Van onzen reizenden Redacteur
onze LacMOGK
Huitenlandsch Overzicht
VOü LiL VKIJ
HAARLEM'S DAGBLAD
DONDE&DAG 20 JANUARI 1921
TWEEDE BLAD
(Vierde reeke.)
No. 132
Het Provinciaal Electrici-
teitsbedrijf.
Het kan niet ontkend worden, liet
Electriciteïtsbedfijf der Provincie
Noord-Holland is in opspraak ge
bracht, of beter misschien, het is op
de spraak gebracht.
Do schriftelijke gedachtenwisseling
ter voorbereiding van de laatste Sta
tenvergadering klonk al als het rom
melen van het naderend onweer en
toen de zittingsdag daar was. brak
do bui los. Incidenten over uitlatin
gen naar aanleiding van geheime no
tulen, een zitting-met geslolem-denrm.
welk© cc?» heelen dag bijna duurde
en aanleiding gaf tot wilde geruch
ten natuurlijke straf voor gsheim-
docnerljingezondenstuikkcnstriid
in rlp bladen, die nog voortduurt, het
zijn alle teekenen. dat iets uitgevoch
ten moet worden. Om nu mee te hel
pen schoon schip te maken, heft 'k
me nog eens op de hoogte gesteld hij
degenen, die bezwaren hebben en ben
met de zoo verkregen weten schar»
naar den Directeur van het bedrijf
gegaan, om hem op de kwestieus©
punten inliohtingcn to vragen.
De heer Smit Kleine heoft m'n vra
gen en opmerkingen beantwoord en
mii In stn-ri, gesteld het voilgend re-
Kiimó te geven.
Voor Hnavb-m en de omgeving,
die door de Electrisehe centrale van
Haarlem bediend worrit is ric/e
zaak vnn bijzonder belang, omdat
thans het oogenhliik nadert, dat de
Haarlemsche centrale overgenomen
zal worden door de Prov:ncial«-en-
G cmeen tel i jko-Electrï citeitsm aa tsch ap-
pii - de P.E.G.E.M. Zooa's be
kend is, werd in 1917 de particuliere
Kennemer Electriciteii&miaatsckappii
d© K. E. M. te Bloemend aal, om
gezet. in het Provinciaal Electritoïts-
bedrijf het P. E. N. De K. K M.
had aanvankelijk alleen de beschik
king over de kleine Centrales te B'oe-
m en daal en ÏJmuiden, later vervan
gen door do nieuwe centrale te ÏJmui
den. In 1917 werd het initiatief geno
men tot de oprichting van de P. E.
G. E. M.. een maatschappij, die voort
aan zou zorgen voor de opwekking
van den electrischen stroom, Vnoo-
dlgd door dc bij het Provinciaal be
drijf aangeslotenen (gemeenten, pol
ders e?) industrieën) en voor de ge
meenten Amsterdam en Haarlem. De
P. E.-G. E. M. zou dan overnamen de
centrales van do provine'e en die van
Amsterdam en Haarlem. De drie
stroomafnemers. Provincie. Amster
dam en HaarJem znllen na de inwer
kingtreding van de P. E. G. E. M.
dus alleen maar eleetric'f'tsh-d'ij-
ve?i hebben, die zelf goen stroom
meesr opwekken, doch dien enkel nan
dp stroomverbruikers distriibueeren.
Daarbij moc-t dan bedacht worden,
dat hel P. E. N. den stroom voor bet
meerendeel niet rechtstreks leven
aan d© stroomgebruikers zelf, doen
aan de 91 gemeenten, wellte hij baar
aangesloten zijn en voorts aan do pol
ders en industrieën.
Het doel. dat met de oprichting aër
Prov. en Gem. Electr. Mij. wordt
beoogd, is: te kamen tol een meer
eoOTioroa sch c el eet ri ci tei tsvoarz i en iSi-g,
dan nu het geval is. Van de centrales,
die ihrins het, eigendom zullen woraen
van do P. E. G. E. M zal die te
ÏJmuiden, welke te weinig économisch
Werkt, opgeheven kunnen worden, die
vnn Amsterdam-Oost zal vormo'-yie-
Jijik zoo kunnen worden beperkt,
(s p i t s-c e n f r a e) dat belangrij
ke besparingen te verkrijgen zijn,
dio te Naarden is nog slechts des
avonds enkel© uren in bedrijf cn
de Centraio van
Haar] e m
zal door do gunstige ligging van de
klad ten opzichte van het spoorweg-
vorkeer vennoedel ijk een belangrijke
rol kunnen spelen als stroomöpwek-
Bter voor de spoorwegen, waarvan de
actrificate overwogen wordt, ver-
ode'ijk tegen 1926 een belangrijke
stijging van haar 3troomdebiot tege
moet gaal. Het is voor de centraio
Amsterdam-Noord weggelegd, om de
grooto stoomproduoent© voor de pro
vincie te worden. Maar het is niet
alleen het bezit van de centrales, die
de P. E. G. E. M. in staat zal stellen
economischer te werken, liet is voor
namelijk de eventueele koppo.ing de
zer centrales, dóór de 50.000 volts
hoogspaimingslcidingon, die zulk
een gioot© bcteekenis geven aan het
nieuwe bedrijf. Tot nu werkten al de
Cenlra-©s als op eilandjes, waartus-
sohen geen verbinding bestond. Als
de „eiectr.scli© touwtjes" er eenmaal
zijn, wordt dit anders. Dan 2Ullen de
verschillende deel en der provincte
niet elk door etroomleidingen van
één centrale voorzien worden, maar
ook kabels van andere zulten gereed
liggen, om, als de stroomgever door
storing of anderszins weigert, zijn
taak over te nemen, waardoor de
bedrijfszekerheid belangrijk wordt
vergroot. Bovendien zal het dan zoo
kunnen zijn, dat één camimandant-op-
de-brug den geheel cn stroomloevoer
regelt. Zooals men weet zijn er men
in een etmaal, waarop de stroomnrne-
ming belangrijk stijgt, de z.g. spits
uren en andere, waarop de curve van
bet s'roornvebbruik nagenoeg tot r et
nulpunt daalt. De man op de brug,
die nu alle centrales in de hand heeft,
kan ©k oogenblik van den dag die
centrales inschakelen, die het mee-t
noodig zijn en andere uitschakelen,
welker medewerking op een zeker
oogenblik overbodig is Op die wijze
kan ook het meest économisch ge
werkt worden. Maar het belangrijkste
voordeel van de koppeling der cen
trales is misschien in do toekomst wel
het feit, dat daardoor mogelijk wordt,
't aansluiten op doze koppelleid'.ng u
vnn industrieën, die om in do termi
nologie van den Heer Lulofs t© blij
ven, afval-electricltöit hi t net kun
nen leveren.
