LaatOwKIeedingstukken
Stadsnieuws
Gamaenistyk laborato
rium reor pthoiojlsclie
nacteriologio.
c'fc gezondheidstoestand
ongunstiger dan in vorige
jaren.
Verhooging van 't mortali-
tsitscljfer en toeneming der
besmettelijke ziekten.
Verminderde weerstand door
onvoldoende voeding.
Vermindering der geboorten
De zuigelingensterfte eeni-
germate dalende.
Verschenen is het verslag over 1913
vtui het gemeentelijk laboratorium
voor pathologische bacteriologie te
Haarlem. Aan ilit belangrijke en met
zorg door eten heer L. \V. Havelaar
bewerkte verslag is het volgende ont
leend.
Gezondheidstoestand.
De gezondheidstoestand was in het
afgeloopen jaar heel wat ongunstig-.!
dan in de jaren te voren. De geval
len van besmettelijke ziekten zijn be
langrijk toegenomen en ook het mor-
taliteitscijfer wijst eene vrij sterke
verhooging aan. Dit laatste moet voor
een groot gedeelte worden toegesclirv-
ven aan de Spaansche Griep en nan
de complicaties, waartoe deze ziekte
aanleiding gaf.
Het is opmerkelijk, dat liet aantal
ziektegevallen van de drie hier meest
voorkomende besmettelijke ziekten,
Febris TypboiJea. Roodvonk en Diph
theria, a_le eene vermeerdering aan-
toonen, zoodal het niet te gewaagd
is, vooral daar eene vermeerdering
van gevallen van deze ziekten ook in
tal van andere gemeenten is waar te
nemen, aan een of meer gemeenschap
pelijke factoren te denken, die in
vloed op deze vermeerdering hebben
gehad. Een van deze factoren is on
getwijfeld de verminderde weerstand,
veroorzaakt door onvoldoende voeding
en door den druk van de tijdsom
standigheden.
Een andere factor is vermoed-:')
de mobilisatie, waardoor personen uit
verschillende gedeelten van het land
in betrekkelijk nauw verband met el
kander zijn gebracht en aanleiding
kunnen zijn geweest tot verbreiding
van smetstof. Wanneer men in aan
merking neeini dat bij de meeste be
smettelijke ziekten gezonde bacillen
dragers dikwijls oorzaak van besmet
ting zijn. dan is hel niet te verwon
deren, dat het te zamen zijn van e-.ii
groot aantal personen zooals door de
mobilisatie het geval was, niettegen
staande het scherpe toezicht dat uoor
den militairen geneeskundigen dienst
werd uitgeoefend, toch tot de ver
spreiding van Virus kan aanlriif. ng
gegeven hebben.
in 1909 werden alhier aangegeven
lSd gevallen van besmettelijke zie k-
ten; in 1910: 89, in 1911. 137; in 1912:
laö; in 1313: *uo; in 1914: 139; m 1915;
6-:. in 191b: 67, in J917: 91 on in" lui»;
•241).
Dc mortaliteit.
De mortaliteit is toegenomen. ha-
kelt men de leeftijden van 5Ju— ja
ren u«, omdat deze in Hoofdzaak te
lijuen helmen gehad van de Spaan
se ac griep en haar gevolgen, ilan
vinut men in 'i afgeloopen jaar wat
Haarlem aangaat hoogcic cijfers dan
in de negen ooi afgaande jaren.
I-er 1UU1 inwoners was de sterfte
in 1909: 13.14; in 1910: 12.40; in 1911:
13.98; in 1912: 13.11, in 1913: 13.17; in
1914: 13.04, in 1915: 13.55; in 1916:
14.34; in 1917: 16 21 ca in 1918: 19.66.
Zooals hieruit blijkt is na 1915 dc
mortaliteit van jaar op jaar gestegen.
Wat de sterfte van de zoogenaam.k-
kinderziekten als mazelen en kink
hoest betreft, zco is voor de eerstge
noemde ziekte dit cijfer beneden liet
g-i-rniddelde van ilr laatste tien jaren.
Daarentegen is het sterftecijfer van
kinkhoest bijna tweemaal zoo hoog
als het gemiddelde. Aangegeven sterf,
gevallen aan mazelen en kinkhoest:
1918 11 mazelen, 11 kinkhoest. Ge
middelde sterfte in de laatste Uen
jaren 12.C mazelen, 5.9 kinkhoest.
Een grapiiiek wordt gegeven van de
gel-oor ten, sterfien en huwelijken ie
Haarlem sinds 1899.
Aan de toeiiciiüiig daarop is ont
leend dat de geboorten, vooral sedert
1902 vrij regc.rnatig en belangrijk
verminderd zijn. beden 19Ï2 is een
kleine stijging waar te nemen, vooral
in 1914. Wanneer men de geboortelijn
met die van de sterfte vergelijkt, dan
blijkt dat er Óen overschot blijft be
staan, aj hebben de geboorte- en
slerftelijnen een nelgink elkander ie
naderen.
