hendenson in Ra v. tlat aBn *Ut 'ront tegen een overmachtj "otr het minst drukkend. Deaenen die
land blijft nog nastomien. Oo den gestreden moet worden. Tien vijan-aver voldoende celd beschikken, kun-
j «iniüiiA .Hvi&tesi waarrawior 9 Dnii. i nen zich notr voldoende aanschaffen:
in Antweroen echter liidt de bevolking
vreeseliik.
voorgrond dringt de"vvaag hoTVrit deJijke divisies, waaronder 9 DuH-
met 't Russische telegram 't Schijnt seh<:- neineu aan den strijd deel.
dat 't telegram van Je Fransche am-hj Bewind der Duitsoher» in
baesade ontvangen is. maar hoe 't te
legram luidde en door wio 't verzon
den is, werd nog niet duidelijk.
De „Daily Chronicle" zegt: „Het
zou ons aangenaam zijn indien de
België.
Dezer dagen brachten zoo lezen
'0 in de 'Telegraaf tvyee bewoners
van Maubeuge een bezoek aan ons'
Russische regeering een verklaring t>ciden hadden de reis door, - -
publiceerde waann liaar standpunt B(rfirlé ig ,/C8 ducen volbracht zonder ^onk. De kapitein, twee officieren
Verspreid nieuws
BRITSCHE TORPEDOJAGER GE
ZONKEN. De Britsche admiraliteit
meidt, dal een Britsche toupedoja'ior
in de Noordzee getorpedeerd werd on
de wereld leelïjk cn treurig en slecht taer. mag worden, dat de Paus zich,
cn kwam naar zijn vaders kasteel alvorens de nota le zenden, ervan
terug, diep gekwetst en ongelukkig,
omdat hij op het vernemen Yan el
lende niet voorbereid was!
Is dat Qiet het lot ran vele onwetend
gelaten jonge menschcn?
Ik weet wel, dat er een ander be
zwaar tegen deze vertooning gemaakt
kan worden: wanneer het dan noodig
is, jongelieden in te Lichten, dan toch
zeker niet in eejr bioscoop, dus in
massa. Daarvan onderschat een ern
stig -man de bete&keniis niet. Maar is
dat niet juist een argument voor in
lichting door de ouders, tijdig ge
schied, zoodat zij weten wat de
film to vertellen heeft? Wij moeten ons
toch niet verbeelden, dat onze kinde-
f en verkeerde dingen niet zien en hoo
ren, omdat w ij daarbij niet tegen
woordig zijn! Zoodra zij komen bui
ten het hek van onze ouderlijke zorg,
loopen zij immers gevaar van slechte
taal to hooren, ruwheid op straat te
zien. ook al kiezen wij met groote
zorgvuldigheid de jongelui met wie
zij omgaan en de families, waar zij
aan huts komen. Als we konden,
zouden we onzen kinderen een harnas
aantrekken, waar goede invloeden
door heen drongen en slechte op af
stuitten, maar zulk een harnas be
staat niet; daarom geven veie ouders
behalve hun eigen goedo voorbeeld,
raad on inlichting aan hunne kinde
ren, wanneer zij Bekoren leeftijd be
reikt hebben
En menige ernstige vader, die in
twijfel een geestelijk hoogstaand rnau
heeft verzekerd, dat geen regeering
botweg zal weigeren, daarover in ge- j
dachten wisseling te treden. Men koes-
tert in het Vatïcaaa de hoop, dal het
voorstel van den Paus op liet psycho
logische oogenblik is verschenen.
In den oproep wijst de Paus op de
vei klaringen, onlange door de leiders
der oorlogvoerende regeeringen afge
legd. die .naar zijn meening bewij
zen, dat hun inzichten niet zoo ver
uiteenioopen ala men wel aanneemt.