Het betreft hier ecno levering van
énergie van dergelijke industrieelen
aan de IJ. E. G, E. M. De hiervoor in
aanmerking komende industrieën
zijn dezulken, die stoom noodig heb
ben van relatief lage spanning >n
groote hoeveelheden. Men wekt die
stoom dan op in ketels van 16 5. 20
atmosfeer druk en verwerkt die
stoom tot la. g-gespannen stoom van
2 a 3 atmosfeer; waarbij de stoom
eene zoogenaamie tegendruk-turbmo
passeert, die gekoppeld aan de dyna
mo, zoowel energie voor 't eigen 5n-
ductrieele bedrijf kan opwekken, als
énergie in 't u'-geincene net afgeven.
Op dc-ze wijze kunnen ©enerzijds
de industrieeten in quest ie niet onaan
zienlijke baten genieten en ander
zijds de P. E. G. E. M. en dus de
strooincorisument daarvan profitee
red
Ook 't toekomstige Hoog-Oven-
bedri jf Ie Vel sen past typisch in 'l
lid er genoemde schema.
Daar bestaat de mog-c-lijkheld, de
hoogovengassen ten volle te benutten
door eenercijds indirect (gassen
verbranden onder ketels) energie op
te wekiken voor t eigen bedrijf; ander
zijds energie te persen m 't kopjr -
net. De energie hieruit verkregen is
ook weer een soon „ofval-energie",
die tegen veel geringer waarde kan
gereverd worden dan de energie in
stedelijke centrales opgewekt. Het
surplus hoogovengas zoude immers]
anders onbenut do lucht ingaan.
Binnenkort zal Haarlem nu, evenals
't gewest en Amsterdam hare Centrale
overdragen aan de P. E. G. E. M
merkte de Directeur op.
Ik heb den heer Smit Kleine deel
genoot gemaakt, van de bezwaren, dio
ik tegen deze overneming-zoo-zonder-
meei- vernomen had. Men had mij
gezegd, dal de Haarlemsoli© centrale
uoor dc groote alsclirijvingen, die heb
ben plaats gehad, een oveywaardo
zou hob ben van een m.llioen gulden,
we^fe bedrag dus aan de P.E.G.EM.
zou worden cadeau gemaakt en dan
zon kunnen ditwien, om het geleden
verlies van 't P. E. N.. dat ook op een
millioon werd gescliat, te dekken.
De Directeur toonde zich zeer ver
baasd door d02© redeneering. „Im
mers", zei hij. „de P. E. G. E. M,
neemt dc centrales over en het P. E.
is het lichaam, dat het verlies
hcfell geleden, waaromtrent terloops
zij vermeld, dal het voor inij nog dc
vraag is. of dit verlies een mil hu en
zal zijn. Dit staat in het geheel nog
met vastzei dc Directeur. „Wol
vasL staat, dot dc P-. E. G. E. M.
niets te maken heelt m©t het vernies
van het P. E. N." Wat nu de over
waard© der Haarlemsche centrale be
treft, deed de lieer Smir Kleine opmer
ken, dat voor de overneming der cen
trales de volgende methode ia ge
volgd, dio voor alle centrale® geldt
en juist gekozan is, om te voorkomen,
dat de gemeenten Amsterdam en
Haarlem, die vrij veel hebben afge
schreven, van de overneming schade
zouden hebben e>n de provincie voor
deel, omdat 2i] minder heelt afge
schreven. Dit nadeel zou Haarlem in
derdaad geleden hebben, wanneer do
centrales legen de boekwaarde wer
den overgenomen. „Maar", zei de Di
recteur, „het volgende is geschied.
We hebben op grond van de afschrij
ving percentages, die het Itijk aan
geeft, fictieve afschrijvingen ge
maakt en de lest aangemerkt als de
boekwaarde. Daar nu de>ze fictieve
boekwaarde grooter is. dan de edgen
lijkc, krijgt Haarlem voor zijn cen
trale een grooter bedrag (d. w. z.
geen geld, maar schuldbrieven), dan
anders het geval zou zijn.
Er mag verder verklaard worden
dut de Haarleansehe centrale zeer
economisch werkt, constateerde de
Directeur en ik geloof persoonlijk dan
ook, dot deze centrale nog lang, zoo
niet voortdurend in gebruik zal blij-
m.
