immiEirs Otuui
De Oorlog.
TWEEDE BLAD.
Zaterdag IS September 1917
Overzicht.
Een nieuwe anti-Duftsche
onthulling.
Do Duitsche dinloimatie heeft, Kften
cclukkiee hand. Dat bleek al sedert
iaren. toen de Duitsche staats iederi
niet bleken ongewassen te zijn lezen
do Einkreisungs-oolitiek "van Eiute-
land. maar wat er nu den 1 a fits ten
tiid 7,00 aan den dae komt. bewiut.
dat de Duitsche diplomaten no aller
minderwaardigste maniei' aan het
werk ziin crewoest. Eerst vertelde Lan-
sins van het nlannetie om met Mexico
'n aaruslacr od touw te zetten tegen de
toen in vrede met Duitschland levende
Vereen. Staten, waarbii nog wel de
hulD van den Duitschen eezanl in de
Vereeriitrde iStaten werd inaeroepen,
toen werd gepubliceerd wat keizer
Wilhelm in 1914 bewogen had een
bezoek aan het Deens olie Hof ie breu-
een. nl. om t zien. in het land zelf
terwiil de keizer de aast was van den
Deenschen konine. on welke manier
Dene"'i rken met Rusland samen in-
ceoakt kon worden, ingeval van oor-
loe. daarna zette Lansing de Iieeren
in de krant, waarin de Duitsche ze-
zant in Argentinië adviseerde om de
6cbeuen van dat land met-man.en
muis Ir. den grond te boren, anders
zou het hekend worden van de vernie
ling der schenen te veel kwaad bloed
zetten en nu weer publiceert Lansing,
die nog een heele portefeuille van deze
voor de Duitsche diplomatie zeer com-
nromiLeerendo stukken schijnt te
hchben. het verhaal van den Duit
schen gezant in Mexico, die in het ge
heim een ridderorde vraagt om den
....Zweedsclien zaakgelastigde, die
voor Duitschlandsnionnagedienst
verricht.
Hier volgt de brief van den Duit
schen gezant aan de Regeering te
Berliin.
IIri luidt:
..Keizerliik gezantschap in Mexico.
Aan Ziine Excellentie den rijkskanse
lier. De heer Folke Cronholm, do
Zweedsch© zaakgelastigde, die sins-
dien hier is aangekomen, heeft zijn
genegenheid voor Duitschland niet
Verheeld en is met dit gezantschap m
nauwe betrekking getreden. Hii is do
Beniae diplomaat door wiens bemid
deling uit een viiankeliik kamp inlich
ting kan worden verkregen. Boven
dien treedt hii als tpsschennersoon
In het offieieole diplomatieke verkeer
tusschen dit gezantschap en Uwe Ex
cellentie op. Daartoe moet hii zoif te
kens naar het telegraafkantoor, niet
zelden in het Iiolsi van den nacht om
telegrammen aan te bieden. Cron
holm was vroeger in Peking cn Tokio
en hii is de man. di© de voorloonigo
schikkingen trof voor de vertegen
woordiging van ziin land in beide ge
vallen. Vóór hii hier kwam was hij
aan het. consulaataeneraal te Ha/iu-
hurg verbonden. Cronholm heeft tol
nu toe ueón Zweedsehe. maar alleen
een.Chineesche orde gekregen. Ik ben
nu zoo vrii. U.E. aan te bevelen der
naam van Cronholm aan Z.M. der
Keizer voor te leggen met het oog o
een verleeninc van de Kroonorde
tweede klasse. Het zou misschien wen
scheliik ziin. om. teneinde des viiand
argwaan niet te wekken, cte af gif!'
van de vergunning tot het. einde va
den oolOK geheim te laten blijven.
dienoD miin voorstel gunstig mocht
worden beschikt. Dit onbeteekenende
feit zal aan niemand behalve aan de
ontvanger en ziin regeering worden
meegedeeld en zelfs aan hen uitslui
tend onder het zegel van geheimhou
ding terwiil de verleening van de on
derscheiding eerst na den oorlog zal
worden wereldkundig gemaakt. II:
zon U.E. inzonderheid erkentelijk ziin
indien ik telegrafisch van de verlee
ning van de Onderscheiding mocht
vernemen, welke Ik met Idem aanbe
veel. gezien de omstandigheden, hier
boven nader uiteengezet
von Eckhardt."
'tkerkielm. de tegenwoordige Zweed
sehe zaakgelastigde zegt. dat, Cron-
'ho&m In Januari ts ontslagen. ÏTij wil
de zich over de zaak niet uitlaten. Hii
is overtuigd, dat geen vertoog tot Zwe
den of Mexico zal worden gericht,
maar acht het niet onwaarschijnlijk
dat Mexico de gelegenheid zal te baat
nemen om metterdaad te toonen. dat
het dat land ernst Is in zake de onzij
digheid.
Von Eckhardt's ontreden komt voor
de regeering niet onverwacht. De re
geering was lang vóór de zaak met
Zimmeiunann Van ziin bemoeiingen
op de hoogte en ginc hem zorgvuldig
na. Ze deelde haar verdenking, dat
hii als leider van een groote vereeni-
gintr optrad die niet alleen propagan
da maakte, maar. versoieding bedreef,
aan het Mexicaansche ministerie van
buitenlandsche zaken mee in de hoop.
dat dit slappen'zou doen ten einde de
schending van de onzijdigheid te
doen onhouden.