Tot zoover de mededeelutfien over
het .vredesvoorstel van denPaus. Men
zal dienen af to wachleri hoe het door
de oorlogvoerenden zal worden ont-
vanaen. Men rnaa hitna zeker zijn.
dat de cenlralen onder hen wordt
liet vredesverlaraseu leeds sterker
niet onwillend teaenover de voorstel
len zullen staan. Toch zal 't voor
Duiischland zwaar vallen om een eer
sten staD le zetten oo den wee die kan
leiden tot 't verlies van Elzas-Lotlia-
rinzen. Evenzoo is 't voor Ooslenriik-
Honzariie ien oozichte van de aan
Italië zrenzende landen Tronie en
^Engeland krijgt bij de voorstellen
van den Paus gseert voordeden. Maar
bij aanneming van de onlwapenings-
pl&nnen is 't Pruisische militairisme,
zooals de EngeLsohman dit ziet, ook
van zijn gevaarlijke tanden beroofd,.
En dit was voor Engeland steeds een
der voornaamste vredeseiedhen.
Frankrijk lieeft het is in den
laatston tiid duidefliik zebleken
geen vredeegeneigKlaeid zonder dat
in zal» het door Londen, Washing
ton, Rome en Parijs uhgesproken vete
werd uiteengezet. Indien blijkt, dat
zij zich met dit veto vcreenigt, kan de
zaak als afgedaan beschouwd wor
den".
't Is nu de vraag hoe zal de -aibei- - v.
derspartij in Engeland zioh houden aen le 211,1 aan het front w erkzaam-
tegenover 't besluit van da regeering keden verrichten. Beiden waren
om geen passen voor .Stockholm te sinds maanden ccdenorteera eD haa-
verleenen. den noz aecn enkele maal verlof ee-
Reuter verneemt dat enkele vakver- had hun familie tc bezoeken.
i een ice noemenswaardige
heicL De eene was een jorati
19 iaar. do andere een kleine veerti
ger. die beidon verheuud waren in 't
vriie Nederland een veilig dak te vin
den in ulaats van daceliiks gedwon-
eanigingen er over denken amende
menten voor de conferentie der ar
beiderspartij van den Sisten Augustus
in te dienen die er toe zouden strek
ken om het Vrijdag gonomeu besluit
oat gedelegeerden naar Stockholm te
zenden ongedaan te maken.
Alle mannen lusschen den leeftijd
van 15 tot GO iaar worden genoodzaakt
aibeid le verrichten voor den vijand
aan de verdedigingswerken, die door
heel Noord-Frankriik en Zuid-Belcië
worden n ongeleed. Hier bestaat «een
viiie wil meer. neen. de burgers, die
..Vonyarts" 't blad der Duit- weitreren te werken, worden met al-
6che socialisten schrijft over het jerlei straffen bedreigd en niet dit al-
weigeren van passen door de Entente- jeen_ doch zii worden ook ten uitvoer
üfioTdTS- »°'de" d«" %h5lv^3dL,taïSi
log slechts door een nederlaag van venlxchaam ontkleed en aldus m het
Duitschland to beëindigen, en ten water of in de modcler «eplaatst. Blu-
tweede, dat de Entente in het westen vea zii dan nok halsstarruz weigeren,
niet van plan is rekening le houden dan worden de arme kerels met knoe-
met de strooming voor vrede uit Rus- ten en «eweren aeslaaen. tot zii ten-
land. j slotte toegeven. Doch dat is nog niet
ÜS artUteriïacGe ^«rspelt weer ide wHke men liui.
BEN GROOT OFFENSIEF DER GE-aandoet uit gaarne voor hun va-
att.trf.rdrn t derlandslicfde lilden en vaak oo
•t Bertiner Tagoblatt eobrijft. „Het "ren in den bovenomschreven toe-
ig zander twijfel dat or grootech ont-stand bin ven verkeeren. Vaak vallen
worpen offensieve plannen der Fran-1 zd onder die folteringen uitgeput ier
schen bestaan, tcgelnjfcer'.ijd. moet re- aarde en worden ten slot», wanneer
Lening worden gehouden mes een her- ufeto lieiot. naar Duitscliland gede-
valting van de Engdsche aanvallen rnorteerd. Dit zijn geen praatjes, uoclr
Ijaül ECJl 'TOUtTJIJiU llOllH^UUtUlliV JllUiJl w i
ging raadplegen, kreeg van hem ten Eizaa-Lothanngen terug zal krijgen.
m.lwoord: „toez »»J| ij en I.O o
geren, "1
Frankrijk de terugigovmg van Elz&s-
Lothartngen als een feit eitkend wil
zieu, waarover niet te onderhandelen i
v alt.
t Nieuwe Rusland zal wel «een be
zwaar hebben tegen herstel van het
oude koninkrijk Polen. Of Duitsch-
laud-en Oostonriik ook hun Pootoche
gebieden daarbii ingelijfd willen
zien Is gezien vroegere uillatin-
sen wel aan twiifel onderhevig.
