1®2S3
JUBILEUM-NUMMER
OM ÓNS HEEN
40e Jaargang No. 12286
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Zaterdag 7 Juli 1923
HAARLE
ABONNEMENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd Ijl ADVERTENTIENVan 1 tot 5 regels f 1.75; iedere regel meer 35 cents. Reclames 60 cents per regel. Bij
is (kom der gemeente) f 3.57'/,. Franco per post door Nederland f3.871/». Afzonderlijke nummers f 0.15. Geïllustreerd Ijl abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfstuivers-advertcntién van Vraag en Aanbod van 1 tot 4 regels 60 Cents
Zondagsblad, voor Haarlem en omstreken f 0.577:5 franco per post f 0.65. per plaatsing, elke regel meer 15 Cents k contant; buiten het Arrondissement dubbelen prijs.
UITGAVE DER N.V. LOURENS' COSTER Bijkantoor voor Santpoort, Velsen, Velseroord, Wijkeroog, tJmuïc'en,
Beverwijk, enz., cr.z. Driehuizerkerkweg 2, Voïsen, Telefoon 2521
Directie, Redactie en Administratie: Gr. Houtstraat 93, Post-Giro 3ES10
Telefoonnummers: Directie 3082, Redactie 600 en Administratie 724
Directeuren: J.C. PEEREBOOM en P. W. PEERE500M
HoofdredacteurJ.C. PEEREBOOM
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWEE-EN-DERTIG BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
JUssmïa
ZATERDAG 7 JULI,
Voormalig Sociëteitsgebouw „Trou
moet blycken", Groote Houtstraat,
Bloemententoonstelling der Kon. Ned.
Mij. voor Tuinbouw eu Plantkunde
10-10 uur.
Zuicler Buitenspaarne: Zwemwed
strijden der Haarlemsch^ Reddiugs-
brigado voor Drenkelingen.
Kunsthandel F. H. Smit: Tentoon
stelling van werken van E. R. D.
Schaap.
Tea-room Luxor Theater, Groote
Houtstraat: 's middags 3.305.30 en
's avonds S—11 uur: Concert.
Cinema Pal. Foyer: Middag- en
avondconcert 3.305.30 en 811 uur.
Bioscoopvoorstellingen.
B 1 o e m e n d a-al. Hotel „Duin
en Daal": Tentoonstelling werken
van Haarlemsche Schilders.
Zandvoort:
Pavilion Riehe: Dagelijks matinée
en avondconcert.
II eomstedc: Avondconcert in
café-restaurant Bosch en Hoven (ach
ter het H. F. C.-terrein).
ZONDAG 8 JULI.
Slnclstent in den ITout: Harmonie-
concert 'der Koninklijke Kapel van do
Grenadiers uit Den Haag, Ja al C drie,
aangeboden door dé directie'van Haar
lom's Dagblad
Voormalig gebouw der Sociëteit
„Trou moet Blycken": Lathyrus-ten
toonstelling-TO—10 uur.
Lunchroom „Oud-Holland": Con
cert.
Melkinrichting voorheen Yan Brug
gen Pu den Hout) Strijkcouccrt.
Kleine Veieéniglng, Kleine Hout
straat, Muziek.
CaJe-Rcslaurnnt „Lion d'Or", Kruis
weg 30, Concert van 8—11 uur.
Tea-room Luxor Theater, Groote
Houtstraat: s 'middags 3.30—5:30 en
's avonds 8—11 uur: Concert.
Cinema Palace Foyer: Middag- er
Avondconcert 3.335.30 en 811 uur.
Cinema Palace, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling van 2 u. nm. af.
Schouwburg De Kroon, Gr. Markt:
Bioscoopvoorstelling van 2 u. mm. at.
Luxor-Theater. Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling van 2 u. n.in. af.
Scala-Theater, KI. Houtstraat 77:
Bioscoopvoorstelling van 2 u. n.ui. af.
Z a n d v o o r t: Pavilion Riche:
Dagelijks matinee en avondconcert.
Bloemen daal: Hotel „Duin
en Daal" Tentoonstelling werken van
Haarlemsche schilders.
