Advertentiësi mm ons Feestnummer
OM ONS HEEM
Stadsnieuws
40e Jaargang No. 12285
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
'Vrijdag 6 Juli 1923
HMRLEIYTS DAGBLAD
AB0NNEEV3EWTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de .dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd
is (kom der gemeente) f 3.571/,. Franco per post door Nederland f3.871/,. Afzonderlijke nummers f 0.15- Geïllustreerd
Zondagsblad, voor Haarlem en omstreken f 0.571/,; franco per post f 0.65.
Directie, Redactie en AdministratieGr. Houtstraat 93, Post-Giro 38810
Telefoonnummers: Directie 3082, Redactie 600 en Administratie 724
ADVERTENTIESVan 1 tot 5 regels f 1.75; iedere regel meer 35 cents. Reclames 60 cents per regel. Bij
abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfstuivers-advertentiEn van Vraag en Aanbod van 1 tot 4 regels 60 Cents
per plaatsing, elke regel meer 15 Cents k contant; buiten het Arrondissement dubbelen prijs.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
DirecteurenJ. C. PEEREEOOWI en P. W. PEEREBOOM
Hoofdredacteur J. C. PEEREBOOM
Bijkantoor voor Santpoort, Velsen, Veiseroord, Wijkerocg, Idmuiden,
Beverwijk, enz., enz. Driehuizerkerkweg 2, Velsen, Telefoon 3521
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
i-lj£ den
i
VRIJDAG 6 JULL
Kunsthandel F. II. Smit: Tentoon
stelling van werken van E. R. D.
Schaap.
Voormalig Sociëteitsgebouw .-.Trciu
moet Blyckën", Groote Houtstraat:
Bloemententoonstelling <kr Koninklij
ke Ned. Mij. voor Tuinbouw en Plant
kunde 3 uur.
Tea-room Luxor Theater. Groole
Houtstraat: 's middags 3.30—5.30 en
's avonds 8—II uur Concert.
Cinema Pal. Foyer: Middag en
Avondconcert 3.305.30 en S—11 uur.
Bioscoopvoorstellingen.
Bloemendaal: ITotel ,,Duin
en Daal": Tentoonstelling werken van
Haarlemsche scnilders.
Z a n di v o o r t
Dagelijks matinee e
Pavilion Riclie
svonAjoucert.
ZATERDAG 7 JULI.
Kunsthandel F. TI. Smit: Tentoon
stelling van werken van E. 11. D.
Schaap.
Voormalig Sociëteitsgebouw „Trou
moet blycken", Groote Houtstraat,
Bloemententoonstelling der Kon. Ned.
Mij. voor Tuinbouw en Plantkunde
10—10 uur.
Zuider Luiten Spaarne: Nationale
zwemwedstrijden en gondelvaart, 2 u.
Tea-room Luxor Theater, Groots
Houtstraat: 's middags 3.305.30. en
's avonds 811 uur: Concert.
Cinema Pal. FoyerMiddag- en
avondconcert 3.30—5.30 en 811 uur.
Cinema Palace, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling 2 1/2 en 8 uur.
Schouwburg De Kroon, Gr. Mark:
Bioscoopvoorstelling 2 1/2 en 3'uur.
Luxor-Theater. Groote Houtstraat
Bi-iscoopvou'.-telling 2 1/2 en uur.
Scala-Theater, KJ. Houtstraat:
Bioscoopvoor8telliug 2 1/2 en 8 uur.
Bloemendaal. Hotel „Duin
en Daal": Tentoonstelling werken
van Haarlemsche Schilders.
Zandvoort:
Pavilion Riche: Dagelijks matinée
en avondconcert.
TI eerasted e: Avondconcert in
rafé-restauraut Bosch en Hoven (ach
ter liet H. F. C.-terrein).
Naar 'aanleiding van het 40-jarig bestaan van Haarlem's Dagblad op
Woensdag 11 dezer zal Zaterdag 7 dezer een Feestnummer van 32 bladzijden
verschijnen,
Ons aantal 'Gcabonneerden is ver over de 13.500, bovendien zal dit num-
mer onder adres worden toegezonden aan een aantal ingezetenen van
Haarlem en Omstreken. Wij garandeeren dus een oplage van dit nummer van
in 't geheel 20.000 exemplaren.
