A
Uit cSe Natuur.
Onze Laahhoek
Pyramidc-wedstrüd
Hit Belaksklnd.
Brt malius
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
Een nieuw Element.
Rubriek voor onze Jeugd
HAARLEM'S DAGBLAD
WOENSDAG 31 JANUARI 1923 DERDE BLAD
DUINWANDELING.
mogen wel een schuilnaam aanhémen,
maar noodzakelijk is 't niet.
DE MOEDEB VAN INKTVISCH dank
ik hartelijk voor de prompte waarneming
van haar secretaresse-schap. Inktvisch
heeft zeker wel genoten bij de Palestina-
film.
W. BLOMBERG—ZEEMAN,
v. d. Vinnstraat Slrood.
Haarlem, 31 Januari 1923.
Binnenland
HET IN BESLAG NEMEN DER
BROEKHÜYS MACHINE.
Het Hbld. meldt naaer:
Inzake het in beslag nemen der
Broekhnys-Ioterijmachsne in een der
zalen van ..Bellevue" te Amsterdam,
vernemen wij noz. dat de officier
van justitie, die daartoe het verzoek
ieed uitdrukkelijk voorschreef dat de
trekking moest doorgaan. Die was
niet verboden.
Vandaar het verschil in optreden
bij eenzelfde gelegenheid in het Vex
icoop-okaal te K-otterdam. Toen wer-
ueu. voor tot de trekking werd over
gegaan, ane paperassen en pussen
joor de politie onder hare hoede ge
nomen.
liet hier in beslag genoinene zaJ
naar Rotterdam worden opgezonden.
oor o* trekking, vo.gens ae deaue-
treftenao aankonuigingen bepaald op
i Februari in „Beievue" en op ló
Februari d.a.v. in het Concertge
bouw. staat omtrent eventueel poiitio
nee! optreden nog ntets vast.
NEDERLAN DSCH-IN D lë OP DE
JAAKttcUHcs.
Op de in Maart te houden achtste
Ncdertandscae Jaarbeurs zal ce at-
deeimg Nederlandsch-lndiê weder
tets geheel nieuws te zien geven, la
een inzending van de afdeelmg Tropi
sche Hyg.ene van het Koloniaal in
stituut zal Prof. van Lognem een
beeld geven van hetgeen door hygiêm-
acóe maatregelen enz. m Neder-
lendecii-indie is bereikt. In de ver-
keerszaal komt een groote reliëfkaart
van den zeebodem van Nederiandsch-
Indte, door het Departement van Ko
loniêii in bruikleen afgestaan, een
model van een stoomschip van ue
Java-China-Japan lijn, terwijl door
een trein van meer dan 40 wagens
deri bezoekers een beeld gegeven zai
worden van den jaarlijkscuen uitvoer
van Oost-lndie en van de verhouding
van de verschillende uitvoer-artike-
len tot elkaar; duidelijk zal men daar
door kunnen zien, welk gedeelte van
de productie aan de rietsuiker, aan
de petroleum, aan de tabak, etc., etc.,
te danken is.
De B. E. N. I. S. O. komt voor der.
dag met een bijzonder instructieve
reliëfkaart van de suikerfabriek Poer-
woredjo fnet haar naaste omgeving
van woningenvoor liuropeesch en in-
landsch personeel, dessa's, openlig
gend rietterrein, terrein met volwas
sen riet, sawah, spoor- en decouville-
banen, irrigatie-systeem, etc. Op een
kaart van Java is aangegeven de to
tale sawah- en tegallan-oppervlakte
en het kleine gedeelte daarvan, dat
door do rietcultuur in beslag wordt
genomen, terwijl draden van die ver
schillende deelen naar cijfers loopen,
welke aangeven de sommen, die door
elk hunner aan belasting zijn opge
bracht. Prof. van Bijlert to Wage-
ningen hoeft op zijn verzoek aan de
B. E. N. I. S. O. een viertal levende
rietstoèlen van oude en 2 allernieuw
ste variëteiten toegezegd. Hoe zeer
de opbrengst aan suiker per opper
vlakte-eenheid in de verschillende
productielanden uiteenloopt, toonen
een aantal kubussen van suiker
klontjes, waarvan elk het aantal
grammen suiker per M2. weergeeft.;
gelijk men weet, staat Java in die rij
bovenaan.
Voosts zal de Indische afdeeling
een belangwekkende inzending bevat
ten van Ned.-Lndisch hout, van rottan
en een interessante verzameling van
met latex bereide papiersoorttn, etc.
VERHUIZIN GEN VAN DEP AR
TEMENTEN.
Met de overbrenging van het de-
Dartement van landbouw van den Be
zuider.hout naar de lokalen aan het
Binnenhof, tot dusver in gebruik bij
de departementen van binnenland-
sche zaken en van onderwijs, en om-
gekeerd met de verhuizing van het de
partement van onderwijs naar het
de parlementsgebouw aan den Bezui-
denhout. is men sedert eenige dagen
druk bezig.
DE AANRANDER GEDOOD.
