Muziek
&ÖVMÏENTIEN
Causerieën over Wetenschap
en Techniek
hij het vervaardigen vau deze film in
ui'kokende handen geweest!
De «hond van dit hoofdnummer is
hier e® daar wat onwaarschijnlijk:
geen wemder bij een film, die naar een
opera bewerkt is
Dn Kroon.
Het hoofdnummer „Do favoriet van do
Koningin" is oen prachtfilm. Er zijn niet
minder dan 7 anleelingoü, maar het work
hooit van begin tot het einde. De geschie
denis speelt in do middeleeuwen am het
Engel&otie hóf. Een lord, de geliefde van
de koningin, wil met een hofdame trou
wen, maar fiere MapSWK wil daarvan
niets hooien. Om zijn plannen geheel te
verijdelen, wordt da hotdanie lol wouw
van een markies hestecid. Om zich te
wreken laat de versmade minnaar de va
der van het meirje gevangen nemen, om
dat hij als gotisQslieor zich schuldig ge
maakt had aan sectie op een lijk. Dit was
vroeger in Engeland verboden op straffe
des doods. De vader en ook een jong ge
neesheer die in net geheim met de hof-
damo verloofd was, trotaeeren evenwel hot
verbod, omdat het land geteisterd werd
door een geheimzinnige ziekte „do grauwe
dood" genoemd. Duizenden stierven daar
aan cn nu waren de geleerden overtuigd,
dat sectie on een lijk het geheim der ziekte
zou ontsluieicn. De vader stierf op fcet
schavot en de geliefde werd tot 10 jaar ge
vangenisstraf veroordeeld. Lang heeft hij
(laar evenwel nat vertoefd, want do hof
dame wist vqc-i heni grntie bij de koningin
t» verkrijgen. Toen hij vrij was, zette hij
zijn Wetenschappelijk werk voort. Op
nieuw zou hij een lijk onderzoeken, maar
wie sehtNt zijn ontsteltenis als hij in do
doode zijn geliefdd herkend. Maar nog
grootas is zijn verbazing als liij later ont-
denkt, dat zij uiet dood is, maar slechts
schijndood. Na weet hij het, „de gre
dood" is ongevaarlijk, de slachtoffers zijn
alleen voor korten tijd verstijfd. Nu qal
hij het volk van do ziekt© bevrijden t
Nu komt evenwel weer de hatelijke lord,
dio hem gevangen neemt wegens sectie op
een lijk. Wel was het nu geen lijk, man
do wil is gelijk aan de daad. Op het sclic
vot zal do medeminnaar sterven. Onvci
wacht valt ds koningin evenwel ook al
slachtoffer van de grauwe dood. Voor zijn
terechtstelI:air w.r.dt de jonge geneesheer
aan het hot" ontboden om Ilaro Majesteit
te behandelen. Als dank wordt hem dan
gratie geschonken, terwijl zijn medemin
naar op het schavot sterft, liet slot der
film is ccn huwelijk van do hofdame cn
den jongen (lokter.
De film is mooi in elkaar gezet, kosten
noch moeite zijn gespaard. Soms zijn ci
(luizende menschcn op de film te zien.
Bovendien moet het kapitalen- gekost heb
ben om de iniddeleeuwscno kleederdrach
ten aan te schaffen en alles in oude om
geving te laten opnemen.
De kleine films, die liet piogramijiaj,vul
len zija aardig, o.a. een komisch nuahncr
Met 300 Tl. 1'. n&ar den Burgerlijken
Stand. o
Ditmaal kwam cle opera slechts met
één gast, Georgy Polgamy, van de
opera van Budapest, die de titelrol
zong. De opvoering zou er wellicht
niet slechter orn geweest zijn, w
neer ook deze partij door een der Hol
landsere leden van hel gezelschap be
zet was geweest. Chris dc Vos als
Tannhftuser b.v. ware mij ruim zoo
lief aJs deze Polgamy, afgezien
van bet feit dat eenheid van taal toch
een eerste vereischte is om de elemen
tairste begrippen der logica te die
nen. Ik kan t niet helpen, maar hot
gastensystoem ract het onvermijdelijk
door elkander haspelen van velschil
lende talen bederft voortdurend mijn
stemming, of liever lk kom er niet in.
Ik kan best eon opera in 't Fransch,
Italiaansch ofDuitsch hooren.niaar die
Babylonische spraakverwarring kan
ik niet genieten. Gelukkig dat Hel-
voirt Pel in het derde bedrijf de scene
van liet verhaal ook in 't Duitsch zon;.,
zoo kregen we ten minste een oogen-
blik eenheid. Polgamy is een barito-
nale tenor met een glansrijk medium
maar met een geforceerde hoogte.