Advertentiën voor het Feestnummer worden, voor.zoover de plaatsruimte
toelaat, aangenomen tot de gewone prijzen; voor groote annonces verzoeken
wij gaarne spoedige toezending, opdat zij met de noodige zorg kunnen wor
den gezet.
DE ADMINISTRATIE.
No. 3207
Veertig jaar Haariemsch leven
Toestanden en Personen
DE PERIODE VAN DU ROEMEES TER BOREEL DE STICHTiNC
VAN GEMEENTEBEDRIJVEN EEN VERSTANDIG BESLUIT
HAARLEM OP ZONDAG GESLOTEN HET MAUSOLEUM VER
SCHEIDENE NETELIGE QUAESTIES.
In de laatst© jaren zijn wij gc-
wend aan een langdurige periode tus-
schen het altreden van den eenen
burgemeester en het optreden van:
zijn opvolger. Toen burgemeester
Iordens heenging op 29 Maart 1893
werd burgemeester Boreel geïnstal
leerd op 5 .April. 1S93: dezen lieer had
de Regeering zich geiiaast en zoo be
hoort 't ook.Waarschijnlijk was toen
ook de benoeming gemakkelijker., Jhr.
Mr. J. W. G. Boreel van Hogelanden,
lid van een oud geslacht, bekend
met Haarlem en de omgeving, moet
immers voor de Regeering de aange
wezen mam voor bestuurder van de
hoofdstad der provincie zijn geweest.
des gezags. Niemand zou het gewaagd
hebben, familiaar tegenover hem op
te treden. Men heeft den heer Boreel
wel ijzig genoemd, maar zag toch
wel graag, schijnbare tegenstelling,
dat liet gezag werd 'hoog gehouden,
ook in den vorm.
Maar tevens in zijn wezen. Ieder
die met burgemeester Boreel in aan
raking kwam, heeft daarvan den in
druk behouden, dat hij zijn taak zeer
ernstig opvatte, de groote verant
woordelijkheid (daarvan gevoelde en.
zichzelf placht af te vragen,of hij
naar plicht en geweten het ambt met
zijn beste krachten vervulde.
Gemakkelijk is de periode van het
burgemeesterschap van den lieer Bo
reel niet geweest. Reeds tijdens cl©
laatste dagen van zijn voorgangers be
wind deden zich verschijnselen voor
van belangrijke veranderingen, die
op til waren. De uitbreiding van liet
kiesrecht zou weldra een einde ma
ken aan de liberale alleenheerschap
pij in den gemeenteraad, verbete
ringen in de gemeente zelf zouden al
le aandacht, vorderen. Tu een volgend
artikel zal ik een overzicht geven van-
de politieke wisseling en mij ditmaal
bepalen tot de (belangrijk© nieuwig
heden in de gemeentebedrijven.
Toen burgemeester Boreel in func
tie kwam, bestond er nog maar een
gemeentebedrijf, cl© reiniging. Weldra,
icwam d© quaestie van de gaslevering
aan cle orde. De concessie was d© 'K11-
gelsche maatschappij, the Imperial
Continental Gaz Association; liep ten
einde en de maatschappij, begeerig
om die te behouden, deed verschillen
de aanbiedingen, clic alle hierop neer
kwamen dat de gemeente een percen
tage vau d© omzet zou genieten. Feu
sterk© strooming in den Rand wensch-
Welk een groot succes burgemees
ter Boreel behaald heeft door de
stichting van d© waterleiding mogelijk
te. maken, hebben wij onlangs nog-
euns beschreven. Eerst veel later kwam
het openbaar slaohthuis, eveneens na
groot verzet. Want alle nieuw© din
gen moeten eerst door den rijst- en
brijberg der moeilijkheden heen. Bij
de waterleiding werd heftig© tegen
stand geboden door wie afstand moes
ten doen van het slechte drinkwater,
raan zij nu eenmaal gewend vva-
geraakt; tegen het slachthuis kwa
men de vleeschhouwers op en inder
daad is dit wat te vroeg gesticht, om-
l een abattoir zonder rijkskeuring
onvolledig is
Ook de reorganisatie van den Hout
is in den tijd van burgemeester Bo
reel tot stand gekomen. Met hoeveel
oppositie
Lange ingezonden stukken, heele
brochures zijn te pas gekomen in de
zen strijd, waarbij cle tegenstanders,
ook al waren zij volkomen leeken in
bcschcultuur en parkaanleg (of mis-
•cliien juist, wel omdat zij leek wa
ren) den architect van den Hout en de
Plantsoenen beschuldigden van van
dalisme, omdat hij maar op hoornen
hukken uit was!
