Vliegen.
Stadsnieuws
38e Jaargang No. 1138!
Verschijnt dageiijltai behsh» op Zon- en Feestdagen.
MAANDAG 12 JULI 1820
HAARLEM S DAGBLAD
^®ONNE.M.ENTEN per 3 maanden Voor Haar Jem cn de dorpen in den omtrek waar een Agentgovesttgd
Is (kom der gemeente) t 8.677». Franco per post door Nedavtaa-l f 3.87y,. Afzonderlijke nummer» I 0.16. Geülaslr.
Zondageblad, voor Haarlem en omstreken t Vd7»franco per post fO.65,
Uitgave der N. V. Lourens Coster, Olreotew Hooblrcdcotear J. C. PEEREBOOM, Telefoon 30G2
ADVERTENTIEN: Van 1—5 regels t 1.75, iedere regel metr 56 Cte. Reclames CO Cta. per regel. Bij
abonnement aanzienlijk rabat. TiensiuiveiE-advertentlen van Vraag en Aaniod var. 1—4 regel» 60 Cts.
per plaatsing, elke regel meer 15 Cte. contant, buiten het Arrondissement ciabheic prijs.
Directie co Administratie Grooto Houtstraat 93. Tnlelcoecrc. der Redcotie 6.00 en der Administratie 724
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZES BLADZIJDEN.
EERSTE 3LAO
iiptmg
Heden.
MAANDAG, 12 JULI.
Café BrinKinann, Vercemging .Ko
ninginnedag, Aig -r.-esne Vergadering
8 uur.
Bioscoop-voorstellingen j
DINSDAG 13 JULI.
Statenzaal, Prinsenhof, Vergadering
Provinciale Stater, 11.30 uur v.m.
Groote- of Si. Bavo-kcrkOrgelbe
speling van s2 uur.
Kunstzaal PcudemorE, Kruisweg CC,
■Tentoonstelling van Attisltek KurwA-
naaldwerk van Alien Veltlinys, 96 u.
Scala Theater, Kleine Houtstraat 77,
Rloscoopvoonadling, S uur.
Cinema Palace, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
Schouwburg De Kroon Gr. Markt
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
1.
15 Juli wordt hier de llvo 'geopend.
Nu de inwoners van Haarlem en
omstreken dan eiken dag de
vliegers de lucht zullen zien ingaan
ia het wel van belang nog eens het
een-en-ander over het vliegen mee te
deelen. De uitgeefster van „Van
Vliegen en Vliegtuigen", door J- H.
iW. v. d. Muclen en G. Spit, de firma
A. E. E. K'luwer to Deventer, was
zoo vriendelijk ons toe te ataan een
[artikel mot clichés uit dat werk over
te drukken.
Het volgt hier:
Te allen tijd is 't een van de vu
rigste weuschen van den mensch ge
weest om zich in de lucht te kunnen
verheffen, lloevele vergeefsche po
gingen zijn in den loop der eeuwen
niet gedaan can te komen tot de op
lossing van het probleem der men
schenvlucht. En thang is het zoo
ver! Wat vroeger een utopie scheen,
ia nu werkelijkheid geworden.
Het eerst werd gezocht naar een
toestel, dat soortelijk lichter is dan
de luebt cn zoo is men gekomen tot
den vrijen of onbestuurbaren ballon
en de bestuurbare luchtschepen.
Maar de vliegkunst bereikte pas
haar hoogste puilt in de aeroplanes
of gewone vliegtuigen, de wereidver-
overendo kunstvogels, diz met wijd
uitgespreide vleugelen door den
*zuurbiauwen hemelkoepel ronken.
Reeds vóór den oorlog ging men
hard vooruit, anders waren vlucb-
ten als b.v. van Brindejonc, des Mou
lin a is, Boaujnont, Garros en Véd li
nes onmogelijk, geweest.
Maai- toen ineens schalden trom
petten en donderde 't kanon in doffe,
eeuwigdurende dreunen: de oorlog
was daar. Deze vier jaar hebben de
vliegtechniek minstens 10 jaar voor-
uitgebracht. Wat beteekc-nde al het
zwoegen van vroeger! Het was im
mers niets vergeleken bij wat nu
volgde.- Kapitaal, de nachtmerrie van
den in opkomst zijnden fabrieksdi
recteur was nu dra bijeen. De leger-
autoriteiten in de oorlogvoerende
landen vroegen niet meer naar een
prijs, him elsch was: beter, beter dan
de vijand, sneller dan de tegenpar-
l; geld wasbijzauk: zooveel moge
lijk, zoo snel af te leveren als maar
eemgszins kon en dan altijd „beter V
Men loog aan 't werk, ingenieurs,
mathematici, constructeurs en werx-
lleden en 't hodendaagsche, betrouw
bare, snelle militaire vliegtuig is ex
t resultaat van. Dit wordt, of beter
„is de voorlooper van 't vredesver-
keersyliegluig. Er zijn inenschen, die
betwijfelen, of de oorlog de vliegtech
niek ten goede is gekoman; om" bo
vengenoemde reden I3 dit evenwel
toch zeer zeker 't gova!, maar men
moet de zoalc niet to eenzijdig opvat
ten. do eisolien, gesteld aan een
militair en ccn 'erkeersvMegtuig loo-
pen in vele gcv&.lcn evenwijdig, doch
earns ook ver uiteen of zelfs tegen
elkaar in. Behalve do ontwikkeling
van de verschillende typen, zooals
deze reeds vóór. den oorlog beston
den, heeft 't ooriogslijdvak ons
vtoegtuigen leer:n kennen van bui
tengewoon groote afmetingen, welke
met meer dan één motor cn ver
schillende schroeven ïVjih uitgerust.
