Schaakruiiriek.
g
w (y wk
SffOrfpsatje
liurgonyke ëianti
lets over dsn Melkweg
TJ hebt gelijk freule Van Teuten-
touvg, ik zie daar werkelijk eenige
knapen* die zich in havelooss© plunje
op den weg vermaken.
Terwijl nu alle leden van liet de-
mes-comité „Helo" opstonden en naar
den weg keken dooi', raet allerlei
soorten glazen, gewapende oogen,
ging de presidente voort:
Geaclue damesl Wy zullen deze
vevgaueiing een wijle staken, om ons
voor meer practische doeleinden even
gezamenlijk naar buiten te begwven.
Vóórafgegaan door de presidente,
daalden alle leden van ,,Helo" oe
trappen af van de villa en schreden
niet statige passen over het kiezel pao
naar hot tuinhek. Onderwijl de pre
sidente in druk gesprek was met me
vrouw De Pruttelaore, over eon zeer
bijzonder hygiënisch probleem,
dc-rde het illuatrc gezelschap langza
merhand de op den weg spelende kin
deren, die er inderdaad eonigszins op
vallend uilzagen. Reeds op een af
stand kon men zien, dat een der kin
deren een veel te groote jas ann had
en het andere een hoed op, die liet
tot over de ooren zakte.
Abominabel 1 zuchtte de secreta
resse.
Doch nauwelijks was de dames-
schare het tuinhek gepasseerd, toen
de presidente plots staan bleef met
hevig ontsteld gelaat, en van schrik
uitpuilende oogen. Zij greep haar
aan een koord, hangende face-4-main,
zij wilde heter zien zij moest we
ten zij had nog een tlauwe hoop,
dal zij zich veigiav kon hebben
maar neen! zij vergiste zich niet...
toen zij zag nogmaals zog
hleok her, ual zij goed had gezien-
Die twee kinderen in zuise lüee
dij - die mei alle hygiëne spotte....
waren haar kinderen haar Willy
en 1 oh-ij el
i-Iet co.jjêrtje, dat Joli-tje aan had,
en waarvan hij de veel te lange mou
wen had omgeslagen liing aan alle
kanten vol groezelige flarden en ra-
feis en was door vuil en slof op ve-e
plaatsen met kleffcrigo vlakken door
trokken; de kraag was tot vèr over
den rand een veue massa. Wiïly had
haar tango, blonde lgullen in een
oud kaasbolielje weten te wringen,
oan daardoor beter op 'n jongen te
kunnen gelijken; de lioed, zonder voe-
iring, nieL den veitigeai, hier en daar
doorgescheurden rand, zakte haar
niettemin tot diep in de oogen. Verder
was zij getooid met een oud vest,
door één knoop dicht gemaakt en liad
zij tusselien haar landen een goor
zwari doorgerookt vies stompje pijp-
De kinderen gevoelden zich kiplekkei
en dansten van de pret om liet malie
geval.
Alle leden van hei dames-comité
,,Helo" stonden perplex. De presiden
te, die geruimen tijd sprakeloos was
geweest, herstelde zich weer eenigs-
zms en vroeg den kinderen hoe zij
zich zoo bespottelijk en onhygiënisch
konden toetakelen?
We spelen bedeiaartje, juichte
Joh-tje.
ja ma! bevestigde Willy, magge
we 'n centje assiebliefi? vroeg ze mei
leuk huilerig stemmetje aan de da
mes.
Schei uit, kinderen! gilde de pre
sidente, hoe komen jullie aan die
kleeding?
'Van meneer gek regel licht.
Joh-tje uoe, wijzend op 'u landlooper,
die zich behaaglijk onder eun paai
liooge dennen, iri de schaduw op het
naaldiapijt, had gevleid, waarop i
ook z n ouwe jas, vest en hoed, we
gens de warmee, gedeponeerd had,
toen de kinderen hem vroegen, trie
aan te mogen trekken.
Maar man, hijgde de presidente,
toen zij weer eetnigszins bij haar post
tieven kwam, hoe heb je dat kunnen
toestaan?
'I Geeft niks, lachte de zwerver,
't bmne locli geen nieuwe spulle, juf
fer! de kinders kunne der niks
niet an bedarve^.
De dames trokken zich mei een af
zichtelijker trek op bet gelaat eeuigs-
zins terug, want een scherpe brande
Wijn lucht scheen plots de plek des
zwervers te omzweven.
Schiet er nou geen kwartje over,
Juffec? vroeg de bedelaar, de liever'
tjes hebbe derlui eigens toch best
vermaaktik het der toch me goeie
goed voor over geha.d.
Terwijl de lntidlooper zijn ouwe
plunje weer aantrok, door de Uinde-
•en ietwat onwillig afgelegd, stopte
j!k der dames van hot comité den
man iets in de handen, zoo'n man
je Icon nooit weten.
Door dit intermezzo werd da ge
wichtige vergadering van het dames
/comité „,HeliO"„ wïeodaardlglijk m
ile war gestuurd.
En Willy cn Joh-tje moesten on
middellijk" in het bad, hetgeen dit
maal wel oenigszins gemotiveerd was.