In al deze moeilijkheden beet bur
gemeester Boreel mee het spit af. Hij
had zich niet, als zijn voorganger,
de wethouders geïsoleerd, integen
deel, zij zaten aan zijn rechter- en
linkerhand op het podium, maar alle
zaken van ©enig belang kende bij zelf,
zoodat hij niet- noodig had om te fun-
geeren als distributor van het woord
in de Raadsvergaderingen: dit onder
werp aan wethouder A, dat aan wet
houder B. Op deze manic-r geeft cle
■•oorzitter feitelijk de leiding van de
vergadering uit handen. Dat zou bur
gemeester Boreel nooit hebben ge
daan.
Op den dag dat bij den ambtske
ten aflegde 'voor goed, heeft de
meen te Haarlem een groot verlies
leden. Alle partijen, of zij liet met
hem eens waren of niet (en juist in die
dagen kwam het nogal eens voor .van
niet) erkenden in dezen burgemeester
den man van 't gezag, op een af
stand, maar volkomen eerlijk en vol
van goeden wil, om alles voor cle ge
meente Haarlem te doen wat hij kon.
Hij vorderde
verordening en
meel gelijk had,
de bepalingen
Zondas
èerbied voor wet en
ging, schoon hij for-
wel wat ver, loen hij
an de oude Rijk:
1921, die jaren in
ie meer to hooron en stuurde aan
op gemeentelijk© exploitatie, die sle
den als Leiden, Armieni en Utrecht
al sinds jaren met succes hadden toe
gepast.
Onder de burgerij was de stemming
verdeeld; er waren er, die overeen
komstig de nieuwere begrippen de
gemeente baas in eigen huis wilden
zien, maar ook anderen, die gemeente
exploitatie in de zwartste kleur
schilderden en het maar raadzaam
ouden, te aanvaarden wat zij noem
den de zekere winst, de uitkeering
.van the Imperial. Gelukkig wonnen
liet de voorstanders van eigen exploi
tatie: zij vormden ten slotto de meer
derheid van den Raad en besloten, liet
nieuwe voorstel der Imperial niet
meer in behandeling te nemen.
Daarmee was de kogel door de kerk.
Onder toezicht van den heer Blom,
naderhand als directeur zou op
treden, werd een gasfabriek gesticht,
ciie nu nog wat gebouw en inrichting
ingaat, met eere wordt genoemd.
Hoe dankbaar wij mogen zijn voor
deze daad van moed, is vooral geble
ken in de oorlogsdagen. Als de ge
meente toen niet zelf over de gasleve-
rjng beschikt, maar afgehangen- had
van een concessionaris, zouden wij
aan de grootste bezwaren hebben
blootgestaan; nu onderhandelde de
gemeente rechtstreeks met het Kolen-
bureaü, anders had zij dat moeten
doen met een concessionaris, die in
dezen noodtoestand allerlei bijzonde
re voorwaarden had kunnen stellen.
Dit was het eene groote voordeel,
het tweede was nog gewicntiger. Toen
tot den bouw van de eigen gasfabriek
besloten werd, stelde de heer Rethaan
Macaró voor, tevens een- electrische
centrale te stichten.
Dit was in die dagen een nieuwig
heid. Maar de voorzorg is gerecht
vaardigd. Als wij zien, dat zoo goed
als de geheel e verlichting, ook die van
de straten, electrisch geworden is, dan'
vragen we ons af, voor welke moei
lijkheden de gemeente zou hebben ge
slaan, wanneer de Raad indertijd of
alleen cle gasfabriek aan zich getrok
ken of cle beide bedrijven in handen
van concessionarissen gegeven had.
