kgeuöa
OM ONS HEEN
Os daders van den dubbelen moord
te Spaarndam aangehouden.
88e Jaargang No 11643
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
DINSDAG 13 JANUARI 1921
HAARLEM S DAGBLAD
*«r»i<tf!Vi=-stK'lVTEN Der 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd
is (konid^ gemeente) f 3.57'/,- Franco per post door Nederland f8.87»/,. Afzonderlijk, nummers f0.15. Geïl
lustreerd Zondagsblad, voor Haarlem en omstreken fO.671/,franco per post f0.65.
der N.V. Lour.n* Cester, Dlrecteur-Hooldredaoteur J. C. PEEREBOOhT. JTejcloon 308Z_^
AD r 2RTEINTIÊ1NVan 1—5 regel» 11.75; iedere regel meer 35 Cts. Reclames 60 Cts per regel. Bij
abonnement aanzienlijk rabat. Twaaifstuivers-advertentiën van Vraag en aanbod van 1 -4 regels 60 Cts.
per plaatsing, elke regel meer 15 Cts. A contant; buiten het Arrondissement dubbele prijs.
Dlrcetie sw Administratie» Groote Houtstraat 93. Tslsfoonnrs. de Redactie 600 sn dsr Administratis 724
EERSTE BLAD
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ACHT BLADZIJDEN.
Heden.
DINSDAG 18 JANUARI.
Stadsschouwburg, \Vilsoii6plein.
liet Schouwteoneel: Volksvoorstelling
van „Vadertje Langbeen", 8 uur.
Schouwburg Jansweg; „Heb Je t :il
gehoord van Schdlevis Mie."', 8 uur.
Museum vae> Kunstnijvarhcrid'len-
tooueteiling \ai» Indische Batikkunst,
Perzisch drijfwerk en Negerkunst,
van 1Ü—4 uur
Gebouw Shit Bavo, biae lesliaat:
openbare vergadering der Haarlem
se-hu Winkdiersvereeniguig, 8 uur.
Oud-Holland, Yeiwultt, .^crijkorkeet
Cnfii Restaurant „Populair", 'lcra-
peliersstraat 50, Avondconcert.
Bioscoopvoorstc! I ingen.
WOENSDAG 19 JANUARI.
Soc. Veroaniging. Exploitatie A.
Btnno: Bioscoopvoorstelling „Cliris-
tns 8 uur.
Stadsschouwburg, Wilsonspleui:
N V. ToonoeJvtreeniging: „Tropeai-
odtl", 8 uur.
Schouwburg Jansweg, -„Heb je t al
goiioord vaji Scheltevis Mie? 8 uur.
Café Brinkmanir Algemeen se verga
dering van aandeelhouders in de N.V.
Huurlemsche Bonbon- en Dessert wer
ken h. \V. M. de Waal, 8 uur.
i ...«Holland, Yerwulft, Strijkorkest
Café-Restaurant „Populair Tere
peherstraat 56. Avondconcert.
Schouwburg De Kroon, Gr. Markt:
Bioscoopvoorstellingen, nam. 2Vi en
's avonds 8 uur.
Cinema Palace, Groote Houtstraat
Bioscoopvoorstellingen, nam. 214 er
's avonds 8 uur.
Scala-Tlieater, Kleine Houtstraat 77
Bioscoopvoorstellingen, nam. 214 en
's avonds 8 uur-
Familie-Bioscoop, Kleine Houtweg
Bioscoopvoorstellingen, nam. 214
8 uur.
"m Do Heslo of de Halve
Man.
Onlangs is in don Haarlemschen
gemeenteraad de opmerking gemaakt,
dat do wethouders slechts een gedeel
te van hun tijd. aan de geraoonte be
steden en dat het voor de gemeente
beter zou zijn, den goheeten man te
hebben, maar dan natuurlijk tegen
eem hooger tractcmont.
Velen denken er over aJs doze spre
ker en nu er veranderingen in de
gemeentewet op til zijn, waardoor de
taak van B. on W. zou woidieit uitge
breid, komt het vraagstuk van zelf
aaji do ord®. Oppervlakkig bekciken
is bet in 't geiteed géén vraagstuk:
wie zou niet d"u hooien man verkie
zen bovcm den huiven? Maa.r er is oen
ai-gument, dut do zaak toch minder
eenvoudig maakt.