De hoofdartikelen in de bladen die
zich reeds bezig houden met' Lansings
nieuwe onthulling aangaande Zwo-
den's diplomatieke» dienst, geven de
strenge houding der openbare mea
ning weer tegenover de diplomatieke
ambtenaren van Zweden.
De World schrijdt: het Mexicaansche
incident maakt Zweden verweer on
mogelijk. Het heeft de verantwoorde
lijkheid voor het in Argentinië ver
richtte, wat het wezen der zaak aan
gaat, op rich genomen. Hetzelfde ba-
wijsmateriaal zal het nopen zich ook
voor (leze nieuwe diplomatiek© bui
tensporigheid aansprakelijk te stellen.
De diplomatieke dienst van dat land
is alleen onzijdig om er diensten, den
keizer bewezen, achter te verbergen.
De Ve-reenigdo Staten en de andere
geallieerde rijken zu'ien dien overeen
komstig moeten optreden.
Reuter meldt uit Washington dat
daar is bekend gemaakt, dat Lansing's
laatste onthullingen over het misbrui".;
dat Duitschland van de onzijdigen
maakt, maar een zweem geeft van den
aard van het bewijsmateriaal, waar
over de Vereenigdo Staten beschik
ken. Iri zijn gehepl kan dat nooit open
baar worde gemaakt, ofschoon men
weel, dat men alles bijeen heeft. Deze
publicaties beoogen in hoofdzaak de
wereld van de kwade Duitsche prak
tijken op de hoogte te brengen.
De Zweedsoh-Argentijnsche
Telegrammenzaak.
De Duitsche staatssecretaris van
Buitenlandsche Zaken heeft de Ar-
gentijnsche legatie verzocht te1 ©gra
fisch graaf Lux burg te Buenos Ayres
de instructie over te brengen, naar
Berlijnte komen en mondeling rapport
uit te bregen over het door de open
baarmaking van zijn telegrammen
veroorzaakte incident.
De Argenkijnsahe regeering werd
uitgenoodigd voor het verstrekken van
een vrijgeleide aan- den gezant te wil
len zorg dragen.
De Argentijnsche regeering heeft
passen aan Luxburg verstrekt.
In een officieele nota wordt uiteen
gezet, dat dit nog geen verbreking van
de diplomatieke betrekking n met.
Duitschland beteekent
Niettemin heeft de Argentijnsche re
geering haai- gezant to Berljjtn opge
dragen, de Duitsche regeering om op
heldering 'te vragen. Van deze ver
klaring schijnen de verdere besluiten
van Argentinië af te hangen.
Toch is do pubieke opinie in Argon-
tinié. uiterst verbolgen over de onthul
lingen omtrent Duitschlands gedrag 1
en de rol van zijn gezant.
liet Argentijnsche schip „Durna
i Curamaian" is onlangs met man en
muis vergaan en het publiek vermoedt
dat hier de door Luxburg aanbevolen
methode is toegepast om schepen tot
zmken to bron gen zonder een spoor
achter te laten.
De verontwaardiging van het pu
bliek heeft zich geuit in opgewonden
manifestaties. Talrijke redenaars spra
ken liet volk toe en eischten een breuk
met Duitsch'iand. De politie trachtte
de manifestanten uiteen te drijven.
Eenige Duitsche winkels werden in
brand gestoken. Brandweer en politie
rukten uit om de Duitsche legatie, liet
consulaat en de gebouwen van de
Deutscho Union en de Duitsche Club
to beschermen. De menigte nam oen
dreigende houding aan. Na een po
ging om do localiteiteii van de Deut
sche Union in brand te steken, stichtte
men brand in de Duitsche Club, zon
der dat de politie het kon beletten.
De zitting van den ministerraad
duurde drie uur. Men besloot te wach
ten op verklaringen uit Stolckholm en
Berlijn, aJ'&mede op inlichtingen uit,
Washington, alvorens definitief do to
volgen gedragslijn te bepalen.
De „Daily Chronicle* verneemt, uit
Buenos Ayres omtrent de anti-Duit
sche betoogingen, welk© daar plaats
hadden, het volgende.
De menigte begaf zich door het cen
trum der stad naar het bureau van
het pro-Duitsche blad ,,La Union
waai- de ruiten werden ingegooid. De
politie verhinderde den betoogers het
gebouw binnen te dringen. De menig
te riep „Leve Argentinië. Enkelen
schreeuwden „Weg met Luxburg, weg
met Duitschland". Vervolgens gingen
de botoogers naar het bureau van de
„Duitsche La P'ata Zeitung" en ver
nielden de naamborden. De politie en
brandweer, gewapend met Mauserge
weren en bajonetten, verhinderden
ook hier den toegang tot hot gebouw.
Andere betoogers richtten aanzien
lijke schade aan in een Duitsche brou
werij en eenige andere gebouwen.
Voor het gebouw van de Duitsche Club
hadden heftige toon eel en plaats. Het
volle wierp do ruiten in,.«lre©f de -po
litie terug, dron? het gebouw binnen, I
vernielde al het meubilair en wierp
do stukken op straat. Het gebouw-
werd in brand gestoken, maar het
vuur werd spoedig door de brandweer
gebluscht.