Men houdt zijn hart vast als hij hoog©
as en a to zingen heeft; of was de man
verhouden? Maar dan had hu- het
moeten laten aankondigen. Zijn dik
geluid neemt ook (lc illusie van den
jeugdigen Tannhau-soF der beide eer
ste bedrijven weg. Overigens vertolkt
hij de rol met veel begrip en met
zïkaal sentiment. Zijne Hollandsche
partners waren doorgaans uitstekend.
Vooreerst mevr. Santhagens-Manders
als Elisabeth, die zoowel vocaul als
dramatisch tegen deze zwn.ro partij
opgewassen is, wat niet belet dat zo
het gebed in-III toch tamelijk slordig
zong! dan mej. Annio Tittel ale Ve
nus, die niettegenstaande ecne indis
positie, waarvóór zij de toegevendiaeld
tan het publiek liet naroepen, heel
goed zong, als actrice zal zij nog moe
ien groeien. Mien Bouwmeostor-Ver-
heyut zong den herdersknaap met
mooi geluid en wut in dezo rol niet
taak gebeurt zij bleef zuiver op
toon.
Rich. v. llelvoirt-Pel was een sym
pathieke-Wolfrurn, en de overige min
nezangers, verto-kt door Sehulze, Lies-
selink, Van Reen en Paul Pul, vorm
den een uitstekend ensemble. Vooral
dez© laatste, in de roL van Bilte-rolf
wist zich to onderscheiden door hou
ding. grime cn manier van zingen.
Pul was de echte „grimmig© wolf"
waarvoor Tannhftuser hem verslijt,
li ij domineerde aldus het tooncel van
opschudding in II. Nog een tikjo meer
statigheid, en de heer Bloerugarten
zou een uitgelezen landgraaf zijn, vo
caal vo'deod hij zeer.
Mijn lioogsteii lof ditmaal voor het
koor, dat inet zijn frlsscbe stemmen
nu eens zcr.dci valsch zingen het pel
grimskoor en den intocht liet hooren.
De handig© regie van Jan Heythek-
ker werkte dit goedgelukte aandeel
van het koor zeer in cle hand.
Rudulf Tissor als dirigent voorkwam
elke ernstige schommeling, alleen het
orkest was niet altijd mooi.
Naar ik vernam bestaat ook het
plan om Parsifal hier te geven; met
het decormoteriaal dat de Nat. Opera
er zich voor aanschafte, zou het op
ons tooneel mogelijk zijn. Dat wordt
dan nog een belangrijk muzikaal
evenement op 't eind van het seizoen,
waarvoor de belangstelling niet zal
ontbreken.
JOS. DE KLERK.
Weid adigheid
concertJolt S t e en'-
m a n.
Evenals vorige jaren gaf het OrkoSt
onder leiding van den Heer Joh.
Stcenman gisterenavond in de Gem.
Concertzaal een weldadigheidsooncert
ten voordode van de Haarlemeohe
Af dealing der Centrale Vacamtxe-koto-
nies.
Wat mij op deze avonden altijd op
valt, is het prettig enthousiasme, dat
uitvoerendeix en toehoorders bezielt;
er hcerscht een echit gulle toon cn liet
contact tusschen zaal en podium is
voIkomen te noemen.
Het spreekt vanzelf, dut de leider
van dit concert, de lxeer Steemmn,
do ziel van al liet gebeuren is; van
bc-m stroomen opgewektheid en goed
moedigheid het podium, over en de
zaal in; zijn goed humeur -laat hem
(bijna) niet in den steek cn zijne
geviïvgsgezindheid is gTOot,
Ik moest gisteren, bij het ongelukje
in den aanvang der Farandole, onwil
lekeurig een© vergelijking maken tus-
'sehem den heer Steenman, en een zeer
beleend dirigent; ik heb gezien, hoe
laatstgenoemde een zijner orkestleden,
di© een fontieve streek bad gemaakt,
gedurende de geheele uitvoering van
het stuk, waarin het ouvel gebeurde,
met zijn bestraffende blikkeix achter
volgde, zoodat de ongelukkige wel in
den grond had willen zinken.
Niet alzoo do hoer Steennwatn; e<en
halve minuut na het gebeurde in de
Farandole straalde bij weder in li-et
beate humeur en de blikken, die hij de
zondaren toewierp, waren goedgezind.
Het programma bestond ditmaal
uit de Ouverture „Euryanthie" van
Weber( met veel animo gespeeld), de
2d e Ark-si enne Suite van Bizot (hulde
aan de fluitisten) en uit de Sclioitsche
PinfoïJle van Mendelssohn.
De voordrachten werden met veel
applaus beloond en dm heer Steeai-
mnn werden herininei-ingen aangebo
den.
Een genoegen is het snij over den
Jeugdigen violist Leo Jcmkhart, die
de Fantasia Appassionata van Vieux-
traups voordroeg, te schrijven.