Hierover zijn wij het oen®, dat wet
houders niet een soort van hoogge
plaatste ambtenaren moe tan worden,
wed hun dagolljksch© aanraking met
liet volle leven buiten cio murto van
het stadhuis moeten blijven behou
den. En die aanraking guut juist vet
leren, waaneer op hun geheel® werk
kracht beslag gelegd wordt voor de
gemeente. Met loi wordt door meuk
en tegenstander geep raken over den
frissclieii guCot on de energie, die do
tegenwoordige wethouders van Haar
lem kenmerkt en zie nu, hoe zjj inet
velo bandon aan de vrije maatscbap-
pij vorbenden zijn het stadhuis
verlatende duiken zij om zoo te zeg
gen telkens in liet fris'^che bad der
tegenstrijdige wooschon en gedach
ten, die de algeme©»® samenleving
heet. Mo-H dit worden prijs gegeven?
'vij mcenen van niet.
Voor 't ooge-'hlik r-asseeren- we ;le
vraag, of er geschikte personen te
krijgen zouden zijin voer hot ultslui-
teniae wethouderschap, dus ook deza
andere vraag, of de tegenwoordige
functionarissen het zouden willen
aanvaarden. Hoofdzaak is, dat zij,
hef. Stadhuis betredende, den fris-
sjlu-n wind van het volle leven daar
buiten meebrengen ui wethouders
kamer on Raadszaal.
Langs dez-o lijn kan betoogd wor
den, dat een halve man meer is dan
oon heole,
No. 2840
Het jubileum van de uitvinding der
boekdrukkunst.
Bi] do Boekdrukkenjbond'ön in Ne
derland bestaat bet plan, om in 1923
liet 50;)-jorig jubileum te vieren van
de uitvinding der boekdrukkunst en
natuurlijk zal Haarlem nauw bij die
plannen betrokken zijn- De leden van
do federatie dei werkgeversorganisa
tie» in het bookdrukicersbzdriji zulten
tins in t geiieol niet verwon i. rd ge
weest zijn, toen rij in het laatstver
schenen nummer v.m hun officieel or
gaan Hot Tarief, een artikel von
den van dan Beer J. W. Enschedé;
de naam Eneclicde wordt immers al
tijd in verband met de uitvinding der
Jxekdrukkunst genoemd. Misschien
heeH liet opschrift van du stuk.
„moeilijklveden bij ecu onderzoek
naar do uitvinding der boekdruk
kunst Béd wat verwonderd en heel
eteliig zijn zij door den inhoud
van de beschouwing teleurgesteld.
Immers ik on mijn collega's boek
drukkers zouden veel eerder een over
zicht verwacht hebben van den stand
der Coster-quaestu- op dit ©ogenblik,
dan een overzicht alleen van de moei
lijkheden bij het onderzoek. En men
moet zich niet verbeet den, dat de hear
Enschedé meer gooft, dan hij belooft,
integendeel, hij laat zich geen oogen-
hlik gaan, blijft zorgvuldig binnen
do lijnen van zijn onderwerp, maar
etoekt ons daarbij, voor zoover wij
dat noodig mochten hebben, ter vie
ring van do uitvinding Ier boekdruk
kunst in Haarlem, geen hart onder
don riem. Hij heeft er ook geen z-.lf-
standigo meening' over, dat zegt hij
zelf. Wat wil hij dan met zijn pes.ü-
nnstisch stuk? Wij vinden dat aan 't
sJot- oon oppervlakkig inzicht govern
over de bijzondere moeilijkheden,
waarmede hij 'namelijk de onderzoe
ken-) te worst-el en heeft en -do zeer bij
zonder© kwaliteiten die hij moet heb
ben, welke oen onderzoek wil instel
len naar don uitvinder en naar de
uitvinding van de boekdrukkunst.
Zoo schrijft de heer J. W. Enschedé.
Waarom zwaait hij aldus de rood©
vlag dor onveiligheid op de baan?
