Lourens Janszoon "Coster, door
Prof. Dr. Gottfried Zedier.
Uitgaan.
ReeMszakeu
Bnitenlar d.
83 e Jaargang Wo. 11759
r W
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen zaterdag 1 October 192»
ABONNEMENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd
JS /kon, dm- gemeente) f3.571/,. Franco per post door Nederland f3.871/,. Afzonderlijke nummers fü.15. Geïl
lustreerd Zondagsblad, voor Haarlem en omstreken f0.571/,franco per post 10.65. Post Giro 38810.
Uitgave der N.V. Lourens Coster, Directeur-Hoofdredacteur d. C._PEEREBOOM,_Telefoon 8082
ADVEHTENTIENVan 1—5 regels f 1.75iedere regel meer 35 Cts. Reclames 60 Gts per regel. Bij
abonnement aanzienlijk rabat. Twaulfstuivers-advertentièn van Vraag en aanbod van 1—4 regels 60 Cts.
per plaatsing, elke regel meer 15 Cts. a contantbuiten bet Arrondissement dubbele prijs.
Directie en Administratie Groote Houtstraat 03. Telefoonnrs. de Redactie 600 en der Administratie 724
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
jigeuiia
Heden:
ZATERDAG, OCTOBER.
Stadsschouwburg WilsonspleinHet
Rotterdamsch Tooneel, .Spoken", 8 uur.
Schouwburg Janswcg: Hittepetit,
8 uur.
Groote Houtstraat 651, Tentoonstel
ling van 17e eeuvvsche schilderijen.
Oud-Holland, Verwulft, Strijkorkest
Bioscoopvoorstellingen.
ZONDAG 2 OCTOBER.
Stadsschouwburg Wilsonsplein
Jlet Schouwtoonee!Polly Perkins"
8 uur.
Schouwburg Janswcg Hittepetit,
uur
Soc. VereenigingSpecialiteiten-
voorstelling van A. Benno. 8 uur.
Leger des Ilcils, Schagchelstraat 26,
34e jaarfeest.
Groote Houtstraat 69. Tentoonstel
ling van 17e eeuwache schilderijen.
Café-Restaurant Lion d'Or, Kruis
weg 36: Concert 811 uur.
Oud-Holland, Verwulft, Strijkorkest.
Luxor-theater, Groote Houtstraat
139, bioscoop- en variétévoorstelling
van 's nam. 2 uur af.
Schouwburg De Kroon, Gr. Markt
Bioscoopvoorstelling van 2 uur n.m.
af-
Cinema-Palace, Groote Houtstraat,
Bioscoopvoorstelling van 2 uur n.m.
af.
Scala-Theater, Kleine Houtstraat 77
Bioscoopvoorstelling van 2 uur n.m.
af.
Familie-Bioscoop, Kleine Houtweg
Bioscoopvoorstelling van 2 uur n.m.
af-
MAANDAG 3 OCTOBER.
Sohouwllnirg Jansweg Hittepetit, 8
uur.
Soc. Vereeniging: Experimenten
avond van Bert Astron, 8 uur.
Groote Houtstraat 69, Tentoonstel
ling van 17e eeuvvsche schilderijen.
Luxor-theater, Groote Houtstraat
139, bioscoop- en variétévoorstelling
's avonds 8 uur.
Schouwburg De Kroon, Gr. Markf,
Bioscoop-voorstelling, 8 uur.
Cinema Palace, Groote Houtstraat,
Bioscoop-voorstelling, 8 uur.
Scala-theater, Kleine Houtstraat 77
Bioscoop-vourstelling, 8 uur.
Familie-Bioscoop, Kleine Houtweg
Bioscoop-voorstelling, 8 uur.