Of de 8troamprijs nu aanstonds
goedkooper zal worden I
Ik weet, zei de heer Smit Kleine,
dat dit gezegd is; maar zulks hangt
un vele factoren af. In ieder geval
werkt eene koppeling van centrales
op den duur zuiniger dan het afzon
derlijk bedrijven en ook de gezamen
lijk© kolen-inkoop moet, nu de markt
weer vrij wordt, tot besparing leiden.
Omtrent den stroomprijs had men
mij er op gewezen, dat Haarlem 35
cent vraagt, en de provinciale
entrole 45 tot 50 cent. m.a.w., dat
hel govaar groot zou zijn, dat men
bil overneming der centrale ook te
Haarlem dien prijs zou mowton beta
len. De heer Smit Kleine antwoordde,
dat men ook hier weer het P. E. N.
met de P. E. G. E. M. verwisselde.
Als te Bloemendaal en ÏJmuiden een
hoogere stroomprijs wordt betaahl,
dan te Haarlem, komt dit grooten-
doels doordat de centrale der provin
cie betrekkelijk klein is en 't net uit
gebreid en om dit bezwaar gedeelte
lijk te ondervangen wordt juist le
P. E. G. E. M. opgericlil, die dan
door de grootste centrales kan doen
leveren. Maar dat ook reeds do prij
zen van het P. E. N. voor levering in
't, groot niet hoog ware'l blijkt wel
hieruit, dat de oorspronkelijke prij
zen, met d© 50 verhoogitig op de
K. W., hetgeen van 12 tot 20 betee-
kent op den totalen stoomprijs, nog
18 lager zijn, dan dio van de an
dere provinciale centrales gemiddeld
en de prijzen voor dc groot-industrie,
eveneens met inbegrip van die 50
nog pl.m. 14 op de K. \V. daar be
neden blijven. Men moet natuurlijk
niet. gaan vergelijken, zei de Direc
teur, met centrales, die een afgeba
kend stadsgebied bedienen-, die kun
nen goedkooper leveren, omdat de
dietributiekosten veel lager zijn, daar
op een bepaald oppervlak in de ste
den een veel grooter aantal afnemers
voorkomt, dan op het platteland en
in de dorpen.
Over
de tariefstell i n g
zou nu heel wat te zeggen vollen. Dat
is een zeer ingewikkelde kwestie, d'ie
ook te technisch is. om zoo-maar uit
één le zetten. Vast staat echter, dat
de P. E. G. E. M. aan haar drie ar-
nomers: de P- E. N., Amsterdam en
Haarlem niet denzelfden prijs voor de
K. W. U. ai rekening zal brengen.
s dus geen sprake van, dat men
te Haax'em hetzelfde zal moeten be
talen als de afnemers van de P. E. N.
D© P. G, E. M. zal aai» de drie af
nemers den koslenden prijs in reke
ning bréngen, maar me kostende
pnjs verschilt voor de drie afnemers
aar gelang vanverschillend© bein-
lOedend© factoren.
Welke factoren zooal op do prijs
bepaling invloed kunnen heoben,
bnjkt bieruit. dat llaarieni er in de
oorlogsjaren met zijn centrale zeer
gunstig voorstond. Vóór den oorlog
uud Haarlem belangrijk kunnen uit
breiden, zoodat de centrale, toen de
misère in den crisistijd intrad, „in
ruim vel zat". „Do centrale te
ÏJmuiden daarentegen, die ik," aldus
d© heer Smit Iiloine, „gehoed contre
coeur heib moeten sticüten, om-dat
llaariein - het was nog m den tijd,
'da_£ daar het gas de electriciteit be-
Jieèrschte ons zulk een stroomprijs
vj'Oeg, dat wij op die man.er per jaar
pi.m. 40.000 guiden duurder uit zou
den zijn, dan wanneer wij een nieuwe
centrale bouwden. De lJmu;densche
centrale verkeerd© in relatief duur
der tijd in de noodzakelijkheid, om
ts worden uitgebreid. Een prijzen-
vorgelijking ie dus wel zeer moe.lijk,
als mui met geheel op de hoogte is
van al de factoren, die er invloed op
hobbcp.
Een grief van de industrie is ook,
merkt© 'k op, dat de elo.tnfirat-e van
het geheele gewest den stroomprijs
voor de uidustne drukt. Het was nuj
zoo gezegd, dat de industrie, die van
do P. E. N. stroom betrekt, de kos
ten moet betalen, die het gevolg, zijn
van de electurifiicatie van afge.egt'n
deel en der provincie.
De heer Sunt Klem© meende, dat
de industrie daar nooit bevreesd voor
behoefde te zijn, duur die tooli door
„eigen opwekkmg in 2eke»r opz.cht
vanzelf ©en limiet stelt aan den prijs
der K. W. U. De bekende 50 ver-
hooguig is niet alleen aan u© inaus-
trie, maar aan alle afnemers ge
vraagd. Nu moet men ook niet den
ken, 'dat 61e befaamde 50-%-vèrhbo
ging werkelijk neerkomt op «en
stroomprijsvorhoogmg van 50
want die verbooging beteekent voor
de gemeenten van 5 -12 en voor de
industrie van 12 tot 21
Men kan nu zeggen, zei de Direc
teur: „Waarom niet meer verhooging
direct gevraagd t De aangegeven per
centages zijn tpcb uitermate matig b
noemen? Inderdaad ware 't beter ge
weest meer te vragen; daar de tijd,
die met 't tot stond komen van eene
tariefverhooging gepaard gaat, blijkt
tamelijk Jang to zijn en daar de at-
gezneene verdnring van 't bedrijf ook
inderdaad grooter la.