Oplossingen, vragen enz., ie zsr.-
üp.q aan den Sciiaakredac:8ur
van Haarlem's üagblau, Groots
Houtstraat 93, Hajnem.
Problaem Wo. 41*).
A. H. M. Dieperink (Amsterdam).
■-A
13
m
/>'k\
;".Öl
k
i:
!s
_li
l
S|
3
I
A IS
il
Mat in twee zetten.
Stand der stukken -.
Wit i Kb7, Dh3, Tct5, Lc'2, Pg3, b3, g2.
Zwart: Kd5, Td3, Püó, dl, d6, eö.
6a prijs: Jubileum-wedstrijd v,d.
N. S. B. (1898).
De wereldkampioen Laskar.
Sedert 1308 bobben wij den wereld-
meester, dr. Emanuel I-asker, niet
meer in ons midden gezien. En in
zoo'n dozijn jaartjes zullen, bij velen
onzer, Lusker'sschua.daden wel eenigs
zins in het vergeetboek zija geraakt.
Natuurlijk weet iedere *chaUer, dal
Lasker da schaakspeler bij uitnemend
heid is. En zij, die, hoewel ter nau-
wernood de loop van de stukken
kennende, toch mei belangstelling
belangrijke gebeurtenissen op schaak
gebied volgen, zelfs die eerst-begin-
nenden, geraken in enthousiasme
wanneer se over Lasker iezen. En
wanneer die dienaren van Caissa
eens het voorrecht hebben genoten
den grooten schaakmeester te zien
spelen, wandelend langs de vele
schaakborden, zoifs al begrijpen ze
heel weinig van hetgeen zich op die
borden afspeelt, dan nóg zullen zij
jaren daarna met bewondering terug
denken aan den meester.
Wij kunnen ons zoo goed begrijpen,
dat z.lls die schaakvrienden in extase
geraken, wanneer zij komen in de
zaal waarin 25 schaakborden met
stukken zijn opgesteld en zien, dat de
meester in hun oogen de schaak
speler, die altijd winti! slechts
enkele oogenblikken hij een bord blijft
stilstaan om een zet te doen, om zich
dadelijk daarna in het spel te ver
diepen op het "volgende bord. En
hun bewondering neemt toe wanneer
ze aanschouwen boe ten langen leste
de een na den aDder de vlag moe;
strijken, d. w. z. den Koning neerlegt,
indien niet reeds het koudnuchtere
,,mat" den speler tot de werkelijkheid
heeft teruggeroepen. Is het derhalve
wonder, dat zij, die tegen den meester
spelen, met ongeduld al is het
tevens met angst en vreeze, en dit
ie eigenaardig nietwaar, want die 25
kunnen geacht worden ie behooren
tot de geroutineerde schaakspelers
htt oogenblik verbeiden waarop hi
schaakkoniug binnentreedt om den
strijd te beginnen.
Lasker werd 24 December 1868 te
Perlinchcn geboren. Na ontelbare over
winningen op schaakgebied, promo
veerde bij in 190 tot doctor in de
phitosophie, welke hij als zijn leveni
van ldeëu, welke aan het schaakspel!
zijn ouileend, De schaker Lasker ver
wierf den moealottüel op 20 jarigen
leeftijd. In bet zelfde jaar (1889) speelde
de jonge meester in een wedstrijd to
Amsterdam. De bekende meester Burn
won toen don eerateu prijs; Leaner
werd No. 2 doordat hij tegen v. Vliot
verloor, tenyovolge van lichtzinnig
spot. liet volgend jaar speelde hij met
succes maichcs togen Mieses, Bird en
Eughscü. In 189j vestigde Lasker zich
in Engeland, alwaar hij zijn 6chaak-
overwiiiuiugeu voortzette, hijv. ver
sloeg hij den Eugelschen meester
Blackburue, ln welke match Lasker
geen enkele partij verloor. Daarna
vertrok Lasker naar Amerika, alwaar
in 1894 dé match nietdenschaaiikoning
vilhelm bteinitz tot stand kwam, die
toen reeds meer dan 25 jaar wereld
kampioen wat. De uitslag is bijm
iecioren schaker bekend, Lasker woi
n.l. met 10, 5, 4 d.w.z. hij
won 10 partijen, verloor er 5 en maakte
vier partijen remise, ln hel beroemde
tournool te Hastings, waaraan bijna
alle groot mzestors van dien tijd mede-
speelden, behaalde Lasker met 16
punten den 8en, Steinitz den oen prijs,
wijl de geniale Ameruiaan Bilia
ry hot meeste aantal punlen had
(16'/-) en daarmede den eersten prijs
verwierf, i echigorin was No. 2, Dr.
Tarrasch No. 4 Reeds spoedig bewoes
Lasker, dat hij inderdaad deaterkste
was van de hoogsl.uiikomendtn in
dien wedstrijd. Lr had n.l. te St.