De lijn van de sterfte toont, wel is
Waar met schommelingen, toch in hel
algemeen eene kleine daling aan tot
aan het jaar voor den oorlog, van
daar af begint eene stijging met een
belangrijke verhooging in 1918,
Hot valt op, dat voor den oorlog
de sterfteJijri zeer onregelmatig ver
loopt en bijna van jaar tot jaar van
Tichüng verandert, terwijl na 1913 een
meer of minder sterke maar regel
matige stijging bleef aanhouden.
Er is geen bepaald verband te vin
den tusschen de hier en daar optre
dende verhoogingen en het geboorte
cijfer in het daaropvolgende jaar. Al
leen de vermeerdering van huwelijken
m 1913 wordt in 1914 gevolgd door
een iiooger geboortecijfer-.
De zuigelingensterfte is borekend
pei 100 levend geborenen en zoo rneu
het jaar 1911, dat zooals peeda gezegd,
door den zeer warmen zomer een
gioote zuigelingensterfte aanwees,
Duiten beschouwing laat, is u-
sedert 1908 eenigermute dalende. Hier
bij moei echtei m het oog worden
gehouden, dat vermindering van ge
boorte gewoonlijk gepaard gaat met
een vermindering van zuigelingen
sterfte, ook zoo men deze laatste be
rekent in verhouding tot. de levend
gebcrenen.
Schlossmann wijst er op, dat daling
v :n het geboortecijfer op zich zeil
geen ongunstijr teeken is, zoo daar-
medc- gepaard gaat eene daling van
zuigelingensterfte. Een hoog geboor
tecijfer zul van weinig nut voor den
bovolkingstoestatid zijn, zoo velen dor
geborenen niet boven het eerste le
vensjaar komen. Te Haarlem is in de
laatste negentien jaren, vooral na
1908, met uitzondering van het jaar
1911, de daling in geboorte gepaaid
gegaan met eene, zij liet ook lang niet
zoo uitgesproken daling aan zuige
lingensterfte, Het sterftecijfer bene
den het jaar voor Haarlem is niet
ongunstig, vergeleken hij vele der an
dere gemeenten
Besmettel ij ke ziekten.
Aan roudvonk werden aangegeven
120 gevalten tegen 35 in 1917 en 27
in 191G. Per 1000 inwoners kwamen
te Haarlem 15.99 gevallen voor. De
mees ie gevallen kwamen voor in den
leeftijd van 5—9 jaar. liet aantal
sterfgevallen er aan was 3.
Aan diphtheric werden aangegeven
75 gevallen tegen 38 in 1917 en 30 in
1910. Per lOOO inwoners kwamen te
Haarlem voor 9.99 gevallen. Het aan
tal sterfgevallen is 7. Evenals bij de
roodvonk kwamen de meeste gevalfen
voor m de leeftijden van 59 jaar.
Aan typhus derden aangegeven 42
gevallen togen 16 in 1917 en 6 in 1916.
Per 1000 inwoners kwamen te Haar
lem voor 5.6 gevallen.
liet was niet mogelijk met zeker
heid de bronnen van besmetting op
te sporen. Zooals reeds herhaalde
malen in vroegere jaren is gebleken,
is althans hier dc melk dikwijl do
oorzaak.
Voor den oorlog kon in de meeste
gevallen worden migegaan van waai
de gebruikte moik .uuontsiig was on
door ïiasporingeii bij de slijters, mdk-
njders oi melkboeren m vele gevauen
de oorzaak der besmetting worden
gevonden en maatregelen worden ge
nomen om verdere verspreiding le
gen te gaan. In de laatste jaren ech
ter doordat de melk van centrale in
richtingen ward verzameld en van
daar aan de slijters werd geleverd, is
liet onmogelijk na te gaart van waar
uè gebruikte melk alkomstig is en
of en zoo ja. welke tusschenscbakels
oorzaak van besmetting konden zijn
geweest
Een paar maai word wel met groo-
te waarschijnlijkheid een bron van
besmetting gevonden, maar zekerheid
daaromtrent kon r.iet worden verkre
gen. Zuo zijn enkele gevallen moge
lijkerwijze toe te schrijven aan een
knecht van oen melkinrichting, dn
leeds eonige aogen ongesteld was en
bij onderzoek bitek Febris Typboiueo
ie koboen. Te nitef was er grouu
tot Uil vermoeden, om nat de ziekte
gevallen voorkwamen juist ui die gc
zinnen, waar door iieiu de melk ge-
macht was.
Andere gevallen kunnen mogelijker
wijze worden toegeschreven aan hei
gebruik van melk uit een perceel in
een der omliggende gemeenten waar
een der huisgenootcn gtruimen taju
bacildrager was geweesi. B.j de laat
ste onderzoekingen van de iacees en
urine van deze personen wei-don wel
is waar geen typbusbacilien incer ge
vonden, maar dit is nog geen bewijs
dut de typliusbacillen voor goed uil
het lichaam verdwenen waren.