Deze enorme bombardementsvliegtui
gen kunnen uren aan één stuk vlie
gen met een totaal gewicht van 2
tot 15 ton 011 een vermogen, dat
coins ver over de 1000 P.K. komt 1
Zóó staat de vliegtechniek er thans
voor!
Op het vliegterrein aan den Scho-
lenveg zuilen vluchten gedaan wor
den met zulke aeroplanes, alle land-
vliegtuigen. (De llvo heeft vliegtui
gen van Fokker, Holherstadt, Alba
tros en L. V. G. vliegtoestellen(L.
.V. G. beiteek ent Luftverkdiiwrnseil-
schaft).
De aviateui's zijn de Duitsche vliege
niers Schuier, Eek, Meinicke, Hettüng,
Slinihaus on Alland, en met de aero
planes Sopwith (Eng. fabricaat) en
Caudron door de Franeche aëronau
ten Dochereux, Gonay en Mltton.
(Wie cr te Haarlem komen ig. 110e
niet bekend).
In den tegenwoordige» stand var.
«te vliegkunst worden het meest ge
bruikt tweedekkers, de eendekker is
minder stabiel, iaën tracht dchter
deze stabiliteit te verhoogen en 't is
wel mogelijk, dat er later weer meer
ééndekikers komen. Ook hooft men
driedekkers b.v. vaji Fokker en de
Hundley Page, verder anderhalf, 2$-
dekkers en 3^-d'ekkers.
Er zjjn vliegtuigen met trekschixief-
machiues en met duwschroefmuchl;-
nes; do laatste soort werd veel ge
bruikt in den oorlog, omdat in deze
loc&i ellen de mitrailleur vlak voor
aan kan zitten en zoo een onbelem
merd uitzicht heeft. De vliegtuigen
met de trekschroefiuachines zijn ech
ter minder gevaarlijk en worden
daarom 't meest gebruikt.
Groote vliegtuigen, dubbohnolorcn
machines, hebben soma beide, trek
en duwschroeven. Er zijn ook drie-
en vier-motorenmoohines, ja zelfs
aeroplanes met vijf motoren, de Gos-
port-Porté vliegboot.
Jn Duitschland bestaan reeds veol-
motorigo vliegtuigen met 40 h .50 M.
vlucht, die over de 10.000 K.G. we
gen en worden voortgestuwd door
vijf motoren van 300 P.K.
Een der meest bdiende dubhpbno-
tortoestollen in den oorl'og was de
Handley-Page, een Ehgëteche bom
menwerper met twee 375 P.K.-12-cy-
Mnder P.motoren.
Lr zijn in 't aantal motoren en
schroeven verschillende combinaties,
zoo o.a. vliegtuigen mei één motor,
doch twee duwschroeven, do oude
Wright-tweedekker.
Noar 't aantal zitplaatsen onder
scheidt men één-, twee-, drie-, enz,
p er soonsvl ïegtuigen
Lenige van do meest gebruikte
vliegtuigen zijn:
Fokker, Pfalz, Albatros, Nieu-
port, Spad, Sopwith, Bristol, Scou
ting Experimental (S. E.. en Martin-
sxde, Curtiss, Fcenilio. Thulin, Spij
ker (Hdliandsch), de meeste van do-
ze zijn tweepersoonsniacbinee (buiten
den vliegenier), verder de Rumpler,
Aviatik, Haïberstadt, Hansa, ilan-
uover, Albatros, A. E. G. Allgemeino
ËlektrizStatsgesolledhaft), D. F. W.
(Deutsche Flugzeugwerko) en L.V.G.,
Blériot, Vickers, Short, Voisin, Hayi'l-
Iond, Bréguet, Farxnan, Avro, waar
van bijgaande een afbeeldng met
verklaring der onderdeden.
D6ze afgebeelde machine js oen
Avro-tweedekker voor 2 personen. De
scliroef is afgenomen, maar de naaf
Ut», is zichtbaar en vlak achter deze
is de motor. Aan "t einde van den
rorav (I) ziet men de z.g. staartvlak
ken, welke deels evenwicht»-, deels
stuurvlakken zijn. Opgemerkt zij,
dal de boven vleugel schuin boven
den ondervleugel staat". Evenals bij'
ons lichaam, herbergt de romp de
kostbaarste deelen van het vliegtuig.