Alleen wegens de somberheid, .die- ons
alle» zoo licht bevangt in do naar
geestig grauwe dagen van de eerste
helft van Januari? Of misschien,
omdat de aspirant-onderzoekers,
elkaar verdringen op d,e stoep
vari zijn huis? Dit is zeker:
hetzelfd® mummer van het „Tarief",
waarin zijn moedeloos stuk voorkomt,
heeft hemzelf ongetwijfeld teleurge
steld, want op dezelfde bladzijde
neemt do redactie een berijmden
Open Brief op van Laurens Janszoon
Coster aan de Jedcn der boekdrukke-
rijenbondan in Nederland, waarbij
vi:-r coupletten van acht regels elk
niet alleen wordt verzekerd, dot Cos-
for de uitvinder niet geweest is, maar
ook, ilnt do wcrkeiijke uitvinder da.ar-
ove- ..wijselijk" zijn mond hoefl ge-
hc-ii'.iMi, Zoo maar, voor 1 vaderland
v«g, zonder eenigszins blijk te geven
van het beat van 't dozijn kundighe
den, dat de hoor Enschedé opsomt
als onmisbaar voor de studie va»
deze aangx-tegonlioid, zoomaar, zeg ik,
luchtig weg rijmt dio ongenoemd-. ïn-
zcïiccr ale volgt:
O, heeren loden van do drukke rs-
bonden,
De drukkunst is door mij niet uit
gevonden.
Het standbeeld, dat mij daarvoor
werd vereerd,
Is mooi gomaakt, maar t is totaal
verkeerd.
Ik, Laurens Janszoon, zeg U al te
gader,
Gii ziet in mij der drukkunst val-
sche vader,
In vierentwintig J»ob ik wel bestaan
Maar aan de drukkunst heb 'k toen
niet gedaan.
Viert dus geen feest, om mij daar-
moe to ©oren,
Onsterflijk zult ge U daarin, e bia-
meeren.
gi'g al
burgee dood,
Voor mij is daarom al <kie eer to
groot.
Als ik het wist, zoti ik U zeker zeg
gen
Tor eer van wien g© feo&toai aai
kunt leggen,
Maar wie de kunst van da-ukken
eenmaal vond,
Dio hidld daarover wijselijk zijn
mond.
Er zijn ook nog oen tweede on eon
derdo oouptet, maar die passeer' ik
als overbeds g. Op twee regels na.-
Dat Nederland de vindingster ge
niet,
Is veftgens hem ook nog zoo zeker
niet.
Het fraaiste is wel, dat de
redactie zetfif, diaarbij aantoökend:
„dit is niet juist. Wel in Nederland,
maar niet in Haarlem
Dit is eon comble. Nog liever lieb
ik de zwaartillend© beschouwing van
Enscliodé, da» do oplossing in ©on
handgalopjc van de redactie e-n haar
dichter. Ge qui ne vaut pae la peine
d'etre dril, on lc rime Ik acliaam mij
bij do gedochte, dat de Duitaeliors,
dio immers nog altijd hun typogrofie-
afgod Gutonborg vorh eerlij ken, in het
meost officieel© tijdschrift van de
Xedorlandlsche boekd-ruükèrijqa zullen
lezen, hoe do redactie een ernstige
zaak als doze tracht og te lossen met
oro rijm en een machtspreuk.
Bi dat opzicht stolt trouwens ook
Enschedé consciëntieus andy-.i-zoekor
on beschrijver, mij te leur, wanneer
hij zegt: „vboraf ga de mededeoling
d-at ik het geecJulstuk (namelijk Cos-
tor of eon a-ndiar (gi dau waarneer) niet
bijzonder bodangrijk vind on mij
niet kan verklaren, waarom men zicli
c-mge eeuwen achtereen over een
oplossing van <iit historische vr&ag-
ruk heftig maakt".
Mag ik he-m antwoorden wat Mr.
R. Fruin in ©cm samenvattende stu
die over hetzelfde onderwerp zegl:
„Wie het aantre&'kolljke niet kent,
dat gelegen is in een onderzo-eik naar
do juistheid van oe-n historisch bericht
naar de waarheid e-wier overloverlng,
is dat niet duidelijk to maken, en
wie het wèl kent, zal di© vraag niet
3tellen."
De vraag namelijk, waarom toch
zooveten voor het onderzoek naar
Mainz of Haarlem. Coeter of Guten
berg, zich moeite hebben gegoven.