De bovengen oerndo klokte ver bin-
iijigsstreep in de llollandsclie vroog
druivken, boe klein en nietig zi] ook
is, is toch van zeer groote beteekenis,
omdat daardoor de oudste, bij bet
lettorgleten gebruikte method© zin
nebeeldig wordt voorgesteld. Die
streep bewijst namelijk, dat het
ieroog door middel vuil deai zand-
rtinn gegoten is. liet gieten in den
Zandvorm maakt het noodzakelijk,
dat bet vloeibare Ictt nnetaal overal
door middel van gootjes direct naar
dsn vol te gieten vonn geleid wordt,
5nnl.it anders het lettermet ral koud
wordt en de vorm niet volgegoten
Doordat slechts de letterbeelden der
llollandsche gedcnkteckencn van vroe
gc drukkunst dat verschijnsel ver-
toouen, ill. die klcmc fijns verbin-
dingsstreep tusschen letter en afkor
ting, is zonder meer geconstateerd,
dat de voor deze drukken gebruikte
letters, ten minste wat de lettor «ogen
betreft, volgens een procédé gegoten
zijn, dat de eenvoudigste hulp
middelen veronderstelt, m. den hou
ten stempel en den duunned© vervaar
digden zandvorm. Daar die verbin-
dingsstreop bij de letterbeelden ont
breekt, die wij in do vroegste Mainzer
gedcnkteekaiieii van drukkunst vin
den, blijkt uaardoor de lettergieting,
zooals de Hollandsche vxoegurukktn
die vertoornen, de primitievere en te
vens de vroegste te zijn. Ai m'-stcu vv .j
ook hel meergenoemde t«eric.it van de
Keulsche kionick en al was de Haur-
lemscüe overlevering niet bewaard
gebleven, dan zouden wij toch uit Uit
kleine verbiadingsstroop noodzake
lijk de gevolgtrekking moeten moktiu,
lat er voor de door Gutenberg uitge
vonden manier oni Utters te gieten,
roeds in Holland een primitievere en
derhalve vroegere manier bestaan
heeft. Want daarvan algezien, dat er
geen eenvoudiger elementen van liet
lettergieten kunnen zijn dan de hou
ten stempel en de zandvorm, is 't ook.
onmogelijk te denken, dat iemand,
nauut eenmaal het hanagieunstiu-
ment door Gutenricrg uitgevonden
was, nog die urasiaahtige, gecompli
ceerde en kostbare mcun.de zou kun
nen uitgevonden hebben, die bet wer
ken met den zandvorm voor het ltt-
tei gieten ten gevolge lieeft. Want b.j
alien eenvoud van den stempel en den
zandvorm is 't tocli ecli zeer omslach
tig work, een goed atgewerste, voor
hot gebruik geschikte drukletter bij
deze manier van doen te verkrijgen.
Men kan voor bet drukken niet een
enkel letteroog gebruiken; dit moet
inte-genueci oif uc staatjes gegoten
zijn, opaal men Je letter in de nand
kar nemen, zo met andere samen
stellen en den daaruit ontstaande»
zin stevig omsluiten kan.
Wilde men echter beproeven <len
gietvorm voor lettertjes en staafjes in
eens te maken, dan zou men, als men
zoodanig gesneden houtmodelien weer
uit het zand wou trekken, de erva
ring opdoen, dat dit niet east, zonder
den vorm in gevaar te brengen.
Dan is er tenslotte eeen andere uit
weg dan deze, dat men slechts het
lettertype of het lettcroog benevens
de oppervlakte alleen van het staafje
in den zandvorm vervaardigt, vervol
gens dit zoo vorkregen lettertje omge
keerd legt in een metalen gietvorm,
die verticaal uit twee helften bestaat,
en met behulp van de laatstgenoem
de het staafje apart er op giet. Daar
nu de letters verschillende breedten
hebben, in zooverre b.v. een i een
veel smaller staafje noodig heeft dan
een m, is het bij deze methode van
gieten noodzakelijk, de verschillende
letters naar hun breedte elk door
middel van een aparten gietvorm van
een staafje te voorzien. Natuurlijk
moet echter het aantal gietvormen
reeds wegens de kosten zooveel moge
lijk beperkt worden. Het onderzoek
der vroeg-HolIandsche typen wijst
aan, dat daarbij voor het opgieten
van het staafje telkens vier verschil
lende gietvormen dienst gedaan hob-
hen.Enkele letters, die tc breed waren
dan dat zelfs met den vierden, ruim-
st.en gietvorm het staafje op hun oog
nari lriinnon worden gegoten, ziin ter
III.
besparing van nog een kostbaren giet
vorm in twee helften gegoten gewor
den zoodat rij bij den zin telkens kun
stig moeten worden samengesteld.
Toch leidde ook deze omslachtige on
moeilijke procedure, dat liet letteroog
in den zandvorm vervaardigd en op dit
ooe het staafic later door middel van
een aixirten, iuet de breedte van de
letter overoenkomenden gietvorm werd
gegoten, nog niet zoo maar tot het ge-
wcnschte resultaat. Want wanneer
beproefd werd op het koude lood van
het lettertje het vloeibare letterme-
laal te gieten, dan werd dit léi aan
raking te spoedig koud dan dal een
vaste verbinding tusschen lettertje en
staafje had kunnen tot stand komen.