,Wat nu
de grieven dor
Zannsche indu
trieelen in he
algemeen
aangaat, ik betreur, dat we tegenover
elkaar staan, inplaats dat we samen
werken,zei de heer Smit Kleine.
.Persoon!iiik ben Ik van oordeel."
zei liii, „dat al die moeilijkheden
wellicht hadden voorkomen kunnen
worden indien de consumenten be
hoorlijk waren verlegenwoor'l'ird in
d©n Paad-vnn-Toesdcht op de P E N
Dan had men de zaak met medewer
king der stroomafnemers kimnen
overwegen en regelen. En ik geloof,
dat het on dén duur daar ook naar
foe mid. Bovend'mt moet het zon wor
den, dal al die 91 el oef rictAtshr-d rij
ven van Noordhollandsche
ten in één hand komen. Die 91 ge
meen teb^driïven hebben 91 d!reofop
ren en 91 personeelen. Wat is dat
niet een arbeidsverspn! ting, tervyijl
nog bovendien bij storingen van
©enigszins ingrijpenden aard die be
drijfjes niet eens voldoende hulp heb
ben, om zelf d© storingen te verhel
pen! Het moet m i. zoo geregeld wor
den, als in Groningen gebeurt, wnar
aan het hoofd van de gemeentelijko
maatschappij éön man staat., met
wien de Directeur van het provin
ciaal hedrijf de zaken regelt. Maar
als wij nu iets met de gemeenten moe
ien in orde maken, moeten \vij r-en
correspondentie met 91 bedrijven be
ginnen.
.Terugkomende op den toestand aan
de Zaan, wees 'k den heer Smit Klei
ne nog op de neiging van sommige
gToot-Industrieelcn orn zich aan de
stroomlevering van rie P. E- N- te
ont'rekken door zelf electriciteit te
gaan opwekken voor het eigen be-Vif
De heer Smit Kleine deed onmerken.
dat het wel een merkwaarde samen
treffen is, dat op het oogenblik, dat
de P. E. N. duye kabels heeft aan
gelegd de Duilsche fabrieken met al
lerlei machines aan de markt ko
men, die zij door de lage valuta tegen
geringe- prijzen kunnen leveren.
„Maar m. i.", zei de directeur, doen
do inriustrieelen niet verstandig als
zij hot aanschaffen van dergelijke
machines té veel op de spits drijvon.
Ze zullen er wél van terugkamen.
Hoofdzaak is, dat w© door samenwer
king trachten om d© zaak in het rtdne
t© brengen."
Maar de annuleering van de stroom
levering geeft onzekerheid aan het
bedrijf, vooral wanneer daaraan te
rugwerkend© kracht wordt gegeven
en het is toch niet te verwonderen,
dat de industrieelen voor grootere ze
kerheid in hun bedrijf liever wat meer
uitgeven, voor een eigen centraletjo,
dan gevaar te loopen. dat door den
een-of-anderen maatregel van de P.
E. N. hun geheel© bedrijfsrekening
in de war wordt gegooid.
D© heer Smit Kleine legde er den
nadruk op, dat zijn persoonliike mee
ning is, dat de P. E. N. het niet bui-
ton do industrie kan stellen, evenmin
als do industrie buiten 't P. E. N.,
daar die industrie z. i. bannen korten
tijd wel CO van den stroom zal be
trekken. Er is dus geen roden voor,
dat het P. E. N. het de industrie moei
lijk zal maken; maar de industrie)
dienl anderzijds rekening le houden
met billijke verlangens van do zijde
van het P. E. N.
En wat de eventueele navordering
betreft, ben ik te weinig rechtskundig
om te kunnen beoordeelen of zulks
mogelijk zoude zijn, doch meen, dat
't onder oprechte en fatsoenlijke lie
den toch mogelijk moet ziin tot ©ene
aanneme'ijke regeling op tarief-ge
bied te komen, waartoe in ruime
mate zond© kunnen medewerken, een
mede-oordeelen van den rpnsument
(dus zoowel van gemeenten, polders
als industrieën) op tariefgdbded. het
geen zoude leiden tot een juister be
grip van eikaars motieven.
JAC. C. M. Jr.
Lichamelijke Opvoeding.
XXXI.
Ho© het twintig janr geleden
was. lloe een doeent tot
z|jn leerlingen sprak. Wat
©cd letterkundige terloops
over sport opmerkte. Car-
pentier-waanzin en voel bal-
veldzieken.
liet i< niet alleen nultig. maar ook dikwijls
aardig ca veelal belangwekkend bij de siu-
van een bepaald onderwerp de gescluc-
1 flcnle er van to raadplegen, vooral om na te
gaan boo.de groote „men" in dc vmoiiillen-
dn tijdperken tegenover een bepaalde zaak
aloud, er over dacbt of er voor ijverde. Xog
interessanter is bet som? om slccbis ieru*te
gaan tot een tijdvak, "dat nauwelijks aebter
ons lig doen wl! dit ten opziebic van de
lichamelijke oefeningen, dan mugen wij ge
rust comhtteerea, dat wij met reuzenschre
den vooruii zjjn gegaan. Jk behoef slechts
aan mijn eigen II. I). g.-iijd terug Ie denken,
om is weten, dal bet in hel tijdvak Jt9V—
1Ü02 met de lichaamsoefeningen op de mid
delbare scholen treurig was gcetctd. Kén
uurtje per week gymnastiekles cu om dat
nog kwijl te rakeu waren de middeltjes even
gemakkelijk als talrijk. In de hoogere klassen
was het bijwonen der les niet verplichtvan
openluchtspel wisieu wij niet en wie in die
dagen over een gemeentelijk spurtterrein had
durveu praten, zou uitgelachen zijn. Op
Woensdag- en Zaterdagmiddag i rapten wij
wel eens tegen een bal op dé kale plek in
den Hout, achter het tegenwoordige hotel den
Hout, en da» was het lang niet altjjd een
cehie voetbal. Ook het terrein, waar tegen
woordig de school aan dc l'arklaan
een druk bezoek Ier wille vaj.