Nu kan wel i-iemand verwachtan,
dat m het korte bestek van een arti
keltje, de bewijzen van Costers uit
vinderschap en nog wel van zijn uit
vinderschap in 1423, afgerond en vol-
'•.-.ijg kunnen v.oi- .n opgezet; in
lichting zoekende bij hen, die de zaak
jarenlang bestudeerden, volgens het
J. W. Enschedéscbe recept, kan ik
toch wel iets erover mededeelen. Ik
noemde Fruin: deze rijksarchivaris
van Zeeland schreef over de Cosler-
quae-stïe een paar artikelen, die in
1906 door de vereeniging Haarlem af
zonderlijk werden herdrukt en uitge
geven en waarvan de resumptie is
als vo'gt: „Volgens de Keulsche kro
niek, die hier steunt op eene mede
deeling van Zeil. een der oudste
drukkers te Mainz, heeft Gutenber-;
de boekdrukkunst afgezien van de
Hollandsche Donaten. Op technische
gronden heeft mr. Enschedé de moge
lijkheid dier onlteening aangetoond,
maar op chroiioiog-sche gronden s
die mogelijkheid tot kort geleden be
twist. Thans evenwel staat vast, dat
eene familie-overlevering, wrier be
richten, wat de data betreft, nergens
met de van elders bekende gegeven:
in strijd zijn, het eerste drukwerk van
Coster op 1446 stelt, terwijl het oudst
bekende werk. dat Gutenberg gedrukt
heeft, een kalender voor 1448 is. De
chronologie verzet zich dus niet lan
ger tegen het bericht deT Keulsche
kroniek. Daarmede is de oude strijd
tusschen Mainz en liaarleen wei nie'
opgelost, maar toch eon heel en stap
nader tot de oplossing gebracht
Tot zoover de onderzoeker Fruin
De Enschedé dien hij noemt is niet
J. W., maar zijn halfbroer Mr. Karei
Als deze man, die een deel van zijn
leven aan de Coster-zaak gewijd
beeft, nog leefde, zou er zeker we!
wat anders in Het Tarief te vinden
zijn. d-an negatteve uitingen. Deze
Enschedé is de kampioen geweest
van de aanspraken van Haarlem en
van Coster, eigenaardig is het wel.
dat juist daarom de groote massa,
die de waarde van do bronnen niet
beoordeelen kan, zijn geschriften met
eenig wantrouwen bekijkt. Nu ja.
zegt men. Karei Enschedé was een
Haarlemmer, een oer-Haarlemmer,
hij moest wel gesteld zijn op het
vastleggen van de glorie van Coster,
die meteen do roem van zijn geJlefd
Haariom was.
Mij is het goed. Aan de nagedaclt-
teaiis van dezen op het stuk der ty
pografie zoo geleerden Enscheidé.
wordt geen kwaad gedaan, wanneer
wij hier zijn geschriften over de uit
vinding van de boekdrukkunst laten
rusten om ons te beroepen op
een Duitscher. Van oudsher hebben
immers de Nederlanders het meest
waarde gehecht aan een buiton-
landsch testimonium. Noderlandsrhe
kunstenaars worden hier pas ge-
v..-:.ideerd, warnier.- ze vandaar te
rugkeer®» met een vleiend getuig
schrift. Zoo gaat het zangeressen en
zangers, pianisten. vicr-L;.-i schil
ders, schrijvers: of hoeft het, om een
uiterst recent voorbeeld te noemen,
Louis Couperus er. Mr. Van Rossom
ni-etin onzo achting dofon stijgdn, 1
wij vernamen, dat zij sinds eenigen
tijd in Duitschland vee! worden ge
lezen en gespeeld?
Welnu, laat ons dan ook van Cos-
ter lie! baiteniandsch testimonium
vragen. In ons nummer van Vrijdag
7 Mei 1920 komt een vraaggesprek
voor van onzen Reizende» Redacteur
met Prof. Zedler te Wiesibaden, die
na een studie van jaren gok amen is
tot deze conclusie; Coster was de eer
ste. Gutenburg is door diens uitvin
ding op zijn denkbeeld gekomen.
Coster drukte reeds omtrent 1435,
Gutenberg kreeg oen donaat, van
Coster in handen, hij had vóór dien
tijd nog niets gedrukt.
Dus eerst Haarlem, daarna Mainz
Het boek waarin ZedJer dat betoogt
is nog niet eens verschenen, men is er
mee bezig; de korte inhoud, hierbo
ven vermeld, hoefl hij aan onzen
Reizende» Redacteur meegedeeld. En
welke waarde in Duitschland door de
deskundigen aan zijn nasporingen
gc-hecht owrdt, kali liioruit blijken
dat de Gutenberg Gesel 1-
schaft, die aanvankelij-k het
weitk zou uitgeven, daarvan bij nader
overweging heeft aifgez-'en. Het Duit-
sche chauvinisme kan, na al de pijn
lijke wonden, die het onderging, deze
teleurstelling niet niee.r verdragen.