Hij toonde zich zoo jong als hij
een bijzonder begaafd, muzikaal v
list met een zeer geprononceerd speel-
tal-ent.
Wat hij nog tekort schiet aan even
wichtigheid in voordracht, aan be-
hcc-Tsching van de streek (die een
weinig stijf is) en aan absolute zui
verheid in toomgeving, zijn alle zaken,
die met intensief «tudeeren tereclxt
komen en voor een groot deel ook aan
zijn.e jeugd zijn toe te sahrijven.
Hij had groot succes met zijn voor
dracht en ontving bloemen.
GEORGE ROBERT.
OVER BOUILLONBLOKJES.
De Hooga Raad heeft Vrijdag ver
worpen bet beroep van J. K. A. van
Boescbten c.s. te Hilversum tegen eón
arrest van het gerechtshof te Am
sterdam. waarbij eischer was on'zogd
en vordering op de firma K. D. Hol
landsche Fabriek van Voedingsmid
delen te Haairiem tot ontbinding van
een overeenkomst en lot schadevergoe
ding wegens het leveren van bouillon
blokjes van slechte kwaliteit, welke
zelfs door don keuringsdienst to Hil
versum voor gebruik waren afge
keurd.
HET CONFLICT IN DE MEUBEL
INDUSTRIE.
Vrijdagmiddag heeft ia een stakingsver
gadering de bondsvoorzitter, de heer C.
Woudenberg, een uiteenzetting gegeven
van den stand van. het conflict. Op korte,
zakelijke wijze schotste hij do onderhan
delingen die in den loop dezer week met.
de vorkgevers hebben plaats gehad. De
vergadering volgde rustig het gesprokene,
cn keurde het beleid van het Bondsbc-
stuur goed. Verder werd besloten ook des
avonds te posten inet speciale fietspa-
trouilles.
PERSONALIA.
30 April a.s. herdenkt de heer D.
Boekhoven do dag waarop hij voor 40 j'aar
bij de firma Joh. Enschedé en Zonen in
dienst trad op de afd. drukkerij wanrvan
hij nu meesterknecht is.
In de commissie voör 1923 voor
afnemen van examens ter verkrijging cener
acte middelbaar onderwijs boekhouden of
lager onderwijs beginselen handelskennis
werden o.m. tot leden benoemd onze stad-
genooten de heeren J. W. Lucas, ac
countant, en O. Smits, loeraar aan de
Hoogere Handelsschool en accountant.
HAARLEMSCHE ORKEST-
VEREENIGING.
Bij het bestuur der H. O. V. is bericht
ontvangen, dat Mevrouw Hovijd-Kra
Adema in zooverre hersteld is, dat zij op
het namiddageoncert van Zondag weer
zal kunnen optreden. Dit feit gevoegd bij
het enorme succes dat Prof. Grümmer met
zijn violoncelooncert behaalde, zal zeker
de groote concertzaal weer te klein doen
zijn. Ook zal dan mevrouw Krauss met
begeleiding van de viola da Gamba zingen.
Uitgaan
Wat hot leven verwoest.
Ia Brieux's tenden-z-stuk „Wat het le
ven verwoest" (Les Avariés), waarvan
d-e N.V. Het Schouwtooneel, directie
Adr. van der Horst en Jan Musch in den
Stadsschouwburg de eerste opvoering te
Haarlem geeft, treden op de dames Pine
Beider, Stine van der Gaag, Lena Kley,
E. SandersHerzberg, H. Rijken—Van
Rijk, B. van Lier en de heeren Ko van
Dijk, Frits Bouwmeester, Paul Karsten
en C. Lageman. De regie is van Adr. van
der Horst.
Reddingsbrigade voor
drenkelingen.
Plannen tot herdenking van
het 10 jarig bestaan
Vrijdagavond hield de Reddingsbrigade
voor drenkelingen een drukbezochte le
denvergadering onder leiding van
voorzitter, den heer A. J. Mcijerink.
De voorzitter deelde mede, <lat wan
een terugblik op het laatste half jaar wordt
geworpen er alle reden tot dankbaarheid
is. De cursus onder leiding van dr. Vene-
ma wordt zeer gewaardoerd en de doelno
ming er aan is buitengewoon groot. Ook
nemen velen deel aan de ver trouwensoefe
ningen, die in Stoop's Bad plaats hebben.
Een cn ander is zeer in het belang van
bet doel dat de brigade zich voor oogen
stalt.
Hot bestuur waardeert het buitenge
woon, dat de cerevoorzitter, de heer C.
Maarschalk, een der zwemoefeningcii bij
woonde en bij die gelegenheid zeide, dat
het gemeentebestuur den arbeid der bri
gade op prijs stelt. Dank bracht spreker
aan den arts Mauritz, die als medicus bij
vele reddingsgevallen aanwezig was en
aan hen, die in gevallen van redding
diensten bewezen.