De menigte bleef een half uur voor
het gebouw von de Duitsche legatie
en trok af, toen werd medegedeeld,
dat er rich eon zieke in het gebouw
bevond. Een deputatie had zich duar-
van overtuigd.
Zeven burgers en 3 politie-agentea
zijn ernstig gewond.
De hoofdcommissaris van politie
hoeft samenscholingen verboden.
(V. D.
Do toestand In Rusland.
Het heeft er allen schijn van dat
Kerenski aan do winnende hand is.
DanroD vviizen verschil lende omstan
digheden. -Allereerst -de verzekering
van een ice ministers. En Nebrassof
én Terestsienko en Skobelef verklaar
den Kornllof's zonk verloren. Ten
tweede het ontbindincrsbeslnit der Do«-
ma. Hoe zo-u men dit hebben durven
waeen Indien do zeae zich had ge
hecht, aan het vaandel van den Doe-
ma.generaal? Ten derde de samenstel
ling van Kornilofs troepenmacht. Als
hii werkelijk meende en vertrouwde
de begeerde kampioen van een natio
nale zaak te ziin en als werkelijk al
le of de meeste generaals aan ziin
streven het ..fiat" hadden gegeven,
zou hii dan niet wat anders lui elkaRr
i hebben kunnen kriigen dan zes Mo-ha-
rr.edasnsche regimenten. Iwpp regi
menten kozakken en een ongeregelde
troeu soldaten? Ten vierde het feit. dat
Kerenski den toestand zoo betrekke-
liik vellia acht. dat hii het wageo
durfde zichzelf aan "t hoofd te stellen
van 't leger dat de rebel bestrijden zou
Dit kan voor een deel een handige
zet ziin een symbool voor hel revolu
tionnaire beginsel, het wiist toch
voorzeker o-ok oo groote kalmte en
rust in hot binnenland, welke trou
wens ook van andere ziide worden be
vestigd. Ten viifde het partijkiezen
van Alexeief voor Kerenski. Ten zesde
het ontreden dor Ententediplomalen.
Daarbii komen nog eenige nieuwe aan-
wiriincen.
De Daily Telegraph verneemt, d.d.
Maandag uit St. Petersburg Wladi-
mir Lwof (het Doema-lid en gewezen
procureur van de synode, niet het
hoofd van de eerste voorloopige regee
ring, schijnt een zeer dubbelzinnig
•spel te hebben gespeeld, als bemidde
laar tusschen den opperbevelhebber en
den eereten minister. In zijn bekend
making aan Keren sky ging hij heel
wat verder dan (lc opperbevelhebber
hem ban geïnstrueerd. Zelfs is het nog
kwestieus, of Kornilof hem wel ge
machtigd heeft.
DL Woensdag verneemt de Daily
Mail, dat de wilde divisie van Kau-
'kasföife, waar Kornilof zoo op bouw
de, zeer ontgoocheld is en ontstemd dat
men haar in de zaak heeft betrokken.
Het schijnt,, dat Kornilof nu volkomen
geïsoleerd i<5, en geen hulp van het le-
- gei- meer heeft, noch sympathie bij (le
bevolking. Het eind van zijn avontuur
l kan elk oogenblik worden verwacht.
In regeeringiskringen gelooft men,
dat Luchomsfci, de chef van den gene-
ralen staf, de heele zaak heeft op
touw gezet. Hij werkte vroeger samen
met Soeoliornlinof en Poliwanof. IÈij
sympathiseert met -de reactionnairen.
De spoorweg-mannca -hebben dade
lijk do zijde van de regeering geko
zen en er aanmerkelijk too bijgedra
gen het land rustig te houden.
De regeeringscommissaris Woitins-
ki heeft een rapport uitgegeven, waar
hij zegt, dat Kornilof wist, dat Riga
niet te houden was. Daarom, tintte hij
op de staatsconferentie te Moskou
zijn réde zoo, dat, als de stad viel, hij
zou kunnen zeggen, dut de ramp aan
de desorganisatie van het leger te wij-
ten was. Woitinslü zegt dat zulks niet
juist i« en wijdt uit over het goede ge
drag en de tuoht onder de troepen.
Des avonds om 7 uur ('Woensdag)
werd aain hetzelfde blad geseind Ke-
rensky heeft op aandringen van zijn
auihtgenooten die betoogden dat
Kornilof«s -avontuur -het Vertrouwen
der soldaten in huin officieren had ge
schokt en dat het in de eerste plaats
noodzakelijk was, dit vertrouwen te
herstellen het opperbevel over alle
Russische strijdkrachten op zich ge
nomen. Alexojef heeft er in toege
stemd, chef van den gcneralen 6taf te
worden, hetgeen Iterenaky als voor
waarde had gesteld voor zijn aan
vaarding van liet, opperbevel.
Kornilofs onvoorwaardelijke over
gaaf wordt vandaag of morgen ver
wacht.
De vorming van een nieuw kabinet
ts nog hangende. Kerensky is voor
stander van een conetifcu-tiekabinet,
waarin alle partijen vertegenwoordigd
zijn. Indiende partijen'daarvoor niet
te vinden zijn is hij voornemens een
socialistisch kabinet te vormen.
'De beslissing over de miiltaire ope
raties zal aan Alexejef worden over
gelaten doch Kerensky zal het laatste
woord hebben in zaken van oorlogs
politiek.
