40s jaargang No. 12099
Verschijnt dage'iiks, behalve op Zon- en Feestdagen
dinsdag 14 november 1922
ABONNEMENTEN per 3 maanden: Voor Ilaarlem en de dorpen in den omtrek
is (kom der gemeente) 13.57Franco per post door Nederland f3.87J/,. Afzonderlij
ïustreerd Zoudagsbiaa,
Uitgave der N.V, Lourens Coster, Direotaur-Hootdredaeteur J. C. PEERE300NI, Telefoon 3082
BIJKANTOOR voor Santpoort, Vclsen, Velseroord, Wijkeroog, lJmai<3en, Beverwijk enz. DRIEHHISEKKEKKIVEG 2, VEL8EN, TELEFOON 352i
een Agent gevestigd
57>/i. Franco per post door Nederland f3.87Vj. Afzonderlijke nummers f0.15. Geil-
Haarlem en omstreken 10.571/,franco per post 10.65. Post Giro 38810.
advehtentien: Van 1—5 regels fl.75; iedere regel meer 36 Cts. Reclames 60 Cts per regel. bij
abonnement aanzienlijk rabat. Twaaifstuivers-advertentiën van Vraag en aanbod van 14 regels 60 Cts
per plaatsing, elke regel meer 15 Cts. a contant; buiten het Arrondissement dubbele prijs.
Directie en Administratie Groote Houtstraat 83. Teletoonnrs. Redactie 600
i Administratie 724
dit nummer bestaat uit
acht bladzijden.
EERSTE BLAD
Agentia
HEDEN.
DINSDAG 14 NOVEMBER.
Stadsschouwburg Wilaoneplein
Het Schoutvtooneel„Het levon is
eon droom". (Volksvoorstelling) 8
11111 Srhouwburg Jansweg. Ensemble
Jac. é!luiters :,,De Jantjes", 8 uur.
Gebouw Protestantenbond, Jacob-
jtraat- Herdenking 40-iarig bestaan
van „Patrimorium".
Kerk der Brocdörgemeente aan de
Park'aan bijzondere bijeenkomsten,
8 uur.
Museum van Kunstnijverheid
Binnenhuiskunst 104 uur.
Tearoom Luxor Th eater. Groote
Houtstraat's middags 3.305.30
er 's avcnds 8—10 30. Conceirt.
Cinema Palace FoverMiddag- en
Avondconcert 3.305.30 em 811
WOENSDAG 15 NOVEMBER.
Stadanohouwburg Wilsonsp'ei.n
De Snaarn espeters ..Minnes-iel".
Statenzaal Prinsenhof. Vergader
rinr- van den Gemeenteraad, half
twee.
Museum van Kunstnijverheid
Binnenhuiskunst 104 uur.
Tea room Luxor Theater, Grcute
Houttsraat's midliagis 3,305.30
en 's avonds 810.30. Corgeirt.
Cinema Palace Foyer: Middag- en
Avondconcert 3.30—5.30 en 811
Luxor-Theater, Groote Houtstraat,
Bioscoopvoorstelling "s nain. 2-30 en
'b avondB 8 uur.
ouwburg De
aopvoorstelhng
mus 8 uur.
Cinema-Palace, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling 'a nam. 2-30 en
'b avonds 8 uur.
Scala Theater. KI. Houtstraat 77
Bioscoopvoorstelling 'b nam. 2-30 en
's avonds 8 uur.
•s De Sramdiensii naar
Hesmstede.
Telkens hooren wij klachten over
den tramdienst op Heemstede. Tot
den middag gaat bet, maar u den na
middag loopt het mis, de dieasten to
men niet op tijd en dat dost zich iot
in den avond toe gevoelen- in ll:em
Btede zegt men dan ook al„als je
te Haarlem een trein moet halen, ga
met met de tram, maar loop liever!"
Wij hebben eens rondgevraagd^ hoe
dat toch zoo komt, waarom de dienst,
die vroeger zoo aardig liep, nu zoo
te kort schiet. Üe conducteurs noe
men daarvoor drie redenen: de raiis
nju glad door don bladcrenval, waar
door op gang komen en stoppen
beide tijdroovend zijn, het is in de
middaguren souib zoo aruk en de rij
tijd ib te kort.
Het eerste argument kan iedere
Eassagier zien en voelen, maar ver-
laart toch alléén de verwarring met-
het tweede is meer koddig, dan ern
stig; zou een electvische tram alléén
op tijd kunnen rijden, wanneer er
metsi of bijna niets e doen is 7 Het der
de lijkt ons het meest steekhoudend.
