OM ONS HEEN 38is Jaargang No. 1T567 Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feèstdagen DINSDAG IB FEBRUARI 1821 HAARLEM S DAGBLAD ABONNE*5lENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom dar gemeonie) f8.57'/|. Franco per post door Nederland f3.871/,. Afzonderlijke nummers f0.15. Ge3- luslreerd Zondagsblad, voor Haarlem en omstrekon f0.671/,franco per post 10.65. Uitgave der N.V, Lourena Coster, Dlrecteur-Hootdredeoteur J, C. PESREEOOM, Telefoon 3082 AOVERTENTIEN: Van 1—5 regels fl.75; iedere regel meer 35 Cts. Reclames 60 Cis per regel. Bij abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfetuivers-advertentiéo van Vraag en aanbod van 1 -4 regels 60 Cts. per plaatsing, elke regel meer 15 Cts. contant; buiten bet Arrondissement dubbele rrijs. Di.eotie ca Administraties Qrooto Houtstraat 63. Teloieonnre. de Redactie 600 «n der Administratie 724 EERSTE 3LAD DIT NUMMER BESTAAT UIT ZES BL'ADZIJDEN. Agentia Heden. DINSDAG 15 FEBRUARI. Stadsschouwburg, Wilsonsplein. Het Schouwtooneei: „Hot Gouden luk'', 8 uur. Schouwburg Jansweg: „Bloefce Bet Sociëteit Vereouigliig. Lledertafel Haarlem's Zanggsnot, concert, 8 uur. Café „Scala' Kleine Houtstraat: pagajiini-concert. olla'ud, Ve:-\vu»t, Sti'ijkorkes* Café-Restaurant ,,Populaix'\ Tem- pclie.ifitraat 56. Avondconcert. Bioscoopvoorstellingen. WOENSDAG 16.FEBRUARI. Stadsschouwburg, Wilsonsplein: Voordrachtavond der leerlingen van Toonkunst, half 8. Schouwburg Jansweg: „Bleeke Bet". Ned. Vereeniging van Staatsbur geressen: Cursus in Staatsinrichting door Mr. Dr. J. C. Schreuder, 8 uur. „De Kroon", Alliance Fran^aise: Conférence Mr. Gabriel Mourey, S u. Museum van Kunstnijverheid (Ro tonde): Tentoonstelling van Marionet- ton, 104 uur. Café „Scala", Kleine Houtstraat: Pagauini-coiiccrl. Oud,-Holland, Verwulft, Strijkorkest. Café-Restaurant „Populair", Tem- peliersstraat 56 Avonconcert. Schouwburg Do Kroon, Gr. Markt: BiosooopvoorsLcllingun, nam. 2£ en 's avonds 8 uur. Cinema Palace, Groote Houtstraat. Bioscoopvoorsteiiingen, nam. 24 en 's avonds 8 uur. Scala-Theater, Kleine Houtstraat 77 Bioscoopvoorstellingen, nam. 24 en 's avonds 8 uur. Familie-Bioscoop, Kleine Houtwe2 Bioscoopvoorstellingen, nam. 24 en 's avonds 8 uut. No. 2852 Aanteekeningen uit het archief der Heerlijkheid Heemstede. Do heer P. N. van Doomiiick hoeft tien jaar geleden liet archief van do heerlijkheid Heemstede goïnventari- eeerj en daarvan een catalogus opge- jnuakt, die bij den bodkhandcl van de iirma Van Brederode ïtn druk <s uitgegeven. Hot boek ziet en1 royaal uit en de stukken worden in het Raadhuis te Heemstede mot begrijpe lijke zorg bewaard, toch niet zóó ang stig of menschon die er geen kwaad mee doen, mogen ze ter plaatse ko men raadplegen. Gebruik makende van die welwil lendheid heb ik een middag ln deze oude manuscripten zitten bladeren. Degelijker naam mag dat onderzoek nie c nebbe». Het werk van den -ar chivaris is een vak als ieder ander, omdat er heolwat kennis en studie nondig zijn voor het leggen van ver-, band tusschen archiefstukken, sterker nog. omdat het simpele lezen alleen veel meer oefening en ervaring ver- eischt dan de leek in enkele turen kan opdoc-n. Om die ietwat kinderlijke reden heb ik menig stuk uit de bun dels ter zijde moeten leggen, want ons voorgeslacht schreef ontegenzeg gelijk rustig en keurig, maar vol gens onze begrippen niet duidelijk: er loopen allerlei halen en strepen dooi de manuscripten, die het ontcijferen moeilijk maken. De getypte, stukken uit onzen tijd leveren zeker minder bezwaren op. maar wij kuinncn er op rekenen, dat zij na twee of drie eeuwen voor ons nageslacht, in 't ge heel niet meer leesbaar zullen zijn. Zelfs, naar ik vrees, vele gedruk te stukken niet. Het papier van de zen tijd heeft madr zelden lompen gezien, des te meer hout, verkleurt daardoor wanneer het aan 't, licht wordt