Eenige Duitschers deden onlangs
een poging tot d'iefstal in een winkel
te Sieben gewald bii Gennep en rand
den daarbii een vrouw aan. Deze ver
dedigde zich daarbii met een hamer
en sloeg daarmee een Duitscher op
het hoofd. De Duiischer is dezer da
gen te Den Bosch aan de wonde be
zweken.
OOK EEN OPVATTING.
Voor het raam van een café stond
op een napier geschreven..Resulta
ten van voetbalwedstrijden hier bin-
Na den wedstrijd kwam iemand
binnen met een bowusteloozcn knaap
in zijn armen. Men dacht dat hij
overreden was.
Moei ik hier zijn voor resultaten
van voetbalwedstrijden?" vroeg do
man. die den jongen droeg.
..Jawel" stamelde dc caféhouder,
ontdaan.
..Welr.u". hem3tn de ander,
..hier heb je er een. houd hem in3ar
tol hii weer bijkomt."
(Ned.)
Postambtenaar: Deze brief
is te zwaar. Er moet nog een postze
gel op!
Grappenmaker: Maar dan
wordt hij immers nèg zwaarder!
DE WONINGNOOD IX DEN
HAAG.
De Haagsche correspondent van de
Tel. schrijft
In een der woningen aan dc Haag
poort. welke thans voor de door
braak van Prinsegracht naar den
Fluweelenburgwal, onder slooners-
hanien venlwiir.cn was onlangs
eigenmachtig een dakloos gezin ge
trokken. dat geruimen tiid in hel
Tehuis voor Onbehnisdcn was onder
gebracht.De man was niet '-oedschlks
uit het hui' te krijgen, tenzij men
hem een andere woning verschafte.
In den gemeenteraad heeft he; corn
munistische raadslid, de heer Colthof,
uezo zaak ter snrako gebracht, om
dat men de werkloozen uit keering
van hei gezin was gaan inhouden.
De man bleef halsstarrig weigeren
het huis te verlaten en inmiddels gin
gen he sloopers voort de pannen bo
ven zijn hoofd weg te halen. Dc po
litie het uit lijfsgevaar voor het c«in
de afbraak stopzetten. Met de andere
oerceolen werd lustig voortgegaan en
zoo was het huis van <ien or.govraag-
den bewoner langzamerhand hot
eenige. dat nog ongeveer recht over
eind stond. Deze toestand kon niet
voortduren en zoo verscheen Maan
dagmorgen politic- en recherche in de
Haagpoort om dit woningdrama tot
een eind te brengen. Een inspecteur
ging naar binnen en sommeerde den
man op gemoedelijke wijze heen te
gaan. Doch deze wonschte hiervan
niet te hooren en dreigde zolfs met
een bijl. Toen greep de politie met
geweld in en bracht den man naar
met bureau van politie over. Recher
che zette intussciien het meubilair op
straat en borg het op. Do vrouw on de
kinderen vertrokken met onbekende
bestemming en de man die weer waa
vrijgelaten liep in den omtrek rond.
Waarheen zij thans moesten wisten ze
niet. De gemeente toonde weinig nei
ging tot hulp. Intusschen waren do
sloopers onmiddellijk aan het afbre
ken gegaan en toen wij 's middags
een kijkje namen, was van het huis
niet veel meer over.
EEN VERDIEND VERWIJT.
Twee dames stapten eoc volle tram
binnen. Niemand van de vele hoeren
die achter een krant verborgen zaten
of zich slapend hielden, stond op. De
dames moesten „aan de lus hangoa".
Na go ruimen tijd stapte een der heo-
ren uit.
„Nu is er oen plaats vrij!" zei een
der dames.
„Ja", antwoordde de andere, „maar
die zullen we maar open houden tot
er weer een héér in de tram komt".
AFSLUITING VAN WEGEN VOOR
ZWAAR AUTOVERKEER.
Ged. Staten der provincie Utrecht heb
ben ontworpen een besluit waarby allo
kunstwegen in do provincie, goon rijks
wegen zynde, buiten do bebouwde kom
men der gemeenten en do provinciale we
gen ook daarbinnen gesloten vorklaanS
voor motorrijtuigen op moer dan 2 wio-
lon, ledig zwaarder dan 1700 K.O. wan
neer deze voorzien zyn van gummi wiel
banden,) en ledig zwaarder dan 100 K.O,
wanneer ze voorzien zijn van andere dan
gnmmi wielbnden, of met een belasting
van een der wielen grooter dan 1300 K.G.
behalve personenmotorrytuigen met ten
hoogste S zitplaatsen. Onder bepaalde
voorwaarden kan door Ged. Staten ont
heffing worden verleend. Dit ontwerp-be-
sluit is aan do gemeentebesturen toege
zonden om te dienen van bericht en raad.
IIET WAARSCHUWEN OP DE STA*
TIONS. Van Maandag af is het eorato
lid van art. 15 van het Alg. Reglement op
het vervoer der Spoorwegen vervallen
verklaard. Dientengevolge wordt 't ver
trek der treinen op de voornaamsto sta
tions voor de belangrijkste aansluitingen
niet meer door het luiden van een oei en
afroepen in do wachtkamer 33a do reizi
gers bekend gemaakt.