Duitschiand zal daarentesen met
vreuede in de voorsteSen genoemd
zien: vriiheid der zeeën. Engeland zal
daarin evenwel niet onvoorwaardelijk
willen toestemmen.
Ook de voorstellen tol tenuggeving
der Duitsche koloniën zullen in Ber
liin gunstig stemmen.
Met dc voorstellen ontwapening en
•arbitrage komt het vaticaan Wil
son in het gevlei, die onlangs vrijwel
dezelfde gedachte daarover uilto.
Zoo ziet men de vredesvoorstellen
van den Paus geven aan beide par
tijen voor en nadoelen. Veel zal af
hangen van do uitlegging der ver
schillende voorstellen, want daar
komt het eigenlijk op aan.
Intusschen geeft het nieuwe vredes
voorstel wel eeuige hooo voor de toe
komst. of die hoen zoo sterk ia. dat
zooals uit Rome geseind werd
verwacht kan worden dat het einde
van den oorlog niet ver moer is. zal
nog bewaarheid moeten worden. Wie
zou het einde niet wenoohen
Bij de opening der zitting van een
provincialen raad hield de Itulioan-
sche minister, Meda, die tot voorzit
ter herkozen is, een rede.
„Niemand ia het onbekend (zoo zei-
de hij)- dat de vrede de vurigste
wensch van ons volk is, maar het volk
kan er evenmin aan twijfelen, dat hij
„weet gij als vader de juiste w
le vinden en is het karakter van uw
kind nobel genoeg, om deze mededoe-
ting zonder schade te verdragen?"
Ten slotte kunnen wij immers niet
vati oen massa spreken, zonder te be
denken, dat die uit afzonderlijke per
sonen bestaat.
Het is mogelijk, dat deze film'onder
bepaalde omstandigheden aan t en en.
kole kwaad zal doen. Het leven zendt
el ken dag, van het oogenblik dat
wij opstaan tot het moment dat wij
weer de oogen stoiten, diwzende in
drukken op ons af, die een zekeren
"nvloed op ons hebben. Soms gunstig,
soms ongunstig, de eene maal dade
lijk, dan weer na geruimen tijd, wan
neer de indruk, latent gebleven,
door een onvoorziene omstandigheid
weer wordt opgewekt. Aan ouders
is het niet gegeven, bun kinderen voor
ongunstige invloeden te vrijwaren, zij
kunnen hun •alleen zóóveel kracht bij
brengen, dat de opgroeiende menschcn
zelf die afweren wanneer ze hen na
deren.
ik dus zie een film als deze,
die, kiesch opgevat en uitgevoerd,
waarschuwt cogen jeugdigen over
moed en loszinnigheid, dan houd ik
het er voor, dat -zij veel moer goed,
dan kwaad zal doen en dat er dus
geen reden is, om tiet bezoek aan de
film te ontraden.
Wanneer maar (en daar zaf>, ver
trouw ik, de directie van het bioscoop
theater op de Groote Markt voor zor
gen) aan jonge Jein deren geen toe
gang wordt \erieendl
J. C. P.
Vlaanderen;. Het sterke vuur dat
op de drie brandpunten van het wes
telijk front, aan de Aisne, ter weers
zijden van Verdun en in Vlaanderen
onafgebroken op onze Cdnión is ge
richt. kondigt aan dat deze aan vallen
spoedig to wachten zijn".