blootgesteld er valt al heel gauw als poeder in elkaar, de druk inkt kan ook niet op de deugdelijk heid bogen van den schrijfinkt van vroeger: vooral wat er in de oorlogs jaren op dit gebied werd gefabri ceerd, bezat leven voor de allernaaste toekomst, maar verder zeker niet. Geen wonder, dat archivarissen en bibliothecarissen zich ongerust ma ken over wat ex in de toekomst, zal bewaard blijven van de geschiedenis van den hodendaagschon tijd. He!, archief, is keurig geborgen in «en kast, die do heer Beds or bij aan de gemeente schonk. Daar was een bijzondere aanleiding voor, do familie Beols namelijk is nog heen- van Heem stede, een waardigheid, die in onzen tijd natuurlijk geen practischc beloe- kenis meer heeft; zij brengt, mocn ik, alleen nog mee het zoogenaamde „col- latierocht" bij de benoeming van den predikant, iets als een veto, waar mee do heer van Heemstede con door hern niet gewensohte benoeming stui ten kon. Natuurlijk zou zelfs dit mage re overschot van vroeger gezag te vt-el zijn, wanneer het nog werd -uitge oefend, hetgeen ovenwél niet meer het geval is. Naar behooren is het archief is ru brieken verdeeld, bovendien beval de gedrukte inventaris hier en daar bij zonderheden, die den Inhoud van vele stukken toelichten, zelfs het nu lezen daarvan overbodig maken; Ik keek een en onder na op hel stuk van de belastingen, een onderwierp, dat «Ier menschen twee en drie en rneor eeuwen geleden stellig niet minder belang inboezemde, dan ons. Vooraf evenwel enkele bijzonderheden uit de Toelichting op den inventaris over Heemstede in het algemeen. „Heemstede", zoo schrijft do keer van Doorninck, „komt het eerst voor ln de schenking van graaf Dirk II en zijne gemalin aan het klooster von Bgmond van omstreeks 089. Op 26 Juli 1083 bevestigde graaf Dirk V deze schenking. Wanneer wij aanne men, dat de stichting van Heem stede daarmee overeenkomt, dan hebbon wij in 't laatst van d» vorige eeuw een goede gelegenheid, o:n het JOOO-jaxig bestaan te herdenken, laten voorbijgaan. Groot was Heemstede in den aan- v.-n blijkbaar niet, in 1S66 telde de plaats, volgens een verklaring v3U den Schout Dirk Janez, G5 naardste den; weliswaar werd; met toestem ming van Jan van Heemstede, in 1494 een gedeelte van Heemstede daarvan afgescheiden en Herrit van Bercken- rode als een afzonderlijke heerlijk heid daaxmoe bel-cend. Twintig jaai later, in 1514, was het aantal van 65 tot 82 haardsteden gestegen. De plaats groeide dus niet snel. In 1651 was er wat schot in gekomen, to?n woonden in Heemstede» ruim 330 gezinnen, maar twee jaar later, in 1653, kwam er alweer een vermindering, toen hij de verdeeling van den boedel van Adriaan Pauw, het zuidelijke ge- lte, gesnaa zijn tweeden zoon Adriaan als een afzonderlijke heerlijkheid werd toe gewezen. In 1787 bestond Heemstede, dirs zonder Bermehroek. uit 196 huisgezin nen, in 1850 uit 285 huizen met 2332 inwoners. Uit deze opsomming blijkt, dat bet dorp wat zijn nantal inwoners betreft, al heel wat voor- en achter uitgang heeft meegemaakt: waar schijnlijk brengt de naaste toekomst opnieuw een vermindering mêe. in tusschen groeit het vrij snel op na tuurlijke wijze, namelijk van dej dorpskom uit, zoouls tc zien is aan de uitbreiding om en bij de van Mer- lenlaan en de Campltuui. Onder liet hoofdstuk Bel a s t i n- gen in den inventaris van bet ar chief vinden wij allereerst een eu- rieuse vermelding, namelijk ten ver gunning van den baljuw van Kenne- merland, gedateerd 17 Januari 1623, aan Schepenen van Heemstede, „om in het tegenwoordige schrikkeljaar het huishoen te pachten." De heer van Doorninók teokent daarbij het volgende aan: De baljuw van Kennemexland had alle schrikkeljaren' recht om een hoen te vorderen van elk huisgezin. Gewoonlijk sloot de schout van het dor;) een overeen komst met den baljuw, om dez« belasting nx-t eon som geld te betalen, wordende