Haarlem's Dagblad | 1919 | 4 april 1919 | pagina 5

Buiteniandsch Overzicht

VIOLET

HAARLEM'S DAGBLAD

VRIJDAG 4 APRIL 1919

TWEEDE BLAD

UITGEEST.

Het gehucht Marken-Binnen staat
In een gedeelte van'den Wonderpol-
der, die in de Starnnicer bedijk'l is.
Omstreeks 1750 stonden er 80 huizen.
Het heeft een aardig kerkjé dat in
1704 gebouwd is. Graaf Jan van He
negouwen gaf Uitgeest aan zijn der
den zoon Jan van Henegouwen en
Beaumont, wiens dochter het door
huwelijk in het Huis van Blois bracht
en later bij uitsterven kwam het weer
aan de Grafelijkheid. In 1417 werd de
heerlijkheid door Jacoba van Bcijeren
voor 1400 schilden-verpand aan Gerrit
van Heemskerk, onder voorwaarde
dat ze ten allen tijde gelost kon wor
den, hetgeen na drie jaren gescliiéd-
de. Zij bleef aan de Grafelijkheid tot
1730 en werd toen voor f 20.000 ver
kocht aan de Regeering van het Am
bacht: Schout, 2 burgemeesters, 5
Schepens en 15 vroedschappen.

In den Spaanschen tijd deelde Uil
geest ook in de vele --.impen die de
Spaansch krijgsbenden over deze stre
ken hebben gebracht. In 1574 vijf en
dertig dagen na de overgave van
Haarlem trok een troep Spaansche

ge winter, dat de meeste bollen der
bloemisten ln den grond bevroren,
want reeds toen was Uitgeest een
plaats waar veel bloembollen geteeld
werden. Een der bloemkweekera uitts
zijn wanhoop over het verlies zijner
bollen in een vers, dat met de volgen
de woorden eindigde:

.Daarmee heb ik mijn tijd
„Mijn vlijt en geld verktfist
„Nu ben ik een bloemist
„Die al zijn bloemen mist".

In 1799 den 28en Augustus toen de
Engelsche en Russische'legere aan den
Helder geland waren om de Bataven
en Franschëh te bestrijden, de Re
volutie den kop in te drukken en het
Stadhouderschap te herstellen, kreeg
ook Uitgeest zijn deel van het onge
rief door de vechtende legers veroor
zaakt. Hollandsche en Fransche troe
pen werden hier ingekwartierd en 1
de telkens aangekomen versterkingen
was het hier overvol, zoo werden aan
ook het Kerkgebouw der Hervormden

on de Vermaning (Kerk der Doopsge-

ruiters naar deze plaats oin evenals zinden) met soldaten gevuld,
zij te Beverwijk, Castricum en Uïm- j Den 4en October rukte het leger op
men hadden gedaan te rooven, bran- i naar Akersloot, doch moest wijken,
den en te moorden. Den 4en Januari waarna de brug bij den molen „de
157-i vei'orandilen zij het halve dorp Dog" werd afgebroken om den-vijand
en barciiten wel 69 a 70 menscbcn om tegen te houden. De Engelsche voor-
het leven. Velen hadden de vlucht posten stenden reeds bij Dorregeest
genomen en verscholen zich in het en hunne cavalerie kwam reeds tot bii
net van „de Wijde Bus". Ook voeg- den Dogmolen, doch werd door het
deu zich eenigen na huis en goed ver- j geschut, dat op het Hornsche Veld
loren te hebben bij de vrijbuiters, j stond verdreven.

Daarna zijn de Spanjaarden .weder Men verkeerde in den grootsten
vertrokken, maa.- na de mislukte be- angst dat de vijand tegen het dorp
legering van Alkmaar, werd Uitgeest zou oprukken en vrouwen en kinde-
weer door Spaansche troepen bezet ren vluchtten in allerijl, daar 't dorp
om als voorpost te dienen tegen het i door 4000 man bezet was. Zoo brak
Staaische leger dat te Alkmaar en j de Ge October aan en reeds vroeg in
verder noordelijk lag. j den morgen hoorde men het kanon

Op den „Zwarten Hoek" legden zij in den omtrek van Castricum donde-
een schans aan om de gemeenschap ren. Te Uitgeest stond de infanterie
van de Zaansjreek met Alkmaar te op het Mollenveld, de cavalerie op den
beletten. In October 1576 trokken ze Geest en de artillerie op „de Berg"
ai en was geheel Holland van Spaan- opgesteld. Men trachtte het geschut
sche troepen gezuiverd. Uitgeest 'kan naar Castricum te trekken, doch de
er op roemen dat er de eerste Zaag- kanonnen verzakten in den weg der
molen Is uitgevonden nL in 1592 door
Cornelis Corneliszoon. De molen werd
aanvankelijk op een drijvend vlot. ge
plaatst en kon naar alle winden ge
draaid worden. Eerst stond hij op
het Buitenmcer vanwaar hij naar de
Zaan gevaren is. Deze uitvinding
werd in lateien tijd zeer verbeterd.