Hoe dat verbeterd moet worden ia
dc zaak van de directie. En wan
neer zij dat bezwaar toch overweegt,
zouden wij deze grief meteen aan haar
aandacht willen onderwerpen, dat op
de tusschenhalten tramtreinen voor
wenkende passagiers niet stoppen, of
schoon er nog plaats is en de volgen
de dienst met onmiddellijk, maar pas
na een minuut of tien volgt.
Boziüirïigiiitgsvooirsi©!-
5ork van Organisaties
Elders in dit nummer vinden onze
lezers een voorstel tot bezuiniging op
de begrooting, dat ingedie. d is door
een zestal vereemgingen van ambte
naren en werklieden. Het resultaat
in cijfers, zoo zeggen zij ze)c, is ver
geleken bij het totaal bedrag der
begrooting pover, maar het overgroo-
te doel van het personeel is onbekend
met dc samenstelling en strekking
der begrooting, de tijd van voorberei
ding was kort en hei personeel is,
enkele gunstige uitzonderingen daar
gelaten, nog met doordrongen van het
nut en de noodzakelijkneid, om zijn
aandacht te schenken aan de manier,
waarop het gemeentelijk bedrijf
Werkt.
Dat zal wol boter worden alg er
maar mco wordt voortgegaan, betoo-
gen de voorzitters -n de zes organi
saties en wij golooven het met hen
de medewerking van he' personeel
*al ook bevorderen, dat er op dagelijk-
sche, kleine, bezuinigingen wordt ge
let, dat er dus bespaard wordt om zoo
te zeggen buiten d begrooting om
en voordat die verschijnt. Dit zou dan
ongetwijfeld de meest It^.sche en
practiBcho maraer van bezuinigen zijn.
De zes voorzitters maken ook nog
melding van het voornemen van B.
eP W. om het georganiseerd overleg
wt te breiden tot tecLnische en ad-
nmnstratieve aangelegenheden.
Daar kan natuurlijs niemand iets
tegen hebben, daar de bedoeling wel
mjn zal om dat uit te voeren in prac-
«seben zin en bijvoorbeeld niet den
boekhouder van bedrijf A. te laten
oordeelon over de techniek van be-
ari]f B-, noch deL vooiv an van be
drijf C. over de admin -tratie in be
drijf D. Ook bier uohooren de
schoenmakers bij hun leest te blijven.
Alleen zouden wij willen vragen
gebeurt nu met al, wat B. en W.
wenschen? Overleggen de directeuren
van do bedrijven ruet over de tech
niek met hun technisch personeel,
over de administratie met met hun
administratief personeel? Wij zou
den ons haast met kunnen voorstellen,
dat het niet gebeurt in het parti
culiere bedrijf geschiedt dat altoos en
al lang.
PJatvoe.
Dezen keer komen bijna de stuk
ken voor do Raadsvergadering van
Woensdag buitengewoon la-t, een ge
deelte op Zaterdag, een ander deel
up Maandag. En het is zoo vreemd,
omdat er zooveel tijd verloopen is
sinds de vorige vergadering.
Enfin, ze zijn er dan eenmaal en
a leden kunnen weer klagen over
den korten tijd van voorbereiding, die
bun gelaten wordt en het antwoord
aanhooren, dat allerlei omstandighe
den dit onvermijdelijk hebben ge
maakt. Omstandigheden zijn eenmaal
veel erger kwaal, dan kiespijn of
hoofdzeer.
Onder dagteekening van 9 Nov.
wordt door B. en W. aan de. Raad
meegedeeld, dat de uitbreiding en
verbouwing van het gymnasium niet
98-290 kusten moet, zuoals begroot
was, maar j29 016 meer, omdat de prij
zen van verschillende materialen se
dert het opmaken van de begrooting,
zijn gestegen, „aangezien de verbou
wing, in het belang van het onderwijs,
in verschillende perioden zal moeten
geschieden, worden de kosten ook
hierdoor nooger".
Was de begrooting dan zóó oud?
Zijn do bouwmaterialen dan niet,
zooals wij toch meenden, gedaald?
Heeft de gemeente dan geen opslag
plaatsen om materialen te bergen?
Ziedaar vragen, die misschien in den
Raad wel gedaan zullen worden
En dat over een verbouwingsplan,
dat toch al van den beginne ai niet
sympathiek was.
Nawee 1
j~HOE BTaÜt~T MET ../j]
de aigarenprijzon?
Togen den tjjd dat de tabaksbelasting,
na veel uitstel, eindelek stond ingevoerd
te worden, was do algemeene verwachting
dat do sigaren in prjjs zouden stijgen:
ongeveer 20 pet. zou er opgelegd worden.