Petersburg (1895—18 6) een vierkamp
plaats lusschen Laskor, Pillsbury,
Steinitz en Tscbigonn, die als volgt
eindigde Lasker 111/*, bteiniiz 9 s,
Pillsbury 8 en Tschigorin 7.'l'otop dezen
dag is Lasker steeds aan de spiU geble
ven, de door hem behaalde prijzen zijn
legio. V e r m o e d e 1 ij k zal dit jaar
(in September) een match Lasker—
Capai'lauca in ons laud worden ge
speeld Gf hij wereldkampioen zal
blijvenNiemann durft dan uitslag
voorspellen. 1 i positie spel is Lnaker
ongetwijfeld de grootste meester, maar
op scuaakgebied is hem niots verbor
gen gebleven, hij combineertsuperieur,
zijn aanvangsspel is prachtig, het
middenspel gelijkt op dat van den, .King
of the noble game" (Morphy), terwijl
zijn kenui» van het eindspel zonder
weerga is. Merkwaardig, dat deze
kunstenaar o.a. gezegd heeft„Matig
schaden is oen aangename afwisseling
liet geeft u v-ie le sen, die slechts op
het schaakbord te leeren zijn".
Wij zijn er van overtuigd, dat de
sciiaakspelers het echte schaakgenot
zuilen smaken.op Lasker's simultaan
séances.
Oplossing ProMtsm No. 38.
1. b5Xc6, en passant, enz.
Goed opgelost door:
L. F. Otto en W. Otto, beiden te
Bloeinendaal; .lac. J. Bert, M.
Bij post, P. Fabriek, J. Hoogeveeu,
B. A. Snell«maw en J. A. Stals, allen
te Haarlem; J. v. Schie, te Heem
stede; H. W. v. Dort en Joh.
Teunenbroek. beiden te Scliote
J. Wielenga, te Z u i d-S c b a l k w ij k.
Oplossing Eindspelstudie Ho. 4.
1. h6—b7f, Kg8 g7;2. h7-h8Dtl.
Kg7Xh8; 3. Ke7-I7, Thl—Df; 4
Lh4-f6f, TflXföf5. Kf7Xf6 en wint.
Goed uitgewerkt door:
L. F. Otto en W. Otto, beiden te
Bloemen daal; Jac. J. Bert,
Bijpost, J. Hoogeveen, J. A. Schiering
en J. A. Stals, allen te Haarlem;
J. v. Schie, te Heemstede; H. W.
v. Dort, te Schoten.
Correspondentie.
In de eerste plaats hartelijk dank
voor de vele gelultweuschen, bij de
wisseling dos juars ontvangeB.
Voorts deed het one veel genoegen
te vernemen, dat ook de niet prtjs-
winners met zooveel genoegen terug
denken aan onzen wedstrijd. Wij
hopen zeer zeker te zijner tijd een
nieuwen wedstrijd uit te schrijven.
Schoten. H. W. v. O. Ind.rdaad
heeft U 2. Te5 a5 en niet h5 geschre-
laak beschouwt. Reeds jaren geleden ven. Er ontbraken echter te veel
(plm. liOO) schreef hij een werkje van varianten aan Uw oplossing van
philosophischestrekking, getiteld,,Der j doeld probleem Dauk voor Uw zeer
Karnpf", ln welk boekje Lasker uitgaat vriendelijk schrijven.
Crensrochlere.
Veel dingen in de wereld ondergaan
in den laa'sien tijd een totale veran
dering. Alleen één instituut onder
gaat, geen wijziging, namelijk dal
van grensrechter bij voetbalwedstrij
den en juist heit handhaven van dit
verouderde stelsel wekt groote onte
vredenheid en ontstemming bij de
duizenden menschen, die Zondags
middags gewoon zijn, een paar uur op
het voetbaliterrcin door te brethren.
Men begrijpe one goed: we wenscnen
niet, dat de mannen-mel-het-vlaggetje
van het veld verdwijnen. Integendeel,
ze zijn onmisbaar al was het alleen
maar, omdat de scheidsrechter op hun
tegenwoordigheid prijs stelt en dik
wijls hun advies inwint. Maar juist
omdat dit loaiete vaak gebeurt, zou
den we liever op dat gebied een groo
te verandering zien aangebracht,
want omdat de grensrechters altijd
een van de twee striidenrle par-
verbonden zün, loopen zij groot
gevaar van partijdigheid. Te bes-rijpen
het. dan ook, dat op een verkeerd
«dvica of een onjuiste beslissing dade-
iik en met gron'eji nadruk door de
rienr)pil en aanhangers van de te
genpartij gereageerd wordt wat aan
de wederzij'dsclie vriendschappelijke
erhouding natuurlijk niet ten goede
komt.