Een van de mooiste gedeelten van
dc ou.iien in onze provincie liggen bij
dc i.alte 1'rauscoman van het locaai-
treiniie van Alkmaar naar Bergen
aan Zee. Eerst eaal die trein cioor
ptosne weiden, nu extra p ••-p dit
zachte wintertje, dan door geest
gronden met houUr—aa en tuinen,
om tciis.otte, ais Let station Bergen
gepasseerd is. door sen te trekken
met een ondcrbeR.ccitng van struik-
heioe. die we 111 oar z-lil on in de aui
nen aantreffen. V eel is er geschreven
over Ui oorzaak van het feit. aat op
oens bii Bergen cn Schoort het zand
zooveel aimer is aan ka.k. zoodat we
er een plantengroei hebnen gekregen
al» in ae heidestreken van ons land.
Men nam aan. dat deze duinen langer
bestoiiuen. zonaal Oe koo.zure ka--k,
die ir. den vorm van schelpgruis over
al in zand van ïonsere duinen aan-
wezw is. nier al uitg<.«ooeia zou znn.
Maar Dr. resell, onze staugenout en
directeur van den ouoiogióchen
Dien», neemt aan, ooi uil zam. ïiuoii
veel Kalk heen oeval. ouruat net af
komstig is vaai Texel, uat van even
ouucii ualuin is. a.s net oosten van
ons .and, dat in den ijstijd ontstaan
is. Hoe net ook zij, overal langs oe
spoorbaan groen lieiue. vcaar ue
flets paarse bloemen nog aan zitten eri
niet alleen uerde, 'maar ook unaar
hcc. heel zeldenooeciLbesoen. in
groot aantal ls 6. Brem, die met
I'iiihAtcrcü overaekl is met gele
bloemen. en 0: stond nu, emd da
nuarr een struik an de Gaspeldoorn
in vollen bioei-,ok mei jjeie vanucr
bioemeu. J monter uat deze Gaspel
doorn zoo kieskeurig is op den bo
dem, want voor parken en tuinen zou
in ae wintermaanden zoon gele
stiuik een prachtig gezioht opleve
ren.
Maar de Gaspeldoorn verschaft zich
voedsel met behulp van een bacterie
in de wortels (symbiose, samenleving
noemt men dat) en Leze bacterie ver
draagt al neen de heide-achtrge bo
dein. zij wordt waarschijnlijk door
kalk Koaood. Wie eens een proef
neemt met de Gaspeldoorn, moet ze
ker wat grqné o: con bestaande struik
haien, liefst tussoben de wortels van
daan.
Even voor do nalte Fransekman
bereikt is, komen er witte duinen,
veel blanker dan .bii Haarlem. Bii
ons is het zand meer geelachtig, door
iizerdieelen maar ijzer zit er vrijwel
niet meer in het Berger zand, even
min aJs kalk. Dieper in de dalen is
er wel meer kalk, zoodat daar de
plantengroei heel mooi is, maar de
heuvels zijn maar dun begroeid, lij
ken uit de verte zelfs volkomen wit.
We wandelen een eind naar het
westen, langs een mooien straatweg
naar Bergen aan Zee. In de boschjes,
waar vriwrer in Januari altijd water
stond is het nog volkomen droog De
achterstand van tweo droge jaren i6
Raadseloplossingen
Nagekomen raadsels ontvangen van:
Karei V 5 Schoolmeester 6 Monteur
6 lJaboertje 6 Goudkopjo 6 Rosalia 6
Pietje Boll 6 Pietcr J. Oschatz 6 Duin-
roosko 6 Bellefleur 5 Prinses Maja 5 Jo-
han v. Reyendam 6 Roodkapje 6 Mei
klokje 6 Woelwater 6 Zwaluw 5 Prits
Wardland 6 Friezinnetje 6 Prinses Mar-
sopynlje 5 Indiaan 6 Zeeuwsch Boerin
netje 6 Rutger Jan Sehimmelpcnninek C.
RallnlüM
MEIKLOKJE, Vrouwenhekstraat 29,
vraagt wie met haar postzegels wil ruilen.
Jullie weet toch zeker allemaal wel,
hoe een pyraraide er uit ziet. 't I3 net
een scherp afgelijnde berg met een punt.
Zoo iets:
Nn moeten jullio van woorden zoom
pyramide maken. Je begint met een wille-
nog lang niet ingehaald cn we moe
ten er ons maar op voorbereiden, dat
de Dlartengroei in 1923 ook in deze
duinen, nog lang niet de oude zal zijn.
al kan een regenriike voorzomer veel
goed doen. Andere natte jaren ver
oorzaakten in de Berger duinen zulke
plassen, tot in Juni toe, dat de plan
ten zich niet of pas laat kondon ont
wikkelen, zoodat de droge jaren van
vroeeer (1911) juist een mooie plan
tengroei tengevolge haaden. Nu is het
in deze duinen mogeliik. ook dooi
een waterleiding, zoo droog, dat de
plantengroei hier bima even arm is
geworden als bij Haarlem.