Malari a.
Aangaande de malaria wordt mede-
god'eckl: Zoo ver kon worden nage
gaan kwam malaria in liet afgeloopen
jaar te Haarlem vrij veelvuldig voor.
Reeds meermalen is in overweging
genomen maatregelen te nemen ten
niide deze ziekte hier te bestrijden.
Men stuit daarbij echter op groote
moeilijkheden, vooral wat betreft hei
vermengen van Uroeuplaatsen uei
muggen. Niet alleen dat liet bijna on
doenujk is in de gemeente at.e poe
len en plassen te dempen of met pe
troleum te overgieten, maar boven
dien komen in den omtrek der siaa
tal van slooten voor met siilsiaana
water, maar deze slooten belmoren
lot andere gemeen tem, zoodat van df
zijde van Haarlem geen ma a trog eten
ic nemen zijn.
Juist b.v. in tb zoogenaamde Am-
slcidamsclie buuu op de grens van
Haarlem en Haarlcmmerlicde komen
meermalen gevallen van malaria voor
en de daai aanwezige klooien zijn
voor een groot gedeelte gelegen m
laatstgenoemde gemeente.
Spaansche griep.
Het verslag doet verder breedvoe
rige medeüeelingen aangaande de
Spaansche griep. Gelijk bekend zond
de hoer Have.aar aienaangaande in
dertijd aan B. en \V. een rapport,
waaru.t wij toenmaals mededeenn-
gen deden. Wij stippen nog San uit
liet verslag, dat ongeveer half Juli
de eerste- gevallen werden waargeno
men en dat rnel vrij groote zekerheid
kan worden aangenomen, dat de be
smetting door militairen is overge-
hracht.
De eerste gevallen toch werden
waargenomen in de Cavaieriekazerne,
waar militairen waren, die uit het
kaïnp van Millingcn kwamen en daar
deoJ genomen hadden aan de bewa
king van het observatiedepot, waarin
zich personen bevonden, die in lnv
buitenland werkzaam waren geweest,
waar teen die 'SpMansche griep
heerschte.
De ziekte was over het. al gein een
in den zomer goedaardig im tegenstel
ling mot in hel. najaar, toen het
sterftecijfer 'buitengewoon loenatn en
in tal van gevallen de ziekte reeds
in enkele dagen een doodelijkeu af
loop had.
Volgens den zoogenaamden kleinen
staat van liet bureau van statistiek
zijn aan influenza, pneumonie en
bronchitis te Haarlem gestorven in
de maanden October, November en
December van de jaren: 1909 17 1910
13. 1911 18, 1912 22, 1913 15, 1914
18, 1915 22, 1916 28, 1917 14. 1918 267
personen.
Arr. Reshthank
Cokes.
Nadat de fleuren eersi geruimen lijd
gesloten waren geweest, werd in 't open
baar behandeld de zaak van den acht
tienjarigen los werkman J. M. van L.,
alhier, die op 18 April van dit jaar van
het stationsterrein te Haariem cokes
had weggenomen, toebehoorende aan
de gemeente Haarlem.
Je hebt de cokes uit een waggon
weggenomen? vroeg de president.
'i is aiewaar, meneer, antwoordde
beklaagde, heb ze van den grond op
geraapt. 'k Wist uic'., dat ik op verbojc
terrein was.
Een voorwaaidelijke gevangcnisstral
van i maand met een proeftijd van 2
jaar, eischic bet O. M.
As ik nou in die twee jaar 's rij
zonder licht, krijg ik dan ook die
maand nog? vroeg dc jongen.
Ja, steek jc lantaarn maar altijd
op, waarschuwde de president.
Brandhout.
Daarna moesten terechtstaan A.
visscher, te Zandvoort, en H. v. 'D. De
laatste was niet verschenen.
Op 18 Februari van dit jaar eigenden
zjj zich cenige eikeboomen toe, liggen
de op een terrein van mevrouw I.. v.
d. V., te Zandvoort. Toen beklaagden
bezig waren dc boomen te vervoeren,
werden zij aangehouden.
P. bekende. Zijn moeder was '?.ick
en hij had geen brandstof meer, deel
de hij de Rechtbank mede.
Eisch voor elk f 10 boete of 10 da
gen hechtenis.
Hot mes.
"15 Februari van dit jaar bevond L.
A. zich in 't café van T., te Heemste
de. Iemand die wist, dat hij nog al ver
stand van paarden en rijtuigen had,
vroeg hem, even mee te gaan naar den
stal 0111 zijn oordeel te geven over een
rijtuig, dat die persoon koopen wilde.
Toen A. weer in 't café terugkwam,
werd hij plotseling van achteren aange
vallen cn niet een mes vlak onder 't lin
keroog gestoken. Verder herinnerde
A. zich van 't geheele geval niets meer,
hetwelk, volgens verklaring van een
Hccmsieedschen politieman, te wijten
is aan de omstandigheid, dat get. nog
al ..onder den invloed" was. De getui
ge zelf beweerde, dat hij maar één bor
reltje gedronken had.