De eerste molen werd om zijn vorm
de „Juffer" genaamd en die naar dat
model werden gemaakt de „Paltrok-
ken". Meerdere zagen werden zoo
doende tegelijk op en neer bewogen
en een boom tot verscheidene plan-
kon gezaagd. Cornelis Corneliszoon j
kreeg van de Staten des Lands octFooi
voor zijn uitvinding, welk recht i
echter spoedig aan anderen verkocht.

De geleerdste en bekwaamste.mannen 1
van dien tijd kwamen hierheen, om
de nieuwe uitvinding te zien en zoo-
doende werd Corn. -Corneliszoon be- I
roemd en Uilgeest alom bekend. I
Verdere personen van naam die te-
Uitgeest geleefd hebben zijn o.a. Ab-
dias Witmarius in 1624 en daarom-
trpnt, predikant en revisor der Bij
belvertaling. Verder Petrus Ysbrandsz
alhier geboren en pastoor later Ka
nunnik van het kapittel Haarlem, zeer
bedreven in de Hebreeuwsche en

Grieksche talen. Engel Arendzoon ge
boren te Dorregeest een gehucht, to
Uitgeest, Doopsgezind Leeraar te de
Rijp, die zich in een geduchten pen-
nestrijd heeft begeven met den Hoog- I
leeraar Fredcrik Spanheim te Leiden
en wel tot verdediging van de Doops
gezinde belijdenis.

In het jaar 1650 werd de Wouder
polder ingedijkt en de Plemsluis ge
maakt en toen ln 1662 door Jonkvrouw
van Renesse van Eldcrcn en Assura-
fourg de Tolweg werd aangelegd (weg
tusschen Heemskerk en Uitgeest) liet
ook het bestuur van Uitgeest een weg
aanleggen-van „den Berg" naar „As-'
sum" nl.de Kleis, waardoor een be
tere gemeenschap met Beverwijk en
Haarlem verkregen werd, voordien
moest men altijd over Limmen rijden,
daar de Castricummerweg eerst na
1780 werd gereedgemaakt. Op het
punt van w egverbetoring is het een
curieus plan dat in 1709 werd ge
maakt om een plankenpad te leggen
van hier af naar Krommenie tot aan
de Bus. De Heer Klok van Alkmaar
6loot daai'toe in dat jaar een overeen
komst tot aanleg van dien planken-
weg die een aanvang nam aan den
Westergeest bij het „Roode Hert" en
liep recht door de landen.

Bij den groots watervloed van 1825
spoelde dit pad gedeeltelijk weg en
liet men den Lagendijk bepuinen.

In 1717 trof Uitgeest de ramp dat
de Assendeivor Dijk doorbrak, waar
door de Broek geheel onderliep.

In 1740 heerschte er een zoo stren-

Tn ons vorig nummer is gemeld,
dat de Fransche minister Pichon nog
eens verzekerd heeft, dat de vredes-
preliminairen met Paschen gereed
zullen zijn.

Dan moot er evenwel opgeschoten
worden, want 't heet nu weer, dat de
commissie die de quaestie van 't
Saargebied bestudeert, eerst, de vol
gende week met haar arbeid hoopt
klaar te zijn.

In beginsel is blijkbaar al over deze
quaestie beslist, want de bedoelde
commissie kreeg opdracht een redac
tie te ontwerpen voor de formule be
treffende 4e toewijzing aan Franki
van de economische exploitatie van
't Saarbekken en' nopens de militaire j
neutralisatie van 't Rijnland.

De Petit Journal weet te vertel
len, dat het thans schijnt, dat de
linker Rijnoever geneutraliseerd zal
worden.

Deze bezetting zal blijven doorgaan,

totdat de schadeloosstelling door
Duitschland betaald is. Deze bezet-
ting zal Fransche en Belgische
troepen eischen. Men zegi, dat
Amerika het voor onmogelijk hield -
troepen in Europa te laten na het
teekenen van den vrede. 'Ook Enge
land zou niet voldoende troepen
kunnen geven en voldoende niidde-
Jen waarborgen om de bezetting der
Duitsche gebieden te handhaven.
De eventueele rol die het Belgische
leger spelen zal bij de bezetting, zou j
niet vreenjd zijn aan het bezoek van
Koning Albert aan Parijs. Ook
schijnt de noodzakelijkheid ingezien
te worden om Frankrijk het Saar
bekken toe te kennen, als compen
satie voor de geleden schade.

De preüminairen met Paschen ge- j
reed.

En dan is nog de vraag of de vre-
despreliminairen door Duitschland
geteekeftü zullen worden.