De Times en de (Morning Post ge
ven i:i hun nieuwsberichten en kopjes
te verstaan dat rij nog niet ervan over-
tuigd rijn. dat Kornilof bakzeil ge
haald- heeft.
De Times doet haar .Russisch nieuws
voorafgaan door een inleidende aan-
teekening, waarin gezegd wordl. dat
Kerensky's aanhangers in St. Peters
burg beweren, dat Kornilofs bewe
ging is mislukt en dat hij aangeboden
beeft zich over te geven. Van de zijde
j van Kornilof is er nog geen recht-
6treekec": nieuws.
De Daily Mail echter, hoewel re
dactioneel vóór Kornilof, heeft zekere
j onafhankelijkheid van liaar grootere
bendgenoote in de kwestie getoond.
De Daily .Mail nu verkeert thans niet
in twijfel en bevat kcfpjes, waaruit
blijkt, dat ziji de mislukking van Kor
nilofs optreden toegeeft.
De Dailv News is zeer verheugd. Zij
zegt in haar hoofdartikel, dat hel
nieuws uit St. Petersburg onverwacht
veel hoop geeft. Verder wordt er in ge
zegd. dat het thans nog te vroeg is om
aan te nemen, dat Rusland dezen
laatsten en dreigendsten storm bezwo
ren heeft en nooit heeft een man
grooler behoefte gehad aan den loya-
len en onbegrensden steun van de na
ties, waarmede zijn land verbonden
Is, dan de eerste minister van Rus
land. Het gevaar van aijin positie
vormt een rechtstreekfiche uitdaging
van de openbare meening In Groot-
BriUannië. 'Door de geduchte gebeur
tenissen van de afgeloopen, week heen
zijn stemmen luid geworden in Enge
land, waarin elk bewijs van sympa
thie met de idealen van de democratie
in -Rusland stellig en duidelijk ont
breekt. Schrijvers die demooratie in
eigen land- met achterdocht en vrees
beschouwen, zagen- met kwalijk ver
holen genoegen de mogelijkheid ondar
het oog, dat de democratie in Rus
land het onderspit zou delven. De mo
gelijkheid is geen werkelijkheid ge
worden, maar als de democratische
regeering in Rusland zich zal kunnen
handhaven, dan moet rij op den vol
len steun van al hare bondganOoten
zoowel als van de eigen ingezetenen
kunnen rekenen. Een inter-geallieerde
conferentie om de oorlogsoogmenken
vat te stellen, ie lang beloofdniets
zou beter kunnen werken om in Rus
land de moeilijkheden te verzachten
en do verdeeldheden uit den. weg te
ruimen. De geallieerden schijnen
echter niet bereid om het verontrus
tende stilzwijgen te verbreken, dat
voortdurend dat heilzame voorstel is
blijven omsluieren.
De Daily Chronicle drukt er hare
voldoening over uit, dat een etrijd niet
de wapens ds afgewend.
Het nieuwe Fransche
Ministerie.
(Na zijn terugkeer van het ministerie
van Oorlog na de vorming van rijn
kabinet, lieeft PainJèyé tegenover eeni
ge journalisten de volgende verkla
ring afgelegd:
„Na de moeilijkheden te boven te
zijn gekomen, wak© gij allen kent,
ben ik er eindelijk in geslaagd, de
taak te vervullen, welk© mij was toe
vertrouwd door d©n president der Re
publiek. Ik heb zooeven mijne mede
werkers voorgesteld aan M. IJaincaré.
Van één ding slechts heb ik spijt, en
dat is, dat er onder hein gc©n enkele
vertegenwoordiger van de socialisti
sche partij is.
Gij weet hoe ik den vasten wensch
koesterde, een kabinet, te formeeren
dat inderdaad de nationale eenheid
zou vertegenwoordigen. Het is u even
eens met onbekend, hoezeer ik mij t.ot
.dat doel heb ingespannen. Helaas zijn
'mijn pogingen vruchteloos gebleven.
Niettemin hoop ik, dat de groep
der geünificeerde aociaf-isten in de
Kamer vertrouwen zal stellen in het
kabinet, hetwelk lk presideer, dat zij
het hun moreelen steun zullen geven,
en dat mijn collega's en ik, In goede
samenwerking met deze groep, zoowel
als met allo andere, nuttig werkzaam
zullen kunnen zijn voor de zaak van
de nationale verdediging".
De pers levert tamelijk korte com
mentaren op de formeering van het
nieuwe kabinet. Niettemin begroet zij
met vreugde het einde van de politie
ke crisis en stelt zij vertrouwen in de
werkkracht en de vaderlandsliefde
van Pain levé cn zijne medewerkers.
„Het nieuwe kabinet", aldus <b-
„Figaro", „houdt geen enkel noodlot
tig spoor eener moeilijke bevalling
over, en het lot van M. Painlevé hangt
thans <s'echts alleen van hem zelf af.
Hij behoeft slechts, om zijn gezag te
doen gelden en zich te handhaven,
zijn uitstekende voornemens en rijn
krachtig© en vaderlandslievende hou
ding om te zetten in energie".
Verspreid nieuws
AANMAAK VAAN WHISKEY VERBO
DEN. In de geheele Ver. Stated is
sedert 12 dezer het stoken van Whis
key verboden. Tot dusver beliep de
jaarlijljsche productie 160 millioen
gallons.