Verdacht van deze mishandeling weid
de Haarlemsche koopman G. V., die
echter bij 't voo-.l -i>ig onderzoek door
de Heemsteedsche politic, ten stelligste
ontkende 21 aan de mishandeling te
hebben schuldig gemaakt.
Ter terechtzitting was V., als be
klaagde gedagvaard, niet verschenen.
Wegens afwezigheid van een der voor
naamste getuigen, werd deze zaak ver
der aangehouden.
Bran (l h u u t. Op 5 M- uvi
1919 vond de Bloemendaalsche agent
Van polif.j S. een zekeren A. K. be
-ig op een bouwterrein aan dc Zand
vjortschelaaii, toebehoorend aan den
{hoer W. te Rottendam, met het afza
gen van cikeboomjes. Tien stuks had
hij reeds afgezaagd en hij was met
hel elfde bozig
Bij verstek eisebte bet O. M. Don
derdagmiddag f 15 boele or 10 d- hech
tenis wegens d"- feit.
In den nacht van 26 op 27 Febr.
namen P. J motaalsüjper te Zand
'.verin on I". V. Idie niet verschenen
was) onder Bloemen daal oen partij
eikenout weg ten nftdede vat. de N-V.
Leyduin.
Êisch: I week gevangeuisstr:if le
gen elk.
Zeep. Daarna stonden terecht
de loes-o werk.ieder H. H. J. di. U-
en P. H., allen los werkman-te San -
poort eu P. v. B., slagersknecht te
Santpoort, wegens diefstal van vier
risten zeep, vut hel magazijn van het
ProvincialI Ziekenhuis nabij Sant
poort.
Btskl. bekenden op 3 Maart iu den
vooravond het feit gepleegd te liob
ben. J. H. H. en p. H. verkochten de
zeep nog dienzelfden avond nan den
Koopman H. J. K. t© Santpoort, voor
'0.
Eisch 2 maanden gevangenisstraf
•oor elk.
De koopman H. J. K., die de zeep
gekocht had, niettegenstaande do jou"
gens hem dodelijk hadden verteld, dat
het „ges uien waaiwas. hooide we
gens heling een voorwaardelijk© ge
vangenissii; f van 3 maanden met een
proeftijd van 2 jaar tegen «Mi
o'schen.
De offteier -wees er in zijst requisi
toir op, dat bckl. zich nog nooit aan
een strafbaar feit had schuldig g<-
•naakt en bovendien de schade vergoed
had.
Nog meer brandhout. A
B., 20 iaat', -teker bij de Nederi. Ma
vine te Pen Helder, zaagde cp 14
Febr. v.-.a dit jaar een populier bij
den grond af, stafmde op een terrein
.van den heer D. C. v. Kr. f> Velset-
Hij werd op heeterdnad betrapt
door dc«i onbezoldigd rijksveldwach
ter S.
Ter terechtzitting bekende hij, be-
•feit gepleegd te hebben. Do waarde
van den boom was ongeveer f S -
De officier eischte f 10 boete of 10
tiajjen hechtenis tegen dezen beklaag
de.
P. B winkelier te Heemskerk, dief
stal, ge.dboete van f 10, subs 10 da
gen hechtenis
G. B. v. d. W-, arbeider t© Bever
wijk, diefstal, 10 dagen gevangenis
straf.
A. J., workman, zwervende verzet
vervallen verklaard.
,T. W. li., magazijnbediende, te Am
sterdam, de I's tal, 3 maanden gevan
genieste'!?.
D. H. I\, en G. J. N-, beidej-, koop
man te Amsterdam, diefstal, ieder 3
maanden govengénisètraf.
P. O., C. D., en P. C. B., allen
wenklteden tc Wijk aan Zee en Duin,
diefstal, ieder geldboete van f 3, subs
J0 dagen hechtenis.
M. G. tuinder te Heemskerk, dief-
ptal, geldboete van f 10 subs. 10 da
gen hechtenis
J. H., knecht, te Zaandam, miflhan"
deling en eenvoudig© beleediging van
ten ambtenaar, 2 weken gevangenis
straf.
P. J. S-. opperman t© Beverwijk, H
P. P., me'selaar, t© Beverwijk, dief
stal ieder voorw. gevangenisstra." van
1 week nvt oen proeftijd van 1 jaar-
M. P. liutevr. J. v. E-. zonder be
roep te IJtnuiden; F. v. R. boekhou
©or to iJmuldeii; J. v. R., winkelier
ster te IJm.uiden; onttrekking van
goederen 11 beslag, ieder voorw. ge
vangenisstraf van 3 maanden met een
uroefl'jd van 3 jaar.
Q S-, kantoorbediende Ie I-Jniuiden.
S. Z. vischknedit te iJmuhten, dief
- .,tl. ieder geldboete vau f J0. sub» lh
dagen hechtenis.
W. V., bankwerker te LJmu den,
diefstal voc gevangenisstraf van 3.
jmaandon niet een proeftijd van
jaar.