Met dit gevaar wordt te Parijs
thans ernstig rkening gehouden.

Daarover wordt geseind De Ame-
rikaansche delegatie was de eerste,
die het gevaar begreep, dat daaruit
zou voortvloeien. Gezien de moeilijk-
heden, die een weigering om te tee
kenen zou veroorzaken, zijn reeds be
langrijke wijzigingen aangebracht in

het oorspronkelijke ontwerp, tenein
de in verzoenenden geest werkzaam
te zijn. Wilson is, naar men meent,
de eerste geweest om in te zien, dat
de conferentie op dsn verkeerden
weg was, door een verdrag op te stel
len zonder zich te bekommeren om
de aanneming door Duitschland.

De conferentie heeft echter nog
geenerlei beslissing genomen oyer
ae noudlng, aan te nemen voor het
geval Duitschland weigert te teeke
nen.

De berichten, dat Hongarije bezig
is Duitschland over te halen een ver
bond tegen de Enten.e te sluiten, ver
menigvuldigen.

't Bericht dat Bela Kun, de Hon-
goarsche minister van buitenlandsche
zaken reeds in Duitschland vertoeft,
wordt evenwei tegengesproken.

De onrust in Duitschland neemt
toe. Uit ons vorig overzicht is reeds
gebleken, dat er zelfs conservatieve
stemmen vernomen worden liever
Bolsjewistisch, dan kruipen voor de j
Entente.

Het artikel van professor Eltzba-
cher in de Rote Fahne heeft zeer I
sterk de aandacht getrokken en wordt
door vele bladen besproken, die het
alle sterk afkeuren.

Het Berliner Tageblatt zegtWat
hier een geleerde als professor Eltz-
bacher aanbeveelt, is louter waanzin
en zou de zelfmoord zijn van het
Duitsche rijk. Hij raadt het Duitsohe
volk aan, den rooden naan op het
dak te zetten zonder de zekerheid te
geven, dat het vuur ook de vijandë
Iijke mogendheden aantast. Het eer
ste gevolg van zoo'n besluit zou zijn
de vernieuwing van de ui'hongerblok
kade en de volkomen ineenstorting
van Duitschiand's economisch be
staan. De Duitsche professorale wijs
heid, die reeds gedurende den oorlog
zoo in chauvinistische overdrijving
uitgeblonken heeft, blijkt opnieuw
een openlijk gevaar. Tegen overwel-
diging en onderdrukking door de
Entente, bestaat maar één middel
het vaste besluit om een dergelijk
vredesiractaat niet te onder,eekenen.

De Spariacisten gaan zich ook weer
roeren. In een oproep keert 't orgaan
der onafhankelijke socialisten, de
„Freiheït", in felle bewoordingen
zich tegen de regeering. Het roept
alle aruelders op om in massa-ver
gadering tegen het huidige bewind
te protesteeren.

In t Ruhigebied breidt 't aantal
stakende mijnwerkers zich steeds
uit. Er is nu evenwel te Berlijn een
deputatie der stakers aangekomen
om met de regeering te onderhande
len.

Uit Parijs wordt bericht:

Omtrent de kwestie van de scha
deloosstelling, door Duitschland te
betalen, wordt uit Parijs geseind,
dat Duitschland voorgesteld heeft het
totale bedrag vast to stellen, als
mede liet bedrag wan de beide eerste
jaarlijksche stortingen. Deze zullen
dan onmiddellijk betaald worden,
terwijl omtrent de volgende betalin
gen een speciale commissie besluiten
zal nemen, in verband met onderzoe
kingen omtrent den loop van den j
Duitschen handel. De commissie zal j
dan de bedragen telkens opnieuw
vaststellen, ook de betalingswijze.

De geallieerden zullen zoo wordt,
verder gemeld blijven staan op^de
overdracht van Duitschen handel in
verschillende landen, welke een be
langrijke som gelds vertegenwoor
digt.

De Deutsche Allg. Ztg. schrijft:

„De Amerikaansche eischen toi
schadevergoeding toonen reeds een
verstandiger, reèeler opvatting der
dingen tegenover de Engelsche, dc
Fransche en de Belgische, maar ook
aan de Amerikanen zal het zeer moei
lijk vallen, aan te toonen. dat. het
reeds onder zijn eigen schuldenlast
bijna bezwijkende Duitschland, dat
als gevolg van de met onbegrijpelijke
verblind in v nog steeds gehandhaafde
hongerblokkade zich nog naüwetoks
vermag te verweren tegen dc Bolsje
wistische stroomingen ook nog de
ontzaglijke som van 75 milliard bin- j
nen afzienbaren tijd zal kunnen 'be-
talèhyliet is toch anders geen Ame
rikaansche wijze van doen, in finan-
cieele aangelegenheden utopieën na te
jagen".