De romp is 't voornaamste deel; van
uit dit middenstuk is de machine
verder opgebouwd.
Lik vliegtuig inoet, alvorens op te
kunnen stijgen, een zekere snelheid
bereiken. Dit geschiedt door t nemen
van een aanloop op den grond, waar
hij de machine dx>ar de schroef wordt
voortgetrokken en de wielen over liet
vortrek-terredn rollen. Ter bevestiging
van da wielen dient het onderstel (2).
Dit bestaat uit eenige houten of me
talen pooten en ©en os, waaromheen
de wielen draaien. In de fig. ziet men
daarenboven 2 schaatsen van 't on
derstel. Staat het vliegtuig stil, dan
rust 't, behalve op 't onderstel, op een
Korten poot achter aan den romp. D11
is de staartstoun (3). Zoodia de ma
chine een klein3 snelheid bereikt heeft,
licht zij den staartsieun van den
grond, hierdoor wordt de weerstand
«Jfiner en krijgt de macliine grooter
en grooter vaart, totdat de bestuur
der op 't Juiste oogeiiblïk 't hoogte
roer beweegt en 't toestel geheel los
van dan grond komt. OoL bij 't neer
dalen doen onderst&l en staartsteun
duenst. Het eerste vangt door een voer-
inriciiting den landiagssioot grooten-
deals op en geeft de macliine gelegen
heid in een uitloop haai" vliegsnelheid
to verliezen. De twaede bekort dit uit
rijden zooveel moge-'ijk, doordat de
bestuurder, met bobu-'p van het h og-
Ikroor, den stsArf van het totdat om
jaag drukt, waanSoor de efaau-teteuii
in den grondj krabt. Deza schaais is
'Vencens van oen veoLAnncbting vci-
zbm en draagt asm den oöd*rNa/.t
een stalen krabber.
Een v.ttegtutg is een geheel vrij in
de ltnjht zwevend toestel en kan dus
in drie onderling loodrechte vlakken
uit zijn normalen stand gebracht wor
den. Voor 't stijgen on dalen dient 't
hoogteroer (4), voor 't veranderen van
koei», evenals bij een schip, gebruikt
men 't richtingsroer (5) en om 3en
bestuurder in de gelegenheid te stel
len de machine naar rechts 01 links
over te laten hellen, brengt men een
z.g. dwansstuur aan.
DU dwarsstuur bestaat jlit of 4
vlakken, welke scharnierend aan den
vleugeJachterrand zijn opgehangen en
die men gewoonlijk hulpvieugels, klap
pen of ailerons noemt. Hier zijn de
klappen aan de hovenvleugels door
(6), aan de ben eden vleugels door (7)
aangeduid. Al deze stuurvlakken zijn
door staalkabels met de stuurstangen
verbonden. Opgemerkt zij nog, ü..i
men ook omgekeerd, wanneer 't toe
stel door een rukwind uit zijn norma
len stand is geraakt, de macliine met
behulp der stuurvlakken weer daarin
terug kan brengen. Behalve deze be
weegbare vlakken treffen we aan den
staart nog twee soorten vaste vlakken
aan, die dienen 0111 het vliegtuig sta
biel te maken. Evenals de bedieum
in drie richtingen kan geschieden,
zoo kan elk vliegtuig ook op deze
verschillende wijzen uit zijn even
wichtstand geraken. Het toestel kan
ten eerste: stijgen ol dalen. Om kleine
afwijkingen uit 't horizontaal vlak te
neutralisêeren, is aan den staart het
horizontaal evenwichtsvlak (8) of sta
bilise! iovlak aanwezig. Zooals we Ja-
ter zullon zien, is dit niet altijd geheel
vast, doch soms verstelbaar, 't zij ge
durende de vlucht, 't zij op den grond.
Om zoo min mogelijk uit den koers te
vliegen, dient 't verticaal stabilisatie-
vlak, dat meestal kieivlak wordt ge
noemd. Ook romp, dl© over zijn
gèheele lengte met doek bekleed is en
dus oen verticaal oppervlak vormt,
werkt als kieivlak. Het kieivlak i6
aangeduid door (9). list richtingsroer
is scharnierend achter ann 't vertical
stabiliaatievlak opgehangen, 't hoog
teroer evenzoo, achter 't horizontaal
stabilisatieviak. Meestal bestaat het'
hoogteroer uit twee klappen cn draait
't richtingsroer tussclien deae twee
deelen in.
Wat zien we nu nog moer aan on6
vliegtuig? in de eerstep!suits de vleu
gels, na motor en schroef zijn dit dn
deelen, waarvan de bruikbaarheid
van het vliegtuig ten sterkste af
hangt.
Volgens de theorie van hc-t vliegen
zien we, dat de lucht de macliine in
vlucht draagt. De draagvlakken zijn
onder eon kleinen hoek met do hori
zontale as van de macliine geplaatst.