Door de medewerking van leden der
brigade zijn nu alle seinposten in orde
gebracht cn thans zullen de ladderbordjes
nog worden verbeterd.
De secretaresse deelde mede, dat van de
Maats, tot redding van drenkelingen een
subsidie van f 250 is ontvangen.
Benoemd werden als afgevaardigden
naar de algemeens vergadering van den.
Ned. Bond tot redding ro.i drenkelingen
<!e heeren Mauritz cn Verschoor.
Do voorzitter deelde dan mede, dat in
de plannen tot herdenking van het 10-jarig
bestaan dor brigade eenige veranderingen
zijn gekomen. Do plannen zijn nu aldus:
Op Dinsdag 26 Juni, den dag van do op
richting der brigade een vergadering met
als spreker de heer Booij, secretaris van
N. Z.-H. Reddingshond over het onder
werp „Het reddingswezen aan onzo leus
ten" en de heer Mcijerink met een lezing
over het werk dor Haarl. brigade. Verder
dien avond een gezellig samenzijn voor
de leden der brigade.
Zaterdagmiddag d.a.v. een nationale
zwemwedstrijd in liet Zuidor Buiten-
Spaarne. Verschillende wedstrijden zullen
plaats hebben o.a. om hel kampioenschap
van den Ned. Bond van Drenkelingen.
Vorder zullen op het programma o.m.
eenige nummers ter attractie voorkomen.
Dién middag verder een foclit met' Ver
sierde vaartuigen.
Zondag in Stoops Bad eerst een receptie
van half twee tot kwart over tweeën
dan daar een zwerndemoiistratic. Verder
na afloop een gemeenschappelijke maal
tijd en des avonds eeu gezellig samenzijn
en uitreiking der prijzen.
Aan deze plannen hechtte de vergadering
goedkeuring.
KEURING DIENSTPLICHT.
De Burgemeester van Haarlem maakt
bekend, dat de Keuringsraad voor de
ingeschrevenen voor den dienstplicht,
zitting zal houden te liaarlem in het
gebouw „da Doelen'' aan de Gasthuis
straat- no. 32.
Op Vrijdag, 20 April 1923, voor de
genen der lichting 1923, die tijdelijk
ongeschikt zijn verklaard en voor hen,
wier namen op het aiphabotisch regis
ter der lichting 1924 voorkomen onder
volgnummers 1 tot en met 18op Za
terdag 21 April 1923, voor hen, wier
namen op het alphabetisch register dei-
lichting 1924 voorkomen onder de
volgnummers 19 tot en met 44op
Maandag 23 April volgnummer 45 tot
en met 69op Dinsdag 2-1 April 70-9-1
op Woensd. 25 April 115139 op Don
derdag 26 April 160134; op Vrijdag
27 April 205—229op Zaterdag 28
April 245209 op Maandag 30 April
290314; op Woensdag 2 Mei 335
359op Donderdag 3 Mei 377400
op Vrijdag 4 Mei 421444 op Zater
dag 5 Mei 463485 op Maandag 7
Mei 501525 op Dinsdag 8 Mei 544
567 op Woensdag 9 Mei 585608 op
Vrijdag 11 Mei 623650; op Zaterdag
12 Mei 671694op Maandag 14 Mei
711—735 op Dinsdag 15 Mei 1923, voor
afdoening van de zaken, welker behan
deling niet is afgeloopc-n.
Op Dinsdag 24 April voor hen, wier
namen op het alphabetisch register
der lichting 1924 voorkomen onder de
volgnummers 95 tot en met 114op
Woensdag 25 April 140159; op Don
derdag 26 April 185204; op Vrijdag
•27 April 230—244op Zaterdag 23
Ajiril 270—289; cp Maandag 30 April
315334 op Woensdag 2 Mei 360376,
op Donderdag 3 Mei 401420op Vrij
dag 4 Mei 445462op Zaterdag 5
Mei 486—500 op Maandag 7 Mei 526—
543; op Dinsdag S Mei 568534; op
Woensdag 9 Mei 009627; op Vrijdag
11 Mei 651670op Zaterdag 12 Mei
605710op Maandag 14 Mei 736740.
WONINGBOHWVEREENIGINGEN
Vrijdagavond, vergaderde iii het
,gfebouw.„De Centrale" de Federatie
van Woningbouwverenigingen. Als
spreker trad op de hoer M. H. Groe-
n endaal.