't Is nog niet precies duidelijk wat
zich in Hongarije afspeelt, 't Blijkt
nu wel juist te zijn, dat de gewezen
president Karolyi naar Weenen ge
vlucht isi Met hem zijn daar evenwel
30 Bolsjewiki aangekomen, om de
Duitsch-Oostenrijkers tot 't Bolsje-
I wisme over te halen,
i In Boedapest zijn 140 bekende po
litieke personen op last der Bolsje-
wiki-regeerine gearresteerd. Om ge
vangenneming "te ontgaan trekken
vele Hongaren 't land uit.

De president der Hongaarsche Ra-
denregeering, Alexander Garbai, is
vroeg te Szatmar aangekomen aan
het station was een eere-coinpagnie
der Szeklerbrigade opgesteld. In
Garbai's tegenwoordigheid vergader
den de arbeiders- en soldaten raad,
bij welke gelegenheid de president
een lange rede hield, waarin hij ver

klaarde .- „De nieuwe staatsorde iswoon onaangename stemming, 'daar
getouwd' op de discipline van onder n<«nsllriJe's lijdi-ase in de „Jge.

Ineene staatsschuld van het ii^i-
deerende Oostenrijk 62 millioen be
draagt.

een koning opgebouwde discipline
(stormachtig hoerageroep). Wij wil
len een nieuwen staat en een nieuw,
krachtig gedisciplineerd rood leger,
welks taak,het is in het land de klas-
•se-heerschappij op te heffen en de
discipline der bezettingstroepen
te verstoren. Dit is de laat-
ste oorlog die op de wereld woedt,
maar die zal gevoerd moeten worden,
i want het streven der volken kan
niet meer worden tegengehouden.
Wij zuilen Jijden, (besloot de presi
dent), wij zullen hongerlijden tot
die nieuwe staatsorde is opgebouwd,"
maar onder de heerschappij van hot
kapitalisme hadden wij nog meer
moeten hongeren. Het is slechts een
kwastie van dagen, dat wij met onze
Italiaansche, Tsjechische en Fran
sche broeders één zullen zijn. Ieder
moge zich bewust zijn dat het de
moeite waard is voor de nieuwe
staatsorde te werken en te lijden
(langdurige toejuichingen),

In het Parijsche dagblad „La VIc-
toire" bespreekt Gustave Hervé een
militaire alliantie tusschen Frank
rijk en België, welke volgens hem
voor België een noodzakelijkheid -ge
worden is. Hij wijst er op, dat in
dien deze alliantie vroeger gesloten
was, men waarschijnlijk in staat zou
zijn geweest den vijand in Augustus
1914 reeds bij Luik terug te slaan,
hetgeen België en Frankrijk do ver
schrikkingen van den langdurigen
oorlog zou hebben bespaard. Een
Franco-Belgische alliantie vormt de
beste garantie tegen Duitschland en
zou volstrekt verdere overeenkomsten
met Engeland en Italië niet in den
weg staan. Hervé hoopt, dat Koning
Albert en Cleinenceau de grondsia-

Hongarije richt zelfstandig
biijettenbonk (Notenbank) op.

DE VOLKERENBOND. Wil
son heeft van den koning van Span
je een brief ontvangen, waarin
meegedeeld wordt, dat Spanje tot
den Volkerenbond toe zal treden.

DE DOOD VAN KAPITEIN
FRYATT. Uit Berlijn wordt ge
lmeid: Na' langdurig» besprekin
gen heeft de commissie uitspraak
gedaan .inzake ihet doodschieten
van kapitein Fryatt.

Deze uitspraak luidt:

Het doodschieten van dien' ®n-
gelschen kapitein Fryatt is geen ver
krachting van het volkenrecht.. De'
commissie betreurt echter de snel
heid, waarmede het vonnis indertijd
voltrokken is.

linze Lacliioek

VLEIEND VOOR PAPA
De kinderjufrquw was met de hoop
der familie, een jongmensen van
veertien maanden, naar Artis ge
weest en kwam opgewonden thuis
Het was duidelijk, dat er iets bijzon
ders gebeurd was.

„O, mevrouw," riep ze uit, „Ka-
reltje heeft vanmiddag voor de eer
ste maal gesproken."'