Wordt liet toestel nu door de lucht-
schroef, die door den motor in snelle
ronddraaiende beweging wordt ge
bracht, met groote snelheid over den
grond gereden, dan ondervinden de
vleugels ©en zekeren weerstand van
de lucht. Deze weerstand laat zich
ontbinden in twee componenten,
waarvan de een de eneühcid verkleint
en waarvan de andere de machine 041
heft. Dit is zeer in het kort de ver
klaring van het vliegprincipe va»
alle aeroplanes. Voor de draagvak-
ken van vliegtuigen gebruikt men
geen platte vlakken, doch gewelfde
dubbel ingedekte vleugels. De door
snee van zoo n viegtuigdraagvlak
noemt men altijd het vleugelprofiel
De in fig. 1 afgèebeelde vliegmachine
Is een tweedekker, d.w.z. er zijn
twee dragende vleugels boven elkaar.
Zijn er, wat zeer zelden voorkomt,
twee dragende, vrijwel evengroote
vleugels achter elkaar, dan spreekt
men van een tandem.
Om een stijve vleugelconstruciie te
krijgen, zijn onder- èn bovonvleugel
door stijlen verbonden. Zij heeten
vleugel stijlen en naar hun plaats
cm dei-scheidt men midden- en builen-
9tijlen (12) e>n (13). Nog zijn aange
duid de spankabels (14) en (15). Dit
zijn zoogenaamde stclkabels, weikon
naam zij gekregen hebben, omdat
men er den Invalshoek mee kan ver
stelden. Thans rest ons eens na te
gaan, wat voor geheimen de romp
nog verborgen houdt Beginnen we
links dus aan de voorzijde, dan ziel
men eerst de naaf van de luchtschroef
(16) -Om den motor te beschermen,
om den Imchtweerst&nd te verminde
ren on om minder last van uitspat
tende dhe en afgewerkte gassen te
hebben is de motor gedeeltelijk om
geven door een motorkap (17). Twee
van de cylinders (18) komen nog jirnt
uit de kap te voorschijn. 99.9 wui
alle vliegtuigen zijn benzinemotoren
van het bekende viertact-principe
en bij deze macliine is het een roteo-
rende motor.
Dit zijn motoren, di© In tegeuatel
ling mei vaste motoren van liet auto
mobielLvpe. een stilstaande krukas
hebben en waarbij het gehoebe com
plex van 7-9-14 of 18 cylinders met
desselfde snelheid ale de schroef In
de rondte draait. Ten einde den mo-
ian brandstof te kunnen voorzien,
bevestigt met in den romp een ol le
en een benzinereeervoir. Moderne
vliegtuigen hebben meest vaste, door
water gekoelde motoren. Ten einde
het koelwater in temporatuur te doen
dalen, brengt men een waterpomp en
een rad! at sur ami. Deze laatste wordt
vee) in den bovemieuge! gemonteerd.
Ook treft men daar woJ een apart
faulpbenzinereservoir aan.
De zitplaatsen zij" in den romp
aangebracht. Bij tweepersoonsvlieg
tuigen zit de bestuurder meestal
vóór, de achterste persoon doet dienst
a.ls waarnemer of als radio-telegra
fist. Neemt men eon kijkje in do be-
sluurderszitpiaats, dan ziet men al
lereerst een groot aantal instrumen
ten, knoppen en waterpassen, in de
tweede plaats de stuurhefbooinen en
In do derde plaats de verschillende
regelingen voor de bediening van den
motor. m
(Slot voigt).
DE TRAM KWESTIE.
Men herinnen zien, ooi nog altijd
hangend is het geschil over de door
den Raad gewentel-He wijziging van
de concessie-vcMjrwaarden der N. Z.
11. T. inzake de Levoegdheid van den
Raad om over ds Iconen en arbeids
voorwaarden van liet pasoneel te be
lie Commissie voor de Tramplannen
Jiecft nu in hare laatste vergadering
in behandeling genomen de dóór de
N. Z. H. Tramweg Maatschappij, aan
den Raad tea- goedkeuring ingezonden
regelingen der werk- en rusttijden en
der loonen van haar penoue.l.
De Commissie achtte <hze loonrege
ling niel aannemelijk, maar was zich
tevens bewust dat bij niel-goe.jk&uring
door den Raad, de gemeente geen
doeltreffend middel bezit, om de tryun-
moatschappij tot cue betere regeifhg
te bewegen. Wel zoude voor de ge
meente daartoe de bevoegdheid zyn
ontstaan, indien de in de raadsver
gadering van 24- Maart jl. door B. en
W. voorgestelde wijzigingen van de
artikelen 36 en 39 der concessievoor
waarden. zonder meer, door don Raad
waren goedgekeurd, immers dan m.
beroep open gestaan op Gedeputeerde
Staten, welk College vervolgen» krach
tens de hem verleende' bevoegdheid,
zelfstandig een regeling had kunnen
treffen.