Ik heb altijd nog hoop. dat het
eens doordringt tot menscher. met
invloed, hoe jammer die achteruit
gang van de natuur is en hoe noodig
het is. dat er iets aan gedaan wordt.
We slaan links een aardig duin
oaadie in, dat door de Verbrande
Pan voert. Hoewei de zon tevergeefs
moeite doet, door de nevelachtige
uchtbefekking te komen, is het land
schap erootsch door zijn «internist.
»ve bezoeken enkele bekeno® plek
les. om ie zien hoe net met den water
stand is en trekken dan naar der.
uuiiirand en gemeten van het scinttc-
rende uitzicht op de weiden met
Alkmaar op den achtergrond, üok
zien we om naar liet westen. turen
uaar alle panneties en plekjes, die
s zomers voor ons rustpunten znn op
tochten en beernuen zoo goed dat
oienschen a-s Veldheer. Graadt van
Roggen. Beers en zoovele anaeren
nier ae schoonheid van zand en plant
en lucht vast wil.en leggen met stift
en penseel. Ku wat heerliik. dat hier
maar zoo zelicn een norsche kodde
oeier het natuurgenot verstoort
De binnenweg van Egniond naar
Bergen is ook weer één van de
mooiste wegen, die ik ken, met hel
steile duin links, waar enkele beu
ken. met dikke wortels boven den
grond, het mulle zand trachten vast
te houden.
't Schemerde al. toen we den trein
weer afwachtten aan de Frauschman,
na een tocht in een landschap zonder
bloemen, met slechts een enkele vo
gel (door de droogte?), dat toch boei
de. door de groote rust en kalmte, die
er uit straalde.
C. SIPKBS.
VRAAG: Wat kan ik doen legen
mollen
ANTWOORD Deze zijn nuttig,
omdat ze veel schadelijke insecten
vangen. Soms, als er veel zijn, kun
nen ze lastig zijn dooi hun woelen in
den grond. De burgemeester kan
permissie geven tot het vangen, wat
dan met een speciale mollenklem kan
geschieden. Mogelijk lukt het u zo te
verjagen door stukjes carbid ln de
gangen te brengen.
C. S.
kenrigen klinker of medeklinker neer te
zetten, 'k zal b.v. een a nemen. DaaroD-
der moet een woord met 2 letters, maar
je mag maar éóu nieuwe letter er bijvoe
gen, b.v. as. Do dorde regel moet een
woord van 3 letters bevatten, maar er
mag maar weer öén nieuwe letter by b.v.
pas. Nu behoeven a en s niet op elkaar te
volgen, ik had d"s ook knnnen zette sta.
En zoo ga je verder, telkens een letter er
bjj te voegen. Mjjn pyramide ziet er dus
zoo uit: a a
as as
pas of sta enz.
Wie met een b wil beginnen, krygt b.v.:
b
bè
bes enz.
De verschillende woorden mooten bc-
tcekenis hebben. Wie de grootste pyra
mide heeft, ontvangt den lstea prys.
Woorden in vreemde talen gelden niet
mee. Omdat groot en klein aan dezen
wedstrijd mee kan doen, verdeel ik jullio
ditmaal niet in afdeelingen. Ik loof 6
pryzen uit en wel als volgt:
lste prys: Een boek naar keu2e.
2de prys: Postzegel-album of Brief
kaarten-album.
3de prijs: Boek in prachtband.
•Ido prijs: Schrijf garnituur.
5de prys: Doos postpapier.
6de prys: Penkala-potlood.
Alle inzendingen moeten voorzien van
naam en leeftijd, 28 Februari in mjjn be
zit zyn. Slordig werk en werk zonder
naam wordt terzijde gelegd.
door
W. B.—Z.
Want de juffrouw uit het kruideniers-
winkeltje had oen oigenaardig spraakje
over zicb. Ze praatto altijd van Uwé. Wat
blief Uwóf Wat zei Uwóf Hoo gaat 't
Uwéf
En de brave jongetjes Boschboom kon
den nooit nalaten haar na to doen. Een
maal, toen ze by Aal op visito was, had
Flip stilletjes haar mantel aangedaan en
haar oudcrwetscb kapothoedjo opgezet.
Hij had aan de kamerdeur geklopt en toen
mevrouw „binnen" riep, had hy om 't
hoekje geroepen: „Hoe maakt Uwé hetf
De doktor, die al zyn .aandacht aan de
nieuwstijdingen der courant besteedde,
had werkelyk gedacht ,dat juffroow
Kruidkoek iets te vragen had.
„Komt U binnen, juffrouw Kruid
koek" zei hy vriendelijk. Nu ze was b.n-
nen geVe-n»*i. Moeder had hot uitgescha
terd va" 'I lacheu on de doktor had ook
zyn decorum niet kunnen bewaren.
En Joost en Bram hadden water moe
ten drinken om tot bedaren te komen.