HOE STAÊT T MET;...
den der afdeeling
Christ.-Nationalen
hoeft zoo deelde de
met bijzonde
en cler Woningbouw-
ing „Ce Voorzo'rg"?
bestaande uit 3e-
ITnarlem van den
Werkmansbond
spoed te kam-
onbruik geweest was, weer liet toepas
sen. Noch van den Raad, noch van
de meerderheid van 't publiek kreeg
liij daarbij steun. Voor -de winkeliers,
dis immers op Zondag een belangrijk
deel van hun bestaan moesten verdie-.
nGn, was het bevel tot sluiten groot:
schade. De strijd eindigde met lie
verzoek van da Regeering aan den
burgemeester., om de uitvoering
de Zondagswet te laten rusben, waar
aan de heer Boreel voldeed.
Dat viel voor in het jaar 1897
op dit oogenblik is de Zondagswet van
1821 niet ingetrokken. Er is sprake
geweest van ©en nieuwe, maar om
geen politieke twisten te ontketenen,
heeft men het hij 'tv plan gelaten.
Het kwaad van een bestaande wet,
die niet wordt uitgevoerd, nam men
op den koop toe.
Op dit «ogenblik, jaren later, neemt
niemand de uitvoering van d© Zon
dagswet aan burgemeester Boreel nog
kwalijk. Evenmin aan zijn voorganger
de stichting van het Mausoleum: de
burgemeester had dezen Tempel dei-
IJdelheid in Italië opgemerkt en na
dien 'tijd den hartewensch. gekoesterd,
dat ook Haarlem er ©én bezitten zou.
•Het Mausoleum werd opgericht eii
staat er nu nog. Er zijn eenige per
sonen in bijgezet, maar niémand
maakt er nu nog gebruik van. "Wie
in onze dagen niet in de aarde begra
ven wil worden, verlangt daarom niet
naar 't marmer van het Mausoleum,
maar wenscht, dat zijn stoffelijk 'over
schot in vuur zal opgaan.
Laat ik er nog even aan herinne
ren, dat burgemeester Boreel verschil
lende netelige quaesties heeft moeten
helpen oplossen. Er werd een klacht
ingediend tegen een Raadslid, dat zich
door leverantie aan de gemeente zou
hebben bevoordeeld; hij werd totaal
onschuldig bevonden. Er ontstond
een groote verbittering tegen
Raadslid, clat beloofd zou hebben, een
groote hoeveelheid stroom af te nemen
em die toezegging niet
wel protesteerde de betrokkene tegen
cle betichting, maar do Raad nam
zijn motie niet terug. In dezen tijd
zou over een afnemer meer of
der niet zooveel omhaal gemaakt
den. Er is een quaestie van de Na
dorstlaan geweest, waarin de Haar
lemsche Machinefabriek tot versper
ring van het verkeer ijzeren halkeu
niet leggen, die do politie even vaak
weer weg ruimde dit geschil eindig
de met een dading.
Nog is beweerd, dat de gasfabriek
niet goed gebouwd was. Deze klacht
bleek na onderzoek geheel oujuist.
Al deze netelige quaesties vielen c
streeks denzelfden' tijd voor. Er zat
j blijkbaar electriciteit. in de lucht.
jelia-d. De Haarlemsche architect, de
heer C. van Uminik, had plannen ontwor
pen .voor den 'bouw van 62 arbeiderswo
ningen, waaronder vijf winkelhuizen,
aan de Schreveliusslraat. Dat was in Fe
bruari 1919, toen -er nog geen bepalingen
da woitiingruimte bestonden. De
•kosten waren geraamd op f 475.000.
Juist toen de teekeiungen gereed- gekomen
:i, kwam een niinisterïsele beslissing
beperking van de wonwigruimie; de
buizen van ,,De Voorzorg" hadden een
inhoud vain 307 kub. M., maar omdat dit
volgens den minister zeven kub. M. te
veel was, werden de teslcenlngen af,ge
el. Toen aan liet verlangen van den
minister voldaan was, kon in April 1921
de aanbesteding plaats hebben. De laag-
nsohrijver ging evenwel failliet, nog
•liem het werk gegund werd.
e maanden later hadPeen herbeste-
plaats, waarbij de vereeniging een
voordeel van niet minder dun f 80.000 ge
noot. Deze aannemer overleed echter na
een 'half jaar. Zijn erven gingen failliet,
evenals een der borgen. Br moest dus.
weor een herbesteding plaats hebben in
Augustus 1922 en weer was de laagste in
schrijving f 50.C-C0 -lager. Er werd dus in
totaal f 130.000 'bespaard.