DE VREDESVOORSTELLEN. De
Vaticaansche correspondent van de
„United Preas" meldt, dat men op het
Vaticaan de ontwikkelng van den po
lleken toestand met de grootste be
langstelling volgt. De vorming van de
v-adc-rland&che partij in Duitschland,
door den hertog van Mecklenburg en
door von Tirpitz maakt den Paus zeer
bezorgd. Echter bllijft hij hopen, dat
de liberale elementen de overhand
zullen behouden. Er loopen geruchten
van meen-ingsverachillen tusschen
Duitschland en de overige centrale
mogendheden a's gevolg van den
drang uit W'oenen, Sofia en Constan-
tinopel, waar men rich het recht wil
voorbehouden, het antwoord van
Duitschland goed te keuren, voordat
dit naar Rome wordt gezonden.
(H. N.)
DE DUITSCHE RBJKSDAG. Op
26 September zal de Duitsche Rijles-
dag slechts een korte formeel© zitting
houden en den namiddag benevens
den voormiddag von den volgendein
dag vrijhouden voor de fractieverga
deringen. Den 27en komt ook reeds de
grondwetscommissie bijeen. Des na
middags begint de voltallige vergade
ring waarin de eerste lezing van de
aanvullende begrooting zal geschie
den. Van den 28en af houdt de hoofdl
connmissio des morgens haar geregel
de zittingen, terwij: op de namidda
gen het voltallige Huis zal vergade
ren. (H. N.)
ROOVENDE CONDUCTRICE. Door
de politie te Ruhrort is een© conduc
trice gearresteerd, die er haar werk
von maakte de reizigers in de treinen
te berooven. Bij hare arrestatie werd
een zilveren tascb en pene eom .geld©
op haar gevonden, die rij kort tevo
ren een reiziger had ontfutseld, ter
wijl bij ©ene huiszoeking tal van go-
stolen voorwerpen te voorschijn
kwamen.
UIT MIEXICO. Na;jr P<arijecllfe
bladen melden, lieeft Villa, het Mexi
caansche bendöhoofd, Carranza zijn
onderwerping aangeboden. Deze heeft
echter geweigerd met Vila te onder
handelen cn zegt hem te zullen te
rechtstellen, als hij hem in handen
krijgt.
HET ZEEGEVECHT VAN 1 SEP
TEMBER. Over het gevecht, door
onze voorpostbooten den lsten Sep
tember ten noorden van hel Horns-
ri'f met Engelscho zee-strijdkrachten
geleverd, is nu het rapport van den
oudsten Duitschen- officier ontvangen.
Het behelst Ooi zes uur 'e ochtends
zagen de vier voo-rpostbooten in N.YV.
richtng rookwolken, die snel nailer
kwamen. 'Daar het slechte vijandelijke
kruisers of torpedojagers konden zijn
stuurden d-e voonposthooten, die veel
zwakker waren, op de Deensche kust
aan. Om 6.50 openden de vijandelijke
schepen, ten minste 10 Engelscho tor
pedojagers, het vuur, dat wij niet be
antwoordden-, daar wij de Deensche
wateren reeds bereikt hadden. De Bn-
•gelecher. ringen echter door met vu-
len zonder er ziel» aan te storen dat
hun granaten op Deemoh territoir vie-
len en bleven zelfs schieten. !:>an
onze booten al op het «trand waren
gelopen. De bemanningen hadden
deels zwemmend, deels ui booten het
strand bereikt, waar zij eerst uitgeput
bleven liggen, om echter dra achter
den eersten duinrand te vluchten,
aangezien de Engelschen hen met ma
chinegeweren begonnen te beschieten.
Een F-ngelsche jager voer voor dat
doel tc-t 200 M. van do kust, die hij van
't zuiden naar 't noorden varend, met
zijn machinegeweren beetrec-k. Alsof
dat nog niet genoeg was werden de
achter den duinrand liggende men-
sclien daarop met granaatkarteteen
beschoten.
Tal van EngelsChe granaten zijn tol
5000 M. het land in gevallen.
Dit rapport bewijst dat de Engel
schen opzettelijk de Deensche onzij-
digheld hebben geschonden, gelijk zij
dat ook ten aanzien van Nederland
hebben gedaan, hij hun aanval op
Duitsche koopvaarders aan de Hol-
landschc kust. Verder blijkt dat zij
zich niet hebben g&schaamd, weerloo-
ze schipbreukelingen te beschieten,
hetgeen van een marine, die zich op
handelingen ale (het Ba-ralong-gev>af
mag beroemen, trouwens geen vei*
wondering behoeft te baren.
TA 11WE-MOIJLNS STOPGEZET.
De graanmolen® te Minneapolis heb
ben het wedk gestaakt wegens gebrek
aan tarwe. Dit is de eerste keer, dat
de molens tijdens het oogstseizowf
sluiten.
GEEN GOUD-ÜITVOiElL - De N<JW-
Yorksche correspondent van de Daily
Telegraph seint Hel uitvoerverbod
van goud ©n zilver, behoudens onder
bijzondere machtiging, is nu van
kracht. -Men verwacht, dat 't Duitsch
land 's kansen om edel metaal uit de
Verecnigde Staten te krijgen lot een
minimum zal beperken. Alle aanvra
gen voor den uitvoer van edel me taal
zullen voortaan nauwgezet, en tot in
de kleinste bijzonderheden worden
nagegaan.