Mevrouw Bosehboom was zoo bang ge
weest. dat de vriendinnen op dat spek-
take' roudm afkomen. Gelukkig had zo
net bytyds nantol en hoed weer op hun
plaats kunnen haDgon.
Maai Jen "Olgonden Jag had Flip het
toch aar Aal verteld. 'k Wou graag we
ten, of v; ook moest lachen," zei hij als
verontschuldiging tegen zyn broers. Maar
Aal had niet gelachen, ,,'t Staat je
knap,'-" had zc gezegd, ,,'t Staat je knap
een oud mensch te schan.lalisccren. En
dan vind ik Uwé een deftige uitdruk
king."
Toen Flip weg was ging Aal zich den
toestand eens indenken. Flip met zyn
bollen jongensgezicht onder dat platte
kapothoedje van juffrouw Kruidkoek
Daar kon een mensch niot ernstig by blij
ven. Zoo'n jongen toch. Zoo'n belhamel'
Hoe verzsnt ie 't. Eu Aal had ook moe
ten lachen, of ze wilde of niet.
Aaltje haa een heel gezoiiig middagje
met haar boido gasten. En Greet had het
allerheerlijkst met de drie Bosehboompjes
Ze lieten haar de verborgonste en ge
heimzinnigste jongeiisschuilhocken zien.
Een gl-ot in het boseh, een oude schhur.
waarin ze denkbeeldige wapens verborgen,
een gewcïf by een vijvertje, waar ze zich
verscholen, als do veldwachter in aan
tocht was.
Greet vertelde van hun heerlijkheden
in Dirksbrugge, het dorpje, waar haar
vader notaris was.
Toen ze huiswaarts gingen, zagen ze
een equipage voor het'tuinhek stil houden
„Mevrouw van Beerbruggou!riep
Joost.
„Wat con eor voor onze Aal", sprak
Flip.
„Missckion is 't juffrouw Stephenson
„Wat zyn dat toch voor grootheden)"
vroeg Greet nieuwsgierig.
„Deze onwetendheid is een gebrek in
je educatie," sprak Joost op ineestcrach-
tigen toon. „Onze mevrouw Boejbriiggen
van Nieuwerwelt is wereldberoemd om
haar rijkdom."
„Haar gierigheid", vervolgde Flip.
„En haar lief humourtjo," vervolgde
Bram weer. „Maar zeg, kyk Aal oen»
staan te buigen. Ik verklaar je, dat dit
niet voor die juf is."
„Ons op eou afstand houden," raadde
Joost.
„Daar komt moeder aan," riep Flip.
En ja, daar kwam do doktorsvrouw van
den tegenovergestelden kant aan wande-
len; Ze staarde in zulke groote verbazing
uuur het glnuzcndu rijtuigje met de mooio
appelschimmels, dat ze de jongens en
Greet zoo gauw niet gewaar werd.
„Moes!" kon Bram niet nalaton te
roepen.
Opeens kwam een deftige verschijning
uit het rijtuig en liep uaar mevrouw
Bosehboom toe.
„Goeden dag mevrouw Boschboom."
„Zeer verrast U te zien, mevrouw Beer-
bruggen. Hoo vriendelijk van U om onze
Aaltje zulke prachtige bloemen te zen-
den."
„Dat was maar een kleine attentie."
„Mag ik U verzoeken oven by ons bin
nen te komen, mevrouw Beerbrugge.
„Neen mevrouwtje, liever op oen an
deren keer. Het hoofddoel van mjjn be
zoek is eens to informeeren naar uw
pleegkindjc. Men vertelde my, dat bet
zoo ernstig ziek was."
„Ons kindje heeft diptheritus movrouw
Beerbrugge. Het ligt nu geïsoleerd in ons
ziekenhuis."
„O, mevrouw Boschboom, en is U niet
doodsbang voor do bacteriën) Is uw huls
ontsmet? Is U zolf ontsmot?
De hooge vrouwe deed eon paar stap
pen achterwaarts, als was ze doodsbang
zelf ook besmet te worden.
„U kunt ervan verzekerd zijn, dat mjjn
man als doktor, allo voorzorgsmaatrege
len gonomon heeft," zei het dokters
vrouwtje een weinig koel.
Mevrouw Beerbrugge van Nionwerwclt j
stapte weer in haar koetsje. Zc was in j
tweestrijd of ze mevrouw Boschboom al
of niet de hand ten afscheid zou reiken.