Toch ging bet nog niet goed. Door dezen
aannemer werd tot, Januari 1S23 gewerkt
en toen ging hij ook failliet.
Na een nieuwe herbestedinc, die geen
resultaat had, werd in overleg met Bouw
en "Woningtoezicht liet werk ondersband:
gegund aan den heer P. J. Voor-neveld
die o.a. ook de bad- en zweminrichting
aan de Kleverlaan ge-ma,zkt heeft.
tbau3 gaal alles van een leien dakje; hel
werk sc-hiet flink op en er wordt naa.T het
genoegen -van het bestuur gewerkt. Er be
staat dan ook kans, dat liet eersle blok
huizen aan het einrl van Aug
wórden opgeleverd.
De huurprijs was van het heg'
gesteld on f 7.12 per week, maBr omdat
de vereeniging zulk een belangrijk 'bed
heeft kunnen besparen, heeft het bestuur
aan dén minister verzocht, :den huurprij
to mogen" verlagen. Volgens den architect
zouden de huurprijzen verlaagd kunnen
worden tcri f 6 per week voor het het
grootste type en 'tot f 5.50 voor het laag
ste type. Een antwoord is evenwel noi
niet binnengekomen.
Do huizen bevatten beneden twee ka
mers en suite, gang met tochtdeur en por
taal en een gedeeltelijk uitgebouwde keu
ken. Boven vier kamers waarvan er dm
als slaapkamer worden ingericht en éfir
.lis bergplaats.
huizon van het grooter typ:
boven-
hobbcu dezelfde indeeling,
dien nog een vliering, die men wel zolder
Do winkelhuizen hebben een huiska
mer, kantoortje, keuken en een fiinken
kelder, beneden en boven de slaapgele
genheid.
Bóven de uitgebouwde keuken is een
fiink plat, waarmee de aanstaande be
woners wel ten zeerste in hun. schik zul-
Bovendien hebben allo huizen een fiin
ken tuin met schuurtje.
De woningen -maken in één woord
lteurigen indruk.
an geen particulier© con- P. E. G. E. .M. 1
Hoe jammer dus, del nu pas weer Waarom zullen wij later zieu.
Ue Raad feitelijk afstand van haar
Centrale heeft gedaan, door die fs J.-
opgaan in de combinatie van do
DE MUZIEKUITVOERINGEN. IN
DEN HOUT.
Dezer dagen is medegedeeld, dat de
Haarlemsche Orkestvcrecniging Zondag
in Artis zou spelen, maar daarvoor in
ruil Zaterdagmiddag een concert in den
t zou geven.
it berust evenwel op een misver
stand. Omdat Haarlem's Dagblad Zon
dagmiddag zijn jubileumconcert geeft,
liebbén B. en W. aan de H. O. V. d-ien
vrij af gegeven zonder verplich
ting tot vervanging. Zaterdag-
i d d ag is er dus geen m u-
ie k in den Hout.
ZANG IN SPAARNDAM.
A.s. Zaterdag te 7 uur 2al bjj goed
zeer onder leiding van den heer Jan
Booda, uit Haarlem, een uitvoering ge
geven w or don op cïe Kolk te Spaarn-
dam, door het Spaarnclanische en Haar
lemsche Kinderkoor. Uitgevoerd wordt
o.m. de De Ruiter Cantate. Als solisten
treden op mej. D. Daudey en dc heer
Tony Hin< l - - '-.-b
QUICK (KWEEKSCHOOL).