Ofrn dezo reden moest voor het letter
tje een smeltbaar metaal, lichter dan
lood, gekozen worden, dat anderzijds
niet te zacht mocht zijn. Zulk een me
taal is tin, dat bij dezo methode voor
het gieten va.n het lettertje alleen in
aanmerking kan komen.
Het is echter tegenover het lood of
het gewone lettermelaa.1 zeer duur.
Beide omstandigheden de tijdroo-
vende omsl.icht'^rheid van de voor
iedere type dubb;i en verschillend ge
bruikte gictmethode en de groote
kostbaarheid van het voor 't lettertje
vercischte materiaal zijn do redenen,
dat het gieten van deze vroegste soort
letters el echts geschikt was voor klei
ne, weinig omvangrijke drukken. Bo
vendien konden twoen.wier kegelmaat
beneden een over het algemeen nog
altijd zeer aanzienlijke grootte bleef,
niet door middel van deze methode
vervaardigd worden. Daarvoor was
noch de zandvorm geschikt, die alleen
voor het gieten van het letteroog in
aanmerking kwam, noch de opgiet-
vorm, door middel waarvan het let
teroog van het staafje moest worden
voorzien.
Op grond van een nauwkeurige ana
lyse van alle vroeg-Hollandsche typen-
stelsels, ben ik in staat het bewijs te le
veren, dat vijf van deze acht typen van
Coster zelf afkomstig zijn ik kan ook
de chronologische volgorde van deze ty
pen vaststellen. Het blijkt, dat de groot
ste. de 1'onianustype, zoo genoemd om
dat daarmee een werk van 1 udovicus
Pontanus gedrukt is, ook de oudste van
deze typen is. Deze type is ongeschikt
voor het drukken van het Doctrinale,
een werk, dat naast Donatus destijds aan
het onderwijs van het Latijn ten gror.d-
i slag lag ze is, zooals men duidelijk ziet,
in de eerste plaats slechts gemaakt voor
het drukken van Donaten. Daar nu reeds
Doctriualia vermeld worden, die min
stens voor het jaar 1445 gedrukt zijn,
moet destijds reeds de Solicetotype, die
juister Doktrinaltypc zou kunnen hec-
tcn, m de drukkerij van Coster bestaan
hebben. Anderzijds mag echter veronder
steld worden, dat Coster zich eerst met
zijn oudste type beholpen heeft. Wan
neer de Keulsche kroniek ons verzekert,
dat Gutenberg bij zijn proefnemingen
en deze beginnen in 1436 te Straatsburg
van een lioliandscixe Donaat uitge
gaan is, dan kunnen wij zonder bezwaar
aannemen, dat feitelijk destijds een met
de Pontauustype gedrukte Donaat daar
aan voorafgegaan is. Heeft Coster reeds
in 1443 met zijn tweede type Doklrinaal-
drukken vervaardigd, dan heeft hij aller
waarschijnlijkst reeds in 1436 met zijn
vroegste type Donaien gedrukt. Een
nauwkeurig onderzoek van de Holland
sche vroege typen laat geen twijfel over,
dat de tyjie van het Abcdarium niet van
Costc-r zelf afkomstig is, maar van een
drukker, die bij hem geleerd moet heb
ben. Dat is zeker de ontrouwe knecht,
die volgens de mededeeling van deD
boekbinder Cornelis in den Kerstnacht
wegliep, om in een andere Hollandsche 1
bij Coster geleerde kunst tea
eigen bate productief te maken. Guten
berg zelf heeft met dezen diefstal niet
het minste te maken. 1'as later heeft
Coster, diie zijn Donaten en Doctrinalia
zeer goed met zijn beide eerste type 1
drukken kon, op aandrang van buiten
en wel, naar het schijnt, van een lioui-
tafcldruker te Leuven, voor den tekst-
druk van het Speculum humanac salva-
tionis nog een derde tyj>e gemaakt. De
merkwaardigheid, dat in de 2de Latijn
scbe uitgaaf van het Speculum op een
as van bladen de tekst in plaats
/an met letters, evenals bii de platen,
van houten stokken gedrukt is, wordt
heel eenvoudig daardoor verklaard, dat
deze bladen bij liet vervoer van Haarlem
naar Leuven verloren geraakt moeten
zijn, en dat de zeer handige houttafcl-
drukker uit Leuven het onder deze om
standigheden voor praktischer gehou
den heeft, voor dc verloren geraakt*
bladzijden den tekst der eerste uitgave
op houten tafels te clicheeien, uit te
snijden en van dc houten plaat af te
drukken. Van een in dezen druk gedane
eerste jioging, half met in hout gesne
den, half met in metaal gegoten letters
te drukken, zooals men vroeger geloofd
heeft, kan liicr in 't geheel <peen sprake
zijn.