Ze was altyd zoo vatbaar en dan derge
lijke gevaarlijke bacillen.
langzamerhand werden de aanvallen wat
menigvuldiger en weldra won de overtui
ging veld: er zit wel veel goods in, maar
toch moeten cr veranderingen in aange
bracht worden. Dit klemde to meer na
de ontdekking der radioactiviteit on de
radioactieve elementen. Deze is van be-
trokkeljjk jongen datum; in 1S96 ontdek
te Becquerel dat een nraanzout, stralen
uitzendt die door papier heendringen en
op de photografische plaat inwerken. Bo
vendien hadden die stralen ook elec-
trischo eigenschappen: bracht m.-n oen
electrisch geladen voorwerp in de buurt
dan werd het ontladen. Op dezo manier
kan men zo gomakkelyk aantoonen. En
met behulp van dezo stralen toonden in
1S9S do heer en movrouw Curie aan dat
er in een mineraal, uraanpekblende, een
element moest voorkomen dat die eigen
schap om dezo zoogenaamde actieve"
stralen nit to zenden in veel en veel ster
ker mate bezat dan uraan. Na een uiterst
moeilyk en langdurig werk slaagden zy
er in dat element te isoleeren, dat zy ra
dium noemden. Welk een werk dat ge
weest is kan men ongeveer nagaan uit
het feit, dat zich in een paar ton orts
slechts 0 entiende gram railinmzout be
vindt; het zoeken van do bekende naalJ
in den hooiberg is hier inderdaad oen
kinderspelletje bjj! Weldra volgde nu de
ontdekking van eenige andere elomenten
met diezelfde wonderlyke eigenschap van
stralen uit te zenden behept. En spoedig
waren er nl zooveel, dat zc niet meer In
het Periodiek Systeem pasten, er was
geen plaats voor hen! En dit werd nog
gekker toen ia 1905 bleek dat die ele
menten, dc een langzamer do andere snel
ler uiteenvielen en orergingen in andere.
„Mevrouw Boschboom wat ben ik bly,'
dat het kindje nooit in mjjn huis gekomen
is. U weet toch wel, dat de dokter het
mjj gevraagd hoeft?"
(Wordt vervolgd.)
Nieuweling is:
JAN FORTGENS, oud S jaar, 14de
nieuweling in Januari, Bredcrodeweg 5b,
Santpoort.
Brieven aan de Redactie van de Kin-
dor-Afdeeling moeten gezonden worden
aan Movrouw BLOMBERG—ZEEMAN,
v. d. Vinnestraat 21rood.
(Indo bus gooien zonder aanbellen.)
PRINSES MARSEPIJNTJE. Hoe
gaat het nu met 't hoesten? En ben je
weer naar school geweest? Hoe vond jo
Roodkapje? Een prettig vooruitzicht zeg,
dat je straks in Amsterdam ooms ver
jaardag gaat vieren.
FRIEZINNETJE. Heerlijk hoor, dat
moeder zich steeds sterker gaat gevoelen
Die blinde darm kan tenminste niet meer
spoken, 'k Vond je gedichtje heel goed.
Nu bjj den volgenden wedstryd één senre-
dc verder en je bebt een prys. Heb je al
proovon gehad) Was de fuif gezellig) Je
badt jo moeten laten kieken in dat boe
rin uopakje.
WILLEM v. d. L. Wel bedankt vco.
je mooie kaart uit Amsterdam cn Zand
poort. Jy bent maar een trekvogel. Je ge
duld wordt wel op de proef gesteld. Nu
ben ik heel benieuwd naar je toekomst»
plannen. Ik denk, dat Kees de Mopperaar
op 't oogeublik lectuur genoeg heeft. Zoo
n:et, dan zal ik het jo wel laten weten.
HERFST ASTER. :t Doet me plezier
dat het boek in je smaak val*. Wanneer
ga je naar Rotterdam) Als het goed weer
is, is zoo'n bootreisje heel aardig. Je
gaat alleen wat langzamer Jan met spoor.
Dat wa» een heorlyk verjaarsfeest vcor
je broer. Is hy nu weer heeleusaal ia orde?
PIETJE BEL. Jo raadsels zijn goed.
PRINSES MAJA. Als je 16 jaar
bont, mag jo wel bljjven schrijven, niaar
met de raadsels en wedstrijden kan je
niet ineer meedingen om een prys.
ROODKAPJE. 'k Zal het wel eens
nakijken met dat raadsel.
MEIKLOKJE. Ben je al weer eens
by Martion geweest) Zoo langzamerhand
mag zus wel moe gaan doen. Zo kan toch
zeker lezen en schrijven. Van 't Geluks
kind is nog geen boek verschenen, mis
schien komt er later wel een boek van.
Je rail-aanvraag heb ik geplaatst.
WOELWATER. Ja, je bent eervol uit
don slag gekomen. Prettig, dat jo met je
vioolspel zoo vordert.
ZWALUW. -Om to mogen meeloten
moet je 13 raadsels van deze inaand goed
hebben gehad. Jy' mag dus ook meeloten.
Zaterdag lees je den uitslag.
WILLEM III. 't Was voor mjj ook
eon verrnssiug, dat raadsel 4 cr niet in
stond. Als je Poesenmoedertjo schrijft,
doe haar dan injjn bnrtelyke groeten. Zou
er kans op zyn, dat ze weer naar Hol
land komt) Wil je Hein Stavast van mjj
hartelijk felieiteeren met zyn verjaar
dag)
EEN NAAMLOOZE schrijft me dat zo
wel vyf weken ziek is geweest. En zc
vraagt, hoe ik vind, dat ze schrijft. Ze
schryft netjes, maar met haar geheugen
is 't treurig gesteld.