De Berliner Lokal Auzeiger deelt
voorts mede: „Indien hier en daar bij
zijn eersten aanloop voor de Duit
sohers een klein deel vau oen stelling
verloren gaat, of om goede redenen
wordt ontruimd, do Duitsche troepen
de namen en de cevallen zijn bekend
en aanueteekend.
Dat lust tot werken er bii de nijvere
landbouwbevolking ook uitgaat, valt
vanzelf te begrifnen. temeer als men
weet. dat alle Droducten voor het i&-
aer rrereauireerd worden. Kinderen
moeten de 3cholen verlaten, om oo
het land arbeid ten behoeve van den
landbouw te verrichten. Men treft
daaronder vaak kinderen van den
defticston stand: niemand wordt Be
spaard. Het recruireeren jreschiedt
weten voldoende' dal zulke geringe door eelieel 'België: zoo werden de
par jetoe beslissingen voor het geheo- j trossen druiven in de serres van de
Ig verloop van dc a agon i an heden i verschillende kweekers reeds vroee
volsirekt geen beteekonis hebben. Hun in het voorjaar aeteld. alsmede alle
vertrouwen in de vaak genoeg bo- andere vruchten 'ia kassan. 'Waren
proefd gebleken aanvoering is rotv |er de {Weede tellinc minder aan-
vast en is m alle gevcchtsperioden weziff mo<,st men bgwiizen waar
van deze moeilijke drie oorlogsjaren de ontbrekende waren aebleven. Zoo-
mmnier teschaauid. Wie als dit of dra ze rüo waren, werden ze door
dat dorp deze of gene hoogte na wö- de Duitóchers in bezit eenomen. niets
selvalligai strijd ontruimd worat, j v/erd den eieenaren eelateu. Met de
daarin reeds hot voorteeken zjet van j vftn UlmcQ elc. het noK
oonDujtedh. „rferlaag ca den moed «„t6ld. De bevolkin. n.aü de»
wilde laten zakken, u, steeds weer „,el doodo„ OD ,toMe
spoed» tó beter begrip s«komen en b m aeVi,m,onisstra(.Iedei-
aïS Misarit y .isrsiM
S£ïüs srSfi:; SvS: i uSw ^5» z
land met een zelfde vertrouwen op de jiaoel hu maar zien. deze od de een
zege. als onze broeders aan het front M ari er<-' man,ef roachtiir worden,
vervuü. de beslissende slagen der ko-Inreleverdc eieren moeten den
mende dagen tagomoet gaan.' Laten i r-aam van den curenaar der kinoeu
wij onwrikbaar vasthouden aan he*. draven, oodat er sreen vuile eiC"ÏIJ
vertrouwen in onze opperste legeraan- j tussclien zouden worden aedaan. Met
voering, welker hortere hik de volto de klecren en het beddecoed gaat het
- - - -• evenzoo. alles is aan de burgerij ont
nomen: alleen het allernoodzakelijk
ste is haar gelateu.
Wii vroesen naar het eten in het
bezette gebied. Treurig is het daarme
de gesteld, wat na het boveustaande
te betrriioen is. Daarbii komt nog de
woeker. Een delicatesse vormen de
ingelegde mosselen, die van hier i»
gezouten en «ekookten toestand met
duizenden kilo ziin verzonden, doch
men behoeft niet te vragen in welken
toestand (loze aan de bevolking wor-
beteekenis van de aanstaande geveclu
ten te juister tijd erkende en die daar
op in onbeperkte vrijheid haar beslis,
uingen heeft genomen. Ook ditmaal
zulton onze vijanden het, niet aan to
vroeg overwlnningsgejuich laten ont
breken. Wij echter weten dat het hun
tot dusver nog nooit golukt is kleine
successen in het begin tot werkelijke
beslissende gebeurtenissen uit te brei
den. Van zulke successen zullen ae
ook bij hun ondernemingen, jbans zeer
spoedig moeten afzien".