Wil de Raad due met indiening
zijner bezwaren eenig succes hebben,
dan komt der Commissie ais de eenige
weg voor, dat teruggekomen wordt op
het besluit van 24 Maart luidend©:
„Te bepalen, dat de bovenstaande
„wijzigingen van de arlt. 36 en 39 in
„werking zullen treden nadat de loon-
.regeling en arbeidsvoorwaarden voor
„het personeel der N. Z. 11. T. door
„den Raad zullen zijn goedgekeurd".
De verkeerde strekking van dit be
sluit zal den Raad uit het vplgende
blijken, schrijft de tramcoramissia
Aangezien krachtens de bestaande
urtt. 36 e" 39 der concessie-voorwaar
den met genoeg kracht bij al" öT niet
goedkeuring kan worden uitgeoefend,
worden de wijzigingen van die artt.
aun den Raad voovgesteld. Door: ik
raadsbesluit echter maakt de Raad
de inwerkingtreding van die wijzigin
gen, die de gemeente meer kracht
zullen gaven, afhankelijk van een
goedkeuring die moet plaats vinden
krachtens de nog bestaande artikelen,
welker wijziging juist beoogd wordt.
Men draait due rond lts een vicieusen
cirkel.
Terugneming van het bovengenoem
de besluit, is nog meet gewenecht,
daa. de Directie dei N. Z. H. T. zich
met de wijzigingen van de artt. 36 en
39, welke, gelijk gezegd, meer strek
ken tot versterking van de positie der
gemeente dan van die de Maatschap
pij, heeft vexeenlgd.
Niet is dit het geval met de door
aanneming van het amendement Pop-
pe in art. 36 opgenomen verpliohung
tot verkoop van mourkaartjes. Desu
verplichting kwam nl. in de voorstel
len van B. en W. niet voor, en is der
halve ook niet door de maatschappij
aanvaard. Tot onze spijt, schrijft de
Comm., zal dus ter wille van de goe
de zaak, het retourkaarlje moeten
vervallen.
De Commissie meent dus den RoaxL
te moetc-n actviseeren
A. Teaug te komen op zijn besluit
van 24 Maart;
B. Te aanvaarden de wijzigingen
van de aiit. 36 en 39 der „Concessie
voorwaarden", gelijk deze in de raads
vergadering van 24 Maart jL door
B. en V.ter goedkeuring zijn aange
boden {waardoor dus hel amende
ment Poppe vervalt).
DE NIEUWE DIRECTEUR VAN' DE
11. B. tl.—HANDELSSCHOOL.
Do Keg coring neeij geweigerd een
regeling good t© keuren, waarbij den
leeraren om advies gevraagd wordt
bij een benoeming van een nieuwen
Directeur.
De Minister van Onderwijs kun ech
ter den leoraren het recht van petitie
met ontnemen en zoo adresseeaen 23
leeraren van do H. B. S.TL H. S.,
doende wat hun vereemging officieel
5«rv-u£.vd is, aan B. en cn iwee
doen aan den Raad, om den wensch
te kennen te geven, dat niet de aun-
bsvoLenen worden benoemd, doch
een loeraar dor echoo] zelf, den heer
F. \Y. Niemann, leoraar in de Neder-
lancBche Taal
Meegedeeld wordt, dat de eerst voor-
gedragene, de heer Elzinga, waar
schijnlijk binnenkort zal benoemd1
worden als directeur eener 11. B. S.
te Rotterdam en dat zoo goed als z©-
ker mag worden aangenomen dat ldj
die benoeming eventueel zal aanvaar
den. Waarom B. en W. gevraagd
wordt den naam van den heer Nie
mann dan in de plaats van dien van
den heer Elzinga te etelk-ri.
Met nadruk bevelen eij den heer
Niemann aan, die naur hun besliste
overtuiging voldoet uan aL'e zoodani
ge eischen .als ter zake van organisa
tie, tact en tucht aan een directeur
van een greote school als de Haarlem-
sche mag gesteld worden. In het
adres der twee leeraren wordt den
Raad gevraagd, om B. en W. te ver
zoeken opnieuw inlichtingen in te
winnen omtrent den heer Niemann,
dat diens naam op de aanbeveling zou
worden geplaatst, of dat do heer Nie
mann dadelijk wordt benoemd, 't geen
de overgroote meerderheid der leer
aren wen acht. Dit adres aan den Road
is slechts door twee leeraren geteekend
omdat zij aan het einde van den cur
sus geen gedegenheid hadden de hand-
teekeningen te verzamelen.
Zij verwijzen echter caat het adres
dei" 23 leeraren aan B. en W.
DE 1LVO.
Dinsdag, Woensdag en Donderdag,
omstreeks 6 uur tullen livo-v'aecors
boven Haarlem, Bloemendaal, Zend-
voort, Heemstede en Schoten vliegen,
om 50.000 reclamebVjetten neer to
werpen voor de Intern. Luchtvaart
Onderneming, die hier van 15 Juli tot
15 Augustus komt demonetreeren op
het terrein aan den Schoterweg.