Zondagmiddag a.s. houdt Quick, de
spqrtvereeniging van de Rijkskweek
school voor Onderwijzers, op het ge
meentelijk sportterrein aan de Leïd-
;schevaart haar jaarlijksche onderlinge
wedstrijden. Deze wedstrijden -zullen
bestaan uit een vijfkamp (hardloopen,
hoogspringen, verspringen, discuswer
pen, speerwerpen), 400 M, estafette,
slingerbalwedstrijd tusschen derde en
vierde studiejaar, en een handbal wed
strijd tusschen -het tweede cn eerste
studiejaar.
EXAMENS M. U. L. O.
Voor het examen M. U- L O. zijn
geslaagdC. Andrea, O- W. Blankeu-
steiri, A. C. Uittenbogaard, A. E.
Smit, C. A. Spierenburg, allen te
Haarlem, J. M. Dijkstra te Overveen
sn S. J. Paats te Schoteü.
DE WET HOU D ERSVER XIEZING.
De wethoudersverkiezing houdt na
tuurlijk in deze dagen de stadgenoo-
ten in 't algemeen en de verschillende
raadsfracties in 't bijzonder bezig.
Nu komt er, na 't aftreden van Mr.
Bomans, nog een moeilijkheid bij, n.l.
de verkiezing van een wethouder voor
de periode tot September. Het zal
niet gemakkelijk zijn iemand te vin
den, bereid deze functie op zich te
nemen, althans t ij d e 1 ij k. Waar
schijnlijk toch vallen de vacanties der
andere wethouders ook in die periode,
zoodat de tijdelijke wethouder ook
nog tijdelijk andere afileclingen te
beheeren zal krijgen. Wel het sum-
um van tijdelijkheid
Een ander geval zou het natuurlijk
orden wanneer de nieuwe wethou
der de zekerheid kreeg, dat hij ook
na September zijn plaats in bet. col
lege van B. en W. zou behouden.
uitussehen kan de Raad besluiten
de wethoudersvacature tot September
onvervuld te laten.
M11 deelde ons mede, dat de fractie
der S. D. A. P. verzocht heeft, de
raadsvergadering, waarin de benoe
ming van een wethouder aan de orde
zal komen, een week uit te stellen en
dus niet op 11 maar op 18 Juli te
houden. Nader vernemen wij echter,
clat de fractie dit verzoek niet ge
daan heeft-
Dinsdagavond a.s. heeft, zooals wij
reeds gemeld hebben, een vergade
ring van de Federatie der S. D. A. P.
plaats. Betreffende de vergadering
yan de sociaal-democratische Raads
fractie die Woensdagavond gehouden
werd, konden ons nog geen mede-
deelingen gedaan worden. Daarmede
moest worden gewacht tot na de ver
gadering der Federatie.
REDDINGSBRIGADE VOOR
DRENKELINGEN.
HET WATERFEEST VAM
ZATERDAGMID DAG.
Hei bestuur der Reddingsbrigade
heeft, om redenen van technischen aaid,
moeten besluiten het nummer schoon-
•springen op a.s. Zacerdag in hei Zuider
buren Spaarne, te laten vervallen. Dii
nummer zal nu plaais vmden in Stoop's
Bad op a.s. Zondagmiddag.
Beleefd wordt verzocht. Zaterdag
middag het wedstrijdterrein aan het
Zuider Euiten Spaarne zooveel moge
lijk vrij te laien, om de gewenschte
orde.niet te verstoren, dus geen vreem
de vaartuigen builen de noodwendige
vaalt op het terrein
Het bestuur der Brigade vertrouwt op
alier medewerking.
De deelnemenden aan de gondel
vaart verzamelen z:ch tegen 1 uur aan
het Noorder Spaarne bij de Roei. en
Zeilveceeniging en varen doer do stad
naar het Z.-B. Spaarne,
Du VERW!KKELIMGEN IN KET
W. A. S.
Men schrijft ons
De afdeeling Haarlem der Landelij
ke Federatie van Metaalbewerkers
hield Donderdagavond een huishoude
lijke vergadering, waarin de scheu
ringspogingen iu het N- A. S. ten
scherpste wérden afgekeurd. Met al-
gemeene stemmen werd besloten ad-
haesie te betuigen met dc bekende
motie van het P. A. S. te Amsterdam.