De spreker herinnerde allereerst
aan het enthousiasme waarmede vele
bestuurders hun taak als woningbou
wers ter hand namen en aan de- vele
teleurstellingen, die volgden. Teleur
stellingen, die kwamen doordat vele
organisaties bouwden in den allcr-
slechtsten tijd en er bezuinigd moest
worden, zoodat vele idealen niet kon
den worden verwezenlijkt. En toch.
gebouwd moest er worden, door de
stopzetting van. den particulieren
bouw. Het bouwen in den duren tijd
had tot gevolg, dat om dc huren
eenigszins dragelijk te doen zijn, veel
rijksbijdragen noodig waren.
Bijdragen van 8'J en 40 kwanten
voor. Thans is dez© bijdrage reeds ge
daald tot 10 Nu ligt het blijkbaar
in de bedoeling d© bijdragen te doen
verminderen of er mede op te houden;
er wordt dan ook gepoogd deze te ver
lagen. Met gevolg dat daardoor de
huren te hoog worden voor de bewo
ners. Een fout is wel dat er seen tiuur-
commissie iets te zeggon heeft over de
huurvorhoogingen. De. grootste fout,
volgens epr. is dat de Ilegeering in
dertijd niet mede ging met het voor
stel van den heer Schaper, lid der
Tweed© Kamer, toen deze wcnschte,
de vorming van oen bouwfonds, in
welk fonds gestort zouden worden ©en
gedeelte der verhoogde huren van par
ticuliere -woningen en vereenigings-
bouw en uit vóelks fonds betaald zou
den worden de tekorten van woning-
bouwvereenigingen.
Nog werd gesproken over het sys-
toem 1/6 of 1/7 van het weekloon als
huur.
Wat moet gebeuren, zeide 6pr. om
te ontkomen aan de huurvorhoogin
gen?
Volgens spreker znl door de toege-
igde bijdragen, waardoor de huren,
vaak toch al te hoog, althans nog
eenigszins zijn, een streep gehaald
moeten worden. Vervolgens zal de
rentevoet moeten worden verlaagd,
welke hier 6 bedraagd, in België
wordt dit geld voor woningbouw ge-
;n voor 2 en tenslotte zal ge
tracht moeten worden to komen tot
verlaging van den grondprijs.
Een uitgebreide discussie volgde op
dez© inleiding. Besloten werd dat spoe
dig wedr vergaderd zal worden om
vast te stellen, wat gedaan zal wor
den, de onbillijke huurverhoogingen
tegen te gaan.
DE
XAKENMAN
DIE SUM
bslaxq aaaaupr
ADVERTEESJT IN
HAARLEM'S
DA@BLAD
BÜRESUX
O». HaU?ST«/Urf 83
TSLSPOOH 960, 724
i'BlsgraSscl! WeersierieM
..-a-arnemingen verricht in den
morgen van 24 Maart. Medegedeeld
door het Kon. Meteorologisch Insti
tuut te De Bildt.
Hoogste -barometerstand 771 m.M.
te Memel: laagste 755.S te Vost
ra an oer.
Verwachting tot den avond vau 25
Maart: Zwakke tot matigen. Zuide
lijken tot Zuid-Wertelijken Wind1,
aanvarikeliik opklarend, later toe
nemende bewolking, met kans op
regen; iets zachter.
Eenige cn ai gemeen©
kennisgeving.
Hierbij 'vervullen wij
den droeven plicht TJ ken
nis to geven van het over- I
lijden van onze geliefde I
Zuster, Behuwdzuster
Tante, Mejuffrouw
Julio JohanneSchippers I
den ouderdom
Uit aller naam,
J. G. SCHIPPERS, i
Haarlem, 23 Maart 1923.
Koninginneweg 47.
Bezoeken leunnen niet
worden afgewacht.
Geen bl-oemem.
Dc Begrafenis zal plaats
hebben op Maandag 2G jf
Maart 1923 te 1.30 uur, op jj
de; Algem. Begraafplaats
aan den Schot er weg.
Heden overleed zacht cu 8
kalm onze geliefde Vader, B
Behuwd- en Grootvader, j
de Heer
CORNELIS IJVEN,
in den ouderdom van 70
jaar.
Schoten, 23 Maart 1923.
Reitzstraat 33.
Uit aller (naam,
,T. IJVEN.
De teraardebestelling zal I
plaats hebben op Dinsdag E
27 Maart a.s. ten 12 ure H
op de Nieuwe Begraaf- t
plaat-s aan dc Kleverlaan.
losteloozs Inenting
en Herfiienting
HEEMSTEDE
Ter kennis -wordt gebracht,
dot t:n Raadhuizo te Heemste
de, telkens des nam. tusschen 2
er. 3 uur, gelegenheid zal be
staan tot kostelooss inenting en
wel ©p:
Donderdag 12 April 1923 voor
kir. de ren wonende van de grens
van Heemstede—Bennebroek tot
Raadhuis en
Vrijdag 13 April 1973 voor kin
deren, wonende van het Raad
huis tot de grens van Heemste
deHaarlem.