De Zendinnsten-oonstelling.
Indien het drukke bezoek op de sa
menkomst, die Donderdagavond in -de
bovenzaal van de Vereeniging plaats
had tot herdenking van het G0-jarig
bestaan van de U-trechische zemfaigs-
vereeniging een maatstaf mag zijn
voor de belangstelling, die in Haarlem
voor den arbe.cl. der zending wordt ge
vonden, dan is d c he! ngstelling ze
ker buitengewoon groot!
Toen wij even over achten de zoal
binnenkwamen was die geheel gevuld
met aandachtig luisterenden. Alle
zitplaateen waren bezet. Velen ston
den tot zelfs in 't portaal toe, of wa
ren gezeten op de trapjes, die naar 't
podium leidden. Op 't podium, behal
ve de sprekers, vier zendelangen-leer
aren, de zendingsvrienden d-s. Van
Paassen van Haarlem en ds. Blauw
uit Scli-aten. die zich zoo be veren
om de liefde voor de zending in
Haarlem aan te wakkeren en die met
een glunderen blik zooveel belang-
ete'iing aanzagen.
Juist was de zendtHng-Ieeraar W.
L. Jens, een sympathieke grijsaana
aan het woord, die verhaalde van den
arbeid op Nïeuw-Gu.nea en wdbm op
wekte om dien aTbe.d te steunen. Uit
zijn medcdeelingen en uit die van don
tweeden spreker, den zendeling-loeraar
J. van Balen bleek, dat die arbeid
eerst jaren als met onvruchtbaarheid
scheen geslagen, dat van de zending
geen vruchten werden genoten, maar
dat daaj-na een omkeering kwam, do
dag des oogstee. Toen viel te consta-
teoren dat de zenctingsposten. die van
de zendelingen een mooi zamen arbeid
hadden geëischb, inderdaad zendinge-
ha ara en waren geweest- -
Over de zending op Halmahei ra
sprak de zendeling-Ieeraar J. L. D.
van der Roes:, een vurig spreker, tfte
een bezielend woord deed hooren en
de moe i kheden schetste waarmede de
zending heeft te kampen, maar ook
gewaagde van ondervonden zegen op
den zendiinsrsarbeid en van de cul
tuur. d;e de zend'ng onder de in-
lan-dsche bevolking brengt. De zen
del in?-1 eer-aar H. r,'>s?chuit, die
even-eens op Halmaheira heeft ge
arbeid, sprak een ernstig woord van
opwekking om de zending met gebeu
en met gaven te steunen.
Ter afwisseling brachten de hoeren
D. Verel en S. Gonggrijp eeni-ge num
mers op de viool ten gehuore, daarbij
op de piano begeleid door den heer
G. G. Vermey. Voorts zong mevrouw
M. F.. LandDe Vries met schoone
stem eenigie liederen, daarbij op de
piano begeleid door een dame wier
naam 't programma niet vermeldde.
Ds. Vani Paassen sprak het slobwoora
en eindigde daarna met dankgebed.
Naar wij nader vernemen was de
toeloop van belangstellenden zoo groot
dat velen huiswaarts moesten koeren.
Daarom heeft hedenavond een tweede'
dergelijke samenkomst plaats.
Na afloop der vergadering nam on
wij nog eens een kijkje op dc tentoon
stelling, die ook diruk bezocht was.
Met belanvstell-ng werd geluisterd
naar de toelichting die op 't tentoon
gestelde werd gegeven. Een uitgebrei
de collectie zen'dlingsIiteratuux trok
zeer de aandacht en vond gretig hoo
pers, dank zij de moeite, die freule
Van Lyndon deed om die 6e verkoo-
pen.
Tenioonete'ling van
gsbrulksvaorwerpen.
Donderdagavond waren weder eeni-
go belangstellenden hun aan tail
was niet zoo groot als anders ver
zameld in de rotonde van het Museum
voor Kunstnijverheid om te luisteren
naar een rede van Dr. J. D. Bierens
de Haan over „De geestelijkheid van
het schoone voorwerp".
Spr. beigon met er op te wijzen,
dat ieder tegenwoordig moet mede
werken aanwat spreker noemde: ,,don
grooten opbouw Alie geestelijke
krachten moeten daartoe samenwer
ken. Er is een opgewekt leven on
streven merkbaar in de kunst en in
de wijsbegeerte. De positivistische
geest van de 19e eeuw heeft uitge
diend.- De 19e eeuwsche moraal is
geweest: altruïsme, maar groote be
glnselcn heeft zij niet nagestreefd. Do
kunst van die eeuw was impressio
nistisch; men liet zich ..s'a^n" door
den indruk van het oogenl k, zonder
zich te verdiepen in de gronden van
de werkelijkheid.
Een eeuwig beginsel kende
men niel, wel een groote macht:
de techniek. In de toekomst zullen
do geeste-lijke w o or den
weer ais macht werkzaam zijn.