„Zoo, is 't heusch waart" vroeg
de troische moeder, „waf heeft hij
gezegd V'

„Ik heb hem natuurlijk «.lie dieren
laten zien en toen we voor de apen
kooi stonden, klapte hij plotseling Id
z'n handjes en zei „Papa, papal"
(Het Leven.)

toe. Wedekind is een dichter en z ij n
-kinderen zijn andei's dan de mvp,
mevrouw, maar toch maoir toch..,
weet ge het zeker, dat er geen gelijke
nis bestaat tusschen uwe kinderen
en die van dezen dichter, zijt ge er
zoo vast van overtuigd, dat uw zoons
niet een zelfden strijd voeren als tle-

HET VATICAAN EN HET BOI.SJE-

WISME. Een Vaz Dias-corrc-spon- ze Melchior Gabor en Moritz Stiefel,
dent te Parijs seintEen speciaaldat z'i niet dezelfde gesprekken voe-
verslaggever voor Parijsche bladenr?n aJs deze jongens? Kent ge uw
heeft op het Vaticaan Kardinaal Gas-' kinderen zoo goed? Zijn zij in dit op-

fari geïnterviewd. De kardinaal ver-geen vreemden voor u? Sttu.it
laarde, dat het Vaticaan zich leven- j mv kind niet alleen- in het lahy-
dig bezig houdt met-het Bolsjewist!- rinth der groote levensvragen? Hebt
sche gevaar. Het beschouwt he: als 8 bet Juiste antwoord gegeven, toen
een fout dat Oostenrijk, dat de vroe- uw endla voor u neergeknield lag
gere verbonden opgelost heeft, mach- 611 u do oplossing vroeg van wat zü
teloos wor<it gemaakt. Oostenrijk zou begreep?

een ordelijke macht kunnen worden Deze kinderen van Wedekind zijn...
tegenover de machten van wanorde, ntol gewoon. Maar, zouden wij willen
Het Tsjecho-Slowakische gouverne- vragen; hoeveel kinderen zijn g e-
ment heeft reeds stappen gedaan bij woon? Zijn niet vele kinderen voor

-het Vaticaan, terwijl de Poolsche re- ons. ouderen, een raadsel en doen wij

efra^UJ n.i'rti—! i geering het paleis van de cons'.ituan- wel altijd moeite om dat raadsel ie

alliantie en een tolverbondtusschen (en heeffc )aTen zes-encn Dit denk_ doorgronden? Hebben wij de f a n-
de bende landen. Hij acht Fianknjk j beeld heeft het Valicaan zeer getrof- taaie, die noodig is om een kinder-
buiteri staat om de idee te lanceeren, j fen u begrijpen° ia hot niet onze

s," h„e* ist ts sar 'iTS w« n»kind»™

üsrne op zich zou laden, doch de Bel
gen moeten niet wachten met de kat
de bel aan te binden.

Verspreid nieuws

DE INTERNATIONALE ARBEIDS
REGELING. De commissie, be
noemd door de vredesconferentie, be
last met 't onderzoek naar-de inter-

Paus toenadering. De kardinaal is wijls uitsluitend met onze oogen
van meening, dat. indien ook dit zien en niet met do oogen van iiet
denkbeeld in Frankrijk wordt aan- ki i n d?

vaard, directe onderhandelingen tus- De kinderen uit Fnihlings Er-
schen den Paus en Frankrijk nood- J wachen zijn niet gewoon, er zijn er
zakelijk zijn. I zelfs onder, die ongezond en zieke-

Jeruzalem sou geïnternationali- lijk denken, maar hoeveel kinderen
seerd kunnen worden, doch indien in denken niet zoo? En zijn het juist
Konstantinopel veranderingen plaats niet deze kinderen, die meestal onbo

sr. mei i> uuuerzuen. iiaar-ue iuki- -

lionale arbeidsregeling, heeft hk.r Effl» JT

arbeid beëindigd. Binnenkort zal
plenum-vergadering gehouden wor
den om de conclusies vast te stellen.

IN EGYPTE zijn dezer dagen 9
Britsche officieren, die ongewapend
per trein reisden, door de bevolking
gedood.

IN BELGlo zijn volgens de laat
ste telling 550.000 werkloozen.

DE CENSUUR IN ENGELAND zal
in 't einde van April worden opge
heven.

HET BOLSJEWISME IN FIN
LAND. Volgons uit Kopenhagen ont
vangen berichten trachtte Manner-
heim de Bolsjewistische bewoging in
Finland te onderdrukken dootr hon
derden terecht te stellen. Er zijn in
Zweden demonstraties tegen hem ge
houden* Toen hij in Stockholm aan
kwam, wachtte daar een enorme
menigte aan de pier op hem, die
hem uitfloot en uitjouwde. Manner-

Stadsnieuws
Het Tooneel

Lente, een kindertragedie
van Frank Wedekind
door Het Hofstad-Tooneel.

Toen de heer Peereboom in Febru
ari mij eenige vragen deed omtrent
„censuur", wees ik op de moeilijk
heid voor een gemeaigde commissie
i om te bepalen, of een stuk om „etlii-
eche motieven'" moest worden gewei
gerd of niet en ik noemde daarbij o.a.
F r h 1 i n g s Erwachen als
j oen werk, waarover de meeningen
i waarschijnlijk zeer zouden uiteenloo-
pen.