GEMEENTEBESTUUR .VAN
HEEMSTEDE.
Toelatiag Lssrlmjea op de
Openbare Lsgers School
te Heansteös
Gelegenheid tot aanmelding
van leerlingen voor d© Openbare
Lagere School bestaat tot 15
April a.s. bij het Hoofd dier
School.
GEMEENTEBESTUUR VAN
HEEMSTEDE.
P. G. HEIJBL0M
TANDARTS,
is tot nadere aankondiging
NIET te CONSULTEEREN.
MAARL.Copa^DlN£R-VER
i Telef. 1995'
Van 25 Maart tot 1 April
MAANDAG: Groentesoep, Var
kenslappen, Gedroogd© Appel
tjes, Rijst met Krenten. DINS
DAG: Macai-onisoep, Bundel-lap
pen, Raapstelen, Wentelteofjes.
WOENSDAG: Spinaziesoep,
Kalfsgehakt, Brusselsclx I of,
Griesmeelpudding met Bessen
sap. DONDERDAG: Bruine Boo-
nenso-ep. Runderrollade, versebe
£.p in az ieBütterboekjesvJa
VRIJDAG: Kerrysoep, Gestoofde
Sehelvisch (op verzoek Runder
lappen), Worteltjes, Drie in de
pan. ZATERDAG: Tapiocasoep,
Gebraden sausijzen (op verzoek
gekookt roolcspêk) Stamppot van
Zuurkool, Ohocoladepuddixig
met vanillesaus. ZONDAG: Lon-
donderrysoep, Kalfslappen, Snij-
boonen (uit de bhs), Vruchten-
cake.
Van 1 Mei af weder bezorging
te Aerdenhout, Bentveld cn
Zandvoort.
Oji
Hedexx weder in voorraad ijze
ren en houten een- en twee
persoon a ledikanten, welk© te
gen scherp concarrreerende prij
zen verkocht zuilen worden.
Verder alle soorten 2e. handsch
ineubalen en huisraad.
Aanbevelend,
F. BEEN,
Heerensingel no. C9.
FABRI EKSAFVAL.
STANK EN STOF. STROOKAR TON F ABRIEKEN EN ROTKELDERS.
LEBLANC- EM SOLVA-SODA. M ETAALSM ELTERI JE N EN ONT-
BOSSCHINC. HET COTTRELLP ROCES. ,COUD UIT SCHOOR-
STEENROOK.
Een fabriek is in het algemeen geen
prettige buurman, er zijn er wel waar
je geen last van hebt, er zijn. er zelfs
(lie in bet eerst wel aangenaam zijn-
Als je een enkelen keer langs een ca
caofabriek wandelt, ruikt het heel lek
ker, maar om er vlak naast te wo
nen zal op dan duur wel vervelen,
schoon de mensch aan al-les went.
Een olieslager margarinefabriok of
lakfabriek echter behooren al tot dc
minder aangename buren en Schie
dam is behalve om de jenever ook be
kend of berucht om den stank van dij
branderijen. Het kan nog erger, de
Uroni ngsch e 6t rook ar ion fabric ken
slanken ronduit gezogd „liedei-lijk"
ton ze hun afvalwater nog in de ka-
ji.'ilea loosden. En nog ia het daar niet
les rozengeur en man-eschijnt en de
idniging von afvalwater in dergelij
ke bedrijven is dan ook een heel moei-
lijk© kwestie. Tenslotte is men er in
K.sltiagd een goede oplossing te vin-
en n; men laat het water heel lang
zaam, zoo langzaam dat het hnast
stil schijnt te staan, stroomen door
groote gesloten sternen kelders, zoo
genaamde septic tanks (op zijn Hol-
landsch gezegd: rotkelders'. Bij af
sluiting vim de lucht omwikkelen er
z'ch dan talrijke buctcrieil,1 die de
7.vevende plantaardig© bcstanddcclen
aantasten en omzetten in allerlei rot-
tirxgsproducten, waaronder heel wut
brandbare gassen (waterstof, moeras
gas), terwijl de grovere verontreini
gingen bezinken. Komt het water uit
zoo'n rotkeider, dan ziet het er veel
beter uit en het stinkt ook niet meer
zoo. Daarna loopt het nog eens over
hoopen sintels, waar weer andere bac
teriën de opgelost© stoffen verder ont
leden en aJs het in den vaart geloosd
wordt is het praotisch schoon water.
Het aardigst is nu wel, dat het brand
bare gas, dat zich In de rotkeider onb
wikkeld heeft, weggepompt wordt en
dan dienst doet voor het drijven
gasmotoren. Het is Jammer, dat er
hier te lande nog niet (zooals in het
buitenland) ©en algemeens wet is te
gen het vervuilen van openbare wate
ren. Het is trouwens een moeilijk ge-
val, -want al to. veel mag de reiniging
natuurlijk niet koeten, om het budget
van de fabriek niet te voel to bezwa
ren. Maar cr zijn wel voorbeelden,
waarbij blijkt, dat uit afvalwater met
voordeel de stoffen, die dc schadelijke
werking uitfoenen, gewonnen kunnen
worden.