Ooit de kunst zal meewerken aan
den grooten opbouw, zoowei de vrije
als de toegepaste kunst, die beide
niet alleen zul!en behagen, maar go-
tuigen. De kunst zal iets te zeggen
hebben
Komende tot liet schoone voorwerp
ztdde spr. dat dit geestelijke waarde,
dat het ..geestelijkheid" heeft.
In de eerste plaats is daar de
schoon e vorm dan de zielvolle uit
drukking en eindelijk de idealiteit.
De vormschoonheid -waartoe ook
geiluid en kleur behooren treft hot
eerste. Zij bestaat in de organische
eenheid van het voorwerp, den orga-
nischen samenhang van zijn deelcn.
Met eenigó voorbeelden ontleend aan
de natuur en de Grieksche kunst
maakte spr. zijn bedoeling verdei
duidelijk.
In die vormschoonheid beseffen
wij den geest, die de slof beheerschf.
Die organische eenheid wordt vaak
verbroken. (Toen spr. zoover gekomen
was, werd ook de eenheid van zijn
rede verbroken: door een defect in de
oldctrischo geleiding gingen plotse
ling alle lichten uit. Bij kaarslicht
zette spr. zijn rede voort. Later ging
het electrische licht weer aan).
Spr. vervolgde:
In de tweede'plaats is daar dc ziel
volle uitdrukking; het zietagehalte dat
zich door het voorwerp uit. De kun
stenaar legt zijn ziel. dc stemming
waarin hij verkeert, in het door hem
vervaardigde kunstvoorwerp. En de
zelfde stemming werdt weer gewekt
bij den gevoelïgen aanschouwer van
het kunstproduct: er kan vroolijk
heid, ondeugendheid en spotzucht
verlangen, rust en voornaamheid uit
cd- schoon kunstvoorwerp spieken.
Hot derde element van t e geeste
lijkheid van het schoone voorwerp :s
do idealiteit, de wérkelijke geestelijk
heid.
F-r is iets gciheünzinnigs in het
schoone; hot schoone laat on9 niet
los, het zegt iols dat de ziel niet ver
staat, het .spreekt van hot eeuwige
rn ons, het heeft een diepen onder
grond en zin waardoor hel den aan
schouwer fascineert.
Het meest 13 de mensch altijd ge
fascineerd door het feit dat de dood
zoo geheimzinnig is, omdat het leven
er heem leidt en het levem zoo ge
hedmzinnig omdat de dood er achter
staat. Dit geheimzinnige, het univer-
soele leven, dat leven em dood omvat,
spreekt tot ons uit waarlijk-gróót©
kunstwerken.
Spr, maakte dit duidelijk aa:n de
hand van een beschrijving van een
Bchi.dorij liih 't Rijksmuseum.
Dit grootere kunnen wij ook in den
s t ij 1 van het gebruiksvoorwerp 1e-
rugvinden. btijl is die beheerscliing
der slof, waarbij de gedachte de stof
in de richting van 't ideaal drijft.
Om te maken dat hel kunstvoor
worp geestelijke waarde heeft, moet
de kunstenaar hebben een „beschou
welijk" temperament en verstand
houding mei de menigte.
De kunstenaar van dc 19e eeuw be
riep zich op zijn impuisivitout, de
nieuwe kunstenaar zal vérder gaan
en in het schoone voorwerp den
geest tot uitdrukking brengen
Verstandhouding met de menigte is
noodig want het kunstvoorwerp leeft
niet 111 geïsoleerdheid. In de menigte
moet ontwaken do liefde voor het
voorwerp, dat ge art uitdrukt.
Zóó heeft de kunst der toekomst
een grootsche taak .te vervullen.
Nadut spr. zijn inleiding geëindigd
had, werd een korte pauze gehouden.
Daarna wa« er gelegenheid tot het
stellen van vragen, waarvan docr
oen viertal aanwezigen gebruik
werd gemaakt.
De spreker beantwoordde de vra
gen.
GEVONDEN VOORWERPEN.
Terug tc bekomen bij J. Lasschuit,
Korte Lakenstraat 18, passer; G. J.
Tcrpoorten. Gortesteeg 7, touwJ. v.
Liemt, Oude Gracht 75 rd, kinderman-
leitje N. Westendorp, Groote Houtstr.
114, muts; P. J. Klabou, Teylerstraat
10, huid van een konijnP. Rienstia,
Ruysdaclstraat 17 rd, lavementspuit; F.
v. Buchum, Spekstraat 5, dameshorlo
ge W. Weener, Kleine Houtweg 27,
potloodhouderII. Kraakman, Wester
gracht 43, kinderportemonnaie met in
houd.
Ruferlek yoor Vrapa
VRAAG: Ik ben 70 jaar geweest,
waar moet ik mij vervoegen voor
evenbueelc ouderdomsrente? ANT
WOORD: In de hal van 't Postkan
toor hangt een lijst van tusschenper
son en<l;ie zich belasten met het ge
ven van inlichtingen betreffende
0 u<l'©rd' omsren te.