Geen schrijver in Duitschland heeft
zooveel moeilijkheden van de censuur
ondervonden als Frank Wedekind en

ïieim verliet l.e, schip ÏÏSL T"kS «J" 3™*» "E^achop 1, Je,

1 ren on .lU.miïcnA arr,nttar\ v»r» An

penhagen werd Mannerheim gestee-
nigd toen hij door de straten reed.

Hij was van plan Noorwegen te be
zoeken, doch heeft hiervan afgezien.

op „ethische gronden" van de
planken geweerd. Toen het stuk een
maal door den censor was vrijgela
ten, maakte het een triomftocht door
heel Duitschland en er gaat bijna
LUXEMBURG be.loot .igemeep Y°?rb«- Frühlmg, Er-

kiesrecht en evenredige vertegen- "let Bertl)" """i1 8»

woordiging in te voeren. sp&uo.

Werd Wedekind s tragedie geweerd

DE EX-KONING CONSTANTIJN. P™ e,^I.ige ^.ragen-. f1® h,e,1 be"

De parlementaire commissie in ^^naeltHet is bijna met denkbaar.

Griekenland heeil vest-eeleld. dal Y"0'',»1'8- .vt-hrtcsenen, z.jn de vra-

de koning Consiapiijn drie maal |.®I a geen vragen meer

klaar geweest is om deel te nemen ®n bet besluit van den censor zou ons

aan den oorlog aan de zijde van -

Duitschland. De Grieksche regeering van moeder Bergmann, die haar klno

heeft dit telkens weten te voorkomen, P1®1 0611 blinddoek voor oogen door j onze grootste dagbladen schreef. da.t

Kathloieken eeredienst de Cathedraal Frank Wedekind was een geniale,
van St. Sophie-(De Aya Sophia) op- maar wij constateerer. dit met na
druk een ongezonde, perverse
geest. Het zou ons niet moeiliik val
len dit met vele citaten vooral uit
het met het speelstuk verschillende
boek te bewijzen, maar deze ru
briek leent zich daar minder toe.
Meer dan één ander wellicht heeft
hij den 9trijd van het Frühiings-
Erwachen gekend en de smart van
het onbegrepen alleen staan als kind
ondervonden. En geen ander zal mis
schien zóó geleden hebben van do
krenking zijner kinderziel door
waanwijze opvoeders van liet slag der
Sonnenstich's en Knuppeldick's.

„Een charger een parodie!" hoor
den wij na de leeraarsvergadering en
de begrafenisscène zeggen. Ongetwij
feld, maar toch gegrond op waar
heid. Wij weten en hebben dait
door Duitschers herhaaldeliik hooren
roemen hoe ook op de scholen in
Duitschland ook de Pruisische uni
forme drilmethode als het eenige
goede opvoedsysteem werd gehuldigd.
Niet minder fel dan Wedekind geo-
selde Otto Ernst in zijn Flachsmann
als Erzielier den funesten invloed
van de Duitsche onderwijzers op do
kinderziel. Moritz Stiefel was geen
uitzondering. Pleegden niet méér
gymnasiasten jaren na de ver
schijning van Wedekind's werk in
één zomer zelfmoord?

Maar dat was in Duitschland zal
men mij tegenvoeren. In Holland zijn
wij verder, hier zijn geen Sonnen-
etich's en Knuppeldick's. Hert. ie nog
niet zoo heel lang geleden, dat een
criticus na de opvoering van Fruh-
lings Erwachen door een Duitsch ge
zelschap te Amsterdam in één van

doen denken

de kortzichtigheid

uctu uil luiixcuo ncmii 10 vwinuiuui, - -

Er was een overeenkomst, dat Grie- bet leven laat gaan. Was het om
kenland door Duitschland beloond enkele scene die aanstoot zou kun-
zou worden met Albanië en Doveca- "en Peven> Het zou mogelijk ziin, als
nesus_ de strekking van dit werk niet zoo

hoog en nobel was. Verbood men het
DE STRIJD TEGEN DE BOLS.TE- stuk om de felle, striemende geeseling
WIK1. Dc Bolsjewiki deden met van de hearen Knuppeldick, Sonnen-
versche krachten nieuwe aanvallen in stich en consorten, of was hert om
Koerland, doch werden door de ben durf van den schrijver, die door
Duitschers afgeslagen. z,Jn dramatische personen dingen

Op "t front in tialicië heerscht se- 'iet zeggen, die men vroeger op het
dert enkele dagen rust, ais gevolg tooneel inert zei7 Wij zouden er geen
van besprekingen over een wapen- antwoord op durven geven, maar
stilstand. vast staat voor ons, dat Fnihlings

Erwachen een werk van hoog bedoe-

VERGAAN. Het Duitsche schip len is van een werkelijk dichter en
„Gemot" is bij de Engelsche kust dat daarom alleen censuur reeds ver-
op een mijn geloopen en gezonken. 6 oordceld was.