't Zou ons te ver voeren op deze vra
gen, die dn mijn boek in verband met
den viroegsten Hollandschen ho<afel-
druk uitvoerig behandeld worden, hier
nader in te gaan. Coster heeft gedu-
rende en na deze vier tekstdrukken van
het Sjseculum zijne Donaten, Doctrinalia
en andere kleine drukken kalm verder
gedrukt. Hij heeft een hoogen leeftijd
bereikt en is pas kort vóór zijn dood in
1484, naar 't schijnt, met drukken ojigc-
houden. Blijkbaar ljebben tot het laatst
toe zijn Donaat- en Doktrinaaldrukken
de boekenmarkt aan den Beneden-Rijn
beheerscht.
(Slot volgt.)
Onze nieuwe Rotatiemachine.
'T PHOENIXTERREIN.
De gemeente heeft terreinen noodig.
Onder meer voor een goede groenten-
11 at kt
Nu is daarvoor edn mooi terrein, dat
bovendien eigendom der gemeente is,
maar. waarover pas in 1933 beschikt
kan v orden.
We bedoelen '1 Phoenix-terrein, dat be
grensd wordt dojr Parklaan, Phoenix-
laan, spoorbaan en Noorder Spaarne.
Indertijd is dit terrein door de ge-
neei te voor 100 gulden per jaar in erf
pacht gegeven aan een combinatie indus-
i-"ceien die er een zijdefabriek op bouw
den.
Helaas, die zijdefabriek heeft in finan
cieel opzicht nooit zijde gesponnen.
Dc fabriek verdween, maar de erfpach
ters wenschten tot aan 't einde van 't
con met over 'l terrein de beschikking
te behouden. De gemeente kan daaraan
nie veel veranderen, want het terrein
v.as verhuurd voor etablissement
Contract was gemaakt in den rijd, dat
in cficieele stukken veel met Fransche
woorden gewerkt werd, en dit was in dit
geval noodlottig. Want wat is niet onder
etablissement te verstaan?
Gevolg is, dat 01 nu op 't Phoeaix-
terrein van alles en nog wat is. De ge-
racende krijgt slechts too gulden per jaar,
maai de erfgenamen van de erfpacht
verdienen or natuurlijk heel wat meer
aan.
In 1933 vervalt de erfpacht. Dan krijgt
de gemeente 't terrein dus weer ter be
st hikking.
12 jaar is nog een tijd, maar toch is er
doorkomen aan.
Er is overvloedig tijd voor B. en W.
er de raadsleden 01.1 kahn te overdenken
waarvoor 't Phocniveriein na 1933 ge
bruikt kan worden.
Voor markttcrrcii is 't bijvoorbeeld
uitstekend geschikt, veel ruimte, een op-
ri t. ar naar den spoorweg, het Spaarne
ia de nabijheid. Is 't beter te verlangen?
Maar of de oplossing van 't markt-
vraag'tuk nog 12 jaar kan wachten?
SMsmguws
NUTS SPAARBANK TE HAARLEM,
Vergelijkend overzicht over September
1921—1920.
Aantal behandelde posten 3599 (v. j. 3057)
Aantal inlagen 2*192 (v.j. 2109). Aantal te
rugbetalingen 1107 (v.j. 953). Ingelogd
258.236.27 (v. j. 1999 962.55 1/2). Terug-
lietaald 203.056.89 (v.j. 174.171.83 1/2).
Meer ingelegd 55179,37 (v.j. f 23790.72).
Aantal nieuwe boekjes 163 (v.j. 161). Aan-
tai afbetaalde boekjes 53 (v.j. 59).
Spaarbusjes op 50 September 1921 in
omloop £60. Geledigd in September 1921
133 busjes met tnt.ial 2739.70. Aantal
boekjes in bewaring op 30 September 1921
„Z. B. B. II. II." Bij de N.V. net
SchouwtooneeI, directie Adr. van der
Horst en Jan Musch ia in studie en kan de
spoedig© opvoering worden tegemoet gezien
van een oorspronkelijk Nederlandse!) too
iieolspol niet den origineelen titel „Z.B.B.