VRAAG betreffende eon nummer
van de Staatsloterij, dat uitgeloot
kan zijin, of zou kunnen hebben be
hoord tot de 1000 Uitgetrokken num
mers. ANTWOORD: Wend u tot een
collecteur dei- Staatsloterij' hier ter
6tede.
PLUIMVEE EN KONIJNEN.
Men deelt ons mede, dat er hier ter
stede een Pluimvee- cn Konijnenveree-
niging bestaat, genaamd „Nut en
Sport.", secretaris is de heer C. J. W.
Ides, Sacnredamstraat 51.
Bimsnlanü
D« ondervoeding van
schoclkin tieren.
De schoolarts def gemeente Almelo
deelt in zün verslag over 1918 liet
volgende mode:
„Over het algemeen was in den
loop van het jaar 1918 den schoo-kin-
deren meer en meer de minder goede
voeding aan te zien. zich uitende in
bloedarmoede en algemeen e verzwak
king van het lichaam terwijl verschei
dene der onderwijzers(essen) me me
dedeelden, dat ook de vlueheid van
geest bij het onderwijs merkbaar ver
minderd was. Dit zou overeenkomen
met do waarneming van een bc-er,
woonachtig in de buurt der stad, die
me mededeelde, dat hij hefc laatste
inar, een school passé erende met ren
jong paard voor den wagen, heel wei
nig Inst had van gekrijjsch en projec
tielen, in tegenstelling met het oude
gébruik wat hij toeschreef aan het
fe.t, dat hij de jeugd door Je slechte
voeding, de fut er uit was. Ik viees,
dat 's mans psychologische beschou
wing der schooljeugd juist was. Ech
ter maakte de toestand der jeugd nog
niet den indruk, tol ernstige bezorgd
heid aanleiding te moeten geven, of
blijvende gevolgen te zullen nalaten,
zoo:ils dan ook bevestigd is door liet
veel betere algemeen© uitzien der
kinderen reeds in hot voorjaar 1919.
Vooral na het weer in werking treden
dei' „Kindervoeding" was volgons
medodeeling van het ondcrwijzena
personeel, een verrassende verbetering
in hot uiterlijk van vele kinderen
waar te nemen."
Eon Boügisch ma«i'ïas4.
Naar aan het Hbld. wordt medege
deeld door oen zoo juist uit Antwerpen
teruggekeerd Nederland-er zijn thans
in Antwerpen door de geheele 'stad in
het. Vlaamsch gestolde proclamaties
aangeplakt, waarin ongeveer liet vol
gende wordt gezegd:
Belgen op, Belgen waakt! Men
moet zich schamen op bet oogenblik
Belg te zijn. De Raad van Veertien is
bezig ons af t-e schepen met een har» I-
vo] knikkers, als gold het. schooljon
gens, zoet 'e houden. Dit mag, dit kan
niet zijn. De Schelde moet van ons
worden. De Schelde leeg, de straten
leeg. Nooit, nooi mag dat wezen,
nooit, nooit zullen wij dezen toestand
dulden.
Bewoners der Scheidestad, dankt om
do welvaart uwer stad. Laten wij den
ministers Segers en Ort toonen, dat
wij niet zoo laks zijn als de Raad van
Veertien veronderstelt, die ons met
een kluitje in het riet stuurt. De Raad
van Veertien is op de hand der Hol
landera. Dezelfde Hollanders, die de.i
Engelftcho hebben belet Antwerpen
ij nig to verdedigen, door de Schelde
af te sluiten; dezelfde Hollanders, die
INGEZONDEN MEDEDEI-1.1 NT.EN
a 60 Cis. per regel.
geregeld Uitstoomen, of Verven, k#t
is het behoud van Stol, Kleur en
Coupe, waardoor U uw pakken veol
langer kunt dragen, en daardoor een
belangrijk bedrog op UW kleorenbud-
get uitspaart. Eerste verelachto is
natuurlijk, dat U uw kostbare klee-
ding toevertrouwt aan first elass
zaken, die uw goederen ook werkelijk
ohemisch reinigen, d. w. z. nettoye»
a sec, waardoor de goederen Kleur.
Coupe en Apprdt behouden.
Het adres daarvoor is bij
M.V. C. HOEING
Fa. SCHEUK
GbiI. Oude Gracht II. Tol. 382-813
Cronjéstraatll - Gevestigd /to. 1868
gekonkeld hebben mot dc Duits diers,
terwijl hun voik niet to eten had; de
zelfde Hollanders, dte rinkelen met
huu goud.
De proclamatie dr-ngt er ten slolto
op aan, dat de Belgische ministers
geen voet meer in Parijs zullen zetten.
Het recht en de toekomst zijn dan
aan de zijde der Belgen,
Het document, <jai zeer üe aandacht
trekt en druk door de bevolking wordt
gelezen, is onderteekend: Argus.
Zooals men ziet is de toon van dit
manifest gol.eei en al die van de
uitingen van het Coin;!© de rjoliti-
quo nationale".