Misschien zullen de Boekdrukkerij-
bonden op de verschijning van Zedlers
book willen wachten, vóórdat zij tot
een feestviering besluiten. En nijsh
schien besluiten zij dan ook tot het ju
bileum nog niet want Zedler gelooft
aan het jaartal 1423 niet. Men zal we!
willen a min-nien. :»t wij t® Haarlem
aan een 500-jarige feestviering niet
hechten: Men kan die onzentwege uit
stellen tot het juiste jaartal of afstel
len voor goed. Maar, op het hoofdpunt
zelf, de uitvinding van de boekdruk
kunst en dat door Coster, to
Haarlem, zijn we ietwat gevoelig.
Met geduld, maai met groote belang
stelling. zien wij de verschijning van
Zedlers boek (denkt eens aan. Ne-
derlandsche boekdrukkers: een bui-
tenlandsch testimoniumtegemoet.
HOE STAAT 'T MET
da verbouwing van het Politie
bureau.
In aansluiting op oen vroegere mede
deeling in dexe rubriek is te melden, dot
do verbouw goed vordert. Het ïb nu zoo
ver gekomen dat verwacht wordt dat Za
terdag de vertrekken voor de recherche
de beer Tenekinck zetelt nu met zijn
stof in de gewelven-gebouwen m bet Pand
gereed zullen zijn. Die afdeeling trekt
is weer naar de Smedestraat.
Vanneer de andere lokalen klaar zijn
nog niet W zeggen. De bedoeling is
telkens als een lokaal klaar is, dat on
middellijk in gebruik te nemen. De Com
issaris en de politie-administraue blij
;n du» nog voorloopig in bet oude ge
bouw van den Burgerlijken Stand in de
Zijlstraat.
Oude misdaden.
Ijl dit nummer wordt riie-j.-pwdcwid
hoe door het vea\Benstetijk<s werk der
Haanemscho rechorche do vreeselijk©
moordzaak te Spaarndam ontsluierd
is.
Na meer dan 10 jaren zullen de
moordenaars nu nog in de gevange
nis hun wreedheid moeten boeten.
Ei werd al haast aan gewanhoopt
dat het nog zou gelukken de daders
te vinden. Maar men ziet de recher
che en de justitie blijft steeds waak
zaam.
Et zijn nog eenige oude moordza
ken in Haarlem en omgeving waar
van tte daders ongestraft gebleven
zijn.
De eerste moord dien de rude Haar
lemmers zicli nog herinneren is die
van de twee oudo vrouwtjes aan d«l
11 aam singel. In dein nacht van 25 -,p
26 Februari 1892 zijn daar (het huis
je allang afgebroken en door villa's
vervangen) do weduwen Stokman en
Dekker (two© zusters) vermoord.
Dmisdrijf is nu verjaard, want
volgens hot Wetboek van Strafrecht
os «ai moordenaar die zich 18 jaar
heeft kunnen schuil houden niet mc-cr
to vc-rvolgon
We herinneren aan den moord op me
juffrouw va» W'eman, die destijds
woonde in een huisje aan don Raani-
ve-st (nu zij» ter plaatse nieuwe hui
ze» verrezen). Deze juffrouw een
rnenselije dat een soort kluizenaars
leven leidde weid in den nacht op
gruwelijke wijze verinoord. Ook hier
was diefstal dc aanleiding. Deze
moord hoeft op 30 Mei 1902
plaats gehad. Het is nooit mogen
gelukken den dader to vinden, wel
werófan cvnig® peroonon verdacht,
maar bewijs werd niet gevonden.
Ook deze moord is dus verjaard,
op 30 Mei 1920 was het Immers 18 jaar
28 Juli 1904 werd de Haar-
Itiusche klaverrijder Bosnian in dc
Haarlem roerraew inet zeisen ver
moord. liet was iiier te doen cm het
lot van do HaarkmscJie Paardon-
lotsrij waarop een lioofdprij» geval
len was en dat in het bezat van den
vtimoorde moest zijn.
Ook tic«o rnoordeiiaar of moordt
naars zijn steads vrij hlijyen rond-
loopen.
Maar men ziet hei nu uit de Spaarn-
dóii sche aaak, dat soms na vole ja
ren neg de dalers ontdekt worden.