II.H," (Zijne bezigheden buitenshuis heb
bend), een spel van modern huwelijksleven,
door Archibald Laefs.
Ol'BRA-AVOND.
De Opera-avond van Mevrouw W. de
Veerdo Lange, directrice van het inati
tuut voor muziek, ten bal© der algemeen©
luberculosehcgtrndM'» in Haarlem en om
streken, aanvankelijk vastgesteld op
Woensdag 5 October, is uitgesteld em nader
1-enaald op Dinsdag 1 November a.s.
Er heeft zich een dames-comité voor
deze voorstelling gevormd.
LIEFDADIGHEIDSVOORSTELLING.
De voorstelling van ..Lïefdesduel" door
n.varl. H. B. S. Toonrtl", op Dinsdag n.s.
in dem Stadsschouwburg lo houden, be
looft een groot succes te worden. Er wordt
buitengewoon veel zorg Aan besteed.
In de pauze zal een tea in den groolen
iver plants vinden, ojvgeluisterd door het
U.H.B.S.V.-strijkje, welk ensemble met
groot orkest in do zaal uitkomt; voorts
wordt aan décors en costumes voel zorg
besteed. Reeds zegden li. en W. toe, zou
logelijk, de voorstelling bij te zullen wo-
Het zal een buitengewone avond worden
BADEN. In het Badhuis aan
den Schotereingel zijn in de afgcloo-
pen week 12'2U baden genomen, in
diat op het Leidscheplein 613 en in dat
aan den Koudenhorn 405.
Wij hebben dezer dagen voor Haar
lem's I>aghlad een nieuwe rotatiema
chine besteld, die binnen enkele maan
den zal worden geleverd cn waarop
eouranten van 32 pagina's kunnen
word'en gedrukt, gesneden, gevouwen
on ingestoken. Zuike groote nummers
komen zelden oknooit voor, maar deze
omvang van de machine stelt ons ook
in staat, couranten van bijvoorbeeld 8
pagina's met viervoudige en van 16 pa
gina's met dubbele snelheid te aruk-
ken, hetgeen een voordeel voor re
dactie en exploitatie beteekent.
De maohine is van de nieuwste con
structie cn heeft een inrichting, die
het mogelijk maakt om advertentién
etc te drukken in kleur.
De reden van aausoliaffing is deze,
dat onze steeds stijgende oplage een
gTOotere machine dan de tegenwoor
dige, noodig maakt.
PERSONALIA.
Voor het examen schuoiischnjyen M.
O ia geslaagd de heer R. de Vries te
Haarlem.
Bij koninklijk besluit is: lo. aan R.
E. Boomgaard eervol ontslag verleend als
sluisuieesier aan de Noordzoesluizcn te IJ-
muideii, 011 2o. S. de Vries, thans hulp-
siuiBtneester aan de Noordzoesluizcn te
IJiuuiden, benoem tot sluismccst:-r aan ge
noemd© sluizen.
BLOEMBOLLENCULTUUR. De 143e
algemeen© vergadering der Algemeene w-
eeinging voor Bloembollencultuur word:
in dc maand December gehouden. O.m. zul
ien aan d© orde worden gvsüd de verkie
zing van een voorzitter ter voorziening in
de vacature ontslaan door liet bedanken
van den heer J. H. Wentbolt «n de ver
kiezing van twee leden van het hoofdbe
stuur ter vervulling van de vacatures, dte
ontstaan zulten dour het period"-:-k aftre
den van de hoeren P. J. van der Ploeg en
A. 8. Kijnierse. D© aftredenden zijn niet
terstond herkiesbaar. Ten slott© zal aan
d" orde komen de definitive benoeming
van oen algemeen seoretaris-pennmginec-
Snort en Wedstrijden
1
kliniii.en naar het begeerde einddoel
door de twaalf jetbalvcrecnigringen in
de Westelijke eor 'e klasse, die twee
;.en achter onze ramen 111 dc Groo-
t- lh utsiraat 93 hing en veel belangstel
ling van de zijde van het publiek genoot,
hebben we door een andere vervangen.
Hiervoor is een nieuw plan ontworpen
en uitgevoerd.
Dit schilderstuk, dat Zondag
avond achter onze ramen wordt tentoon,
gesteld "en dat we weer in de belangstel
ling van onze lezers aanbevelen, zal,
doordrr de afme'ingen van dc ladders
veel grooter zijn, zeer duidelijk den wed
loop raar het kampioenschap der Weste
lijke eerste klasse
LUCHTVAARTNIEUWS.