ALLEEN IN "T NESTJE. Ik kan
me voorstellen, dat het erg leuk was op
dat feest. Do boertjes houden wol can
feest vieren. Maar dat je zoo verregend
thuis kwam, was minder aangenaam Fe
liciteer Mededingster vast hartelijk met
haar verjaardag. Ik ben zeer benieuwd
of dat reuze-cadeau arriveert. Bevalt het
je goed op zang) Als we buiten eens cm
ons hoen kijken, bespeuren we al iets van
de naderende lente.
VOLENDAMMER. Hier heb je den
nieuwen wedstrijd. Nu hoop ik maar, dat
hy ln jo smaak valt. Wut oen beeldige
kiek stond er op je postpapier. Hoe is
het mot de wandelclub) Een zcoroover en
een Volendammer, die hebben tenminsts
alle tvveo de zee gerooken. Wat voor soort
is er nog meer bij) Zyn jullie nog naar 't
Kopje geweest?
ZANGLUST. Heb jo ook al la hot
bock van Lena gelezen) Dat was een
bof, hè.
AVONDKLOKJE. Ik vind je rap
port schitterend, 't Kan je later best te
pas komen, dat jo zoo'n kei bent in boek
houden. Doe jo aan dezen wedstryd mee?
Januari geeft ons vast dit jaar meer
zonneschijn dan gewoonlijk.
NEERLANDIA. 't Doet me plezier,
dat Sneeuwballetje en haar moeder het
boek zoo mooi vinden.
LENTEBODE. Ik verlang heusch
naar dien grooten brief van je. Wat kwa
men jullie laat thuis van do uitvoering.
Hoo lang sliep je wel den volgenden mor-
gea?
Het Ondsrboekje.
MEVR. T. P. F.—F. Jan heeft het
al heel aardig gedaan en Friederich mag
straks ook met alle plezier meedoen. Ze
Daar lag feitelijk het hcele, zoo mooi
opgetrokken gobouw in puin, want zelfs
het begrip clement bleek voor hem niet
te voldoen. Spoedig kwam er evenwel
redding opdagen. Er bleek nl. het toI-
gende: al die radio-actiovo elementen
zijn onder te brengen in drie groepen of
reeksen: die van hot uraan, van het ac
tinium en van het thorium. Deze drie ele
menten vallen uiteen in andere, die op
hun beurt na korter of langer tijd in weer
andere overgaan. De „levensduur" van
dio elementen is zeer verschillend; voor
sommigen bedraagt hy tientallen eeuwen
voor anderen weer duizendsten van se
conden en het is te begrijpen dat lang
niet alle er toe behooreude dementen al
geïsolocrd zijn, al zyn er van dc meeste
al sterke aanwijzingen voor hun bestaan.
net eind van alle drie de reeksen is
een clement dat de eigenschap van uit
een te vallen en stralen uit te zenden niet
meer bezit en dal is merkwaardigerwijze
voor allo drie betzelfde: het lood. Maar
nu komt het allermerkwaardigste: dat
lood, al naar het ontstaan is u:t uraan
of thorium of actinium heeft in alle drie
gevallen precies dezelfde eigenschappen,
alleen het atoomgewicht is verschillend;
dat van araaniocd b.v. (om het zoo maar
eens te noemen) is 206. dat van thorium-
lood 208. Daar zat men!
Daar waren nu twee elementen met in
allo opzichten volkomen dezelfde eigen
schappen, maar met verschillend atoom
gewicht! Opnieuw wankelde het Perio
diek Systeem op zyn grondvesten! Maar
weer kwam er redding opdagen, en wel
door invoering van het begrip rangnum
mer of kerngetal, door den Eagelschen
pnysicus Moselcy en den Hollander van
den Broek. Deze zeggen: het karakteris
tieke van e enelement is niet het atoom
gewicht maar de lading van de kern.
Deze lading, uitgedrukt in de lading van
het elektron als eenheid, noemen zy nu
hei kerngetal, ex dit kerngetal bepaal:
alle chemische en physische eigenschap
pen van het element. Nu hebben inder
daad uraniumlood en thoriumlood het-
zelfdo kerngetal, dus ook precies dezelfde
eigenscnappen; alleen is by het eene, dank
zy de verschillende manieren van ont
staan de kern W3t zwaarder dan die van
het andere. Men was gered! Inplaats van
naar opklimmend atoomgewicht werden
nu de elementen naar opklimmend kern
getal gerangschikt; en nu is het tref
fende dat er dan meteen talrijke tegen
strijdigheden; die het oude Periodiek
Systeem waren blijven aankleven, ver
dwijnen. Men komt zoo dus tot een na
tuurlijke ongedwongen rangschikking der
elementen; diegene met hetzelfde kern
getal, de zoogenaamde isotopen, komen
bij elkaar ia één hokje, cn er bljjft niets
onnatuurlijks of tegenstrijdig» over.
Zoo heeft men dus alle 92 elementen
oyoenverzameld en nu bleek dat er hier
en daar nog open plekken waren, plaat
sen waar nog geen element stond. D:t
zyn dc nummers 43, 61, 72, 75, S5 en S7.