leden der bemanning zijn omgeko- Fen kindertragedie noemt
men. I Frank Wedekind Frühlings Er-

j wachon. De tragedie van het niet
DE FINANCIiN VAN HONOA kinjl. -<*> wij hot

BUF - Uil Weenen word. ^'Sien d«e kinderen

Het schorsen van de inlossing van ,)iol g,oj1Gei begrepen. Wij hoordeh het
de coi,pons voor de binnenlandeche van verschillende zijden: „Zoo zijn-
waardepapieren an Hongarije ver-1 onze kinderen niet!" O, niet precies
wekte in Weenen een buitenge-gelijk, wij geven het onmiddellijk

hij zijn dochtertje een „oorv
zou geven, wanneer zij als Wend-
la met zulke gekke vragen tot hem
kwam. Aan dezen paedagoog zouden
de meesten onzer hun kinderen waar
schijnlijk liever niet toevertrousven,
maux zouden velen het juiste ant
woord weten te geven? En hoevelcn
zijn eir onder ons, die de vragen voor
komen, door ook in de moeilijkste
oogenblikken kind te zijn met het
kind?

Frank Wedekind is verleden jaar
op 54-jarigen leeftijd gestorven. Als
artist was hij wel een der opmerke
lijkste personen van dezen tijd. Een
„schaamrteloozc individualist",
roemde Top Naeff hem zeer karak
teristiek. Hij haatte elke sleur en
conventie en brak nog veel sterker
dan bijv. Shaw met alle tooneel-
wetten. Een onderwerp kon hem
nooit te gewaagd of te biear zijn.
De personen die hij schiep, waren
dikwijls Van d-eroonlsdlien aanleg.
Het zij dat hij mark'ezen gaf of

Feuilleton

Wacht even, tot ik terugkom,
eeide Violet. Zij bleef een paar mi
nuten weg on kwam terug met rub
ber tennisschoenen fan de voeten,
een donkere instede van een lichte
blouse en een cenvoudigen hoed, dien
tij bij ruw weer aan boord van een
schip had gedragen,

Toon gingen zij rustig het huis uit
door de voordeur, liepen dwars door
den tuin en bereikten zoo de deur
in den muur. Violet ontsloot haar met
een kleinen sleutel en zoo stonden
ln de fabriek zelve.

Het geweldige oppervlak van stille
gebouwen, de hooge schoorsteenen,
het middenplein, bijna zoo groot als
het exercitieveld bij een kazerne, al
les baadde in liet maanlicht. Zoo be
schouwd had het geheel iets vreemd
soortig romantisch en schoons.

Niets bewoog zich. De rails van het
floor iedere efdeeling van de werken
toppende smalspoor schitterden als
'zilveren linten. Van de rivier kwam

een briesje, koel en verfrisschend.

Het meisje stond een oogenblik stil
en keek om zich heen. Zij moest zon
der het te weten, iets van wat zij
voelde aan den man hij haar zijde,
hebben medegedeeld.

Ja, zei hij plechtig, zooals een
vader tot zijne dochter spreekt, ja
het is eene groote verantwoordelijk
heid en een zwaar gewicht voor één
paar schouders en dan zoo jong!

Violet zuchtte. Zij hegon van den in
zijne betrekking herstelden opzichter
te hóuden. Zijn gemoedelijke manier
van spreken en niet minder zijn ernst
en oprechtheid bevielen het meisje.

U hebt gelijk, antwoordde zij met
zachte slem, besef het als ik hier
rondkijk.

Bijna drieduizend menschelijke
wezens hangen voor hun dagelijksch
brood van u af, juffrouw. Maar al dat
gepraat brengt ons niet verder. De
zen kant uit, als 't u belieft

Hij liep met een lichten gang, niet
tegenstaande zijn vijftig jaren, en
Violet volgde. Eerst liepen zij dwars
over een hoek van het groote plein
en kwamen toen in een waar doolhof
van straatjes gevormd door de reus
achtige gebouwen aan alle zijden.
Het leek op een wandeling in eenc
doodenstad, dacht Violet.

Zij kwamen aan een reusachtig
gebouy, dat hen toen zjj dichtbij
kwamen, geheel In zijn schaduw

verborg. Winterbotham zocht een sleu
tel uit en opende een kleine deur. Len
golf heete lucht sloeg hun in het ge
laat.

Dit is het ketelhuis, juffrouw,
fluisterde de opzichter. De vuren
zijn allen in gereedheid voor de eer
ste ploeg die om vier uur 's ochtends
komt. Maar ik zal u iets laten zien.

De hand van Winterbotham vast
houdende, daalde Violet af in Jen
kelder van wanne duisternis. Toen
hoorde zij het omdraaiep van een
knopje en er was licht.