dan die af koopsom over de ingezetenen om geslagen. De helft van deze belasting werd door den baljuw aan den heer van Heemstede uitgekeerd en door de rentmeesters in de rekeningen verantwoord. Het bedrag ls omstreeks 8 gld. en van 1680 af steeds 2 gld. 12 st. Een jaar vroeger, namelijk in 1627, werd een belasting geheven, die wel meer zal hebben opgebracht, dan het huishoen. Wij vinden daarin een her innering aan den SO-jarigen oorlog, die toen nog 21 jaar voor zijn einde was. De Staten van Holland en West- friesland hadden bij plakkaat be kend gemaakt, dat er geld moest zijn om de kosten van het oorlogvoeran te bestrijden, zooals zij dat uitdruk ken: „enpe te vervallen dc onkos ten ende swn.ro lasten van den Oor loge, die mits "t groote gwveldt, 'I welck den Koningh von Spangien met sijne Adhercnten hoe langer hoe meer is aanwendend, tot verdrukkin- ghe van de goede lnghesetenen D6e belastim.' werd c -hoven van alle vaste goederen, huizen, lande rijen, enzoovoortb, alles met pijnlijke nauwgezetheid opgesomd, tot eende- kooien toe; de vaststelling van het be drag was overgelaten aan een com missie van hoogo boeren, die het 1 recht had, hulp en bijstand te vorde ren van de plaatselijke autoriteiten, in d8 steden van de Magistraten en Wijkmeesters en ten plattenlande van dc officieren, „gezworenen en ge- Teohten". Er is blijkbaar op gerekend, dat de „goede inghesetonen1' tegen deze be lasting in verzet, zouden komen. Waarvoor zou hot, anders gediend hebben, dat oen boeto van 25 pondon werd geheven van Ieder, die het wa gen zou de belastinggaarders, hoog of minder hoog geplaatst, te injurie- ren" (beleedigo») „ofte misdoen met woorden ofte we reken in eenigher manier". En daar waren de boosdoe ners niet mee af, er zouden nog Justi- tïeele straffen bij komen, „die mede paratelijck sal worden gheèxecn- teeii ende bovendien naer exigentie van der saecke daar over arbilraliick ende c-xemplaeriijck gestraft te den." Ook vertrouwden hunn3 Hoog mogende» de Stalen blijkbaar de eer lijkheid van de contribuabelen niet al te best, want bij voorbaat werd mee gedeeld, dal bij ontduiking een vier de van de waaTde van het ontdokene als boete zou worden opgevorderd. Wij doen onzen voorvaderen zeker geen oncechl, wanneer wij veronder- stollen, dat zij nu en dan toch wel eens geprobeerd zullen hebben den fiscus ,-eeai loer te draaien. Op 't stuk van belastingen hebben te alle» tijde ve len getracht, hunne eigen verplich tingen op de schouders van den buur man te schuiven. Uit een van de andere stukken hinkt, dat bij resolutie van 19 April 1715 besloten werd, voor een jaar, bij wijze van proef, een niéuwe belasting in to voeren onder den naam „farni- liegeld". De opbrengst beantwoordde evenwel niet aan de verwachting en dc inning loverde vele moeilijkheden op, zoodat de belasting weldra buiten working gesteld werd. Uit een bor derel blijkt, dat werd „ontfungen van 't vooiszegde middel f 595", maar ook dit was geen zuivere bate. Aan den ontfanger Cornells van Aerssen van Hoogerlieijden werd afgedragen f 435, een groote som moest besteed worden aan mningskosten en het is niet on aardig, om daarvan het lijstje eens na te gaan, omdat ei uit blijkt, dat allerlei ambtenaren, die er aan tc pas kwamen, geen vast salariB geno- tcn, maai' voor hunne diensten afzon derlijk werden betaald. Aan den Secretaris voor 't invullen von de biljetten 14—12, dat wil zeg gen veertien gulden en twaalf stui vers. Er gingen twintig stuivers in een gulden en 16 penningen in een stui ver. Desclve vow 't maeken van 't giro- bier (kohier) 4—C, schouts-vacatlc op 'L maelcem van 't selven 6—6; voor 't diucken van de biilelten 6 g.; schee penen voor 't uytbrengen der billet- ten 7 gld. Men ziet: iedereen, moest er hel zijne van hebben, tot schout en schepenen toe, want dat met het „uijlbrengen" niet de rondbezorging wend bedoeld