Tevens werd in eén, ook met alge
meene stemmen aangenomen mntie,
het optreden van de Federatiebestuur-
ders Rosseau, Hooze, Doorneboseh
Markman. die zonder mandaat v
de leden aan het oprichten van I
z.g.n. Syn. Vakverbond hunne mede
werking hadden verleend, afgekeurd.
Het bestuur werd "opgedragen die
maatregelen te treffen, om de_ Fede
ratie in haar geheel bij liet N. A. S.
aangesloten te doen blijven.
PERSONALIA.
Ann de Ttijksnormaalschool .vooi
teekeuonderwiizers te Amsterdam is
tot liet tweede studiejaar toegelaten
mej. M. L. Blomsnia te Haarlem.
Ba Lathyrus-tenlcon-
stelling
De opening
Hedenmiddag te 2 uur werd cle La-
thyhua-tento0n91elling in de voorma
lige sociëteit „Trou. moet Blijcken",
geopend.
Jhr. G. F. van Tets, voorzitter 'der
Kon. Ned. Mij voor Tuinbouw en
Plantkumdie, sprak een inleidend
woord. Daarna voerde het woord de
heer Kaufmann, voorzitter der Vaste
Keuringscommissie.
De heer Johs. de Breuk, voorzit
ter van de afd. Haarlem en Omstre
ken der Kon. Ned. Mij, voor Tuin
bouw en Plantkunde, sprak vervol
gens een rede uit.
„Dames en heerenaldus de heer
Be Breuk ongeveer als voorzitter
van de a.fdfeeling Haarlem en Om
streken van de Koninklijke Ncder-
(landsche Maatschappij voor Tuinbouw
en Plantkunde veroorloof ik mij nog
eenige oogenb.'ikkon uw© aandacht te
vragen.
Reeds een paar jaar geleden waren
er plannen gevezen om eone speciale
Lathyrus-keuring te houden en men
was daartoe gekomen, omdat deze
bloemen èn door .hare prachtige kleur-
sehakeeringen cn door hare vormen
zooveel aantrekkelijks vertoonden,
dat de tee.lt daarvan door bloemisten
en particulieren hoe langer hoe meer
werd uitgeoefend.
Men wen6chte niet alleen de Lathy-
ruskvveekera in de gelegenheid te stel
len de resultaten van hunne cultuur
te vergelijken c-n door de Vaste Keu
ringscommissie te doen beoordeelen,
maar ook om de aandacht van het
bloemliefhebbend publiek meer ta
vestigen oi> deze zoo fraaie bloemen,
die voor alVerlei doeleinden zulk een
uitstekend materiaal leveren.
In Juli van het vorig jaar werd dan
ook een special© Lathyrus-keuring te
Amsterdam gehouden de zeer ongun
stige weersgesteldheid was oorzaak,
dat deze wat de Lathyrus-inzendin
gen betreft, niet geheel aan de ver
wachtingen voldeed. Dit voorjaar
werd besloten opnieuw een© special©
curing uit te schrijven.
Een gewone bloemenkeuring, Zoo-
Is die maandelijks wordt gehouden,
achtte men thans niet voldoende, een
speciale, voor hel publiek toeganke
lijke Labhyruskeuring, esn reclame-
tentconr,telling voor deze bloemen had
men op het oog. Onze afdeeling bood
zich aan, in samenwerking met d©
Vaste Keuringscommissie, daartoe
hare medewerking te verleQuen.
Zij aniler-nae daartoe den n.oed,-
ut de ui September i.lalhier gehou
den, zoo goed geslaagde Dahlia-keu
ring. waarbij ook weer gebleken was,-
dat een bloemententoonstelling altijd
een bellangst©]lend publiek kon re
kenen, maar vooral omdat het hier
.gojld een' Lafchyrus-ïemoonsteUing,
diie men in onze' omgeving nog niet
gehouden had.. En dat zij m den
smaak zou vallen, daarvan waren wij
overtuigd, at was het ai'.een op
grond-van de talrijke bezoekers, die
eenige woken geleden cle bloeiende
La.thyruspl!?.nten in de kweekerij van
den heer Carlee, lid onzer afdeeling,
kwamen bewonderen.
't Is nu wel e^n bloem van de mode,
maar die belooft een standvastige
bloem voor onze tuinen en versierin
gen te zullen blijven.