PERSONALIA.
Voor het eindexamen voor den Ned.
Ind administr. dienst elaagde onze
stadgenoot de heer P. 11. Teunis.
KINDERLIJKJE.
Zaterdagmiddag .t in het SpaasT.e
ter hoogte van de Houtmarkt drijven
de gevonden het lijkje van de 7-jarige
H. M., wonende Banneetoeg, alhier,
die, zooalö wij Vrijdag berichtten,
reeds van .Woensdagmiddag af ver
mist word.
Aftcbeld van Dr. Borgman.
's Middags In
Sociëteit „Vercenlglnp".
Kalm, achterover in zijn grooten leercn fau
teuil, zal hij, de scheidende directeur der
Hoogere Ilaudelsschool. te midden van het
eomitc er» belangstellenden, die bijeen geko
men wariu um afscheid van bem te nemen.
Telkens verhelderde een glimlach '1 vrien
delijke gelaat met de neerhangende grijrc
snor. bel grijze haar even met een lok ach
terover gekamd. Voor hein stond 't spreekge
stoelte. waarop dien middag heel wat harte
lijke woorden tot hem gesproken zoudeu wor
den. Daarachter, tegen '1 tooueel, verhief zich
een haag van groen om met een dik tapijt
op den grond, de warme gezelligheid te vcr-
boogeo
't Waa voor Dr. Borgman een zware dag.
Elf lange jaren heeft hij te Haarlem ge
werkt voor den bloei vnn 't Nederlaiidiche
Handelsonderwijs, elf jaren heeft hij geleefd
met zijn leeraren en leerlingen, op een wijze,
die slgcinccnt bewondering afdwingt. Kn
nog graag zou liü hier elf jaren aan vast-
knoopen, zoo er geeu wet bestond, die zegt,
dai eon loei aar niet langer dan tol zijn bic
jaar in functie mag zijn. Dr. Borgman heeft
thanv reeds zijn 66e jaar bereikth(j moet
scheiden van de school en van de menseben
die hem zoo lief geworden zyn. Meer dan ooit
heeft Dr. Borgman Zaterdag getoond te voe
len. dat scheiden lijden doei.
liet comité, dat zich gevormd liad, ora Dr.
Borgman ccn afscbeïdabuldiging te .geven, be
stond uit de hoeren Mr. A. Bruebr wethou
der van Onderwijs, als vertegenwoordiger
van B en W.. Dr Van Bolkcsteyn, inspec
teur bij het M, O- Vincent Loosjes, voorzitter
van de Commissie van Toczicbt op 't M. O.,
D» O. IV. C'. Vunderink. lid van de C. v.
T. op het M. O., de directeuren van ac Je cn
2e U. B. S. 6-J. c.. Ir \V C. G. H. van Mourik
Broekman en Dr. A. D. Donk. de directrice
van de Meisjes H. B. 8.. moj. Cb. Farrcr en
de rector van het Gymnasium Dr. C. Spnel-
der Jr. Verder de hcoren Dr. H. Brongcrs-
ma, oud-directeur van dc 11. B. S, met 6-J.
c., DF. A. If. Garrer. oud-rector v. b. Gym
nasium, dc heer P. II. van der Ley; directeur
der Rijkskweekschool. J. G Tuytel, plaats"
verv. directeur H. H. S.. R. Borggreve, voor-
zittei van de Ver. v. L. b. b. M. O.. A de
Clercq, voorzitter der K. v. K. en Fabrieken.
Mr. P. Tjeeiik Willink, oud-gecomraittcerde
van het eind-examen cn ecu aantal oud-leer
lingen en leerlingen der H. H. S.
Door acht personen zou dien middag 't
woord worden gevoerd.
Hel ccrsi betrad Da. V undtrink. voorzitter
van het Huldigingscomité, '1 gestoelte, om
namens 't Comité tot Dr. Boffeanui tc spre
ken.
Ds. "Vunderink vond het een heerlijk werk
den scheidenden directeur to mogen toespre
ken. Er is zooveel crltiek in de wereld, dik
werf onbillijk: veelal Htiiurlul aan den wal,
die eigenlijk niot oordeclen kunnen, omdat
z(} van dc moeilijkheden geen besef hebben
Waard coring, echt en hartelijk, is er 7.00
weinig, wordt zoo schaars toegemeten en
kan ons toch zoo goed doen Wij Lebben cr
dikwerf wel behoefte aan als w(J al onze
krachten, onze liefde, ja, onszelf hebben
gegeven n.rn ons werk. jaren lang, dit wij
nit een enkel woord, ecu enkelen handdruk
gevoelen, dat onze toewijding begrepen cn
gewaardeerd wordt.
tuigd, dat gij er niet op gesteld zij*.
Wij doen onzen plicht cn vervollen onze
roeping niot om de toejuiching van meo-
schen. Trouwens, als wij aan 't eind van
onze levenstaak staan, zij" we maar al te
zeer bewust van veel gobrekklgs cn onvol
komen,! cn gcxpelcu wij eiken overdreven lof
als iets onwaarachtigs.