Het laatste jaar hebben de onzijdige
staten in Europa verdacht veel goud
uit de Ver. Staten gekregen Spanje,
dat i.i 1915 zoo goed. als geen goud
invoerde, heeft in hei laatste fiecale
jaar voor 16 millioen p. st. ingevoerd.
In regeerlngekringen verneemt de
co:respondent, dat het uitvoerverbod
in hoofdzaak te wij tem ie aan de wan
hopige pogingen van Duitsche agen
ten in den vreemde en van Duitsche
spionnen in de Ver. Staten om niet
eerlijke of minder eerlijke middelen
aan Amerikaansch goud te komen.
Waarschijnlijk zal de regeering zor
gen, dat het uitvoerverbod den uit
voer van zilver maar de geallieerden
niet belemmert.
Stadsnieuws
Haarlemmer Halletjes
T"v X -VTERiDAGAVGNDPR AATJE.
ESPERANTO.
Velen waren Vrijdagavond aanwezifi
in de zaal van Zaïut en Vriendsohau
aar. de Jansstraat, om te luisteren
naar den heer Adalberto Smit. di© een
rede hield over Esperanto.
De voorzftter. de heer J. W. Seven-
huvsen. opende (le bijeenkomst met
kort welkomstwoord, waarna de
lieer Smit. aan het woord kwam. Deze
merkte on dat. hoewel men veel over
een ateameene wereldtaal hoort arire-
ken. cr betrekkelijk noe weinnz Espe
rantisten ziin
In 1859 werd te Bielostok in Russisch
Polen de toekomst ice maker van het
Esperanto dr. Zamenhoi. aeboren in
'n streek bewoond door Isruëlieten.Po-
len Russen. Duitschers en Kroatóil.
Er werd daar veel handel «edreven
tusschen deze menschen met veradiil-
lende taal. Er was veel twist en twee
dracht onder deze menkéline van vol
ken. Dit deed dr. Zamenhof zoeken
naar een middel, om aan dit getwist,
een einde te maken.
Eén taal te treven aan deze men
schen en aan de eeheele wereld, leek
hein het meest doeltreffend. Dit idee
was met nieuw. Er waren reeds -vet
honderd hulptalen uiUredaaht. die
echter practisch niet te gebruiken wa
ren.
Dr. Zamenhof nam voor het Espe
ranto dus woorden uit de levende ta
len en eteldc 'n zeer eenvoudige gram
matica samen van slechts 16 regels,
zender uitzonderingen. D© stamwoor
den dezer taai ziin voor 60 pet. ge
haald uit de Romaanecli© talen, voor
30 pet, uit de Germaansche en voor
10 net. uit de Slavische. Hierdoor is
de woordenschat gemakkelijk te ont
houden.
In 1887 zag het eerste blad. gedrukt
in Esperanto, liet licht. Dit blad wer.f
EEN
Mee:
aan zestig ingezetenen zijn
voor korten of langer tijd van den gas-
toevoer afgesneden, omdat, zij do hun
toegestane hoeveelheid gas over do
maand Augustus hebben overschre
den. Droevig, maar rechtvaardig von
nis! Wie niet hoeren wil, moet maar
voelen. Toch heb ik den .moed niet. ge
had hun gedrag te veroordeelen vóór
dat ik de schuldigen zelf gehoord had.
Maar, wir. heeft den tijd zestig nien-
fichen !e gaan spreken. Vooral in de
zen tijd, nu we eiken dag allerlei be
palingen en voorschriften van allerlei
(lisfrilniüe-commi&siën uit bet, hoofd1
moeten lecren? Er moeten families
zijn, waar ze elkaar die verordenin
gen overhooren en niemand nnar bed
mag. vóórdat hij de bepalingen van
dien dag zonder fouten kan opnoemen.
Misschien zal gevraagd worden, hoe
ze dat doen met den heerechenden
nc-htnood, maar niets is eenvoudiger
dan dat een van de leden van 't ge
zin, meestal Pa zelf, heeft.de bepalin
gen vóór zich, kijkt er nu en dan in
me„ een elcotriscli zaklantaarntje en
«teil, daarna vragen aan de rest van
familie, die in 't donker zit. Som-
mige gezinnen vatton het zóó serieus
,1b l,;u ze niet vóór twaalf uur naar
"''d kunnen gaan en .het ntoet her-
unaideiijk zijn gebeurd, dat, er een
van de leden van 't, gezin moest school-
■o-ii vep, dat wil zeggen nadat'ieder
een te bed was gegaan, bij hef; licht
van «en electrischen zaklantaarn in
üe Huiskamer vijftigmaal schrijven
moest nkmoelde d i e t r i b u-
t i e g o e d u i t m ij- n 'hoofd i e e-
r e n. Den volgenden avond zorgde die
kende h'J' le"S 'b,?ho0rl6'k
ii-ilc« '9 n,iaar a,!e?- Vandaar dat
eersten 1°"^ Strengheid aan den
eersten gae-overtieder dien ik ont-
I moeite, vroeg„Waarom heb jij te
veel gas verbruikt?" Hij. antwoordde,
dat het. vanzelf gegaam was. Ze waren
höUSCh zoo zuinig mogelijk geweest,
J maar toen de met.er-opBem.er kwam,
i bleek, dat er te veel gebruikt was. En
ihij voegde daarbij „ik geloof wel,
dat, een ander met zoo'n beetje toe
'kan, maair voor miji is het niet moge
lijk."