Toch ziiri dit altijd nog betrekke
lijk- i'iiaaiiKcnaamhcdcn. Ken fa
brick kan zijn omgeving zoo vervul
len dat het ver in den omtrek r.og
merkbaar is. Al werd cr een xnuskus-
fabriek mirilden on dc Drentsche hei
rrebouwd dan noc zou het in Meppel,
Assen en misschien zelfs in Gronin
gen naar muskus ruiken. En wie
wel eens in een mijnbouwstreek als
het Roergebied is geweest, kan ar
van meepraten hoe goor en groezelig
alles er daar uitziet. Het record op
dit gxbied wordt geslagen door de
stad Pittsburgh, zelfs (le Engelsche
„Black Country". dSe zijnen naam
met eere draagt-, kan daar niet tegen
op.
Maar dit is alles nog maar vuil en
onaangenaam ©r zijn ook fabrieken,
die bepaald schadelijke stoffen ver
spreiden. Dat was veel vroeger het
geval met d-e soda-fabrieken, die vol
gens het procédé Leblanc werkten,
diaar ontstond m groote hoeveelheden
zoutzuurgas, dat toen -vrijwel geen
waarde had cn daarom den schoor-
sten inging. Maar de zoutzuurhou-
dendo rookgassen waren een ramp
voor de omgeving. Alles weid er door
aangetast, geen plant bleef in leven.
Het eenig© wat men er op wist, was
de sóhoorsteenen steeds hoosrer te bou
wen. maar dvit gaf new niet voldoen
de. Vooral in Engeland met zijn
sterk ontwikkelde sodia-industrie had
men er last van en daar werd zelfs de
zocwene-Mivüa Alkali Act uitgevaar
digd, die Jiaiijrzamerband uitcebtreid
werd en ook van toepassing werd
verklaard op allerlei andere bedrij
von. Het hielp niet veel, wel wetrdten
do schoorsteen en steeds hooger, maar
de schade bleef. Het vraagstuk werd
tenslotte op een heel zonderlinge wij
ze opgelost; men vond een ander
proces voor de bereiding van odla.
Bii dit nieuwe zoogenaamde Solvav-
proce» ontstaat "een zoutzuur, waar
van men du» ook geen last had. En
cle Solvav soda fabrieken hebben de
oudere. de LeManc-fabrieken nu
vriiwel gebed verdrongen.
Een dergelijk© oplossing van do
moeilijkheid is voor andere bedrijven
zelden te vinden en per slot hebben
alle fabrieken afval all was het alleen
maar de :rook uit hun schoorsteen.
Til een -groot fa-brieksocntimn gaan
zoo per iaar aardiig wat tonnen steen
kool verloren. En 'er zijn Led rij ven
waar lied wat kostbaarder stoffen
„in rook verdwijnen". In de cement
fabrieken bijv. gaan of liever gingen
heel wat waaid e volle ka'izauten
verloren. Hier liet men do eas&en wel
door ffroofce kamers strijken, waar ze
heel- langzaam istroomden en dus
een deel van het stof bezonk. Maar
dat heeft het bezwaar, dat de schoor
steen niet meer trekt en de gassen
later weggeporrtut moeten worden en
ook dat ze veefl to veel afkoelen, zon
der dat die warmte ergens voor be
nut. wordt.
Ontstonden er schadelijke stoffen,
dan werkte men maar weer met hoo-
ge sehocrsteenen( die van dc koper
smelterij ia Sagonoreki in Japan
heeft een hoogte van 190 M.) Een
betere oplossing werd. zeer urgent,
toen in de Ver. Staten de regeering
dreigde de kopersmelterijen aan de
Sacramento stop te zetten met het
oog op de geweldige verwoestingen
die d'e gassen te weeg brachten in de
bossoiien aan d-e rivier. En dc fa
briek van de Selby Smelting and
Lead Works word gesloten, toen bij
ongunstige windrichting de gassen
in een spoorweetunnel - waren ge-
wsaid. hetgeen verscheidene men
sahen levens kostte. Zooalls in vele go-
rallen kwam ook hier de redding van
de moderne fee de elcctricitcit. In
1382 had reeds de beroemde Eivgel-
sche natuurkundige Sir Oliver Lodge
o-enrobeerd de misten in Liverpool
(die nog erger schijnen de ziin dan de
Lo-ndeneehel door el-ectrisoho ontla
dingen te verdrijven. Dat was wel
niet cclukt. maar er waren waarde
volle gegevens door verzameld en ook
geoubliec-rd. Een Amerik-inn.--ch in
genieur Cot! reI li cd die proeven
voortgezet en was in In t klein tot.
heel aardige resultaten gekomen. Te
lmln geroepen door de smelterijen
aan -Je Sacramento bouwde hij daar
in 1910 zijn eerste installatie, die
uitstekend voldeed: vrijwel alle stof
werd uit de gassen verwijderd. Het
principe van het toestel is heel een
voudig in een wijde buis hangen
kabels, bekleed mat pluizig katoen.