En hoe staat hot nu met de pryzen der
sigaren, nu do tabaksbelasting eenigen
tgd in werking is? Van een prgsvermeer-
dering is niet veol te ontdekken; er is
zelfs in de sigareuprgzen eer een dalende
dan een stggende lijn te bespeuren.
Naar men ons mededeelde komt dit
doordat juist vóór don t\jd waarin de ta
baksbelasting werd ingevoerd, de ruwe
tabak goedkooper werd. Zoodoende heb
ben velo fabrikanten hun prijzen met
behoeven te vorlioogen en betalen zij dus
do belasting zelf. De inorken van die
enkele fabrikanton, die wèl de sigaren
iets duurder vorkoopon dan vóór de in
voering van de belasting, worden, zoo
deelde ons een sigarenhandelaar mode,
bjjna niet gevraagd.
Maar er zgn ook fabrikanten die. to n
de belasting in werking trad, nog met
groote voorraden duur gekochte tabak
zaten. Dezon kunnen nu, om te blijven
concurroeren, óók de belasting niet door
het pulbliek laten betalen en hebben dus
wat in de handolswcreld „een strop" ge
noemd wordt.
Dat het er voor de tabaksfabrikanten
niet rooskleurig uitziet, blijkt wel hier
uit, dat vele dure merken thans vaak
ver bcnedeu don prijs verkocht worden,
omdat de fabrikant „gold moet maken".
Stadsnieuws
„DE JANTJES". Het bekende,
aardige stuk van Henri Bouber, „De
Jantjes", trekt nog altijd. Het gaat
thans weer eenige dagen in den
sohouwburg aan den Jansweg: van
avond voor het laatst. Maandag
avond was dc schouwburg Hink be
zet
HET DIRECTEURSCHAP VAN
„ZANG EN VRIENDSCHAP".
Naar wij vernemen is in de plaats
van den heer Fred. J. Roeske, die
met 1 Januari a.s. als directeur van
„Zang en Vriendschap" optreedt, nog
geen andere directeur benoemd.
Wel hebben zich verschillende solli
citanten aangemeld, maar een keus
is nog niet gedaan.
Tijdelijk zal de plaats van den heer
Roeske vervuld worden door der
heer Nico Gerharz, directeur van de
Haarlemscho Orkest Vereeniging. Het
eerste concert van de Liedertafel, in
December, zal nog door den heer
Roeske worden gedirigeerd: in de
maand April zal de heer Gerharz als
dirigent van het tweede concert op
treden.
Het Tooneel
Tweo „Verledens" door Het
Schouwbo oneeL
,yHet tooneel is een lotergl" zei njj
ceng een bekend tooneeldirectcur. „Nooit
kun je van to voren zeggen, df een stuk
al of niet bjj hot publiek succc3 zal heb
ben. Waarom is dit stuk een „Schlagec"
geworden en waarom het andere niet?
Daar kan je als tooneel-direetenr meestal
zelf het antwoord niet op geven!"
Aan dit gesprok dacht ik onwillekeu
rig terug, toen ik „Als je maar 'n Vel
leden hebt" thans in de bezetting Van
Warmelo-Ezerman weer eens zag.
Waarom heeft deze klucht goud in het
laatje gebracht en audere stokken niet?
Ib deze grappige verwikkeling nu
veel komischer en geestiger dan zoo veel
andere Duitscbe „Possen"? Er zjjn tal
van kluchten, die wij feitelijk even grap
pig of even flauw zouden kunnen
noemen. Wjj hebben in de laatste jaren
herhaaldelijk blijspelen gezien, die veel
geestiger, pittiger en amusanter zjja en
toch nauwelijks zijn opgevallen. Maar
Franz Arnold en Ernst Bach hebben
veine! Zij zijn o, niet alleen in Neder
land, want ook in Duitschland heeft Der
Keuschê Lebemann overal succes uit
verkoren en de directies, die hnn stuk
ken spelen, wrijven zich de handen om
zoo een onverwacht buitenkansje.
Wanneer ik naga, waarom juist dit
stuk in Haarlem zoo veel publiek heeft
getrokken, dan geloof ik wel, dat dat in
de eerste plaats aan het spel van Jan
Musch in de rol van Max StiegHtz te
danken is en dat ongewone succes van
„Als je maar 'n verleden hebt" kan mis
schien een vingerwijzing voor de direc
tie van Het Schouwtooncel zijn, hoe zg
het best detze benarde tijden door kan
komeD. Artistiek moge dit wellicht een
teleurstelling voor haar wezen, in een
seizoen, waarin alles dreigt te zinken,
is het althans oen troost, wanneer men
een kurk kan vinden om drijvend te blij
ven. Het publiek ik heb dit dikwijls
opgemerkt verlangt Musch den veel-
zydigeu in Let blijspel, desnoods in de
klucht te zien. Wanneer men moet strij
den om het bestaan, Sb het goed met dit
verlangen rekening te houden. Het Igkt
mg dan ook een bijzonder gelukkig be
sluit van Het Behouwtooneel ,,De wgze
Kater" op het repertoire te nemen. La
ten wij hopen, dat Heyermans' geestig
stuk dat naar ik verneem thans bij
Het 8chouwtooneel in studie is voor
dit gezelschap de tweode „Schlager"
van het seizoen moge worden.