De»c* zaak zal op 28 Juli 1922 ver-
jaaid zijn
De moordenaars van Spaarndom
vallen dus nog niet onder de verja
ring, want dit misdrijf is 10 jaar go-
leden gebeurd.
Stadsnieuws
Een herinnering bos de oada Ëelclilor en z(|n zetter ln
1810 Yennoerd zjjn.
Hoe het eerste spoor gevonden werd en boe bit onder-
zosk word voortgezet.
Dirk Roza en A. Haat als de moordenaars aangewezen.
Een herinnering s;ui
den moord.
Het is wel reed6 meer clan KJ jaar
geleden, maar toch staat het one nog
duidelijk voor cLe» geest hoe wc op
es.ni Zondagmorgen het was 6 No
vember 191U naai' Spaarndaii)
trokken omdjat daai" dan avond te
voren een vreeslijke moord liad
plaats gehad. In eau huisje staande
aan den dijk bij de nieuwe alius
ui dit nummei vindt men ee» teeko-
-ning van dit huisje, dat m den
loop der jaren nog niet veel veran
derd is woonde* d© 67-jarige Mel-
cliior en zijn 65-jarige zuster die bij
hem t huishoudt» bestierde.
Willem Melchior was vroeger boom-
bewerker, hij maakte in hei werk
plaatsje naast zijn huis vaarboomen
en andere banoo-iigdheden voor aclup-
pors. Toen hij dagje ouder werd,
zette hij zijn zaakjes aan den kant
om nu rustig te leven. Van wat ge
spaard geld er. van ee« erfenisje
kocht hij zich een lijfrente en hoopte
zoo een gelukkigen ouden dag t« hei;
ben.
Helaas heeft die rust niet meer dan
een jaar geduurd, toen maakten de
moordenaars een einde aan zijn le
ven. En aan t leven van zijn zuster,
Tante Koetje, een vrouw vod 65 jaar.
Toen de vrouw van Melchior 35
jaar geleden stierf, was de zuster Lui
hem in huis g-^komon voor de opvoe
ding der twoe kindertjes. Als et» moe-
dar hoeft Tante Keetje voor d© klei
ne» geeorgd.
Do oudjes hadden oen tien gulden
m de weck te venerea. Daarvan kon
den ze in die» tijd behoorlijk in hun
eigon huisje leven. Van geld over
houden was evenwel geen sprake.
Toch zochten de inbrekar-moordienaars
daar geld, omdat Melchior ook ge
meente-ontvanger van Spaarndam
was.
Zondagsmorgens word die moord
door den melkboer ontdekt. Hij hél
de, kreeg geon gehoor en duwde toen
met gewehj de schuurdeur open. Hij
zag toen Melchior op den grand ln de
schuur liggen te midde» van een
groot® plas bloed.
De veldwachter die geroepen werd
constateerde, dat Melchïoris hals bij
na afgesneden was. Tante-Keetje werd
in de keuken achter de woning
gevonden, ook haar hals was bijna
afgesneden, terwijl ze bovendien nog
met eon hard voorwerp een slag op
het achterhoofd lioefl gekregen, want
de schedel was ingedeukt.
Al spoedig bleek, dat die'stal de
drijfveer van do moorden geweest is.
Hot kistje waarin de gelde» der ge
meente Spaarndam bewaard worden,
stond ledig op tafel. In dit kistje is
ongeveer f 1200 geweest. Bovendien is
d© portemonnoic uit den zak vu» Mel
chior gehaald, hoevend daarin zat kon
niet uitgezocht worden.
Veel tijd om het lnus te onderzoe
ken hebban de moordenaars zich niet
gegeven. Zij hebben bijvoorbeeld eemv
goJu in de kast, toebehooreiid aan de
dochter on ook wat geld van dan
Ouden-Sjiaarndamuieipolder dat Mal-
chioa in huis i-ad, omdat hij van dien
polder secretaris wias, laten liggen
De oudjes gingen 's avonds" vroeg
naar bed. De vrouw was ai gedeelte
lijk in nachtgewaad, terwijl ook liet
brandends tauriitttcht bewees, dat de
moordenaars .1® monsclien overvallen
heblien even voor het naai iTad gaan.
De moordenuare zijn blijkbaai nog
al kalm te work gegaan en hebban
hu» slachtoffers belet te schreeuwen.