Dit oordeel heb ik biji al de zes per
sonen die ik sprak teruggevonden. Ze
waren. er. zonder van elkaar te weten,
eenparig van overtuigd, dat een an-
I der er gemakkelijk mee huishouden
kon, maar zij niet.»Dit was natuur
lijk een moeilijk geval, omdat ieder
I voor oen ander weer de .andere is
evenwel scheen deze eenvoudige waar-
hel "1 tot. geen hunner door te dringen.
Nummer 2 kon. den meter niet, goed
lezen. „De -een© -wijzer," zei hij,
„draait naai' linke, de andere naar
rechts, een genie kan daar niet wijs
uit wordend" Zoo was 't dan gebeurd,
dat de meteropnemcr, tot zijn innige
verbazing, hem gezegd had ,,u heeft
te veel gebruikt.!" Kon hij. dat helpen,
als zoo'n stomme gasmeter... ènzoo-
voortis. In 't algemeen heersclite er bij
mijn- zes afgesneden en- zekere vijand-
s-chap tegen dien gasmeter ze be-
1 schouwden hem zoo'n beetje als de
jleelijke verraaier, die hun zonden uit
bracht. Twee waren er geweest, .die
lot den, opnemer hadden gezegd „dat
ding deugt zeker niet," een beschuldi
ging, die de man alleen met een glim
lach beantwoordde. Blijkbaar geloof
de hij er niet aan.
Verbruiker No. 3 en 4 begrepen, dat
zij teveel gebrwkl hadden omdat de
kinderen in -een aparte kamer hun
'essen moesten leeron en gaven niet
onduidelijk te verstaan, dat daarvoor
extra gas behoorde te worden vergund.
Latei', wanneer die kinderen lichten
der wetenschap waren geworden, zou
dat beetje gaslicht duizendvoudige
rente- opbrengen.
No. 5 en C eindelijk hadden zieken
gehad, voor wie gas had moeteir
branden. „Wie ie uw dokter?" vroeg
toen do meter opnemer, waarop rij al
lebei boos hadden geantwoord, dat
liun familie heel goed ziek kon wezen
zonder dokter. AHe zes waren trou
wens over den opnemer slecht le opre
ken. Hij kwam niet op denzelfden dag
als de vorige maand, hij deed zoo on
verschillig (ze waren toch klantenI)
hij< wou hum boodschappen hoe 't zoo
kwam, niet aan de directie van de
gasfabriek overbrengen „heclemaal
geen aardige man," zei een huis
vrouw, die mij haar nood klaagde. Het
eenige wat hij deed- was zijn tabaks
pruim uit zijn linker wang naar zijn
rechter schuiven, of omgekeerd. Als
meteiopnemers in dezen tijd hun 25-
jarig jubileum hebben, moeten ze dat
maai' liever stil laten voorbijgaan.
Ik kan niet zeggen, dat. de gesprak
ken mal de ze© overtreders mij veel
wijzer hebben gemaakt. Het eenige
belangwekkende was, hoe ze 't tijdens
de periode van hun afsnijding gered
hadden met éten en avondlicht. Drie
waren hceleniaal uit logeeren gegaan
bij- familie of kennissen, een had eten
van den 'kok laten komen en 's avonds
zijn laatste petroleum opgebrand, een
had uit medelijden van zijn buren
het eten gekregen en den avond bij
kaarslicht doorgebracht en de zesde
had uit nijdigheid-drie dagen lang
koud gegeten en was 's avonds als het
donker werd, maar bed gegaan. Nooit-
had hij zich zoo gezond en frisch ge
voeld, zei hij. 'Maar den vierden dag,
toen hij weer gas -kreeg, had' zijn
vrouw maar weer warm eten gemaakt.
Na deze gesprokken ben ik, onder
dankbetuiging, beleefd vertrokken en
heb de overtreders aan hun eigen ge
waarwordingen ovengelaten. O ja.,bij-
na zou ik vergeten te zeggen, dat neef
Wouter, die altijd een tegenstander
van dc gemeentegasfabriok cn een
voorstander van particuliere exploita
tie was, triomfantelijk heeft uitgeroe
pen „wat heb ik je gezegd7 Nu heb
ben wc een gemeentefabriesk en wat
doet ze? Ze levert niet. Natuurlijk niet.
Als 't een particuliere leverancier ge
weest w-as, die concessie had, dan zou
het gemeentebestuur gezegd hebben:
„niet leveren? wacht een beetje, hier
ligt de cOiwe-ssie, jij' moet leveren, zon
der pardon. Krijg je geen, kolen, dan
maa'lc je maar gas uit, slootwater, of
uit oude kousen of uit boomtakken of
weten w ij wat 't doet er niet toe,
maar je levert gas! Daarmee uit
Ik heb gezegd „Wouter, u is een
onbillijk man" en ben daarna ver
trokken.
De zestig overtreders zullen, denk
ik, aan de andere gasverbruikers wel
tot een heilzame les verstrekt hebben.