HET DRAMA TF. HARDKGA-
RIJP. Omtrent den dubbelen moord
nan den Zomerweg te Hardegamijp,
kan nog liet volgende worden gemeld:
Venema en zijn vrouw waren bei
den voor de tweede maal getrouwd.
Hun huwelijk was met gelukkig. De
man woonde veelal bij zijn kinderen
in. Zoo nu en dan liezocht. «hij zijn
vrouw weer. Hij bte-f er ctei'or nooit
lang.
Nadat hij dezen morgen nog op hot
land had gewerkt, kwam hij thuis
koffiedrinken. Er moet toen zeker
weer onoenïgheïd zi'n ontstaan met
het gevolg, dat Venema met een mes
zijn vrouw een zoodanige wonde aan
den hals heeft toegebracht, dat zij aan
bloedverlies is gestorven.
Daarna heeft Venema zichzelf uiet
een scheermes een diepe halssnede
toegebracht, die ook zijn dood ten ge
volge had.
YV ERKVERSCHAFFi N G
Naar De Stand, verneemt bestaan ei
bij de Regeering, d.o 1 November het
werk van het Kon. Nat. Steunooinilé
zal overnemen, ernstige bezwaren om
op don duur de werkverschaffing u:
haar huldigen vorm te blijven steu
nen. Wol is de Regeering voornemens
't vcrleenen van ruime subsidie aan
werken van grooloren omvang en bl!j-
vendo bebeekon >s, waarvan de uitvoe
ring de werkgelegenheid zal verrui
men, in ernstige overweging te nemen.
EEN GOED VOORBEELu. Door
de dircclic der Philips' Fabrieken werd
dezer dagen zoo lezen wij in „Het
Volk" per circulaire bekend ge-
maaki aau het personeel, dat wegens
de ernstige tijdsomstandigheden, aan
alle kostwinners, gezinshoofden cn kost
gangers 4 weken extra loon zal wor
den uitgekeerd.
In de vergadering van het pensioen
fonds, die dienzelfden avond gehouden
werd, deelde dc voorzitter, de heer A.
Philips, mede, dat eveneens wegens do
groote duurte besloten was het pen
sioenfonds premie-vrij te maken. In
verband niet deze bepaling zal tevens
aan alle leden het bedrag worden terug
betaald dat door hen in den loop !cr
jaren als premie werd gestort.
Het kapitaal voor deze restitutie be-
noodigd, zal evenwel niet uit het fonds,
doch uit de kas der Naamloozc Y'en-
nootschap wc t genomen.
LÉVEND VERBRAND. Terwijl te
Culemborg de moeder iemand in den
winkel hielp, --r 3-jarig jon
getje met lucifers, streek er een aan.
waardoor de leertjes in vlam geraak
ten. De moeder br '.te het nog al
spoedig en doofde met behulp van den
winkelbezocker de vlammen. Het kind
was iutusschen zóó ernstig verbrand,
dat het aan dc gevolgen is overleden.
RTJB1N1. Dezer dagen beef; de
Oostenrijkschc telepaat h F.ugen de
Rubini in van zi'n Neder-
landsche vrouw zijn imprcssr.ro
H. Lanterstein, zich aan boord van de
■„Prins der Ncdr-tinnclca" n.iar Indiê
ingescheept.
EXTRA-ÜITKEERING AAN CRI
SIS-AMBTENAREN. Naar de Tel,
verneemt, hoeft de Ministeiraad be
sloten ook aan alle ambtenaren, -werk
zaam aan dc crisis-instellingen, de ex-
tra-maand salaris als duurtcbijslag toe
te kennen.
TEGEN REVOLUTIONNAIRE
WOELINGEN. Onlangs had de mi
nister van Bïnnenlandsche Zaken aan
de gemeentebesturen medegedeeld dat
gewenscht is dat om meer eenheid te
krijgen in dc leiding ter beteugeling
van cventueele revohuionnaitc woelin
gen, de burgerlijke en militaire autori
teiten meer voeling met elkander hiel
den.
Naar' aanleiding hiervan heeft, naar
de Tel. meldt, de waarnemend opper
bevelhebber voor Land- en Zeemacht
aan dc militaire autoriteiten, die zijn
aangewezen voor de uitoefening van het
militair gezag in de verschillende dee-
len des lands bij eventueel uitgebroken
onlusten instructies gegeven tot liet hou
den van bovenbedoeld overleg. Dc bur
gerwacht-commandanten moeten zich
daartoe met die militaire autoriteiten in
verbinding stellen.,
Kerk en School
HET ONTWERP-LACER ONDER
WIJSWET.
Naar „Het Volk" verneemt, heeft zich
een comité van actie tegen artikel 25
van het ontwerp-Lager Onderwijswet
gevormd, welk artikel het oude stel
sel, waarbij voor het lesgeven in de
hoogere klassen de onderwijzer ging
vóór zijn vrouwelijke collega, besten
digd