spprt-uilingun maar dat ging allemaal bui
len de school om Professor Damsté vertelt
in zijn brochure „School cn Sport",
docent, dio in dezen zelfden lijd
leerlingen placht te zeggen„liveu goede
vrienden, inaar.. spori bestaat, voor mij
nu eenmaal niet", en wanneer één van zijn
leerlingen op Maandag zjjn lesje niet prompt
kende, werd dc veronderstelling geuit, dat
hij Zondag zeker weer incl een plank naar
een bal had geslagen. Ik vertel dit niet. om
dat ik vaD meaning ben, dat er nu. ongeveer
2D jaar later, geen docenten meer zijn, die op
dezelfde vvijze over sportbeoefening denken.
Maar er is een groot verschil. Twintig jaar
geleden schaamde men zlcli niet om óp ge
ringschattende manier over lichaamsoefenin
gen te praten nu zjjn er bij het onderwijs
en ook wel elders mannen cn vronwen die
eigenlijk nog even vijandig tcgenovet
sport staan at« de docent in liet boekje
Prof. Damsté, doch zij zullen zicli er wel voor
wachten, openlijk voor dit standpunt uit te
komen, omdat zij wol heel goed inzien daar
door de achting tc verliezen van bon leer
lingen met alle noodlottig© gevolgen die er
aan vastzitten, voor hen zelf en het vak dat
zij ondt. .vijzen. IJaddcn wij dus vroeger en
kele voorstanders van sport en vele tegen
standers in dc -onderwijswereld, thuns hebben
©ij gfiukkig van het grootste deel der leera
ren eri onderwijzers volle medewerking, tcr-
u ijl het kleinste deel, dat er eigenlijk teven
is, ïich niet meer durft uilen, ui: vrees zich
bij leerlingen, ouders en chefs onmogelijk te
maken Zi, houden zich dug koest en beper
ken zich tot het bij tijd cn wijle aandragen
van een berg scbijnmotieven tegen den oenen
of anderen nieuwen maatregel in hei belang
van de lichamelijke opvoeding. Niet omdat zij
daar nieu voor voelen, integendeel zij jui
chen bel toe. maar. ziet u, dit en dat, en nog
wat, zijn toch wel ernstige bezwaren. Wij
behoeven ons over die menseheii. die er toen
zooveel voor voelen, maar de bezwaren niet
licht tellen, niet zoo heet druk
tc maken. Dc maatregelen, die nuttig
cn noodig zijn komen toch tot stand, dank zij
vooral ook het optreden van cc cude.-
der belanghebbende kinderen. Laat een
schoolbestuur nog zoo conservatief zijn, te
gen de ei8Chon der ouders i» ten slotte geen
tegenstand vol tc houden of bet zou bet na
deel van dc school worden, Onlangs was bier
ter stede het onderwijs in gymnastiek en
iporlspelei. bijna ingevoerd aan een parti-
juliere onderwas-inrichting, waar tot nu toe
deze vakken niet werden onderwezen. Toen
alles zoo goed als geregeld was, liep de
zaak mis cti lot mijn vreugde moest ik daar
na opmerken, boe verschillende ouders van
kinderen, die deze inrichting bezoeken, over
den gang van zaken zeer verontwaardigd wa
ren cn ziel) stellig voornamen aan hun eiseben
met betrekking tot de lichamelijke opvoeding
houden. Zoo kan het dus gebeuren,
schoolbestuur, hoewel misschien zelf
bet standpnn' huldigend ..Ik heb nooit iels
aan lichamelijke opvoeding gedaan en hen
toch 86 jaar geworden", tenslotte tot invoe
ring van gymnastiek enz. moet overgaan o:n
liet bestaan der inrichting niet in gevaar te
brengen, en dit wel onder druk van dc ouders.
Laten alle ouders zich dus schrap zetten en
ook ten aanzien der lichamelijke ontwikke
ling van de scholen cisehen, wat bun kin
deren toekomt.
aar ik was aan het- vertellen, lioe rac-n
:veer 20 jaar geleden zich niet schaamde
een nuttig verschijnsel als de sportbe
oefening en wat daarmede verband hield be-
ipottelijk to maken en geringschattend te
beoordeelen.