blijkt uit den daarop volgenden post van 19—10 voor de boden. Dan komt de collecteur voor 't collecleeren met 25—8, de schouts vacatie op 't hoorcn (waarschijnlijk terughalen) van de biljetten, 3—6, de secretaris alweer, voor T opmaeken Ier reeckeningh 3--16. Enfin, men vond het netto saldo niet de moeite waard J. C. P. EEN KOSTBAAR RUIS IN DE VEILING. lu <lc volgende maand wordt in liet Nota rishuis aan de Bildordijkatraat door de nota rissen C. A. J. Boom, to Voorschoten, en J. Wildsohut, te Haarlem, in het openbaar ver kocht de groote villa van wij"len mejuffrouw H. de l'etit, in hel Florapark hoe): Wagen- einig Haarlemmers dat hier volgens kenne huis van Haarlem ouder dei vermoeden, het mooiBte _r komt. We de gelegenheid geweest, deze villa le bezichtigen eu zullen trachten er een be- schrjjving van te geven. Door een mooie oprijlaan in den sierlijk aangelegde-u tuin koiiu men aan den rauiiu- ineiuaien ingang van het gebouw, die al da- dclyk den mdruk geeft, dat professor J. A. G. van der Steur, onze oud-stadgenoot, ran wion dt architectuur is, hier iota zeldzaam schoons tot stand heeft gebracht. Als dc fraaie buitendeur opengaat, komt de bezoe- r ia oen vcaiibale, die door glazen deuren geseheiden van een bal, van wier pracht moeilijk de wederga te vinden zal wezen. Voor hot leggen van don mozaiek-vlocr heeft indertijd speciale arbeiden uit lalio Jen. Door groote, gekleurde ruiten ia valt een zacht getemperd licht naar binnen, dat nog mooier wordt aU de zou schijnt of aan den buitenkant de eleetrische lampjes gloeien. De hal op zichzelf ia waar- reeds aau oen paleis gelijk; do waDdeu van blank gesneden en gebeeldhouwd eikenhout. In de mooie zoldering is ©en groo thoek igo opening aangebracht, die een zeld'zaam-schoon kijkje op de eerste ótage en do gekleurde lantaren geeft. Vier marmeren pilaren dragen sierlijk gebeeldhouwde eiken houten balustradesop verschillende plaat- stuau zeldzame vazen met palmou. De kan door twee eleetrische kruonl&iupcn verlicht worden en is kustbaar gemeubileerd gestoffeerd. deze hal komen vorschiUende kamers diverse grootte uit o.a. ecu salon met meubilair stijl Bodewijk XV. Hierin is een -groote broedc schoorsteen uit een Dordjsch huis. van den vloer tol de zoldering geheel rtner, waarin een bronzen baard. Deu- vvanden zijn fraai geschilderd en met gouden biezen afgezet. Boven de deuren fraai schilderwerk. Op den vloer een tapijt, da» reeds 26 jaar oud, maar nochtans wel een paar duizend gulden waard is. Achter dezen salon ligt dc woonkamer, in den stijl van Lodewjjk XVI gemeubileerd; drie groote ramen van beider spiegelglas geven een ver rassend kijkje op den Wagenweg; dit ver trek overtroft als het ware nog hot zooeven genoemde. Boven de deur een groot schilder stuk, voorstellende een stuk land met bloem bollen. Achter deze kamer (eigenlijk moeten wo zeggen zaal) ligt de eetkamer met een inge- Iegden parketvloer, liet eikenbout aan deu wand vertoont allerlei kunstig gesneden voor stellingen aan den eencu wand uil dc jacht, verder uit de rissc-hcrij en boven het buffet figuren van Flora's kinderen en vruchten. Dc schoorsteen is een waar pronkstuk er boven ie een vrouwenfiguur geschilderd met de woorden „Oost, West, thuis beat" er doorheen geslingerd en op fraai-goklcurdo tegels het spreekwoord„liigon haard is goud waard", iudordaad zal deze haard wel met goud betaald zjjnl Aan e«n der wanden hangt een kapitaal schilderstuk van ruim 2 bij IK M.. voorstellende een kijkje nit de Boeieiiscbe boascben. Verder potten en vazen van groote waarde. o,-:ioden zijn dan nog een rookserre met mozaïek vloer, gekleurde ruiten i enz.; ten dessenkamer, die door deur toegang geeft tot een keuken groote afmeting, geheel met helder witte tceel» bemeteeld. een lange aanreoül- liund met een marnieren blad van onge veer vier c.M. dik; een fornuis, dat voor een groot