Er gaat bijna geen wedstrijd meer
voorhij, waarop het publiek niet
terecht of ten onrechte een van de
grensrechters hoont en uitfluit. Vaak
hel 'a mans eigen sohuld, want
over het algemeen heeft hij alleen
aandacht voor de spelers en hun 6pel
van zijp eigen partij. Zoo bijv. de
grensrechter van 11. B. S. bij' den
wedstrijd Haarlem—11. B. S. op Zon
dag 11 Januari j.l. Op oen zeker
oögenb'ik rolde de bal „uit" en hoe
wel iedereen vast overtuigd was, dat
Haarlem moest ingooien, wi'de
fanatieke Hagenaar daar niets van
weten en stompte den bal ui,! Sclira-
vendijk's handen. Deze liefc zich dat
ma tuur 1 ijk niet welgevallen en brok
met, een zeer boos gezicht den bal
ui' de handen van d'en grensrechter,
die zich een oogenblik zelfs vergat
en met een dreigend gebaar op Sclira-
vend ijk toetrad. Het incident had
gplukkig geen erns'iger gevolgen,
want schejdvVTPchter Eymers kwam ei
zich meè" bemoeien en braohf den
H. B s.-chauvinist niet een kalm
woord en een dito gebaar weer tot
bezinning. De heer Eymers verdiende!
voor dit tactvol optreden een woord
van lof.
DU is één geval uit vele. We herin
neren one nog een andere onverkwik
kelijke geschiedenis op liet terrein
aan de Spanjaardslaan met den
grensrechter van U. V. V. tijdens den
wedstrijd H. F. C.—U. V. V. Deze
vlaggeiizwaaier poogde den ganschen
middag invloed op do beslissingen
va.n den scheidsrechter uit te oefe
nen; helaas gelukie hem dit maar al
te goed. Zoo wiet hij menigen I-I.F.C.-
aanval te fnuiken, door voor buiten
spel te zwaaien, waarmede hij natuur
lijk aan het talrijke publiek onop
houdelijk verontwaardigde uitroepen
ontlokte. Bij een dergelijke zwakke
leiding z.tet zoo'n partijdige grens
rechter natuurlijk kans. een wedstrijd
voor zijn club te winnen.
Zoo gaat het op elk voetbalterrein
en daarom word't het meor dan ti'd,
dat aan dit euvel paal en perk ge-
s'.ekl wordt. De Nederlandsche Voet
bal!', md moet krachtig ingrijpen,
om le voorkomen, dat het. moo'e voet
balspel in niiscred'iet gebracht wordt.
Wanneer de partijdige girensrech-
T.yrs gehandhaafd blijven, zullen zij
steeds meer als een noodzakelijke
kwaad beschouwd worden. Het is
daarom wenschelijk, dat or voortaan
grensrechters van andere steden, dan
waartoe de strijdende partijen behoo
ren, aangesteld worden. Het is waar,
dat daar misschien eenige financieele
moeilijkheden aan verbonden zijn,
rnaar die moeten niet te zwaar gere
kend worden, er komt geld genoeg
binnen. Bovendien, is het r.iet noodza
kelijk. dat de greiisreohters uit een
andere s'ad komen; dat hebben we
Zondag nog gezien bij den wedstrijd
Haarlem—H. V. V. Daar fungeerden,
op verzoek va,n den lieer Mutters,
twee neutrale lijn-bewakers, waarvan
er in ieder geval één in Haarlem
woonde, en dit heeft uitstekend vol
daan, Mutters, die deswege een woord
van lof verdient, zag er dus óók dé
noodzakelijkheid van in. Te betreuren
valt het duaroni, dat juist hij op dien
middag van de zijde van het publiek
een onaangename bejegening onder
vond. Dit laatste was wel een Al te
duidelijk bewijs van hetgeen wij ver
leden week in deze rubriek schreven,
namelijk dat er bijna geen ondank
baarder werkje beslaat dan dat van
scheidsrechter.
Het programma voor
morgon.
Wo gaan morgen wederom naai
den Schoierwegl Near de Spanjaards-
laan gaan we weer, wanneer de ma
delief jes misschien hun kopje schuch
ter u't het grastapijt opdekenWe
kunnen dan ook aeen bewondering
koesteren voor de competitie-indee-
ling; wanneer de eene c'ub bijv. bij
na geen thuiswedstrijden meer heeft,
ztl de and'ere er nog di'k in. Laat ons
slechts nagaan, wat nog u i b eai
thuis gespeeld moet worden:
H. F. C.
Thuis vier leven: Haarten. Spar-
In, H. V. V. Quick.
U i t vier tegen: V. O, C., Blauw
Wit, A. F. C., U. V. V.
HAARLEM
Thuis drie tegen: Sparta, Ajax,
U. V. V.
Uit drie tegen: H. F. C., Quidk,
Ajax.
SPARTA
Thuis twee legen: V. O. C„ Ajax.
Uit zeven tegen: II. F. C.. Haal
kan, V. O. C., 1-1. V. V., Quick, A. F.
C., U. V. V.
V. O. C.i
Tliuls zeven tegen: II. F. G.,
Sparta H. V. V., H. B. S.., Ajax,
Blauw'Wit. D. F. C.
U i t twee tegen: Sparta, A. F. C.
H. V. V.
Thuis drie legon: Sparta, D. F. C„
U. V. V.
U i t. vijf tegenH. F. C-, V. O. C.,
Ajax, Blauw Wii. U. V. V.
H. B. S.
Thuis één tegenA. F. C-
U i t vier tegen: V. *0. C., Qiiiek,
Blauw Wit, D. F. C.