Toen ik eenige dagen geleden den bu
reaulist van den Stadsschouwburg vroeg:
„Speelt Musch vanavond mee!" kostte
het ontkennend antwoord hem drie plaat
sen. „Zonder Musch", zei de heer, die op
het punt stond zijn kaarten te nemen,
„wil ik het stuk niet zien!" en kg zette
een gezicht, alsof hg zonder Musch „be
kocht" zou zgn geweest. Wie hot sfcnk
iu de combinatie Eaonnan-Van Warmelo
hebben zien spelen, znllon dit zeker niet
met hem eens zijn. Er werd om doze twee
even onbedaarlijk gelachen als om het
paar MuschVan Djjk. Ezerman speelt
den onhandigen Max Stiegïïtz, die door
toedoen van Julius Scibold met een fic
tieve liaison wordt opgescheept, reet kos-
telgken humor. O zeker, zoo oor-grappig
als Jan Musch is h\j niet, maar ook van
Ezerman ie het komisch spel van do „bo
venste plank". In hot droog-komische
weet ook Ezerman, die een van onze zeer
goede blijspel-spelers belooft to worden
heerigke effecten te bereiken. Eu Van
Warmelo doet als Julius Seibold zeker
niet onder voor Ko vau Djjk. \nn War
melo speelt de rol minder uitbundig,
maar fijner dan van Dijk. De overige be
zetting om dit tweetal is ongeveer van
hetzelfde gehalte als van de oorspronke
lijke. Charlotte Kohier als Gorty, Stine
vun der Gaag als do beroemde on aan
beden filmster, Piorrc Mole in de rol
van den fox-trot kampioen en Paul Kars
tens als de opgewonden, jaloerscho Rie-
mann, zij zorgen voor een goed en verma
kelijk kluchtspelgeheel, zoodat ook mc-t
deze bezetting do laeh niet nit do zaal
is. Er wordt al door gegierd, geschaterd,
gebruld om den „keuschen Lebemann",
hetzij dat hg door Jaa Musch of door
Ezerman wordt gespeeld. Ik kan den heer,
die zijn kaarten uiot accepteorde, in ge-
moede aanraden „Als je maar 'n Ver
leden hebt" te gaan zien. Hg zal wan
neer hij tenminste geon Nurks of oen ge
blaseerd tooncelrccensent is „dubbel
vallen" van plezier om deze klucht, ook
als zij hem door „afdeelïng B" wordt
voorgezet.
J. B. SCHUIL.
PROVINCIALE STATEN VAN
NOORD-HOLLAND.
Gedeputeerde Staten van INbord-
Holland steilten voor de volgend® sub
sidiën te verleunen
Aan de vereeniging „Volksuniver
siteit te Hilversum" voor baai- cursus
sen niet ingang van het jaar 1922 tot
wederopzegging een van ten hoogste
f 1000 per jaar;
aan de veieenigine „VoUssi,i'-:v-ersi-
teit Naardc-n-Bussum" voor haar cur
sussen, met ingang vun het jour 1923
tot wederopzeggiJugs een van ten
hoogste f 625 per iuar;
Aan de ooöp. Voreeniging Akker
bouw te Andiik en aan dc vereeni
ging „De proeftuin'1 te Groothuizen,
geen. Avenhorn, voor het jaar 1922
een van onderecaeif'enliik ten hoog
ste f 550 on f 200 cn het tekort op de
gewone exploitatie van haar proeftui
nen
aan dc Provinciale Regelingoe.om-
missie voor de Puerdfenfokkerii in
Noordholiand voor elk der jaren 1923
1924 en 1925 een van ten h< ogste
f 5000 uit de provinciale fondsen,
voor haar werkzaamheden in het be
lang der verbetering van het paarden
ras en do paaide Akker ij in dit ge
west.
Tuberculosehestrij d i n g
Daar gebleken is dat de afdeel in g
van het Emma-li iudoraekenhuis te
Amsterdam, waarin lijders aan tuber
cu'.cse verpleegd worden niet als een
Sanatorium, veeleer als een onderdeel
van het ziekenhuis la t® beschouwen,
stellen God. Staten voor afwijzend te
beschikken op eon verzoek van het
bestuur van dat kinv'oraiekenhui» om
subsidie In de kosten van verpleging
van tuborcu I osei i id e ro.