NA I>RJK JAREN In 'de Daily
Chronicfc goeft G. JL Porria oen over
zicht van den stand van zaken tais-
echen de oorlogvoerenden op dit oo
genblik:
„Het inoet voor het Duitsctie volk
eeu sombbore tci-ughak zijn bij liet
einde T-an luel derde en het begin t an
hel vierde oorlogsjaar. Bij matigo
schatting iKHfroogeii dc verliezen van
de Duitsche legara in de laatste twaoH
maandon aan gevangenen 105.000
man en 3.500 officieren, met 948 ka^-
uonnen en .duizenden Icleónere sluk-
kej), alleen aan hot Fnansche en En-
golsche front. Doch dit 13 slechts oen
deel, en een niet Jkct oi-nstigste, van do
rekening. Hot aantaJ doaden en ern
stig gewonden is vorecheidene malen
zoo croot. dan dat der gevangenen.
En wak hoafi tvet te boeken fogien-
over deze verkozen en tqgenovar do
provocaties, die Amerika tea oorlog
dreven? Het jaar hoeft de laatste groo
te offensieve pogingen van de. Ken-,
zeriijke legers Gezien on zij dae zich
herinneren welk overlieenschend deel
van hun strategie het offensief uit
maakte, we ton hoeveel dal beteekenk
Een jaar geleden was hun groot togen
Verdun gericht avontuur haBweeyi
gevordtrxi Op 11 JuH li^cmneu do
wilde aanvatten die hen tot aan fort
Souviito brachten, do voorlaatste top
T-otw de kleine stad aan de Maas.
De tieri maanden strijdens bij Veav
dun hebban Ouitatchiand 50D.0CÜ) van
zijn beste mannen gekost Het voor
naamste dool van het vohïtochtspfla.n,
dat aan den Kroonprins was toever
trouwd, was, de plannan voor oen ge
allieerd offensief in liet Noor-den tie
bemoeilijken. Ook in dit opzicht dn»
mislukking. Hot Fransch-Engelseh»
offensief aan de Sorame begon in Juli
en werd, met tusschenpoozen, het ge
heel© najaar door voortgezet In eeu
officieel stuk van de hand van gene
raal von Below, getiteld „Lessen ge
trokken uit den slag bij de S&mme,"
zegt de schrijver over de eerste ver
plettering van de Duitsciie linie: „On
ze verliezen waren zoo zwaar, dat or
letterlijk geen troepen meer aanwezig
waren om de voonrenomen tegenaan
vallen uit te voeren. Gedurende de
volgende" dagen en weken vertoren wij
steeds meer grond in deze zone. On
der deze buitengewoon ongunstige
omstandigheden waren wij gedwongen
de versterkingen aan te tasten, dde hot
tweede legercorps vau a'4e zijden ont
ving. De enorme «uperioiJitaLt van don
vijand wat den vhtrgidionst, de artidllo-
rie, de mimitóe, on zijn gelalstorlite
botreft, was ooraaak, dal wij sLocllite
uiteret gedeiddlijk, dag aan dag, «ie
gevaarlijkste gapingen in het Duit
sche verdedigingsfront konden 1
vullen- Door noodzaak
moesten wij do tactische lijnen met
de versterkingBtroepcn verbreken, om
aan liet gevaar van een doorbraak
der linie te ontkomen. Pas na weken
was het ons mogelijk v eixledigings-
tioepen van alle wapenen bijeen te
brengen, zoodat wij ons tegenover den
overmachtiisen vijand konden maan'-
de houden".
Na deze ojtauiijke bekentenis on
Duitsche generaals doen geen bcken-
1 lei vissen aLloeu^om hun plezier vaJt
er niet meer to twijfelen aan de reden
voor den grooten terugtocht in Maart
1917.
Bij hot begin van November liad-
Een dag of Uen geleden waren wij
met ons drieen, ais vertegenwoordi
gers van de por», uitgonoodigd om de
bekende film „Mogen wij zwijgenf'
te zien afdraaien, t Is altijd een ei
genaardige gewaarwording, zoon
vóórverijooning, met nog geen half
dozijn toeschouwers, verspreid in de
groote zaal van de Kroon en de mu
sici in de orkestruimte, omdat het
anders zoo doodseh is en de muziek
toch ook „doorgenomen" moet wor
den. Na twee uur in donker kom je
weer buiten, in de Smedcslraut cui
knipt met de oogiteden tegen het dag
licht en, misschien ook wet, tegen het
probleem, dat je daar zooeven ia
voprgezet.