hotel dienst zou kunnen doen; daarnaast een bijkeuken en een poetzkamer. Onder het gebouw zijn kelders van lospeotabele afmetingen voor centrale verwarming, warmwater voorziening, brandstollen, wijn, provisie, Ook zijn er nog een groote en een klei ne spreekkamer en een toilet kamer. Langs een monumentale trap in de hal, wódcroin prachtig versierd, komt men op de eerste étago, waarin nog móór za Ion dan beneden zijn; overal waar men kijkt is gebeeldhouwd eikenhout, gebrand glas. kostbaar schilderwerk, enz. Aan de wanden hangen talrijke portretten van voorouders der vroegere bewoonster. Op deze étage zijn weelderig Ingerichte slaap, logeer- êu zitkamers; in een bou doir met balcon staat als versiering on der den schoorsteen een koperen pauw met uitgespreiden staari; een kostbaar stuk. Aan den anderen kant van deze afdee Üng zijn nog zit slaap en logeerkamers, kinder-, bad- en donkere kamer. Weer een etage hooger liggen een paar zeer groote zolders, met mangel warm water en dienstbodenkamers (het perso noel gaat langs een afzonderlijke trap n). kosten gespaard, bij den bouw geen kos alle» zoo weelderig, luxueus en vorstelijk mogelijk ln te richten. Het gebouw ziet or dan ook, hoewel het reeds 26 jaar oud is, nog zoo goed al» nieuw uit. Iu het geheel bevat liet ongeveer 30 kamers. Overal is oentxale verwarming aange bracht, evenwel op zoodanige wijze, dat het in verschillende kamers onzichtbaar le. In den tuin, die, zooals reeds gezegd, fraai aangelegd is, staat een groot ma- ohinegebouw, dat geheel bij den stijl van het woonhuis past. Hier slaan de machines voor de eigen eleetrische oen- trale. Het geheel is bijna SO Aren groot. We nomen met notaris Wildschut, die d11 vriendelijkheid had, ons everal rond te leiden, slechts een kijkje in vogel vlucht, maar dit duurde toch nog onge veer vijf kwartier 1 Met groote belangstelling wordt afge wacht wie de nieuwe eigenaar of wat de toekomstige bestemming van dit sdhoo- o gebouw zal zijn. DE TOESTAND VAN DEN MIDDEN STAND. XX. De beide winkeliers ia klokken, horloges enz. die wij bezochten, toon den zich niet ontevreden over den toestand van hun zaken, wat den ver- \uop betreft. Ik ben voor den oorlog en ooi. sedert 1914 voortdurend elk jaar in ontvangsten vooruitgegaan, zei ons de eerste. Ik kan niet bemerken, cat het publiek minder koopt of minder laat repareeren, al zijn de reparatie kosten, door de verhoogde arbeide- ,kv>men, véél hoo£»:n dan vroeger. Maar het kan zijn. da', de kooplust nu gaat afnemen, naarmate de lust tot bezuinigen toeneemt, Dc tweede winkelier wees er in 't bijzonder op, dat de reparatiekosten zoó hoog zijn geworden, dat, som mi xte horlogemakers al gezegd, hebben; „ilt wou maar, dat Ik geen werkwin kel meer had!" We werken tegen woordig eigenlijk alleen maai', om vrede met ouzo klanten te houden, aldus onze zegsman, van verdienen op de reparatie is geen sprako en hij achtte dezen ongunstigen toestand een gevolg van de invoering van de 15-urïge werkweek. Er is, ook te licarlem, in de klok- „en- en horloge-branche veel geld verdiend, maar nu bereidt men zich voor op een teruggang in zaken. In Amsterdam, en vooral in Den Haag i waar in 't bijzonder gedurende den oorlog uitstekende zaken zijn go- maakt) klaagt men reeds ste-en en been. Dau zitten veie winkeliers met te gen hoog» prijzen gekocht oorlogs moed van Zwitsersche „oorlogsfa- briekjes" en deze voorraad zal nu met vei lies van de hand moeten gedaan worden. In Duitsclüand, vervolgde ouzo zegsman, wordt weer intens hard ge werkt, nu do stakings-beweginc daar afgeloopen is en spoedig zal wel weor het uitstekende werk uit liet Sclrwarz waid over dc werel verspreid worden. Verwacht u dan geen prijsda ling? vroegen wij. Neem, was het antwoord In de eerste plaatsen zijn de prijzen van klokken niet in die mate gestegen als b.v. van kleeren en schoeisel gemid deld met 80, op zijn hoogst met 125 En dan moet nkt vergeten worden dat de Duitschers ons niet meer laten be talen in marken, maar ln „Hollflndi- sche Wahrung", dus: in Hollandsche guldens. En: de Duitsche fabrikanten ziin zeer sterk georganiseerd! Ik zie dus eerder eenïge prijsv e r h o o i?