Gedeputeerde Staten stellen verder
voor: iaarliiks. te beginnen met 1922
tot wederopzegging een subsidie uit
de provinciale kas te verleen en, bere
kend naar f 0.25 per verpleegdog
voor verpleging, verstrekt in de maan
den Mei, Juni, Juli, Augustus en
September, en naar f 0.75 per ver-
pleeedag voor verpleging, verstrekt in
de overige maanden des iaare, aan
de Amsierd amach e V ere enig ine voor
R.-K. Vacantie kolonies, te Amster
dam. voor ieder kind uit de provincie
Noordholland, in haar koloniehuis te
Dieren verpleegd.
TECEN DE PLANNEN VAN
MINISTER DE VISSER.
Men schrijft ons:
Het oomité van Actie tegen de ver
slechteringen van het Onderwijs, vor
dert met haar werkzaamheden zeer
snel en ondervindt van alle kanten
den grootst mogeiiiken eteun en sym
nalhie. Ruim honderd mcnschen van
alle richtingen hebben zich nu ai aan
gemeld voor het werken, Langs de
huizen met lijsten ter verkrijging van
handteekeningon voor het petition
nement, waarmede men bereids is be
gonnen. terwijl nog mem- wonden
venvacht.
Ook financieele steun wordt van
verschillende zijden toeeezogd, terwijl
sommige vereenigingen met loffclij-
ken ijver hun leden opwekken deel
te nemen aan deze actie. Den glen
November 'a avonds 8 uur, zal in
het Brongebouw eon groote vergade
ring worden gehouden, waarin als
spreker ml optreden de heer Kcte
laar uit Amsterdam.
WELDADIG HKIDSCONCERT.
Op Zondag 19 November a.s. te 8
uur zai in de Ned. Eerv. Kerk te
Zandvoort een weldadighieidecoricerl
gegeven worden ten bate der weduwe
Piet Paap door mej. Christien
Stork, sopraan te Haarlem. Hierbij
zullen haar medewerking verleenen
de dames F. Bostiaans, alt, te llcem-
etedte en W. L., violiste te Hearem,
on de beer E Decs, organist. Zend
voort.
Zooals men weet, Is mej. Paap, de
weduwe van den bij iederen badgast
bekenden „Stoelenpiet", in zeer be
hoeftige omstandigheden achtergeble
ven, en dus wordt iediere geldelijke
steun dankbaar aanvaard.
BAKKERSWAGEN TE WATER.
Maandagmiddag één uur wilde een
broodbezorgers die met zijn wagen
over d© Bak'i-ncs&ergracht reed, zijn
mand grijpen. die van den wagen
dreigde te vallenhierdoor verloor
de man het beheer over zijn stuur en
viel de wagen in het water. Door
middel van touwen weid de wagen
weer op den wal getrokkon. Het
brood waa natuurlijk onbruikbaar
geworden..
GEMEENTERAAD.
Aan de agenda van den Gemeente
raad wordt nog toegevoegd
Punt 15 aVborelel B. en W. tot
beschikbaarstelling gelden voor ver
en bijbouw van het schoolgebouw
Sohoterstraai no. 2.
MANDOLINBÜLITB AMJCITIA. De
Mandolineclub „Ainici'tla", (bestaande
uit leden van hot personeel dox Ncdor-
lacdsche Spoorwegen), directeur de heer
L. Mieremet, zal dcee week in de ge
meentelijke Concertzaal een groot fecst-
eoneert geven, met welwillende mede
werking van mej. Joh. v. d. Brink (mezzo
sopraan) en de heeren Nie. Pielstrooin
(bariton), 0. Holman (eonffroneier), en
W. Lefèbre, die de begeleiding op zich
gonomen heeft
Op dit concert zullen do nummerB ton
gehoore worden gebracht, waarmede do
club op het internationaal concours to
Sèvres (Frankrjik) den ecr-.tou prijs, eer-
eereprgs (Coupe de Sèvres) benevens
Diplome de Direction met felicitatie der
jury behaalde.
Na afloop zal gelegenheid zgn tot
dansen.
ingezonden
Van Ingezonden stukken, geplaatst ol
Biet geplaatst, wordt de kopie den inaonder
niet teruggegeven
Voor den inhoud dezer rnbrielc stolt ao
Redactie rich niet aansprakelijk.
DE TÓESTAND VAN ONS LAGER
ONDERWIJS.