Eeu enkel woord dus.
Mynheer Borgman, gij waart de eerste di
recteur van onze Handelsschoolgij hebt in
rele opzichten de school gemaakt tol wat
zij nu is en zij mag gezien worden, lu 't oude
en sombere gebouw aan de Jacobijnestraat
zijl gij begonnen en a! dadelijk bleek, dat gij.
de man van de exacte wetenschappen, doctor
in de wis- en natuurkunde, op buitengewone
wyxe u had georiënteerd op het uitgebreide
en ten dccle nog onontgonnen terrein der
bar.deJswcteuschap.
ledor die u nabij gadesloeg, verbaasde zich
over uw uitgebreide kennis, uw thuis-zyn in
heel de materie. Daardoor hebt gy een stem
pel gedrukt op uw schoolbet onderwijs
werf breed en stond op boog peil. Een onder
wijl-inrichting toch is voor een groot deel
wat haar directeur u. Welnu, onze handels
school stond in 't teeken Dr. Borgman."
Verder besprak Ds. Vunderink de zedelijke
werking, die voor den leerling van 't onder
wijs uitgaat. „Mag ik in twee woorden uw
omgang teeker.en. dan b 't vrijheid en ver
trouwen, V-idrn gaaft ge uw leeraren en
leerlingen. Mijnheer Borgman, de toekomst
mag oordeclcu o*cr u cn uw werk, zooate tij
wil. maar nooit zal ze van u kunnen zeggen,
dat gij niet genoeg liefde hebt gehad, on dat
u niet weinig. Gij hebt een eervollo loopbaan
achter u."
Hierna nam spr. afscheid van Dr. Borg
man eu tenslotte liet h|j het fraaie portret,
geschilderd door den heer A. Buunun. ton-
servator van Teyler. onthullen cn bood het
aan "t Gemcentebcatuur a.ui met 't verzoek
't een eereplaats tc geren in de school.
Mr. Brack volgde namen» 't gemeentebe
stuur. Hij zeidc. dat in 't le»on van een-wet
houder van Onderwijs ook nog momenten
van bekoring zijn Niet dat het over 't geheel
genomen zoo n tuin der weeën zal zijn! zei
ue wethouder.
Daarvoor wordt het den wethouder tc aan
genaam en te gemakkelijk gemaakt. Daar
voor wordt hij te veel ouiriugd van dc aan
houdende zorg van inspecteurs, commiwiies
en organisaties, die er voor waken, dal hij
zich niet te buiten gaal in 't cone of 'e
weinig schot aan deu dag legt in 'l ander.
En mocht hy ondanks dezen "trits van wel
willende belangstellenden nog sieog gaan in
het tuig, zoo zijn er altijd nog ,.det Jugcï a
la Haye een enkele departementale circu
laire brengt heci weer in 't spoor des
noods met terugwerkende kracht:
In deze paisibule sfeer, geschapen dooi re
gel op regel cn ffbod op gebod, kleurrijk
geschakeerd door hier en daar een verbod,
is echter zoo nu cn dan een moment, en ook
dit heeft een onmiskenbare bekoring, dat wet
en verordening tart.
Herinnerende- aan dc rede van Ds. Vunde
rink, zei ile wethouder Gij hebt zoo strak»
in treffende bewoordingen getcckend, wat
Dr. Borgman is geweest voor onze Handclh-
ediGoL
De tenor van uw even welsprekende als
juiste karakteristiek w,\s: vrijheid co ver
trouwen.
Wie zal niet beamen, dat zonder deze bel
den het onderwijs niet wel kin veren!
Wie zal niet toegeven, dat «cxst in een
sfeer van vrijheid cn vertrouwen het vwor
karaktervorming onontbeerlijk coutract tus-
scben docent cn leerling mogelijk wordt.
En vooral 0111 die karaktervorming lichl gij.
mijnheer Borgman, steeds het oog gevestigd
Daartoe was noodig de liefde lol den dis
cipel, zonder welke het onderwijs oen klin
kend metaal 011 een luidende schel wordt,
Die liefde tot den onderwezene cn Mt het
onderwijs moest ieder ontdekken, die met a
over de belangen onzer school mocht vpre-
zelf too menigmaal bet voor-
Die liefde hebben uw jongens en meisjes
intuïtief gevoeld en 't is zeker daaraan'ie
danken, dat dc relatie met uw oud-lccrlingcu
zoo veelzins bleef bewaard.
Wïnt 'k weet het uit mijn eigen school
ervaring, waardoering voor hetgeen men van
een leeraar verstandelijk opstak, beklijft al
even weinig als het opgestokenc zelf.
Doch een wenk of een woord van troost
of ook zelfs een hard schijnend woord vau
ernstig vermaan knoopt dikwerf een onlos-
makelijken baud.