EEN NIEUW VLIEGTERREIN.
Volgens Do Ned. worden tusschen de
regocring en het gemeen te bo.s tuur van Er-
mclo onderhandelingen gevoerd over een
groot stuk he'de dal ligt tusschen Ermeio
en Oud-Groevcnbeek. De 1 eg coring is
vliegterrein te bestemmen.
%iü3i!lana
EEN DREIGBRIEF. In het begin
dezer week ontving het hoofd van een
te Amsterdam gevestigd© firma een
dreigbrief. Daarin stond dat hij Woens
dagavond, op een nader aangeduide
plaats bij het Rijksmuseum f 2500 moest
overhandigen aan den schrijver van dea
brief. Wanneer hij daaiaan geen gevolg
gaf, zou het leed van den adressant niet
z:jn te overzien.
Woensdagavond ging de bedreigde
zoo meldt het Hbld. met zijn cchtge-
noote naar de aangeduide plaats, cr
gebeurde echter niets. Daaran kwam er
weer een dreigbrief met de lastgeving
Donderdagavond, op de aangeduide
plaats aanwezig te zijn cu liet bedrag
van 2300 mee te brengen in klein bank
papier. De bedreigde hoeft daarop de
jioütic gewaarschuwd, die eenige recher
cheurs in den omtrek der plaats van sa
menkomst, verdekt deed opstellen.
.Met een envelopjie in de haud ging
adressant naar de plaats waar dc dreig-
bricfschrtjver hem zou ontmoeten. Deze
kwam op hem af, het gelaat achter een
masker verborgen en haalde, op het zien
van een z.g. „pkiertendooder" in de
hand van den zakenman, een browning
te voorschijn. De revolver kotste, de
dreigbriefscbrijver zette het op een loo-
pen. doch werd onmiddellijk door de re
chercheurs gepakt.
Het bleek een 19-jarig kantoorbedien
de te zijn. Hij droeg een pet, doch in zijn
jas stak een opgevouwen, slajipe hoed,
die htj, als zijn poging was gelukt, zou
hebben opgezet, 0111 herkenning te voor
komen. Het gevaarlijke jongemeusch zal
de justitie worden overgeleverd.
DE MELKPRIJS. Op vergaderingen
van den Bond van Melkveehouders en van
den R.K. Bond van Melkveehouders t©
Amsterdam gehouden 11 besloten geduren
de veertien dagen melk voor den prijs
van 18 cent per L. tc leveren
ONZE GEZANT IN AMERIKA.
Nederl.mdscho gezant te Washington,
Everwiju, heeft den asten September zijn
geloofsbrief overliaindigd aan president
Harding.
DOOR ONVOORZICHTIGHEID. Uit
een ingesteld onderzoek naar de oorzaak
van den brand, waardóór Bellert, land
bouwer te lleemto (geju. Apeldoorn) 1.1.
Zondag twee hooischelven, gedeeltelijk mot
hooi, gedeeltelijk met haver en rogge ge
vuld, hi de vlammen zag opkomen, blijkt,
soo meldt het libld., dat de brand veroor
zaakt is, doordat de knecht van Bellert een
z.g. hondc-nj>i3tool in de kap \an den hooi
schelf heeft afgeschoten om de musschen
to verjagen, waardoor de kurkdroge oogst
vlam vatte.
GEORGANISEERD OVERLEG VOOR
MILITAIREN.
Naar de Tel. verneemt, is voor de verschil
lende wapens e«n nieuw reglement op den
tnwendigen dienst ontworpen. Du ontwerp
zal, alvorens to worden ingevoerd, worden
behandeld hij het binnenkort in werking
tredend georganiseerd overleg met die
veroenigingen. die daarvoor in aanmer
king komen.
GEEN TOETREDING TOT DE
Cl VENT IE VAN WASHINGTON.
De Kamer van Koophandel te Deventer
heeft aan de Tweede Kamer verzocht het
ontwerp betreffende de toetreding- tot
de conventies van Washington niet goed
:e keuren in liet belang van de Neder-
landsrhe nijverheij. In het adres wordt
uiteengezet, dat aanneming van dit
wetsontwerp een uitbreiding van de be
perkende bepalinges. van dc Arbeidswet
ten gevolge zal hebben en dat verzacn-
tiug dier bepaling :n daardoor moeilijk,
zelfs vaak onmogelijk gemaakt zal
worden.