„Mogen wij zwijgen?" is wat de
Fraitóchen noemen „"uue pië-co h
ihèse'een stuk met een bedoeling. En
die bedoeling bestaat hierin dat jon
gelui behooren te weten, welk© geva
ren hen bedreigen op sexueel gebied,
zoodat ze zich daarvoor in acht kun
nen nemen. Natuurlijk is cEe fiini
31 iet zuiver wetenschappelijk opgovat
en uitgevoerd, omdat ze dart geen
bezoekers trokken zou en dus ook
geen bioscoop zou vinden, waar ae
werd vertoond. „Mogen wij zwijgen?'
is dus in den vorm van een roman
netje gegoten. Na oen fuif op oen
Bchüdeisa teller trekken jongelui naar
een café met. damasbedtening, waar
één hunner zich vergeet. Hij wordt
ziek, iaat zich door een zoogenaam-
den specialist, behandelen, d'ie hein
evenwel raaa-r schijnbaar geneest en
brengt onheil over zijn vxlouw en zijn
kind. Zij sterft door ©en hersenaan-
doening, het kind wordt, door zorg
vuldige verzorging vau zijn broer,
dio dokter is, behouden en hij zelf,
gevlucht, verwaarloosd, aan den
drank geraakt, sterft in het gasthuis
een droeven dood.
Dit zijn de voornaamst© trekken
van het verhaal, dat evenwel de toe
schouwers geien heden avond zou
kunuen boeien, zoo niet de romantiek
er haar kleurige draden in geweven
had. .De loszinnige schilder waet de
verloofde- van zijn broer, dien medi
cus, het hoofd op hoi te brengen on
trouwt ook met haar; do doktor gaat-
dan een huwelijk aan met zijn ver
pleegster. Later krijgen hun beiden
kinderen elkaar Kef en worden een
paar.
Met d& kleine trekjes, waarin film
fabrikanten zoo haudig zijn, wordt
hiervan oen aannemelijke roman ge
maakt. „Gij rooogt niat trouwen",
zegt de dokter tot zijn broer, dio den
toestand kent. Maar deze sust zijn
geweten met de overweging, dat de
inddicu3, die h«u immer© zijn meisje
heeft moeien afstaan, jaJoersch is en
zet het huwelijk toch door. En nader
hand, wanneer na een feestroes, de
zoon van den dokter ook sn een ge
vaarlijk huis komt, herinnert hij
zich de waarschuwing van zijn vader
en neemt de vlucht. De dood einde
lijk van d«n rampzaligen broeder
in het. hospitaal, in to gen woordigh ol d
.van zijn dochter, gee(11 aanleiding tot
een aandoenlijk tafreel.
De apotheose I's hel optreden van
den mectüous, die professor gewonden
is, voor een eóhare studenten tot wie
hij de waarsclruwüngen van zijn er
varing richt!
Een romantische füoi dus in de
eerste plaats. Ook een zoo kiesch mo
gelijk gehouden vertooning. Geen
jacht op sensatie, noch op prikkeling
der zinnen: oen ernstig schouwspel
dus, met zelfs een streven naar we
tenschappelijkheid. He-t maakt een
©enigszins koddigen indruk, wanneer
bijzonderheden worden meegedeeld
over de zoogenaamde Wassermann-
scbe reactie, alsof loeken noodig had
den te weten, hoe bloedonderzoek ge
schiedt! 't Is eenmaal het noodlot van.
de film, Jat zij ernstige zaken behan
delende, geen oogenblik droog of
zwaar op de hand raag zijn. Maar
waardig en kiesch blijft de vertooning
altijd en ter wille daarvan worden en
kele fouten in de samenstelling ver-
FEUILLETON
Naar het Enaeisch van
A. E. W. MASON.
37)
Toen vertelde Sutch aan Durronce,
dat Harry zoM geen hoop, ja zelfs
den wensch niei koesterde" dat Ëlsa
op hem zou wachten. Zij was de prik
kel voor hem om zijn eer te herstellen
maar dat wist zij zelfs niet. Hij legde
geen beslag-meer op haar, en hud
haar voor dit leven opgegeven. Nog
maals herhaalde Sulcli datgene wat
hij dien .avond op de club tot Dur-
ranco had gezegudat het geen
verraad aan zijn vriendschap- jegens
Harry zou zijn als hij Eisa trouwde.