Dat vermindert misschien hun schuld.
Laten wij-, die, misschien meer door
I g-eiuk dan Wijsheid, ons maximum
gas niet overschreden hebben, hen
jmet weemoedig© deelneming beschou-
wen en hopen. op hun voortdurende
beterschap. Er zijn in elk geval zwaar
d&r misdrijven. In het bureau van de
kolendistributie is de- zeep bij het fon-
torntje aan eon ketting gelegd, omdat
ze anders gekaapt werd cn een con
ducteur op de Heemsteedsclio tram
heeft mij verteld, (lal op één, (lag eon
boterham, die hij in het net van den
wagen had gelegd en ©en drinkkruikje
gestolen zijn.
Onlangs zat ik in eon tramwagen
tegenover een dame met een dik blo
zond gezicht en gen neus met, een rood
puntje; zij was volkomen rustig en
kalm, gedroeg zich in ieder opzicht
zooals het behoort en tóch, tóch kon
ik de gedachte niet van mij afzetten,
dat ze plotseling zou opslaan en los
barsten in een of ander jolig gezang,
bijvoorbeeld „We gaan nog niet, naar
huis", of een dergelijke feesthymne.
De reden daarvan was enkel en alleen
dat ze een kléin, rond hoedje schoei op
haar hoofd had gezet, precies alsof ze
(met uw welnemen; met een klein
brommetje van ©en feest kwam.
Waarom", zoo heb ik mij afge
vraagd, „onderwerpen toch de vrou
wen zich zóó volkomeii aan de mode,
dat zij dingen aantrekken en opzetten,
die haar volstrekt niet staan?" En ge
dachtig aan de wijze les, dat je vra
gen moet wat je niet weet, lieb ik mijn
ioht opgestoken bij een verstandige
vrouvy.
.Sedert tien jaar", gaf ze ten ant
woord, „zit ilt to wachten op iemand,
dio mij die verstaiid'igo vraag doet.
Eindelijk kan ik daar mijn even ver
standig antwoord op geven. De chefs
van de groote modezaken te Parijs
laten liun teekenaars nieuwe model
len schels©n en daarnaar een paar ja
ponnen maken.Op wie worden die
gepast? Op jonge meisjes met een aar
dig gezichtje en vooral met een keu
rig figuur. Nauwelijks zijn die nieuw©
modellen verschenen, of door de heo-
Ie beschaafde Wereld heen wil geen
enkele firma van bcteekonis nog iets
anders verkoopen, omdat ze andere
voor ouderwetsch zou doorgaan; geen
naaister wil ©en vroeger model aan
meten, uit- vrees van door te gaan
voor iemand, die haar vak niet ver
staat, Dus moet iedereen zich wel
naar de nieuwe mode schikken. Nu
zijn wij vrouwen ongotwijfe'd het
schoonste gedeelte van dc schepping,
maar we zijn niet allcmuai even siauk
en ook niet even groot. Menige korte
dikkert staat dus een japon.-dte voor
Gen rijzige slanke ontworpen is, he©
lemaai niet- Toch kan ze niets anders
krijgen. Ziedaar de ©plosang. Is u
tevreden?"
Ik bedankte haar voor ;i antwoord.
„Dus de jeugd is oorzaak van uw
kleedingverdrietelijkheden?"
„Eigenlijk niet, maar de mode ver
onderstelt, dat wc allcmaa' jong blij
ven. Mocht u soms een elixer ontdek
ken, dat de vrouw door de jaren lioen
jong en bevallig houdt
lk begrijp, dat ddarmee een vermo»
_»n te verdienen zou zijn. Meer nog,
dan met varkens cn gedroogde kool en
brandhout
Klein tafreeltje. Uit de tram va ft
Heemstede 6tappen drie mannen met
hun vrouwen, die blijkbaar naar
Groenendaal ziju geweest. Bij 't over,
stappen in den Hout komt de wagen-
bestuurder, die een geldig biljetje op
zijn balcon gevonden heeft-, vragen of
oen van 't gezelschap dat verloren kan
hebben, 't Blijkt, dat een van de man
en er vijf heeft, terwijl hij er zes be
hoorde te licbben.
„Sukkel, goocliemert!" roept eert
van de vrouwen, „daar laat, ie me nou
zijn kaartjes vallen
„As ik uit de tram stap ant
woordt de mah, „dan denk ik, da 'k
me kaartjes niet meer noodig heb".
„Hij het 't buskruit uitgevonden
spot de vrouw. „Sukkel, je mót ze
toch voor de .andere train hebbe".
„As ik herhaalt de man. En
't geselschap stapt don Haarleinschen
wagen in, waaruit nog weerklinken da
vleiende nnampjes- „sukke gonohi'-
rnert, jij het 't buskruit ultgevondc'
Ander tramgosprek.
„Dfiitschland is heersolizuchlig.
Oostenrijk niet", zegt een passagier.
„Zoo?" vraagt oen ander. „Ken j©
de Oostenrijkscho wapenspreuk"?"
„Neon. Hoe is die dan?"
„Au&triae est it n per are orbi univer-
so. Aan Oostenrijk is het beschoren,
de heele wereld te behcorschen".
„Wé moestere daar toch* maar oven
mee "wachteii", vindt dc eerste.
FJDELIO