EEN" NEDERLA\DSCH-BELG1SCHE
KAMER VAN KOOI HANDEL. Naar
de Belgische .Standaard" verneemt, be
staan cr plannen tol de stichting van
een Ntderlandsch-Felgische Kamer van
Koophandel te Brussel.
ONTZETTEND. In de stoomkui-
pei ij van den heer C. van Toor, te Vlaar-
-dingen, heeft, zoo lezen wij in de „N.
R. Ct.", de fabrieksbaas, een broer van
den fabrikant, den iO-jarigen Knoester,
bij wijze van grap, onder een stoommu's
geplaatst, welke daarop werd neergela
ten. De baas moet hebben gemeend, dat
geen stoomtoevoer kon plaats hebben,
en heeft zich eenige oogenblikkcn ver
wijderd. Toen eenigenlijd daarna de
stoommuts werd opgehaald, bleek, dat wel
degelijk toevoer van stoom beeft plaats
gehad. Dc jongen liep niet alleen uit
wendig brandwonden op, maar heeft ook
door inademing zich zoodanig gebrand,
oaj hij na eenige uren lijden aan de
gevolgen is overleden. Tegen den fa
brieksbaas is een vervolging ingesteld.
GASFRIJSVEKLAGIMO. Te Lm:i llAag
<le gospnjs met ingang van heden me:
1 cent per 313. verlaagd.
HET AUTO-ONGELUK BIJ MAARN.
Men verzoekt a»n de Nieuw© Ct. te
melden dat het onjuist is dat bij een auto-
ongoluk nabij Maarn de zoon van den
minister vrui Onderwijs zwaar gewond zou
zijn. Volgons het blad is d« hoer de Vis
ser er mot eenige schrammen aan het
been afgekomen en per troin naar Den
Haag vertrokken.
DOOD DOOR SCHULD. De be-
oner van de Weesperzijde 8 (Oudor-
Anis.cl), B. A. M die met een jachtge-
r op 3 Maart een schot hagel los-c,
nende met inbrekers te doen te heb-
ben, waardoor een man werd gewond
later overleed, werd door de recht
bank te Amsterdam veroordeeld tot twee
maarteen gevangenisstraf wegens schuld,
c:en dood van een ander veroorzakende.
DOOD DOOR SCHULD. De rechtbank
tc .Middelburg vcrootdee'de don 29-jttficvji
arbeider te Wlsseketke, die door onvoor
ziclit :g omg.ttui met een geladen geweer ztjn
reef doodschoot, overeenkomstig den etrcli
van liet O. M. tot twee manden gevangc-
gunUslraf wegotia het veroorzaken van den
dood door schuld.
Kerk en School
NED. ILERV. KERK. Beroe
pen te Feijeiioord (Rotterdam), ds. J.
Vermeulen le Mijnsheerciiland
te ZuidlaihJ ds- B- Klevwegt te Wou
denberg te Zuidland ds. B. Klev
wegt te Woudenberg; te Heemse
ds. W. J. van Elden te Terkaple;
OPEN BRIEVEN VAN
KEES DE MOPPERAAR
- AAN
De zandhapper ligt nog steeds in den
Scho,ersingel. De schuiten met zand ge
laden komen geregeld aanvaren en do
z-ndbapper werkt cr vermoeid en onge
stoord, om 't zaad uit de schuiten to
happen en in de wagentjes te laten
val'cn.
In den eersten tijd had die zandhapper
veel bekijks, 't was ook inderdaad be
langwekkend tc zien hoe een eenvoudige
machine 't werk verrichtte van misschien
wel 50 menschelijke zandscheppers. Nu
heeft eJk Haarlemmer al de geheimen
van den zandhajipcr doorgrond ©n
wordt hij 't aankijken niet meer waard
gear hi.
Zoo is nu eenmaal 's werelds be loop.-
Maar over dien zandhapper wilde ik
niet schrijven, over de machine is niet
veel te klagen. Zij maakt een beetje
lawaai, poeft wat rook en stank uit,
maar daarvan hebben dc omwonenden
nie: veel last. Een fabriek naast je wo
ning is nog veel on plezieriger.
Maar als de zar.dhapper 't zand in de
v agentjes gegooid heeft, dan begint pas
de ellende voor «e bewoners van dit
sl.dsdecl. Dan komt '1 minir.-.uur-loco-
riotiefje in werking, dat berVrjestank
verspreidt en meer lawaai maakt dan
een groote sneltrcinbroer.