't Was moeilijk voor Sutch om dit
alles te uiten cn in spanning wachtte
hij op antwoord.
Het is héél, héél vriendelijk van
u bedoeld om me dit te zeggen, zei
Durrauce. Maar ik wil, dat Har
ry naar Engeland terugkeert en
dat Lij naar Elsa terugkeert. En
daarommoet u naar Egypte en
alles doen wat in uw vermogen is om
hem terug tc brengen.
Sutch was 'honderd pond luchter.
Zijn spanning was voorbij, zijn go-
weten bevredigd.
Morgen ga ik, als je will! Is Har
ry uog in Soedan?
Natuurlijk.
Waarom natuurlijk? vroeg Sutch.
Willoughby trok zijn beschuldi
ging in, Castleton is gesneuveld, on
Trench ik weet het, want ik liob
die drie ai door gevolgd zit gevan
gen in Omdurmati.
- Harry Feverslxam ook.
Sutoh staarde zijn (bezoeker aan,
Die schok kwam te onverwacht en te
hevig. Toon hij begreep, weigerde hij
eerst te gclooven. Maar hij zug dade
lijk het dwaze daarvan in. Langen
t ijd zat hij nis versteend.
Wat kan ik doem? vroeg hij ver
dagen,
Ik heb. alles overdacht, ant
woordde Durrance. U moet naar
Sualcin gaan. Ik zal u een brief mee
geven Voor Willougihby, die waarne
mend gouverneur is en een voor oen
Grieksch koopman, dien ik ken en
waarop u wissels kunt trekken tot cfk
bedrag.
Dank j'e, Durrance, dank je! viel
Sutch hem in de rede. Ik zou geen
cent aannemen, als Lk anders kon.
Maar ik heb geen fortuin. Op mijn
woord, dat is nobel van je. En verge
tend, dat Durrance blind was, stak
hij de hand uit.
Luistert u nog even, zei 'Durran
ce. Hij zag de uitgestoken hond niet,
maar 't was de vraag of hij die zou
hebben aangenomen. Hij wist heel
goed, dat hij op dit oogenblik den
genadeslag aan zijn geluk toebracht.
Te Suakïn moet u met dien Griek-
schen koopman overleggen en allés
zoo goed mogelijk oi-ganiseoren. Haast
maken is onmogelijk, maar u moet
u over aile teleurstellingen heen zei-
ten en volhouden.
Toen begaven beide mannen zich
in eeu uitvoerig gesprek, beu-effende
de gevaren, welke liet hoofd geboden
zouden moeten worden, de woestijn-
reizen, die moesten worden gemaakt
en de wegen van Omdurman naar
Berber en van Berber naar Suakin on
het werd laat eer Durrance alles ver
teld had wat Sutch noodig had to we
ten. Toen zij eindelijk opstonden, was
bepaald, dat Sutch reads dón volgen
den dag zou vertrekken.
Laat mij weten, hoe de zaleen
staan. Maargeen woord aan Elsa
Eerst zekerheid. Eerst Feversham te
rug in levenden lijve. Dan kan lk
zeggen: Wees verder mijn vrien
din; ik zal je vriend blijven. De ven
houding msschen haar en mij moet
voor het oogenblik blijven aooala ze
is. Maar 't valt mij te zwaar, om in
haai- nabijheid te zijn. Ik ga naar
Wiesbaden, onder voorwendsel, dat
ik daar een oogarts raadpleeg. Daar
blijf ik tot u Harry terugbrengt
Sutch deed de deur open en ze
traden dc- hall in. Ieder was naar bed
en Sutch stak twee kandelaars aan
en zooato hern telkens gebeurde, ver-
geland dat zijn bezoeker blind was,
bood hij. or hem con van aan. Dur
rance hoorde wat hij deed.