Daar kunnen das nieuw ontdekte en te
ontdekken komen en het mooie is an cat
men van te voren reeds vrijwel al hun
eigenschappen kan voorspellen veel beter
dan vroeger en dus ongeveer hoe en ic
welke richting men moet zoeken.
Een machtigen steun ondervrndt men
daarbij van de elegante en toch zoo sim-
pelo methode van Moseley. Deze berust
op het volgende: Röntgenstralen zyn oen
soort lichtstralen met een verbazond
korte golflengte en oen zeer s'.erk door-
dringingsvermogeu. Laat men nu «en
bundel Rönïgenstralon op een stof. een
element, vallen dan zendt deze zelf ten.
gevolge daarvan ook Röntgenstralen u'.t,
die, op een hier niet nader te beschrij
ven man-.er te splitsen zijn evenals go-
woon licht in een spectrum. Elk clement
hoeft nu, evenals zyn gewone spectrum,
zyn eigen karakteristiek Söntgenspec-
trnm, dat echter veel eenvoudiger ij dan
het gewone en uit slechts drie strepen. Op
heel eenvoudige wijze (maar daar zou e-n
formule bij te pas moeten komen!) volgt
nu uit de plaate van die strepen het kern-
getal of rangnummer van het betrokken
clement m.a.w. zya plaats in het Perio
diek Systeem. Krygt nion dus bjj een of
ander onderzoek een Röntgenspcctrum
met lijnen, die men niet kent, dan heeft
men dus te doen met een nieuw element
cn kan uit de plaats van die lynen met
een het rangnummer vaa dat cloment
bepalen, dns zijn plaats in het Periodiek
Systeem, kan daaruit weer 2(jn eigen-
«chappen voorspolicn oa das nagaan in
welke richting men zorien moet en zelfs
waa? men de meeste kans heeft het clo
ment in voldoende mate te vinden om
het to isoleeren.
Dit is nu het eerst van alle gebeurd bjj
het hafnium '.zoo genoemd naar Kopen
hagen, op zya Deenach Kjöbcnhain). Jam
mer dat Moselcy dit schitterende resul
taat nioi meer beleefd heeft: als vrywil»
'-••ger in den oorlog naar Gallïpoli getrok
ken is hy daar door een Turkscheu kegel
gedood.
J, luyten.
(Slot.)
Alweer een nieuw! Wat zijn elementen en hoeveel zijn er? Elementen vroeger en
nu. Aristoteles. De „Tria Prima" van Paracelsus. Boyle en Lavoisier.
De apectraalanalyse Helium. Het periodiek systeem. Radioactiviteit,
Kerngetal cn Röntgenstralen. De methode
ZoodoODdb waren cr een goede zeven
tig elementen bekend, waarvan er som
migen veel op elkaar geleken, anderen
daarentegen juist tegengestelde eigen
schappen hadden: sommigen verbonden
zich gomakkelyk met waterstof, andoren
wocr veel beter met zuurstof; de zuur
stofverbindingen der metalen reageerden
in 't algemeen baziscb, die van de metal-
loïdon moer zuur Als een van de voor
naamste specifieke eigenschappen van
oen element beschouwde men het atoom-
gewicht, d.w.z. het getal dat aangeeft
hoeveel malen een atoom van een ele
ment zwaarder :s dan eon atoom water
stof, het lichtste van allemaal En nu is
het b.v. merkwaardig hoe van de drie
elementen chloor, bromium, jodium de
neiging om zich met waterstof te verbin
den afneemt, naarmate het atooingewieht
toeneemt. Zoo zyn cr vele merkwaardig
heden, die mpn al vroeg opmerkte on
men voegde dan ook verschillende over
eenkomstige elementen tot families of
klassen bfceen. Maar een goed, algemeen
overzicht kreeg men toch nog niet en de
eenheid ontbrak.
Dnitscher Lothar Meyer tegelykertyd
voor den dag kwamen met een rangschik
king van de elementen naar opklimmend
atoomgewicht, in horizontale ryeu en
verticale kolommen, waarin dc tusschen
verschillende elementen hcerschende ver
wantschap en het algemeene verband op
ongezochte wyze tot uiting kwamen. Dit
noemden zy hot Periodieke Systeem der
Elementen. Natuurlyk waren er ook wel
uitzonderingen en dingen die niet uit
kwamen, maar de grondidee was onaan
tastbaar: alle elementen hebben iets ge
meenschappelijks. Wat het mooiste was
men was nu in staat elementen te voor
spellen! Dit moet men nn niet al te let
terlijk opvatten, maar het was toch wel
zoo dat Meadeleeff vooruit kon zegen:
a's er een element ontdekt wordt met
dat bepaalde atoomgewicht, daa zal het
die en die (eon boele serie!) eigeuschap-
pen hebben,. En dat kwam spoedig daar
na prachtig uit met de drie nieuw ont-
dekto elementeD: scandium, gallium en
germanium. Dat was dus erg mooi, maar