Andem ln-iddcn de buren ncast de
woning is ©eoi café waar tot 11 uur
bezoekers waren onraad moeten
bemerken.
De Haarlemsclie Justitie was op
dien Zondag ook in Spaaindam. De
1-owaners va» het anders zoo stille
dorpje waren diep onder den indruk
van het vroefielijke drama, in groep
jes stonden ze voor liet huisje, lioofd-
schuddwid de gruwelijk® daad be-
sjirekend.
Door de Justitie werd als verdacht
van don moord aangehouden
Spaamdamsche jongeman Dirk Raza?
eou slecht oppassend persoon. Hij
kon toen evenwel, zooals men aan
nam, zijn alibi bewijzen en werd na
verhoor weer vrijgelaten.
Do Justitie w.ve evenwel
sleede zoekend naar dc daders.
At e» toe doke» geruchten op ov
useuwe aanwijzingen die gevonden
waren. Er ging bijna geon jaar voor
bij ot verdochten werden i» de zaak
gehoord. Steeds bleef men evenwel in
ltet duister tasten tol voor enkele
maanden oe» nieuw ondersoek door
de Ilaarlomsche reclierche werd uige
stcld.
Dc aaDleldin); tol het
nieuwe onderzoek.
was, dat de recherche den 55-jarigen
grondwerk ar A. Maas en zijn vrouw
aai gehouden had, verdacht van een
zedenzaak waarin ze een zeer afkeu
renswaardige rol vervuld hadden je
gens hun minderjarig dochtertje. In
verband met oon ander misdrijf tegen
d® ziedian was oon commensaal van
Maas aangehouden. Bij het verhoor
bleek, dat Maas zich als hij dronken
was, vaak uithol over den moord in
Spaarndam. Ilij zei dan zoo iels als:
„de daders hebben ze tocii niet kun
nen vindon".
Maas dd® nu lil de Raamsteeg 6 hier
ter stede woonde, verbleef in 1910 te
Spaarndam. Ilij woonde daar op „hel
Hemeltje" ecu iiuisje niet ver van de
woning van Melchior verwijderd.
De recherche kreeg nu van üe Justi
tie het do'^sioi op de moordzaak be-
trekluag Jtobbend tei- bcstudoering.
De iioofdonspccteur der recherche, ue
heet Tenekinck leidde zelf wel de
hoofdlijnen der zaak, maar het leeu-
weuaundeed van het succes bij net
onderzoek dut leidde tot de ont
maskering vu» ete daders komt toe
aan don inspecteur der recherche A.
Wout, die krachtig bijgestaan weid
dooi- ile*i hoofdageint-i©;herclieur J*
Brunt.
Behalve Maas,- die voor de zeden
zaak die vormoodclijk binnenkort
voor de rechtbank zal komem en wair
ln hij on zijn vrouw beide» beklaag
den zijn al in voorloopig© bewaring
zat, werd ook aangehouden dc boven
genoemde Dirk Roza. Die hj; 'ft ja
(Uai loop der jaren, ook Spaarndam
vaarwel gezegd. Hij verbleef een tijd
je ui Duitschland. er. woonde nu do
laatste jaren in een logement m da
Haasstraat of in de Dc Wltstraat.
Het was ook in een -logement in de
De Witstraat dat hij Vrijdag jl. ge-
rresteerd werd.
Toen indertijd het.eerst eou onder
zoek werd ingesteld naar de uitlatin
gen van Maas, kwamen deze geruch
ten ons ter oorc. We hebben ei tceu
ia vage bewoordingen van molding
gemaakt, in overleg met do autori
teiten zwegen, we toen van liet spoor
dat gevonden was om het onderzoek
met te bemoeilijken.
Thane is het onoerzoek evenwel
zoover gevorderd, dat de autoriteit»
geen bezwaat meer hadden om do
zaak aan de pers en dus ook aan het
publiek mede te dotten. Maandag
avond heeft de koofdir^jiectcur de
heer Tenckuick ons d:ui ook d.? ine-
dedeêiingen gedaan die in dit stuk
verwerkt zijn.
Het is thans wei zekc», dat
tcscB de l»« icrdAchlen.
voldoende bctvQ»
verzameld is. Maas et: Roaa inoclcn
de» dubbele» moord met voorbedach
ten raad gepleegd hebban.