Deze kabels worden zeer sterk ge-la
den tot 50.000 som® zelfs tot 100.000
Volt: de uiterst fijne punten van de
katoen vezel ties stralen die cfloctrici-
tcit uit tn de lucht en laden zoo de er
in zwevende stofdeeltjes. Zorgt n
nu dat de wand van de 'buis tegenge
steld geladen is. dan worden de
stofdeeltjes daardoor aangetrokken
en slaan er op neer. Later bleek, dat
het zélfde resultaat te krijgen is
door de bekleed© kabel te vervangen
door een dunne draad', die dan ech
ter nog ho-oeer geladen moet worden.
Dit toestel heeft het voordeel, dat het
makkelijker schoon te maken is. Alle
in de lucht zwevende d-eclties worden
zoo verwijderde, dus niet alleen stof,
maar ook nevels, die immer© bestaan
uit he-el fijne vl-oeistofdropoeUjes.
Zoo'n installatie werkt in alle op
zichten prachtig. Na doorstrooming is
het gas 99 pet. van zijn onzuiverhe
den kwijt. Geen wonder, dat weldra
in tal van fabrieken die GoltrUHn-
stsllaties. die boven ha-ast geen
ei-eefcrioiteit verbruiken, geplaatst
werden.
Bij een groote carbidfabriek bijv.
wier bestaansmogelijkheid staat of
valt met de stofverwijdering, wordt
uit een gashoe-veolheid van 13000 M3
per minuut dagelijks 10 a 15 ton
waardeloos stof verwijderd. Mear in
vele fabrieken heeft dat stof nog
waarde; in d-e cement-industrie
wondt zoodoende een zeer kalirijke
stof gewonnen, dat verder verwerkt
wordt op ka-li meststoffen voor den
landbouw. En bij de smelterijen wier
afvslgassen veel metaalslof bevatten,
worden aldus nog tonnen en tonnen
metaal verkregen waarin ook nog
aardig wat goud en zil-ver zit. Ook
voor de hoogoven-industrie fs het
proces van belang; de gassen die u t
een hoogoven komen worden, daar
zo zeer brandbaar zijn, gebruikt om
rasmotoren le drijven. Ze bevatten
echter veel stof, dat er thans met een
Cottrell-installatie uit verwijderd kan
worden Dat heeft bovendien het
voordeel .dat de gassen er bijna niet.
door afgekoeld word-cn on dus niet,
veel kostbare warmte verloren gaat.
Het svsteem, dat nog in ziin ontwik
iteling is biedt nog vele mogelijkhe
den. Zoo is er bijv. aan de Niagara
waterval een fabriek, die als afval
lucht levert, die eeu gering percenta
ge chloor bevat. Nu is chloor een gas
ou kan als zoodanig niet in een Co-
tell-instaHatie- worden tegen gehou
den. De oractische Amerikanen heb
ben er nu dit op gevn-nAenzii bla
zen in het g-as kalkslof: dit verbindt
zich met het chloor tot chloorkalk een
vaste stof. die als heel fijne deeltjes
zwevend© blijft, maar nu in de Cott-
(rel makkelijk neergeslagen wordt-
Zoo warden er pc-r dag 1.5 ton chloor
kalk of te well bleekpoeder gewonnen.
Nog aardiger is. wat er in een
molkDoederfabriek gebeurtdaar
worden met, fijne sproeiers melk eu
vruchtensappen verstoven tot ccn
wolk van heel fijne druppeltjes.
Maar daar dat verstuiven gebeurt in
een ruimte gevuld met droge, warme
lucht verdampt het water uit die
drnppoMies en blijft er een heel fijn
inelk- of vruchten poeder in de lucht
zweven.'dat er dan door een Cottrell-
installatie weer uit neergeslagen
wordt. Dit schijnt do beste en voor-
deeJigste manier te worden om melk
poeder t- maken.
De Cottrell-in sta Hatie werkt geheel
automatisch, en als er ook nog een
mechanisch apparaat aan verbonden
Is om het neergeslagen stof te verwij
deren. is één mail zonder eenige olec-
troteóhnijsche ke-nnlsi voldoende om
de installatie in gang le zetten en cr
toezicht op tc houden.
J. T. LUYTEN.