Lr heerscht groote onrust in ons>:
Ncderlandsche onderwijswereld er
des ook in do Haarlemsche, De wet
De Visser, die een eind moest maken
aan den voortdurenden strijd tusschen
Openbaar en Bijzonder Onderwijs
heeft toch niet de gewenschte rust
gebracht. Ze is veeleer het begin ge
weest van nieuwe onrust, die natuur
lijk ook van Invloed Is op ons onder
wijs. We kunnen het punt Fransch
of geen Fransch op de lagere school
op 't oogenblik laten rusten, want er
werd hier te Haarlem vóór de wet-Dc
Visser Fransch op de scholen onder
wezen, en thans gebourt dit nog. Men
h.cft nog tot 1925 den tijd om hél
leerplan in dat opzicht te veranderen.
Misschien is vóór dien tijd de wet op
dit punt wel weer gewijzigd.
De onrust in onze scholen is begon
nen met de oplitsing der groote 12 en
14 klassigo scholen in tweo 6 of 7 klas-
sige. Waarvoor was deze splitsing
noodïgl Niet uitsluitend omdat in het
vervolg ook aan het hoofd eeiK-r open
bare school het onderwijs in een klas
se is opgedragen. J3ij 't bijzonder
onderwijs is dit niet noodig. Ware dit
alleen de reden geweest, dan had men
1 onderwijskracht op wachtgeld kun-,
nen stellen en de zaak ware in or<h'i
gewoesi. Maar zoo eenvoudig was del
kwestie niet afgescheiden nog van
het feit, dat onze onderwijn .uitoritei-i
ten meenden, dat liet in oen 12 of 14-
klassig© echool onmogelijk was, het
hoofd aan een vaste klasse to binden.
De kwestie der splitsing slaat in
nauw verband met de nieuwe onder
wijswet. Artikel 8 toch bepaalt: „O p
geen school mogen meer
dantÖOkinderen gelijk-
t ij dig weiden ic-ogeia-
ten. En vele van onze ojienbare
scholen telden meer dan 409 leerlin
gen. Wel bepaalde art. 194 dat aan
den eisch van art. 8 niet vóór 1 Jan.
1924 behoefd© te worden voldaan,
doch we staan in het teeken van be
zuiniging en 't was voor de gemeen
te oen aanzienlijke besparing van kos
te», wanneer zoo gauw mogelijk aan
den eisch van art. 8 voldaan werd.
En v.aarom? Volgens art. 24 der wet
1889 werd het hoofd der
school bijgestaan door
ten minste 1 onderwij-
zer, zoodra het aantal
schoolgaande kinderen
meer danéO, door tenmin
ste 2 zoodra het 91 be
droeg. Voor elk 5 5-tal
schoolgaande kinderen
boven de 90 werd een
onderwijzer meer ver
eis c h t. Voor een 14-kJassig©
school met b.v. 420 leerlingen vergoed
de dus het Rijk het salaris van het
hoofd en dat van 8 onderwijzers. De
gemeente had echter het recht meer
onderwijzers aan te stellen en daar
het maximum-aantaJ leerlingen per
klasse hier te Haarlem 36 bedroeg,
was het duidelijk, dat men aan het
aantal onderwijzers, dat het Rijk ver
goedde, niet genoeg had. De gemeente
moest dan het salaris der meer aan-
gesteiden geheel voor haar rekening
nemen. Splitste men nu dergelijke
scholen in 2 zevenklaseige scholen en
kon men door overplaatsing van en
kele kinderen uit naburige scholen
het zoo maken, dat elke kleine 6chool
224 leerlinge» telde, dan vergoedde
het Rijk het salaris van het geheele
personeel; dat gaf dus een besparing
van 't salaris van 5 onderwijzers op 1
school. Hiervoor was dus noodig, dat
sommige leerlingen van school ver
huisden en deze verhuizing kwam na
tuurlijk niet ten goede aan de zoo
noodige rust in ons onderwijs, want
al is het leerplan voor aJle scholen
gelijk, dat wil nog met zeggen, dat.
alle onderwijzers het doel op dezelfde
wijze trachten te bereiken. In den
loop der beide laatste jaren wns deze
splitsing voor al ouzo openbare scho
len doorgevoerd; wei was de bezuini
ging niet voor elke school zoo groot
a!s boven geschetst is, maar men voer
de de splitsing ook voor de scholen
met minder dan 400 leerlingen in, om
dat men meende, dat aan een 12 of 14
klassige school het hoofd a m b n-
l a n t moest z ij n en dit mocht
ni«t volgens art. 27 sub 4 der wet 1920.