Het heeft veel moeite gekost om 'Je
bewijzen te verkrijger». Geen wond. r,
de misdaad lieeft 10 jaar geleden
plaats gehad, verschillende getuigen
<lie indertijd zijn gehoord, zijn nu
overleden, anderen zijji naar andere
steden en dorpen vertrokken, terwijl
het geheugen sommige getuigen ook
wel wat in de» steek gelaten had.
De speurders zijn daeunlang ln
Spaarndam gevVecst om daar hun ou-
dei-zotk in te steile». Daarbij Ilebben
zij veel hulp en steun ontvangen van
de» burgemeestei', den heer Bakhui-
ze» en van den rijksveldwachter
Bosch. Massa's ge tuigen zijn m
Spaarndam gohoord. Ook moten in
verschillende doelen van ons land ge
tuigen gehoord worden. Vandaar dat
bet onderzoek zooveel tijd vorderde,
terwijl natuurlijk ook overhaast op
treden gevaarlijk w os.
dc aangehoudenen ontkennen,
het misdrijf en weigeren inlichtingen
te geve». Toen Roza thans een 35-
jari^je man, dio nog ongehuwd is ge
bleven en voor 1910 en ook daarna
verr eileider, e keer en inet den straf
rechter in aanraking is gekomen, o.a.
eens vegans een zware mishandeling
van een veldwachter te Spaarndom
- gedroeg zicli kalm toen hij gear
resteerd word. Toen r.ij later hoorde
waarvoor liij gehaaid was, zei hij:
„daarvoor moet je een ander lub
ben".
Het is niet geraden hier eo» op
somming te geven van do bewijzen
die de speurders tegen de verdachten
verkregen hebben. Wel is mede te (1 e-
'on, dat het i- komen vast te slaan,
dat Roza op den l*?wusti>n Zatr-rd.-vj-
avond ten huize van Maas geve- st
is. Daar was toen &?:i feestje omdit
de vrouw van Maas jarig was Op
dial dag w as er door Maas een var
ken geslacht. Daarvoor zijn groote
messen gebruikt. Vermoedelijk zijn
dezelfde messer. gébruikt bij liet ver
moorden der beide oudjes.
Toen Maas to Haarlem woonde had
hij Dog wel omgang met Roza. die ia
althans meermalen bij hen» thuis ge
veest.
Na 10 jaar is van het gestolen geld
natuurlijk niets meer te vinden F.r
<s evenwel gebleken, dat de verdach
ten van oen n.oord over meer geld
beschikt hebben dan zij uit eigen ver
diensten konden doen.
Roza zit tlians nog op hot politie
bureau in verzekerde bewaring. Het
onderzoek dei* ic-cherche duurt nop
voort_ Toen wo Maandagavond op 't
bureau waren, kwamen Inspecteur
\tout c» rechercheur Brunt juist
thuis van een fietstocht in de om
streken, waar ze weea nieuwe gege
vens verzametel hadden. Ze ware»
kletsnat van den regen.
Itet is nog niet bekcjpl wanneer de
veidachte» aan de Justitie zulten wor
den overgeleverd.
De hoop wordt gekoesterd, dat, nu
net publiek eenmaal weet, dat de ver
moedelijk© daders veilig achter slot
on grendel zitten, nog wol weer bewij
ze» tegen do verdachte» aangebracht
zullen worde». Vooral bij vioogore
onderzoekingen is gebleken, dat "or
•-Paamdammers ware» d.:o angstig
waren verklaringen in doz© zaak af
te neggen, omdat Roza die door hef
volk voor den dad on werd aangezien
een persoon was die gevreesd
inoest worden. Het was iemand die
bijna van roof cn diefstal leefde. Al
leen d© laatst© jaren hc-eft hij zich
kalm gedragen, omdat hij wefl wist,
dat er tegenwoordig niet do wakkere
liaarleroscho recherche rek cm in.- go-
liouden moost worden.
Het echtpaar JUk woonde, zoonla we
reeds schreven, in de Rnamsteep. Met
huisje is nu onbewoond, de gordijnen rijn
ueergelaten. De oudera zitten in het Hu.»
van Bewaring en de ccnige dochter ts .Jc ,t
familieleden opgenomen.
In onze legger hebben we nageslagen
wat wij kort na den moord
O» er de eerste aan
landing van Itoza.
schreven.
Roza, die toen E5 jaar was. werd op Zon
dagmorgen na deu uioord aangehouden.