Zuo schreef in 1899 J. van den Oude zijn
..Litterarische Inlerludiën", waarin bij ergens
Couperus tot zichzelven laat zeggen,.Nu
behaagt het mij eens Ie schrijven als een
heel gewone Haagschc kwast, half ver-
fransebt on half e p o r t e r i g" en over
den titel van Tbérèse Hoven's Flirtation''
beet het„Het is een valsch woord, zoo iets
als een sportwoord; dus min of meer
een vulgair woord". Vooral dat „dus"
is kosielijk. Jiedcnki men daarnaast, hoe in
den tegenwoordigen tijd in alle maatschap
pelijke kringen over gymnastiek cn andere
vormen van lichaamsoefeningen slechts ern-
dig wordt gesproken, boe de eerste stappen
,o>r oprichting van een Kijks Centraal In-
itituul (er vorming van wetenschappelijk on
derlegde leerkrachten door ile regeering zijn
gedaanhoe in een request van dc Vereeni-
ging voor Sociale Kinderhygiëne aan den Mi
nister van Arbeid verzocht wordt, cursussen
te steller, voor schoolartsen, ter bereiking
n eenvormigheid in hun werkwijze en dat
bij de vele nuttige onderwijsval^ken voor
zoo'n corsus ook de lichamelijke opvoeding
wordt genoemd, dan is uit deze enkele feiten
voldoende gebleken de groote vooruitgang in
dc algemeeno opinio over gymnastiek en sport
gedurende een kort tijdsbestek, la sommige
op/.icbten zijn wij zelfs reeds aan de uitwas
sen toe cri dan denk ik aan den „Carpcn-
tier-waanzlnen aan de vele voelbalvcld-
ziekeu.
Hoe dankbaar en tevreden wij ook zijn over
den grooten vooruitgang in waardeering vau
alles wat de lichamelijke opvoeding betreft,
daarnaast hebben wij nog een uitgebreid ver-
lijstje. Wjj zjjn echter vol hoop en goed
rouwen om voort te gaande verschil
lende wenscheu, die er nog op voorkomen,
tot zichtbare en tastbare resultaten om te
.urmenw aarbij liet echter in liooge m3te
e betreuren zou zijn, wanneer bet vaak dwa-
:c optreden van de greote massa kijkers en
Klant: AVaarom is de gerooktesmlta
jch zoo duqr?
i n k e I i e rJa, meneer, ziet u 't ii
oo moeilik om rook te krijgen, tegenwuor-
(trouch.i Ik heb deze parapiuu: cu
bijn. twintig jaar in mijn bc.it' gehad:
K. (droogje?): Pan wordt het nu toch lijd,
K jt bom teruggeeft!
boera-sehreeuwera, de papieren sportlui, die
zieb 's Zondag» de keel schor brullen en op
Maandag op de voetbalverslagen aanvliegen
als een uitgehongerde landlouper op een bo
terham. een ontijdige en moeilijk weder te
wijzigen omkeering in de publiek opinie ten
gevolge zou hebben.
H. L. WARNIER.
DE AMNESTIE IN DE BELGISCHE
KAMER.
De Hbld.-correspondent te Brussel
■int over de interpellatie over de ain-
nertie:
De vergadering werd bijgewoond
door ©en honderdtal vrouwen, die of
schoon regen en wind woedden, uit
Antwerpen waren overgekomen om
minister Vanderveltle cm ajrme»-
tieverzoek te overhandigen. Kerst
kwam Huysma»is aan het woord; hij
zon meer in het bijzonder den n'ge-
meenen en politleften kant der kwes
tie behandelen. Hij meende, dat zijn
interpellatie te gelegener tijd kwamt
lnwners de regeering heeft een wets
ontwerp tot verleening van amnestie
aan militairen ingediend en volksver
tegenwoordigers uit alle partijen heb
ben in de Kamercommissies arm ge
il rori gen op uitbreiding der amnestie
lot do politieke veroordeelden.
Onrechtvaardig zijn zij niet -ollen
gestraft; doch bij velen is de straf niet
'vcTiredig aan de schuld. Voor ben.
itH winslbejag met de Duttsch'-rs
!?cti geheuld kwam spreker niet
op; alleen voor heir die uit idealisti
sch,-f l»©wc-egredenen nrisdaan hebben.
Dez -n ziin zeer velen. Het kon niet
anders: de bezetting moest onvermij
delijk leiden tot hel aanknoopen van
betrekkingen tusschen den bez tur n
bevolking. heigeen moeilijke
•raagrtukken m het leven riep. De
rego©ring in Havre heeft niet altijd
gezorgd voor vast omlijnde directie
ven, zooals nog onlangs uit het geval
met de Broqueville is gebleken Op
zichzelf is samenwerking met den
vijand op dat geb ed niet strafbaar.
Om strafbaar ie zijn, is boos opzet
noodtg; over d© kwestie of boos opzet
aanwezig was, kan bezwaarlijk een
oordeel worden gevormd. Zoo wer
den Belgen aJs Franok Colleanx en
Brann door de Belgen in hel kruit'n-
nnd aangezien voor handlangers der
Duitsobers. Alleen achtten zij zich
•er van a31e blaam, die naar liet
buienlnnd waren gevlucht De Bo'gen
die in het land waren geheven, had
den slechts één richtsnoer met nam©
dc wet en den raad door de regeer ng
gegevc-n. namelijk dat ©ik handelen
zou volgens zijn geweten.
Verder betoogde Huysmans, dat
men weliswaar te Havre terecht wet
ten he«f! aangenomen ter voorzie
ning in de toestanden, door d©n oor
log geschapen, doch dat die wetten
hij den wapenstilstand zijn opgege
ven.
Voorts verklaard© Huysmans, dat
hij zonder mededoogen is voor hen,
die den buitenlander de heerschappij
over België in handen wilden spelen.