De Lathyrus of Pronkerwt is reeds
meer dan twee eeuwen in ons land be
kend. Volgens het boekje over Pronk-
erwteu van den heer A. J. van Laren,
denfcegenwoor-iigen Ameterdamscheri
horfculanus, werden in 1C99 door
Franciscus Cupani, die de flora van
Sicilië bestudeerde, zaden van Lathy
rus Odoratus gezonden naar dr. Ure-
dalè, destijds schoolmeester in Enfield
bij Londen en evenzoo asn Casper
Commelin te Amsterdam, die ze uit
zaaide in den Hortus Medicus aldaar.
Van de daaruit gekweekte planten gaS
deze laatste al spoedig eene duidelijke
afbeelding in zijn v.s Hortusboek van
16971701 en bet verdient vermel
ding, dat de Gardeners Chronicle ill
het speciaal nummer over de Pronk
erwt van 18 Januari 1913 ©en repro
ductie van deze afbeelding gaf. In de
beschrijving en afbeelding, die Com
melin van de plant gaf, vindt men ge-
neel het karakter van de tegenwoordi'
ge Lathyrus terug.
Ook schijnt dé Lathyrus tot de in-
üeemsche pilanten van Ceylon behoort
re hébben, zij komt althans voor in
het Herbarium van Hariog, die op
dat eiland planten verzamelde voor
den Leidschen Hortus.
In de eerste helft van de lSde eeuw
was de Lathyrus in Engeland zeer ge
zucht, later verflauwde de liefhebbe
rij, om in hot laatst der eeuw, toen
een aantal nieuwe verscheidenheden
gewonnen werd, weer op te leven.
Sedert hebben de Engelsche kwee
kers zich speciaal op de cultuur en do
verbetering der Lathyius toegelegd.
Op de gewone maandelijkscne keu
ringen der-Mij. zijn gedurende de laat
ste 25 jaren tal van nieuwe verschei
denheden en verzamelingen van La
thyrus ingezonden en met onderschei
ding bekroond en dat ook thans onze
N ederlandsche kweekers e'n particulie
ren in de cultuur niet ten achter blij
ven, wordt u bewezen door hetgeen
op deze tentoonstelling is ingezonden.
Geen bloem is in den laatsten tijd
zoo stormenderhand in den smaak yan
de liefhebbers gevallen ais de LatKy-
rus. Zij is tot allerlei doeleinden te
j gebruiken de winkeliers rekenen haar
tot de meest vooraanstaande bloe-
Ziet u wat door onderlinge samen
werking op deze speciale keuring is
bijeengebracht eu hoe de Lathyrus
oor allerlei doeleinden geschikt zijn.
Zeer stellen wij het op prijs, dat ook
verschillende andere planten en bloe
men zijn ingezonden, die de belang
rijkheid van de tentoonstelling ver-
hoogen tenauwernood was de be
schikbare ruimte voldoende.
Namens de afdeeling een woord Van
dank aan de inzenders voor al heb
schoons, dat zij ons te aanschouwen
gevén en aan de leden van de Vaste
Keuringscommissie, die aan de be
oordeeling van het ingezonden© heb
ben deelgenomen en die niet altijd
eene gemakkelijke taak hadden.
De bewijzen van sympathie, die wij
mochten ontvangen door het sehen-
n medailles, stellen wij zeer op
prijs, inzonderheid van bet gemeente
bestuur van Haarlem, dat. althans
;r het den tuinbouw betreft al
tijd van zijne belangstelling doet. 'blij
ken.
De commissie voor den aanleg en
-angschikking van het tentoongestelde
en alien, die op verschillende wijzen,
ook door het beschikbaar stellen van
planten of vazen ter versiering mede
gewerkt hebben om deze keuring te
doen slagen,krengen wij tevens onze
erkentelijkheid.
En thans heb ik hét voorrecht u
mede te deelen, dat dé waarnemende
burgemeester van Haarlem, de heer
Mr. Heerkens Thijssen, zich bereid
verklaard heeft deze tentoonstelling
te openen en veroorloof ik mij u Air.-,
Heerkens Thijssen te verzekeren daar?
toe wel te trillen overgaan,.