Zij stond bij den eersten van een
reusachtige rij ketels. Het leek op den
ingang van een tunnel, door stalen
deuren afgesloten.

Winterbotham ontstak zijn electri-
sche toorts en richtte haar op een in
koper gevatte wijzerplaat, waarop een
naald trilde.

Zie hier, juffrouw, zeide hij
schor fluisterend. Zoo is het al vele
nuchten geweest. Er gaat een groote
hoeveelheid stoom naar het atelier.

Er was een zacht gesis. Het leek
het meisje, als was zij binnengetre
den in liet heiligdom van geheime
krachten, het vreeselijke hol van den
god stoom, die de moderne wereld
veranderd heeft.

Zij gingen weder naar buiten
in de koele nachtlucht.

Alles van u, zei Winterbotham.

Toen liepen zii gedurende bijna vijf

minuten door schaduwen en maan-
üclil, tot Winterbotham het meisje
aan den arm raakte en recht vooruit

Daar is liet. zei hij.

Zij zag voor zich een hoog, smal
gebouw van zwarten steen. Er was
iets geheimzinnigs in die muren zon
der vensters. Het was geweldig maar
geheimzinnig men kon zich voor
stellen dat daarbinnen zonderlinge
dingen gebeurden.

Winterbotham liep zoo snel dat
Violet hem slechts met moeite kon
volgen. Zij kwamen dicht bij het ge
bouw, keerden naar rechts en ston
den voor een hooge zwarte massa.
Rechts was de ringmuur om de fa
brieken zoo hoog als .een gevange
nismuur. Links cn op slechts een
paar meter afstand was de zijmuur
van het atelier. Men hoorde het drui
pen van water.

Kunnen wij liet doen, juffrouw?
fluisterde Winterbotham.

Violet duwde hem in den rug. Ik
kan alles wat jij kunt, zeide zij en zij
hoorde hem tevreden tot zichzelf
mompelen.

Het was zeer koud toen zij het
smalle pad binnen gingen. De grond
was bedekt met gebroken steencn,
een paar ledige bussen, de rommel
van een vergeten hoekje. Af en toe
scheen hel licht om hun den weg te
wijzen, tot Winterbotham stilstond

aan den voet van een ijzeren ladder
die zich naar boven in de duisternis
verloor.

- Dit is ongeveer vier meter hoog,
juffrouw en dan zijn wij op dc eerste
erdieping. Daarna komen er ijzeren
treden, zigzag naar boven met eeue
handleuning. Die zal wel erg verroest
zijn. maar daarover moet u niet be
zorgd zijn.

Ga door, Winterbotham, zei vio
let en zij had het nauwelijks gezegd
of hij was al halverwege op dc lad
der. Zij volgde en vond hem, op oen
klein ijzeren portaaltje wachtende.
Toen greep zij de leuning links en
voelde den muur van het gebouw met
haar rechterhand. Het was gemakke
lijk genoeg, hoewel dc sensatie van
een i achtelijke klimpartij op een smal
laddertje velen mensehen teveel zou
geweest zijn. Maar zij gingen, zoo du
en dan rustende, door, tot de maan
hen boscheen en zij naar beneden
konden zien op de zwarte leegte waar
door zij gekomen waren. Meer dan
eens hoorden zij binnen het gebouw
een dof geluid. Tenslotte kwamen zij
in beter licht. Zij bevonden zicli nu
boven aan den buitenmuur en er van
haar hooge zitplaats overheen ziende,
zag Violet dc glinsterende rivier in
de verte, en de rood©, groene en gele
lichter, van dc schepgp in het midden
van den stroom. Zij kon zelfs het
dab van haar eigen huis zien, de kade

en den tuin die er uitzagen a!s de
vierkante vlakken van een schaak
bord. Toen, naar boven kijkende, zag
zij, dat zij zich binnen twee meter
liet dak zelf bevonden.

Wees voorzichtig, juffrouw,
maande Winterbotham. Er is een
groote ruimte bovenop maar er is
niets om u aan vast tc houden. U
moet nu voorzichtig zijn en wij mo
gen geen enkel geluid maken.

Zij volgde heao, waagde een gevaar
lijken stap en stond op den top, hoog
in het zilveren maanlicht. Het uit
zicht was schitterend een geweldi
ge uitgestrektheid van rivier en stad,
met de in aanbouw zijnde kathe
draal in silhouet tegen den hemel.
Een oogenblik dacht zij slechts aan de
schoonheid van het schouwspel, tot
zij Winterbotham gewaar werd die op
handen en knieën voortkroop naar
den glazen koepel, die in een blauw
achtig wit licht baadde.

Zij viel op haar knieën en volgde
hem en het jaaginstinct leefde in
haar op.

Eenige seconden later bevond zij
zich naast haar gids en keek nuar
beneden.

(Wordt vervol gd->