IIij vroeg belangstelling voor die ac
tivisten, die uit liefde voor de V.aam-
sche taal hebben gehandeld. Door
rechtsgeleerden misleid, hebben zij
slechts den bezetter gebruikt om Wn
hervorming in te voeren die zij recht
vaardig achtten. Ofschoon ik Hun zei.
meende Huysmans, dat het activisme
een misdaad tegen hel vader and is,
hebben zij hun plannen willen door-
oeren inzake de Gentsche universi
teit; d© activisten hebben gedacht dat
aan de universiteit als zij een
maal gesticht was niet meerzou heb
ben durven raken. Velen hebben
zich bij de beweging aangesloten om
duizenden redenen. waarmee geen
verraad gesnoeid is. Niettemin wer
den talrijke Vlamingen met uiterst©
wreedheid gestraft onder meer de
achttien jarigen dichter Moens en Van
Extergen, die slechts enkele ouvoor-
zieh;ig© stukken in de krant hebben
geschreven. Door die scherpe maatrc-
g©len heoft men getracht de bevolking
tc misleiden; inen heeft het neo-acti-
visino ontdekt. Voor die jonge helden
broeg Huysmans volledige amnestie.
Men mag niet vergeten dat ve.'o bur
gers door mïlitire rechters weiden
veroordeeld tot overdreven straffen
en zelfs tot den dood. In dertig g-:-val-
ltn werd de bakiaagde ter dood ver
oordeeld; in dertien tot levenslangen
dwangajberd. Thans is amnestie, il-
besloot Huysmans geboden door
den politieken toestand in het mnnon-
i-eukiieion
HENNESSEY.
63)
Dergelijke en aitdoro geiuidcai dron
gen uit den nacht door tol Lennox,
teen hij oy SdJathiel'a terugkeer zat
tc wachten. Scheip luisterende, hoor
de hij liet geknot van ©en woirmat
tussclien d© paai den aap hel andere
emde der geïmproviseerde weide. De
dieren kralxkJi onrustig met hun
voorpooten in den grond ut dan knot-
de de wombat weer. Dn wêfrv gevolgd
dooi het geluid van. zLeh hua-storfd©
voeten en menschclijke stemmen en
onmiddellijk daarna verscheen Sala-
tlikJ on fluisterde, terwijl hij do haar
oppakte: in orde, hoor; ik heb z©
met hun paarden wat te doen gege
ven. Kom gauw mee!
L'emgc minuten later stapten ze met
Xjuil last jj» de kreek ©n weren., di-n
*»t» uoiïi 'v5i£~iid. tn de ^tdiEórt© vcf-
duites'iTus zeer 'lan-gzaam voert; toen
liet echter wat lichter werd slap
ten eij uit de kreek op den
begon er, grond der geul cn droegen
hun last naar eon piel;, waar mannen
met geweren op wacht stonden.
-- rets tc uitidfc3i.' Huistere© Sata-
tiiiel.
Niets, kapitein!
Prachtig: Laat ik je dan voor
stellen aan .euio-id, dien je miscluen
vroeger wel eens ontmoet heb; zoo
niet, dan kon je hem toch zeker bij
naam; kapitein Moors, inspecteur van
politie voor do ltoloni© Nieuw Zuid-
W aJes. Bind hem aan een boom,
daar is hij veiliger dan wonneer hij
op d©n grond ligt; or ls nog plaats
lusachet) Fenion on Snow. Die ken-
nco) elkaar he©l good.
HOOFDSTUK XXXIV.
D© dood in de geul.
Kapitein Moore was (wat het dwang
arbcidstelsei van hem gemaakt had)
oe.. bullebak en eon bruut, msar Jnj
was ge©n lafaard. Als oen der laat
ste vertegenwoordig©!® van ©en wraak
gierige toopasautg der strafwet, was
hij Lij de gelj-cte hovclking in gtvn
enkel opzient poulair; met het z©u
thoaiüjk zijn om den haat, dien do
dwangarbeiders tegen hou. koéster-
d©n, te beschrijvern VKigoncideue
^.kTlTiê)', Wé_hi0gen wèl ë'713
aap tieruiüC-rSt, wat ia: VÓidienstelijliö
rnunnon, die vin staatkundig© o( on-
bc-t(y-keiicnd.e overtredingen gedepor-
tford waren; maar Moose's ojitri'don
tegenover lien kende geen onder
scheid ol menschelijkhoid. Voor hew
woibti ttc-l aneituai hoeven, die KJtin
gemaakt en gehouden, vc-niedetd, ge-
geobeld en bij icvtere gel ogen hiid aan
nuu verloren bestuan lieriimerd moes
ten worden.
Op alle uren van don dag was hij
gewoon doer do hoofdstraten vut
byaney to wandelen ol te rijden ea-
wee den dwangarboidot o' vrijgeila-
ttue, hoe gerespecleetd en welgts^eld
hij ook mocht zijn, die zijn hoofd niet
ontblootte, ais hij voorbij kwant. Die
niruiscliöu hadden geen burgerrech
ter (totdat zij waren ingeschreven op
ec>j-i algemeeno uinnest'eilist onder het
Gi ooi-zegel van Engeland». O: zij vrij
guiaten waren weikten of in de ge
vangenis zaten, zij behoorden tot d©
klasse der dwangarbeiders, die on
der het brutale gezag van deu «ïorfd-
inspocteui- stonden. Op hun Leurt
koesterden zij tegenover hcui ©cn
gloei enden lmat, en hot was volstrekt
niet te verwonderen, (tut cr herhaal
delijk aanslag-u op zijn leven ge
pleegd worde».