QUICK
Th u Ie zes" tegen: Haarlem, Spar
ta, II. B. S., Ajax, A. F. C., D. F. C.
U i t. twee tegen: H. F. C.. Blauw
Wit.
AJAX
Thuis vier tegen: Haarlem,
II. V. V., D. F. C., U. V. V.
U i t vijf tegen-, Haarlem. Sparta,
V. 0. C„ Quick, U. V. V.
BLAUW WIT
Thuis vijf tegen: H. F. C., H. V.
V., H. B. S.. Quick, D. F. C.
11 twee tegen: V. O. C., D. F. C.
A. F. C.:
Thuis vijf tegen: H. F. C., Spar
ta. V. O. C., T). F. G., U. V. V.
U i t. drie tegen: IT. B, S., Quick,
D. F. G.
I D. F. C. I
Thuis vier legen: H. B. S., Blauw
Wit. A. F. C., V. V.,
U i t zes tegen: V. O. C., H. V. V.,
Quick, Ajax. B'auw Wit, A. F. C.
I
U. V. V.
Thuis vier tegen: H. F. C., Spar
ta, II. V. V-, Ajax.
U a t vijf tegen: Haarlem, H. V. V.,
Ajax, A. F. C., D. F. C.
Uil dit lijstje zien wij dus, dat al
leen IT. F. C. en Haarlem evenveel
thui-s- als uitwedstrijden hebben.
Maar om weer op hel programma
voor morgen lerug te komen; Haarlem
moet morgen tegen Sparta spelen;
schijnbaar een gemakkelijk partijtje
voor Haarlem, maar in werkelijkheid
is hel dat niet. De roodbrooken heb
ben nu reeds driemaal achiercen ver
loren en even zooveel keeren niet aan
onze verwachtingen beantwoord. Eeni-
go ras-echte Haarlem-vrienden heb
ben ons verzocht, vandaag in deze ru
briek la verzekeren, dat do rood
brooken verliezen, „want", al
dus lichtten zij toe, „dan winn en
ze!" Gaarne voldoen wij voor dezen
eencn keer oan dit verzoek, omdat ook
wij die zonderlinge meening zijn toege.
daan, en zeggen dus, dat Haarlem ver
liest i
We hopen evenwel, dat oeai even-
tueele vierde nederlaag van Haariem
het gcdeelto van liet publiek, dot zoo
spoedig bow» wordt, niet zal verlei
den, tot handtastelijkheden over te
gaan. Enlhousiasmi is goed, wij vin
den dit zelfs heel mooi. maar in dien
toestand moet men geen dwaze din
gen doen. Maar de ware voetbal-en-
tUousivsten wutcn zich wel te belie«r-
schen. Hel zijn Andere, minder g»-
wenschte elementen, die een verblijf
op het voetbalveld onaangenaam drei
gen u> maken, wanneer de N. V. B.
met spoedig krachtige maatregelen
wiot te nemen, om deze elementen
van de sporilcneinen verwijderd te
honden. We bedoelen de wedders en
goki.ors, cite hun onzalig bedrijf sinds
eet> Hg en tijd ook op de voetbs'veJden
nito'-fonen. Het aantal van die heden
neemt bedenkelijke afmetingen aan.
reden wnarom bet besluur van den
N. V. B. in zijn laatst gehouden ver
gadering dan ook besloten heeft, zoo-
el rui ge maatregelen te hernamen, dia
aan liet wedden oen e in die kunnen
maken. Wij twijfelen niet, of ook het
bestuur van Haarlem zal niet aarzo
len, deze lieden, die meestal het
hardst schreeuwen wanneer do
scheidsrechter een hun onwelgeval
lige beslissing geeft, van het terrein
le verwijderen. Het weldenkend pu
bliek zal ook veel tol eeai goede orda
tiunhen bijdinagon, door oen der be
stuursleden van de vereeniging to
waarschuwen, wanneer hei ziet, dat
e.m paar wedders aanwezig zijn
H. F. C. gaat ook weer eens voetbal
len 1 Zij gaat naar Rotterdam, 0111
V. 0. C., die ernstige k am pi oenen ei-
S'ingen heeft, te ontmoeten. Dat kan
eeu spannende strijd worden, want er
hangt voor H. F. C. ook veel van de
ze on moeting af. Een overwinning of
een gelijk spel brengt haar al dade
lijk van de laatste plaats af, omdat
Quick een vrijen Zondag heeft en dus
niet winnen, zelfs niet gelijkspelen
lean. In groote spanning zullen mor
genavond de blauw-wi'.te supporters
aan den uitgang van het station wach
ten, om het resultaat te vernemen.
Tot ons g'-mvg-ii vernemen wij,
dut Bon Verwey weer mee za.l spelen,
zoodat I-I. F. G. mol Roetje Sijpfstcyn
in liet doe! een prachtige achterhoede
heeft. Dat Van Breda Kolff op de
■rechtsbuitenplnii'ls speelt, zal nog
moeten blijken, of dit al dndr
lanwinst voor H. F. C. bete
Verder hebben nog plaa's de wed
strijden H. V. V.—D. F. C.. U. V. V—
Ajax en Blauw Wit—H. B. S. Het zou
ous niet verwonderen, als de drie
thuis-spelende v ere enig in gen de twee
winsipunten boeken.