De splitsing was due afgeloopen en
men had nu zoo langzamerhand tot
rust kunnen komen, maar dit was
buiten den waard, in dit gevat buiten
één onzer wethouders (niet den wet
houder van Onderwijs) gerekend. Wat
was dan de reden van nieuwe onrust
Men weet, dat het tegenwoordig vrij
gemakkelijk is een bijzondere echood
op te richtena Wanneer een vereeni
ging of instelling aan ons gemeente
bestuur een verklaring overlegt, dat
ze een school wil stichten, die door
minstens 40 leerlingen zal bezocht
worden (voor gemeenten met mee»
dan 100.ÖOO inwoners bedraagt dit
aantal 100) en tevens 15% der oprich
tingskosten als waarborgsom in de
gemeentekas stort en daarna nog en
kele andere formaliteiten vervult, dan
moet de gemeente gelden voor den
bouw toestaan. Nu had de vereeniging
tot instandhouding van Scholen met
den Bijbel gelden aangevraagd voor
den bouw eener schooi in het Leid-
sche kwartic-r. Scholen bouwen is te
genwoordig duur en nu meende één
onzer wethouders de zaak goedkooper
te kunnen oplossen. Uit het verslag
van de openbare vergadering der
schoolcommissie heeft men kunnen le
zen, dat die wethouder liet plan geop
perd heeft, om de scholen 25 en 26
Leidscheplein Noord) respectievelijk
147 en 181 leerlingen tellende, op te
heffen, het bewuste schoolgebouw aan
bovengenoemde vereeniging over 'e
dragen en de 328 leerlingen over de
andere scholen te verdeekn. Deze dis
tributie zou plaats hebben over onge
veer 40 klassen der volgende scho
len: Leidscheplein (Zuid), Tempeliers-
straat, Wilhelminastraut, Prins Hen
drikstraat en Klein Heiligland. Deze
distributie zou natuurlijk het onder
wijs in die pl.m. 40 klassen weer
eenige weken meer of minder verste-,
ren en het onderwijs van ongeveer
1400 kinderen zou daarvan de nadee-
lige gevolgen ondervinden. Bovendien
was liet nog de vraag, of de ouders
dozer 328 leerlingen, het gerol met
hun kinderen moede, hun kinderen
maar niet zouden zonden hoewel te
genstanders van confessioneel onder
wijs naai- de nieuw op te richten
bijzondere school. Ongewild kon dit
dus uitloopen op een bevoordeeling
van 't bijzonder onderwijs. Daaren
boven Kan men als vrij zeker uanne-
men, dat tel van ouders van leerlin
gen der bovengenoemde scholen
geen voorstanders van de eenheids-
school natuurlijk hun kinderen van
die scholen zouden afnemen en ze
eveneens zouden sturen naar een bij
zondere school, al of niet neutraal.
Een tweede bevoordceling van het bij
zonder onderwijs, dat natuurlijk door
een dergelijke sterke uitbreiding zij
ner leerlingen aan 't uitbreiden moest
cn 't financieele voordeel voor do ge-
iiiieente vrijwel fictief maakte. Bij de
distributie dier 32S leerlingen had men
I bovendien nog over 't hoofd gezien,
dat op de op te heffen scholen
Fransch wordt onderwezen, en meer
dan 100 dezer leerlingen zouden ge
plaatst worden in hoogere klassen
van scholen waar geen Fransch onder
wezen wordt (Leidscheplein en Tem
peliersstraat;Dat mesi aan de echo
den 25 en 26 op deze manier niet
rustig onderwijs geeft, behoeft dunkt
me geen nadere verklaring. Wel zou
den de onderwijzers dier scholen on
wachtgeld gesteld worden, doch gaan
de plannen van minister De Visser
door, dan zal dit waehgeld in 't ver
volg bedragen het le jaar het voile
6alaris, doch daarna hoogstens 65
daarvan. Een jaar is gauw voorbij
en dat alle 13 onderwijzers binnen
bet jaar aan één onzer andere ge
meentescholen hei-plaatst zouden zijn,
was niet waarschijnlijk, want minis
ter De Visser heeft, zoo we straks
zullen zien, andere plannen.
Dit was echter niet het eenige ge
val, dat ongerustheid verwekte in
de Haarlemsdie onderwijswereld. Op
de gezamenlijke Haarlemsche open
bare scholen gaan ruim 6000 leerlin
gen, ondergebracht in 217 klasecm
Vasthoudende aan 't aantal 36 leer
lingen per klasse, zouden deze onder
gebracht kunnen worden in 169 klas
sen, zoodat men 48 klassen kon op
heffen, dus 48 onderwijzers op wacht
geld kon stellen. Wel begreep men,
dat men niet alle klassen met 36 leer
lingen kon vullen, men moest immen
ruimte overhouden voor kinderen, die
uit een andere gemeente of uit een
ander stadsdeel kwamen, doch er
werden ai echolen genoemd, die, in
dien men op deze manier op 't onder
wijs zou gaan bezuinigen, het eerst
aan de beurt van opheffing waren.