Er waren D&tuurlijk, Ook mora en
in officieoJg pvs-jtics, <lie eon geheel
ander kaï'jikk'f en eet» geheel anderen
Hard h^gc{W1)
z© was in (lïéfl fïju Oen laikSfe' .aire
politiek overh.orschend en dit stel
de mannen als Moor© in ue gelecen-
heid den staat, onbox-okenbaar nadeel
too te brengen
Hoe dit echter ook rij, ten slotte
nau iNeimsis Aioore acuiernuuld.
juist op liet o-geiutlK, dei iuj vuor-
nemens was Saai Uil ©i en de zijnon tc
vermetigen, was hij ze t e©n aan han
den en voeten gebonden gevang, nc.
aaii ue genaoe van SamUuet overge
leverd; op hij keilde den woudlouper
to goed, om nog iets le durven hopi-n.
'i trwtjl d© woudloopers hun maat
regelen om te ontsnappen namen,
werd Moor© door iweo vat) Salatltiel's
mannen streng bewaakt. \'n>eger liud
hij ecu van hen tot vijfhonutacl stok
slagen veroordeeld en zij vreesden en
haatten hem. V\ e btJioPven er ons dan
tiok met ai te zeer over te verbazen,
dat zij, toen hun chef afwezig was,
d© geiegeulioid aangrepen om hun
woeneteii beul te bespuiten. De rid
oori ijk held va» SalaUuet tegenover
een overwonnon vijand Inzaten zU
geea va» heiden. Zij trokken hem
aan zijn nuus ea kneden herr», spuw
den hem in zijn gezicht en vloekte»
het» utt, beschimpten en d'vigoen
liein
üio twee uui' in uen oei:/ami ware»
nil© ïnaatregeleu getio'fe». Van d»»
hoogtou was goc-Ji schot gelost, g>vt»
grgeVciV; maar geeti ÖCEor.f.lij;
whs iig 'WaakzaüiTiheid o©t wouzdofv-
pers verslapt. Zij wisten, dat vele
ot gon van de hrogten door de duister
aio hoon in de geul gluurden en dat
ve!o ooren luisterden om het gering
et© geluid pp te vangen; ieder oog mi
bak. kon nel vuur op nei» g©op«id
worden of de biund gestoken worden
ia hei droge gras en kreii|i©Uitwit.
not de geul vulde.
Omstreeks half drie hadden d© g©
vangen©» reden te vrcezen, dat hun
laatste uur geslagen was, want één
vcor één weu-don zij van d© boomen
losgemaakt en naar een liooger ge-
defcite der geul gebracht. Daar ston-
uen drio hoogc boomen naast fdkaar
Moor© werd aan den midd-eJsten ge-
bojwen, zóodat hij nam het noord
westen keck, F'enton ©n Snow rechts
en links van hem; vervolgens werden
©en puar olielampen, die men ge
Lruikt© om 's avonds at lu'eek over
t© gaan, voor aansteken gereed, si©
vi>r boven itdrrs hoóf-.l be\estt?d en
lesae takken rond her. opgencopt.
Luister, zeidc Salathu-l (luiste
rond. Juin© zijn allemaal moord©
•:aars &n hcblx-n je leven verbeurd,
ei« twe© van jullie zijn verraders, ik
bod jullie met hc( volste recht kun-
n©o ophangen; maar il< gun jullu
gaarne Je veiwtjten va» ,-ev,
Jullie hebt d© vorig© weck liet bosch
ir. brand gestoken om jyj te roo-
kan", HL.:.r i'-et is juTuq r,l«^ goluhl.
'iCch Ii3 plaats hebben Jiillifi
elf monscho'n Vcrniobrd, wunroYider
drie vrouwen en zewa:; onschulilig©
kinderen, in een vuurzee stierven z©
tlen vorslikkiug-üiood. En verneemt
nu van mij, julli© verraders, wat dü
'OJiiimsssi is vau politic ai weet. 1 -.a-
zy je e©rsi doodgtüenoiMi worui, zui-
juiiie alle drie levend verbrand
worden; '«vend verbranu door kapi-
leo» Mooie's politie op dien» eigen
bevel. Het is natuurlijk tuel goed
mogelijk, dat, wanneer wij de lam
pen aansteken en van achter©» begtu-
ue» to vuren, jullie door de soldaten
dooogeschot.cn worden, wat de minst
pijnlijk© dood zal zijn; maar wij zelf
zullen jullie alieon doodschieten,
waarneer het mocht blijkt», cJdt er
voor jullie een kuns op redding be
staat. Doet» lloe hei zij, ailp hoop om
t© hlijvcn leven kunnen jullie opge
ven. Én Knoop jij, Mooro, dit nog in
je 'tor, voot j© je misdaden boet Wij
allemaal hier zuden ontkomen, or
had ik Sir James geen b«*IofU: gedaan
dan zouden ©r ir.aar weinig van j©
inaribrhupp-eii Iev©tid naar Sydney te
rugkoeren. Jo moorddadig plan om
mis m het dal in vlammen i© luien op
gaan, is mislukt. Was je gekomen om
ais ©cn mail t© bestrijden, dan zou
ik j© ook zoo tegemoet getreden zijn,
maar je heel© loopbaan is et een van
wreedhetd, mi&iciuing ch bloed g©-
0, BU tal jtf sterven door da
haibien van 5e ©ia?n maiieeh-^poir,
gov»»go» in je eigen hinderlaag.
Steek dc lampen aan, maunenl
/©•■de hij, zicli tot tie zijne» v.endend,-
laten we zie» Jk>© het afloopt!
(Wordt vervolgd