VELSEN. Burgerlijke Stand van
20 Jan.
Bevallen: P. Braobtcrden Bakaer,
z. A. Schagtir—Vriesman, d. G.
I„ M, Voetde Feber, z. A. G. RL
Heiliglloinan, d. J. C. Bagger
manVink, d- J- Weduwer—van
Duijn, d. A. Visser—Post, d. iVL
UoatveenPinlippo, z. AL van Ha
lenGooijer, d. M. A. Valkeniel
van der Linden, z. M. Schaap
K/romer, d. M. FrankenBroersen,
z, 11. Rozendalvan dei \\*u, d.
J. RaspoortVerdikt, z. A. Jon-
gejan— Kaïtestuart, d.
Ondertrouwd: 11. Rusman en G.
Bos. W. van der Wal en M. G. J-
Baltussen. E. J. H. Wilmink en
N. Dekker. W. Blok en W. de Graaf
A. Yooijs en M. von Beelen. S.
Bonké en M. Ham. W. Jas en A.
lluis.
Getrouwd: G. F. Meesters en W. G.
Verwators. K. Korf en R. Post.
J. van den Oever en C. A. de I-Iaas.
M. Keus cn M. M. D. Klok A.
Kwak en II. Zc-ouw. - M, Broek en M.
1. L. Smit
Overk-dien: R. Kogchies, 8 mnd., z_
vtui Logchles en J. J. Blom. M. E.
Brcuikhout, 5 jaar.
In „Het leekenpr'aatje over den Ster
renhemel", dat als feuilleton in dit blad
is verschenen, hebben we reeds met een
enkel woord gesproken over d e n M e 1 k-
weg, den met matten glans lichtenden
boog, die den geheelen voor ons zicht
baren hemel overbrugt. Dit retrsach ige
verschijnsel aan den koepel des 'hemels
is bei best ziahtbaar in den herfsi en
's winters bij bijzonder heldere nachten,
als de maan niet aan den hemel staat.
Hoe wij den Melkweg zien.
Dc Melkweg verheft zich als een bree-
de band, onregelmatig van vorm en af
wisselend in' helderheid, over den hori
zont lussohen de beide sohiiterende ster
ren Sinus en Prokyon. Hij vervolgt zijn
baan langs den Orion en de tweeling
sterren Castor en Pollux, verder door
het sterrebecld de Voerman en door de
sterren van Perseus, en bereiikt bij de
W. van de Cassiopeia het toppunt van
den hemelkoepel.
Verder, bij de heldere ster Deneb in
de Zwaan, splitst zich do Melkweg in
twae armen over de Atair van de Arend
en langs de sterren van de Lier. Die bei
de armen vervolgen hunnen weg over
het Zuidelijk halfrond langs de Schutter
en de Scorpioen en vereenigen zioh weer
bij de stei Alpha, om verder door hei
schitterende stcrrebceld het Zuider Kruis
en door de sterren van het Schip, zich
weer aan te sluiten bij den boog van
het Noorder Halfrond.
De Melkweg is nog steeds het voor
werp van studie der sterrekundigen en
menige stille wandelaar heeft dikwijls in
heldere, rustige nachten 'het oog omhoog
geslagen naar dien eigenaardigen nevel-
achtigen band, die den hemel omspant
van den eenen horizont toi den anderen,
en zich afgevraagd wat dat eigenlijk zou
zijn.
Beschouwingen In de oudhold.
Reeds in de vroegste oudheid trok dat
verschijnsel de aandacht, cn gaf die ne
velachtige boog, die zich zoo oneindig
hoog boven de sterren verheft, aan de
fantasie aanleiding tot allerlei sagen
en overleveringen.
De Grieksche sage verhaalt ons dat
Zeus het kind Hercules, den zoon van
Alcmcne, legde aan de borst van de sla
pende godin Hera, die bij haar ontwa
ken woedend den zuigeling, die de haie
niet was, wegslingerde, zoodat de melk
in een grooten boog zich over dea ge
heel en hemel verspreidde.
Een andere Grieksche sage geeft de
schuld van het ontstaan vaD dien nevel-
achtigen boog aan den hemel aan
Phaeton, den zoon van den ïonnegod
Helios. Phaeton overreedde zijn vader
hem eens het bestuur over den zonne
wagen en de bespanning toe te vertrou
wen. Door zijn onkundige- leiding sloe
gen de paarden op hol en veroorzaakten
een wereldbrandde asüh van dien
brand is, als een breede weg, aan den
hemel zichtbaar gebleven.
ln de Romeinsohe mythologie be
schrijft Ovidïus, die ten tijde van den
Christus loefde, den Alelkweg als hei
pad dat door de goden en godinnen werd
betreden als zij van den Olympus zioh be
gaven naar het paleis van den oppersten
god Jupiter. Aan beide zijden van dien
weg bevonden zich de woningen der
onsterfclijken.