Gillend kruipt 't Jocomotiefje met zijn
lange sleep zandwagentjes achter zich
door de Jan de Braaystiraat en 't Kle
verpark. 1
Gelukkig voor de omwonenden is de
kleine Jumbo koppig. Meermalen wei
ger; de motor ca dan staat hij een
paar uur op non-actief en komen de
cudcrwetsche paarden weer in actie. Die
mogen eens hinniken (niet van plezier,
want de zand wagens gaan zwaar over de
hobbelige ra:!s!), maar dat ts niet hin
derlijk. Als Jumbo, defect, hopeloos op
de re serve-rails staat tc puffen orn weer
op adem te komen, blikken de bruintjes
verachtelijk op hem neer
We zijn nog n:et aan 't eind van de
beschnjving van 't lijden der menschen
die aan dezen zanJspoorweg wonen.
De wagentjes morsen nog al
eens. 't Is zoo erg, dat de geheeel straat
met een dikke zandlaag bedekt is.
Als 't regent is 't een modderpoel.-
Ate 't niet regent stuift het.
Maai altijd is 't narigheid.
De bewoners kunnen bij droog weer
nooi' de ramen epen zetten, want alles
waait onder 't zand.
In den zomer werd nog door de ge
racet te gesproeid, maar nu dit opgehou
den is, wondt de toestand vrijwel onhoud
baar.
't Is noodig dat de straten die met
den zandspoor*<g gelukkig gemaakt
zijn, eens geducht gereinigd worden*
Met 't opgeveegde zand is de Bakenes-
sergiacht haast te dempen!
Dan moeten de wagentjes in 't ver
volg niet meer 200 vol geladen worden,
waardoor 't morsen beperkt wordt.
Ah er toch nog zarul op de straat
komt te liggen, moet dc gemeente-rei-
r ging in dat kwartier af en toe eens
laten sproeien, 't Vriest nog niet, zoo
dat men voor ijzel op de straten niet
bang behoeft te zijn!
Verder is 't noodig, dat de wielen van
de zandwagentjes eens geducht ge
smeerd worden, want 't gepiep is oor
verscheurend.
Ik geloof niet, dat er nog iets te doen
is oni de kleine Jumbo een beetje te fat-
Heb dezen brief niet geadresseerd
wist voor mijn vele verzoeken 't
juiste adres niet te vinden. De aanne
mer is ©r mee gemoeid, de reiniging et
arisschien nog meer.
Maarwie de schoen past trekt
hem aanl
te Westbroek en Achttienhoven
(toe7.) ds. W. Zijlstra te Neerlang
broek.
Bedankt voor h©t beroep te Nieuw-
land (cl. Gouda) ds. Joh. Kloots te
Linschoten te Scherpenisse ds. F.
de Giats te Goedereede.
GEREF. KERKEN. Beroe
pen te Driebergen ds. S. Datema te
Haarlem.
Bedank vor het te-roep te Putten dn
J. H. A. Bosch te Nijverdal.
FASCISTISCHE TROEBELEN.
IN ITALté.
De „Epoca" vernoemt uit Caxigsala, dal
bij een botsing tusschen Fascisten eu Ar-
diti te Altamura. twe© personen zijn
gedood en achttien gewond, van wie a-te|
DE IERSCKE QUAESTIE.
Conferentie door de Valera aan
genomen.
Londen wordt gemeld: De Valera
heeft op den brief van Lloyd George als
volgt geantwooru: „Wij hebben uwen brief
ontvangen, cie de uitnodiging borat tot een
L-uufercniio te Londn op 11 tiet., „met het
doel, na te gsan, hoe do vereeniging la
Ierland met bet gemeciHibest van nariOn,
bekend als het Britscho Rijk, het best k.in
.orden overeengebracht met dc lersciie
.attonale aspiration". Oni© wederxijdsche
standpunten zijn uiteengezet cn begrep'.a
cn wij zijn het c-r utedo eens, dat een con
ferentie cn atict ecne correspondentie <1©
meest praclische en hoopvolle weg is tot
overeenkomst. Wij nomen tte uitnoo-
diging aan en onze geile logeerden zulten u
l«> Londen op den genoemden datum ent-
moeken, „oni door persoonlijke bespreking
elko mogelijkheid cencr regeling na t«
gaan.
De spoorwegstaking opgeheven.
De spoorwegstaking in Ierland is mei
•an lange duur geweest, thans komt al het
bericht, dat zij opceheven is.