Zoolang men dienaangaande geen ze
kerheid heeft, is natuurlijk op dis
scholen van een rustig werken en
zich geheel geven aan zijn taak geen
sprake.
En nu de plannen van minister Do
Visser, die het geheele lager onder
wijs, openbaar zoowel als bijzonder,-
betreffen en dus ook onder de Haar
lemsche onderwijzers ongerustheid
verwekken. Ik laat den financieeien
kant even rusten. Boven hebben we
gezien, dat de gemeenten het reohl
hebben boven het wettelijk vereisckto
aantal onderwijzers aan te Btolien,
die dan geheel ten laste der gemeem: -
kas komen. Welnu, de minister heAt
6en wetsontwerp ingediend, hei zoo
genaamd technisch ontwerp, waarbij
aan de gemeenten dit recht niet al
leen ontnomen wordt, maar tevens
het aaiitai leerlingen pei klasse tot
55 wordt opgevoerd. Bij een geta.'
van 36 leerlingen per klasse, hebben
we hier te Haarlem, zoo we straks
gezien hebben, een 48 ouderwijzere
boven het wettelijk vereischtc aantal,
doch bij een opvoering tot 55 zou dit
aantal stijgen tot 108. De Minister is
wei zoo goed, dit plan niet in een?
te willen invoeren, maar geleide!ij!;
en wel op deze manier. Waar na l
Januari a.s. een onderwijzer vertrekt,
wordt niet in de vacature voorzien,
zoolang niet het gemiddeld aantal
leerlingen van 55 per klasse bereikt
la. Een leek kan begrijpen wat dit
voor ons onderwijs betee-kont. Neem
b.v. een school met de volgende aan
tallen leerlingen per kiass- 37, 31, 36
35, 31, 35, 23. Deze aantallen leerlin
gen zijn aan de werkelijkheid ont
leend. Gaat van deze school een on
derwijzer vertrekken, stel b.v. die der
3e klasse, wat moet er dan met zoo'n
Klasse gebeuren Ze geheel indeeleu
bij klasse 2 of 4 gaat niet; ze moet
dus ondergebracht worden in 2 klas
sen, waardoor 't onderwijs in 3 klas
sen bedolven wordt, 't Is dus maar
te hopen, dat voortaan geen dor
Haarlemsche ouderwijzere meer nam
elders solliciteert, want verbetering
in zijn positie, brengt het onderwr-i
in zijn vroegere klasse ontzettend ach
teruit. Wordt dit wetsontwerp aan
genomen, zooals het daar ligt, dun
kan men gerust zeggen, dat ons on
derwijs, openhaar zoowel als bijzon
der, dat juist door de wet-De Visser
volgens velen zich zeer gunstig kon
ontwikkelen, door dienzoltden minis
ter mei rasse schreden naar den cn-
derg i ng gebracht wordt
En wat het financieele gedeelte
voor den onderwijzer betreft, het vol
gende. De minister is bezig ten an
dere classificatie der gemeenten in ta
voeren. Terwijl nu de gemeenten zijn
ingedeeld in 3 klassen, zullen er mi
het vervolg 5 klassen zijn. Van do
gemeenten, die nu zijn ingedeeld m
de lc klasse, blijven er slechts 4 over.
Haarlem niet, d. w. z. dat de trao-
tementen der Haarlemsche onderwij
zers met 5 verminderd worden. Zij,
die 1 Juli 1922 reeds in functie ware»,
behouden hun salaris, maar wie na
dien datum oen andere betrekking
heeft aanvaard, zooals tal van hoof
den van scholen alhier, vallen onder
de nieuwe bepaling. In dc le, 2e en 3e
klasse blijven slechts &i gemeenten
over, 208 gemeenten komen in de -io
en 821 gemeenten in de 5e klas---,'
1029 gemeenten worden dus uit de 2a
en 3e klasse naar de 4v en 5e klto o
gedegradeerd, wat een beduide: b»
tractementsvermmdering betee
daar de degradatie voor elke kia--q
met 5 toeneemt, zoodat een ouder
wijzer in een 5c klasse 20 mi&dcq
salaris ontvangt dan zijn collega 'H
een gemeente le klasse. Laten wc i<
hot belang van ons onderwijs hopen»
dat de actie tegen dit snood ontverf
zoo krachtig ie, dat dc minister nu*
den moed zul hebben het in te voe: j n
i i EEN VRIEND VAN GOEC
ONDERWIJS.