Dc Arabieren beschouwden dien he
melboog als een stroom melk, waarmee
de Moeder des hemels hare sterrekiode-
ren voedt. Voor de Noond-Amerikaan-
schc volken, de Mexicanen en Azteken,
was de Melkweg de zuster van den Re
genboog, en voor andere volken de weg
voor dc dooden naar de gewesten dei
eeuwige zaligheid.
De Oostersche volkeren, Chineezen,
Indiërs, Egyptenaren, Chaüdeeèn, be
oefenden de sierrekunde meer van den
practischcu kant, bijv. voor samenstellen
van den kalender, bet berekenen van
den juisten tijd der zons- en maans-ver-
duisteringen enz.
Ook ouder de wijsgeeren van Grieken
land ging dc kennis van den sterrenhe
mel eu van den Melkweg weinig vooruit.
Huunc ideeën over den Melkweg sloten
zioh nog ten deele aan bij de sagen van
dc mythologie. De navolgers van Pytha
goras, in dc 4C eeuw v. Christus, dach
ten nog aan de oude sage van den we
reldbrand veroorzaakt door Phaeton, en
vermeenden den Melkweg te zijn de
voonmalige loopbaan der zon. Aristote-
les (384—322 v. Chr.) hield den Melkweg
voor een reusaobtig meteoor en zijn
opvolger Theocritus (c.a. 260 v. Chr.)
veronderstelde dal dc hemel uit twee hal
ve bollen bestond, die in den Melkweg
zijn samengevoegd. Door den gebrekki-
gen naad scheen het eeuwige centraal
vuur. Maar Dcroocritus (460359 v-
Chr.), do wijsgeer van Abdera, kwam
door nadenken op philosophiscbe gron
den tot het denkbeeld „dat de Melkweg
zou zijn een opeenhooping van oneindig
verwijderde, dicht aaneengesloten ster
ren". Democrkus is de grondlegger voor
de verdere bestudeerimg van den Melk
weg.
Die holdcre denkbeelden gingen weer
geheel verloren in de duistere tijden der
middeleeuwen, toen. in tegenstelling
met dc wijsgeeren uit de oudheid, de
natuurwetenschappen in 't geheel niet
tot hun reehl kwamen, en de gedachten
eo de uitingen der kunst zich voorname
lijk ricilute 11 op het relligieuse en
ohisch fantastische.
Of in al die eeuwen niemand den
sterrenhemel en den Melkweg heeft be
studeerd en getraahit te begrijpen? Wie
zal het zeggen, geen enkel geschrift is
van hen tot ons gekomen. Hier en daar
wordt in IcgcndcD de Melkweg ver
meld. In een konings-sage wordt ver
haald dat die breede strook aan den he
mel het spoor i9 van de hoeven der paar
den van Auila, de koning der Hunnen,
die Europa in de 5de eeuw gedeeltelijk
verwoestte, en zichzelf noemde „de gee-
sel Gods". Andere geleerden deelden de
denkbeelden van Theocritus, n.l. dal de
Melkweg dc naad was, die de beide half
ronden des hemels samenvoegde.
Denkbeelden In Interen tijd.
Tweeduizend jaar na Democritus, in
1550, trad Kopernicus, Domheer
Frauenburg, op met zijn, geheel van de
oude beschouwing afwijkend inzicht, van
den sterrenhemel en van het zonnestel
sel, maar ook hij bleek niet in staat e
verklaring van den Melkweg ie geven.
Zijn tijdgenoot Giordano Bruno (g'
een Italiaansche wijsgeer, was niet
zijn helderen blik op den sterrenhemel,
tijdgenooien in ontwikkeling verre
vooruit.
Met zijn profetisohen geest op dc toe
komst der wetenschap der Astronomie,
roept hij in geestvervoering uit
„Zet open de poort die ons een blik
doei werpen op de oneindigheid, op dc
éénheid der sterrenwereld. Toon ons aan
dat die andere werelden zich, gelijk onze
aarde, bewegen in het aethernieeren
leer ons, in het licht van zulke beschou
wingen, met zekere schreden voorwaarts
te gaan op den weg tot onderzoek en
de kennis der natuur."
Hij verkondigde zijn leerlingen
„Weest getroost, de tijd zal koinen dat
Maar ook voor hem bleef, met de ge
brekkige hulpmiddelen dier tijden, de
-onopgelost raadsel.
Twintig jaren na Giordano Bruno, in
kundige, geboren, die verder voort-
sohreed op den weg, gebaand door Ko
pernicus en Giordano Bruno. In dien
zelfden tijd werd in 1590 door Zaobarias
Jansen, te Middelburg in Zeeland, de
verrekijker cn telescoop uitgevonden.
Galilei nam met groote belangstelling
kennis van die uitvinding en vervaardig
de in 1609 zelf een telescoop, en richtte
die, vol verwachting, op den sterrenhe
mel. Hij ontdekte zeer veel merkwaar
digs aan de zon, dc maan en dc plane
ten, maar de eigenlijke, zoo ver verwij
derde sterren eu Melkweg, bleven ook
voor hean schitterende puntjes, en een
nevelachtige boog.