Mijuheer de Voorzitter! We 'zyo hier in
vrylieid te zanion eckomeu «m ik aar'!:;'
op weg, die te misbruiken on zoo de facto te
bewyzen de juistheid van uv. Bollandist,.W<
citaat. Immers gij hebt my bot woord ver
leend om een geschenk te aanvaarde:, en ik
sprak daarover nog met geen woord.
Toch was wat voorafging noodig. om te
zien, dat als ik. namens Haarlem's Geniccr.ic-
bcstuur, dit geschenk aanvaard, zulks niet
zonder oorzaak volgaarne geschiedt
B. en W. van Haarlem waardeuren liet
vele, dai Dr. Borgman deed voor Haarlem'»
Handelsschool aar dee ren In zeer bijzon
dere mate zijn liefde, die tot dat vele aan
dreef en daaraan liooger wijding verleende.
Zeer aangenaam ia het B. e» W. dan ook
in de school van Borgman, hot portret van
Borgman een eoreplaats te verzekeren.
Wy, Haarlem s Uouicentebesluur, wij dan
ken u, het huldigiugs-comité cr voor, maar
meer nog danken wij dezen dag u, mijuheer
Borgman, zelf. omdat gij meer nog deedt,
omdat gij u zelf door uw liefde tol het
rlemsch onderwijs u een c-replant* vcr-
zekerdet In onze herinnering, aldus bcsloo'
de wethouder.
Dr. Vsn Bolkcsteyn. inspecteur bij "t M.
0„ vroeg buiten de agenda om 'l woord. Hij
roemde ui 't bijzonder de vakkennis van Dr.
"SST* Vries volgde namens de leeraren
HH schetste den aangenamen omgang lus-
scnen directeur en leeraren, zonder strenge
regels, individueel en meende tevens dat van
Dr. B. nog veel te verwachten was op 'l ge
bied van de Geologie. Hij bood Dr. Borgman
een leunstoel aan
Namens de vrienden sprak dc heer P. U.
van der Ley. die den vertrekkende schetste
in zijn huiselijke omgeving, zijn conversatie.
ste©ds toI van zijn school cn »au zijn leer
lingen. „En als dan '1 gesprek op uwé leer
lingen kwain. dan tiiiielden uwe oogen v.m
ougokendea gloed, dan spraakt- go vol
De heer B. Kernkamp voerde '1 woord na-
ens dc oud-leerlingen. Hjj noemde zijn vroe
gere-)! directeur „oen Rundsniaii en ccn
Vriend".
Hij getuigde, dat de gemeente Haarlem,
haar toenmaligcn raad dankbaar mag zijn,
dat hij de hand heeft gelegd op Dr. Borg-
m eerste, omdat hij daarmede ccn bij"
zonder hoogxtannd mensch aanwoei voor dc
opvoeding der Haarl. Handeljpupliicn. ten
tweede, omdat door deze Itcutc ccn paedi-
goog in Hsarlem werd gebracht, die absoluut
ccn eigen richting volgde, maar U»t not least
zeker, omdat die Raad op dat oogenblik i^xt
iemand met academische eigenschappen al»
Dr. Borgman, tegelijkertijd cn in den zelf den
functionaris iemand aanwees met praktische
capaciteiten, door de benoeming van borg
man. den scheikundige, Borgman den waren-
kenner, Borgman deu opleider van *00 me-
nigen Twentschcn fabrikant.
Wat naast een theoretische een practische
opleiding beteckent, zullen velen onder u,
zei spreker, met mij nog alle dagen ktmnou
consuieeren, mot het in practijk brengen der
practische warenkcnnislcMen en ik beu er
van overtuigd, dat liet 11 dan zoo zal gaan als
m'y en dat u nog dikwijl» voor oogeu ial
de vriendelijke, gemoedelijke docent,
zooaL hy voor dc klas kon komen.
Zy, die dc heerlijkheden van dc Jacobijne-
straat hebben medegemaakt, tullen Int zich
levendig herinneren, die tochten van liet
klasse-lokaal mar „dc baas".
Niet die stilte, die er heerscht bi; ccn
leeraar, die met zware straffen zjjn gezag
weet te handhaven, maar de stilte die men
aantreft hij een aandachtig auditorium, wan-
er het woord gevoerd wordt door
uid, die. wanneer hij spreekt, ook wat te
.jeu heeft. Dr. Borgman had nooit moeite
met zyn leerlingen.
ZÜ-i lessen waren altijd intcrcuant, maai
nog interessanter was het. Dr, Borgman irade
te slaan als arbiter in kwc»i!c* tu-when
leeraren cn leerlingen. Hij liovüc nO">: <>.0
party. «Itijd beiden, cn. wi»t uit een jong. n.
die met een stalen gezicht ccn verhaaltje
stónd op te disscbcn, o zoo gauw het geril
in zijn juiste proporties te krijgen en In ncgca
van de tien gevallen den verontwaardigde»
klager niet alleen op zijn nummer tc rotten,
r meteen te overtuigen „van oijn ob»—