Ik tob geen licht noodig, zoi hij
glimlachend. Het licht scheen op zijn
gelaat en eensklaps viel het Suteh op
hoe oud en vermoeid Durrance er uit
zag. Diepe lijnen waren in zijn voor
hoofd gegroefd. Zijn haar was grijs.
Durrance zelf had zóó ierloops over
zijn ongeluk gesproken, dat Sutch er
eveneens, mdet al te zwaar over was
gaan denken. Nu zag hij zijn fout in.
Bleek en vertrokken, het ga'aat van
een oud man gezet op de vierkante
schouders van iemand in den bloei
zijner jaren
Ikik heb niet voel tegen je
gezegd. over jc zeW, zei Sutch on
handig. Maar 't spijt me erg. t
spijt me' allemachtig.
Dank u. zei Durrance eenvoudig.
Hij stond een-oogenblik zwijgend voor
zijn gastheer. Toen ik in Soedan
de woestijn doortrok zag ik soms de
witte skeletten van kaïneelen? 't Zijn
onvriendelijke harde beesten, maar ze
loopen tot een uur voor hun dood. Ze
vallen neer met hun vracht op den
rug. Zelfs toen scheen me dat een be
geerlijk einde Werken tol het laatst.
U begrijpt, hoe ik hun dat voorrecht
nu benijd. Goeden nacht
Hij tastte naar de leuning en ging
de trap op naar 21 jn kamer.
HOOFDSTUK VIO.
De portretten vau gene
raal Feversham zijn
tevreden gesteld.
Luitenant Suteh ging laat naar bed
en was voor dag en dauw op. Hij
wekte het huishouden, pakte zijn kke-
ren, haalde a'les weer uit ziin kof
fers en maakte zooveel omslag en
drukte, dat alles tweemaal .zooveel
tijd nam als noodig was. Hij verkeer
de m een koortsachtige opwinding.
Dertig jaar lang had 'hij een rustig
leventje geleid en nu plotseling werd
hij tot oen laak geroepen, die wils
kracht en energie van hem vergde.
Vanmiddag ben ik kant en klaar,
zei hij vroolijk tegen Durrance, ter
wijl 20 samen ontbeten. Ik neem
do nachtboot. Tot Londen kunnen we
wel samengaan, je gaat immers naar
Wiosbadon?
Né&n. zoi Durrance. Nog niet.
Ik moet nog écn bezoek brengen in
Engeland. Bij generaal Feversham.
Sutch keek zijn gast verwonderd
aan. Wat ter wereld beweert je om
hem te gaan opzoeken?
Om bent gerust te stellen. Niels
kan hem zoo zwaar drukken als het
besef, dat zijn zoon een lafaard is. U
is door een belofte gebonden. Ik nlek
Vanmorgen spoor ik naar Surrey en
breng den oudeu man op de hoogte.
Sutch schudde het hoofd. Ilij. zal jo
niet begrijpen. Hij za. je althans niet
hunnen na-voelen. Ilij zal alleen blij
zijn, omdat de familie-eer gered is.
Ik ben 't niet met u eens, zei
Durrance. lk geloof, dat hij van
zijn zoon lioudt. Ik mag generaal Fe
versham wel.
Sutch had niet veel van generaal
Feversham gemerkt in do laatste vijf
Jaar. Hij zag hem in gedachten op
zijn terras ziften, onbewust van het
feit, da; hij zich iets te verwijten had
enkel uls martelaar, omdat zijn
zoem. schande en oneer had gebracht
over de purtrettetn vau aijn voor
ouders, die in do hall hingen.
Jc denkt wel ltocl veel aan undc-
deren, zei hij.
Dat doe ik uit instinct Vau zelf
behoud. Ik weet, dut zelfzucht een
fout is, eigen aan blinden, en dit
wensch' ik te voorkomen, antwoordde
Durrance.
Dien iiuuiiddog kwam hij b;j gene
raal Feversham, eon man, die nu om
en bij de tachtig wn>. aan. Hij zag er
ouder, veel ouder nii, dan vijf jaai
golcdcn.
(Wordt vervolgd).