Thomas Wright, een eenvoudige ma
troos, die later door zijn bekwaamheden
opklom tot hooge waardigheid, was een
vurig bewonderaar van den sterrenhemel,
's Nachts, in de stilte en de eenzaam
heid op de ruime zee aanschouwde hij
steeds met volle aandacht het helder
flonkerende firmament, en op zijn reizen
rondom de wereld, werd ook hem duide
lijk dat de Melkweg niet alleen een boog
vormde over het Noordelijk Halfrond der
aarde, maar dóórliep over het Zuidelijk
gedeelte van den wereldbol en zoo den
geheelen hemel omspande. Ook voor hem
was en bleef de groote sterrenhemel
van den Melkweg een raadselaohtig ge
bied.
Alle pogingen van den menschelijken
geest, om dieper door Ce dringen in de
geheimen van dat reusachtige, geheel
daarboven, schenen vruchteloos te zijn.
Het geniale woord van Schiller was
waarheid geworden
„Stohl du segelst umsonst vor
dar Unendlichkeit!
„Stehl du segedst umsonst Pilgcr!
auch hinter mir!
„Senke nieder,
„Adlerp-cdank', dein Gefiedcr!
„Kn'line Seglerin, Fantasie,
„Wirf ein mutloses Anker bie."
Ook de later zoo veel verbeterde teles
copen brachten geen meerder lioht over
den Melkweg, zoo belangrijk voor de
kennis van de eigen beweging der zon-
uen in de ruimte.
Maan andere tijden braken aan.
Do photographic en de speotraalanalyso.
Toen vond Louis Jacques Mandé Da-
guerre (1789—1851). een Fransch artist,
de naar hem genoemde Daguerrocypic
uit, de kunst om niet behulp der camera
beelden te-ontwikkelen op een geprepa
reerde zilveren plaat. Terzelfder tijd ver
beterde hij de photographie, uitgevon
den door Niepce, de kunst die in onz
dagen tot groote volmaaktheid is ge
bracht.
Een groote schrede tot meer kenni
van den sterrenhemel was het gebruik
van de camera bij den telesaoop. Reeds
Dagucrrc had beproefd den hemel te
phoiografeeren, en latere astronomen
namen den reeds door Newton gebezigden
spiegelielescoop met de camera te baa:,
totdat Rutherfurd in New-York zich he'
eerst bediende van een telescoop, spe
ciaal ingericht tot het ontvangen der
plroiographische stralen, den photogra-
phischen telescoop.
Maar de wijze van bewerking der pho-
lographische opnemingen bleek nog
steeds veel te omslachtig voor de toepas
sing op de astronomie, totdat Maddou
in 1871 een soort platen uitvond, waar
door de sterrekundigen in staat vverden
gesteld, zonder langdurige bewerkingen,
opnemingen aan den hemel te doen,
zélfs van de kleinste sterren. Men zou de
camera kunnen noemen, het derde ver
sterkte oog van den mensch. Waar ons
oog spoedig vermoeid wordt door voort
durend te staren op één voorwerp, en
moet afwenden, richt de camera
haar lens onvermoeid op den hemel, en
hoe langer zij daarop is gerioht, hoe
meer sterren np de pliotntrranhto-he
plaat le voorschijn korjien.
Waar wij met onze oogen i. re-
beeld de Zwaan slechts één heldere
ster, Dendb. zien, en misschien 6 of 7 in
omtrek, daar ziet de camera na 4
uren opneming honderden en na 13 uren
luizenden sterren. Op den Melkweg ge-
itekl ontdekte men. met den pliotog'rafi-
schen telescoop, dat die nevelachtige band
bestond uit duizenden en xluizenden zon
nen. schijnbaar dicht opeengedrongen,
'zenden lichtende nevels, sommigen
1 vorm als vanéén gescheurde wolleen,
andere gewonden als spiralen, en tal-
looze sterrchoopen, bestaande^ uit een
opeenhooping van een onnnemUik aantal
Ook aan de uitvinding van den spec-
troscoop hebben wii wonderbare ontdek
kingen te danken. Wh' berinneren ons uit
het vroeger in dit blad geplaatste feuille
ton, dat het spectrum der zon ontstaat
door ontleding van het zonlicht door een
prisma in dc volgende kleuren rood,
oranje, geel, groen, blauw en violet.
Frnuenlhofer. een Duitscb natuurkun
dige (i-8fi1826), nam in dat spemrum
verscheidene lichte en donkere strepen
waar, die men ook ontdekt in de spectra
van verschillende metalen en andere
stoffen, wanneer men ze in het labora
torium door de clectrische vonk ver
brandt.
Toen Kirchhoff (1S241887), de uit
vinder van de ontleding van bet spec
trum (de spectraalanalyse) zijn spectros-
coop op dc zonnen van den nachtelijken
hemel richtte, ontdekte bij in de spectra
dier zonnen, diezelfde Frauenhofersche
lijnen en strepen.
Een duidelijk bewijs voor de éénheid
van het heelal,
(Wordt vervolgd.)