-2 dan prijsdaling tegemoet! HOE STAAT T MET het typhusgevaar In Haar lem's omstrckcu.. In aansluiting op ons stukje van de vorige week in deze rubriek kunnen we thans nader mededeelen, dat het aantal typhusgevallen in Aalsmeer vrijwel staüonnair gebleven is, het bedraagt namelijk ruim 30. In Haar- lammenneer ls het aantal tot de en kele reeds genoemde gevallen beperkt gebleven. Officieol is door den inspecteur van liet Geneeskundig Staatstoezicht, Dr. Aldersholf te Utrecht die thans dikwijls in deze omstreken vertoeft geconstateerd, dal de besmettelijk© ziekte wederom door de melk ver spreid is. llij meent dan ook den hoofd besmettingshaard ontdekt te hebben en wel bij eon veehouder to Kudeistuart, vau wien ecwge koeien aan de typhus lijdende zijri gebie ken. Het gemeentebestuur van Aals meer neemt aldus deelde men ons mee alle mo gelijke maatregelen, om verspreiding van de ziekte te voorkomen. Sinds drie weken wordt alle melk vernie tigd van boeren, bij wie maar eenigs- zins verondersteld wordt, dat er een besmettingshaard aanwezig is. Op veel plaatsen in de gemeente laat het gemeentebestuur groote biljetten aanbrengen, waarop do dringende waarschuwing, het drinkwater en de melk vóór het gebruik te koken. In de gemeenteschool wordt Woensdag en Donderdagavond kosteloos gele genheid gegoven tot inenting. Velen lieten dit dezer dagen reeds bij voor baat doen. De grootst mogelijk© vooirichtig- heid is dan ook geboden, want naar de gomeente-secretaris van Aalsmeer ons meedeelde, zijn er reeds 6 geval len met doodelijken afloop voorgeko men en liggen er nog een paar inge zetenen ernstig ziek. Het is dus ook voor de Haarlem mers noodzakelijk, de vereischte voor zichtigheid in acht te nemen. StaHsnieaws Mnzlok Nationale üpera. „De Vlie gende Hollander" van Rich Wan ner. StadschouwbBurg. Welhaast tachtig jaar geleden aohiep Wagner te Parijs zijn romuntisohe opera „Der fliegeude Hollander" in de hoop, die weldra ijdel bleek dat het stuk hein do deuren der Groote Opra zou ontslui ten. Met dit werk, in kommervolle dagen ontworpen en voltooid, heeft Wagner een mijlpaal op zijn levensweg geplaatst en met een ook in de geschiedenis dor ontwik keling van de opera in het algemeen. Te beginnen van dit werk treedt Wagner manmoedig eu welbewust de baan op die leiden zou tot vaste omlijning van een kun etenaars ideaal dat hij eenmaal heeft mo gen zien zegevieren. En beschouwd in net kader van zijn tijd (in 1843), naast den tnornpheerenden Meyerbeer, naast ?nn eigen Rlenzi, is de „Hollander" een koene daad geweest van een hardnekkig IrunBte naar. die het publiek en den tijdgeest stout dorst te trotseeren. Wel geef ik toe dat „De Vliegende Hol lander niet een gaaf kunstwerk 1» daar toe ontbeert hot stuk de gewenschte een heid. men voelt het aldoor dat do compo nist worstelt om zich zelf te vinden en tracht den Meijerbeer invloed van zich af te schudden, doch waar zouden wij op dit oogenbiik zijn zonder het levenswerk van Wagner, die toch zijne snelle evolutie ovor „Hollander" maken moest om on= aeesteriijke gewrochten „Tristan en Isolde" en „Parsifal" te kunnen scben ItenT Dit dit oogpunt bc8cliouwd blijft dit meesterstuk steeds interessant, hoeveel er ook ln te zien en te hooren is, wat ons con ventioneel voorkomt, b.v. passages als het duo van den Hollander en Daland in het eerste bedrijf, de aria „Mögst du moin Kind" van Daland in II, en de Cavatine van Erik in III_. He dingen die vreemd aandoen in één kader met de heerlijke Ballade en de meesterlijke storramuziek. Maar dat alles behoort tot hel typische van den „Hollander" in zijn geheel, tot het werk dat ons den Wagner loont aan het begin van zijn eigenlijke levenstaak. En zoo heeft de meester het ook gewiid, Immers, zou hij anders later, toen zijn kunstenaarsvisie hem duidelijk geworden was, allicht aexe niet-W»gn«riaiuische pas sages verwerkt hebben; hij beefi het niet gedaan, omdat de gezonde evolutie van zijn kunstwerk hierin to natuurlijk was om er een enkele noot van te verloochenen, en omdat ook deze schepping hem aldus iief was. zooals ze ontstond. De opvoering, die Maandagavond door de Nationale Opera gegeven werd kenmerkte «ich door eene zorgvuldige voorbereiding, wat wy trou ens van l:et gezelsohap gewend zijn. De decors zijn voor een troep, die iet de spullen reizen moet zeer mooi. Stemmig vooral is de binnenkamer ran Dalond, een typisch Noorsch interieur. De bootsoène in I en III heb ik in gTOoie schouwburgen wel eens minder mooi voor gesteld gezien, alleen het tooneeltruoje met het spookschip op het doorjichte aohter doek miste zijn offeot, en tevergeefs heb ben wij getuurd naar de verheerlijkende vornjzenis van Senta en den Hollander, wat toch de eigenlijke ontknooping van het drama is. De partij van den Hollander is het de moeite waard te weten dat Wagner hem in sijne partituur Van der Deoken noemde? word vervuld door Rich van Helvoirt—Pel. Eventjes eenige onzekerheid van rolkennis en voortdurend slordige dictie daarge!?. ten. was hij als zanger en als acteur de meest gewenschte artist van het gezelschap voor deze enorme rol. De kostbar© kwali teit van zijn orgaan gaf «Hen glans aan de zware aria in I en ln het due in II; jam raer echter dal hij in de cadens zoo wei nig rolvast bleek. Zijn sober spel was zeer te prijzen. De Senta. toevertrouwd aan een ras ar tistc van den allereersten rang als mevrouw L. PoolmanMelssner. kwam, ondanks het haast onmogelijke dat de componist bier eischtte, schitterend tot zijn recht, Toch geloof ik niet, dat Mevr. Meïssner het op den duur volhouden zal, xulkc al t© hoog loopende partijen te zin gen, het is took de meer natuurlijke lig ging harer slem foroeeren. Als actrice was zij, als altijd, superieur. Voor Hendrik Kubbinga mijn warmste lof voor de gemoedelijke Dalund-figuur. die hij uitbeeldde en voooal klankrijk en muzikaal weergaf. Ook Louis van Tulder speelde en zong prachtig do partij van Enk, hij heeft als acteur den laatsten tijd voel gewonnen. De mooie stem van mevrouw Haartje van der Meer Offers, als Mary, de voedster, maakte met een weloverwogen spel van dat klein© rolletje iels beduidends. Zeer goed ,»ns ook Joi. Besselink, die dc stuurman voor zijn deel had. Hel wordt tijd dat deze zanger eens met een belangrijke tenorpar tij op het voorplan komt. Het mannenkoor, zoo belangrijk in de partituur, ia eigenlijk veel te weinig talrijk van samenstelling om 't gewenschte effect te verkrijgen. Toch was het in verhouding niet kwaad en vooral in het laatste bedrijf werd er goed werk geleverd, ook wat spel betreft. Het dameskoor zong het Kpinlred heel aardig en gaf bij het slot der ballade iets te hooren wat voor een operakoor een zeld za&mhcid mag-heeten, een pianissimo, wel iswaar verkregen door bromstemmen, maar dat het vereischte effect volkomen bo naderde. Het orkest was meestal te geraasmakend, maai dat komt op rekening van de tc sterk resonneerende orkestruimte, die op Wag. ner-instrumentatie niet berekend is cn daarbij niet ruim genoeg om het noodig© aantal snaar instrumenten, noodig voor 'n goede verhouding, plaats te verleenen. Niettemin leek do partituur goed inge speeld en kapelmeester Van Itaallo hield het bestendig in contact met de zangen. Aan hem. voor het muzikale- en aau Hen ry Engelen voor het scenische gedeelte der opvoering, onz© dank c-n onze gelokwctv Het publiek was op alle rangen zeer lid- rijk, slechts enkel© plaatsen in het gebouw bleven onbezet. JOS- DB KLERK. PROY. PRODUCTIEKANTOOR NOORD HOLLAND. Met 1 Maart m*. wordt opgeheven het Provinciaal Productiekantoor voor Noord-Holkuid met eervol ont slag van S. Vv. de Clorq als directeur, onder dankbetuiging voor «1" Be wc/en. diensten. OMVERGEREDEN. Maandag morgen 11 uur, werd in de Leidscho- straat door een bespannen wagen met hout, waarvan de bestuurder onbe kend is gebleven, een roéikwagenlje gereden door de dochter van den melithandl'Uir H., omvergereden On geveer 30 liter melk en 10 hier kar nemelk gingen verloren. IfnnsnlaM OVERREDEN. -- Zondag liet zni» te Kampen, na afloop van een voet balwedstrijd, een gezelschap met een jan-plezier terugbrengen. Een der in zittenden, een negenjarige jonge», viel gedurende don rit uit het rijtuig Hij kreeg een der achterwielen over de borst cn word onmiddellijk go- dood. STAKING AAN KEN BROODF.' BïllEK. Maandagmorgen heeft te Tilburg- liet geheele personeel der coöperatieve broodfabriek „Steunt Elkander" gestaakt, daar zij geen po- nosgem ncoml met de voorgestelde loonsverhooging. •DE I-1AAGSCHE AANNEMING MAATSCHAPPIJ. Ged. Staten van Zuid-Holland liebebn, naai- het Vad. Verneemt, hun goedkeuring gehecht liet besluit van den Ilaagscbon Raad tot oprichting van de H. A. M. Slechts op enkele wijzigingen van go ring© hoteokonis hebben z;j aange drongen. VERIIOOGING DHR OORLOGS- BEGROOTING MET BIJNA 22 MÏLUORN. Ingediend is een wetsontwerp strek kende tot veriiooging van een aantal artikelen van de Oorlogsbegrooting voor 1913. waarop meer moet worden uitgegeven dan werd toegestaan cn tot'vermindering van tmdere posten waarop min of meer belangrijke lxv dragon zijn vrijgevallen, ln tegenstel ling met den dienst van 1917, die blii- keais de Staatsrekening na liet tot stand komen van de z.g. regularisa- tiewet, 'n overschot van f 38.450.983.54 moei bij het aangeboden wetsontwerp ten slotte eon bedrag van f 21.910.080 suppletoir worden aangevraagd om, zelfs na vermindering van de artike len die daarvoor in aanmerking ko men, de begrooting voor 1918 in over eenstemming te brengen met de ge bleken behoeften. ACCIJNSONTDUIKING. Gedieiwtiev geesten, aldus liet „Leidsdi DgbM.". had den aan de politie te Loosduioco medege deeld. dai iemand nh deze gemeente ren grootcn inslag van K©diBlillecrd had gedaan vóór dr verhoogde accijns in werking trad. Een politic-agent rlned hierop roet een paar belasling-arabtensren ccn onderzoek hij den bi eek er Dtc Halfweg, en vond daar n va- in flesaeheu, onder «iroo verstopi onge veer 3000 1-, jenever. Alles werd natuurlijk in beslag genomen, terwijl de overtreder een boete van ƒ4000 zal te betalen hebben. TEGEN DE TUBERCULOSE. De commissie, bsstaar.de uit prof. dr. C. II. H. 8pronck, dr. H. H. Vos eo dr. II. M. M. Eijkel. die zich in op dracht van den Minister van Arbeid naar Berlijn beeft begeven tot het instellen van een onderzoek naar de- deugdelijk beid van d© door prof. Priedmann gevon den bacterietherapi© der tuberculose, beeft onn den Minister verslag over haar bevindingen uitgebr&dil. De genoemde hoeren rijn tot de conclu sie gekomen, dat heigeen zij hebben g> hoord en gozien hun niet de overtuiging heeft gegeven, dot met het middel van Priedmann gunstig© uitkomsten zijn verkregen, zoodat zij vooralsnog geen aanleiding kunnen vinden, de regeering aan te raden, de aanwending van het middel in Noderland zonder meer te bevorderen. De gedachte, waarvan Priedmann bij de vervaardiging van het middel is uit gegaan, kan center juist zijn, en zij zullen daarom de ongevaarlijkheid van hei middel als vaststaand aannemend, trachten :e bevorderen, dai hel onderzoek naar de waarde van het middel in Ne derland wordt voortgezet; zij stellen zich voor om, *<x> daartoe aanleiding mocht bestaan, de Begcering in kenni» te stellen met do uitkomsten van dit on derzoek.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1921 | | pagina 1