Stoop's Bad: Nationale zwemwed
strijden Haarlemsche Recldingsbritja-
de, 2.15 uur.
Heemstede: Concert in Café-
Rcs-.au rant „Bosch en Hoven", 3—5
uur ca Sio>< uur.
MAANDAG 9 JULI.
Voormalig Sociëteitsgebouw „Trou
moet Blycken Lath •'rus-tentoonstel
ling, 10—10 mil'.
Kunsthandel F. H. SmitTentoon
stelling van werken van E. R. D.
Schaap.
Tea-room I.uxor Theater, Groote
Houtstraat: 's middags 3.30—5.30 en
s avonds 8—11 uur: Concert.
Cinema Pal. Foyer: Middag en
Avondconcert 3.305.30 en S—11 uur.
Cinema Palace, Grooto Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling S uur.
-Schouwburg De K oon, Gr. Mark:
Bioscoopvoorstelling 8 uur.
Luxor-Thr.ater. Groote Houtstraat
Bioscoopvoorstelling S uur.
Sca'a-Theater. KL Houtstraat
Bioscoopvoorstelling 8 uur.
B 1 0 e m e n (1 a a l: Ilotel „Duin
en Daal": Tentoonstel ling werken van
Haarlemsche scnilders.
Zandvoort: Pavilion Riche
Dagelijks matinée er. ssvon«! emmert.
INHOUD
■Dit Jubileumsnummer, van Haarlem's Dagblad bevat o.a.
Om Oils Heen 40 jaar Haarlemsch leven Blad I pas
Open Brief van lvees de Mopperaar I
l)';c do 'üeschiede.iïis van Heemstede -(door „Hendrik
van Heemstede'-) II
Beursovcrzicht ii
Haarlemmer Halletjes (door Fidclic) li
Uit de "Wereld 1II
Rubriek voor onze Jeugd. III
Femina IV
Uit de Natuur (door C. Sipkes) IV
Lichamelijke Opvoeding (door H. L. Warnier) IV
De technische inrichting van een modern dagblad V"
l'arijschc Brief (yan onzen correspondent) V
lledendaagsche Grootmeesters der Schaakkunst
van onzen Schaakredacteur) V
Orton de Nieuwsbode (door H. E. Knappert) Y
Yeisen sinds 18S3 (van onzen correspondent) VI
"Veertig jaar literatuur (door H. J. Strazemeijer) VI
iBIqêmendaal 1S231S23 (door Saxenburger) VI
Vluchtige indrukken uit Parlementaire omgeving
(van onzen parlementairen correspondent; VI
In de Caves Pcmmery te Reims (van onzen Reizen-'
den Redacteur) VII
Instantanés (door -J. B. Schuil VII :i
De Maatschappelijke beteekenis der Scheikunde
(door J. J. Luyteii) VII
ITet Damspel (van onzen Damredacteur) VII
Het Concertorgel in het Gemeentelijk Concertgebouw
en zijn bouwer (door George Robert) VII
Haarlem als voedster van B2clr.cr.d2 Kunst
(door J. H. do Bols) VII
Zandvoortsche Brieven (18S31923) „TUI
Uit de journalistieke loopbaan van Jonker Guus
(door Simon Mos) 3J VIII
Twee schetsen (dopr Jcs. de Klerk) VIJI
Brieven uit Berlijn, (van onzen corresponder'.). „VIII
Het Kwijnend Tooncel (door J. B. Scliuü) VIII
No. 3208
Veertig jaar Haarlemsch leven
Toestanden en Personen
VI.
Haarlem's Dagblad is 40 jaar gelc-
deii opgericht door de heeren Bomans
ifc Co. De Co. was de heer Leuven, de
heer Bomans was de vader van nu
Mr. J. B. Bomans, onzen wethouder
van financiën,, die pas tot lid van het
College van Gedeputeerde Staten geko
zen werd.
men wel eens meent, dat ik van den
beginne af aan Haarlem's Dagblad
heb gewerkt, hetgeen evenwel niet liet
geval is.
De heer Avis is later teruggekeerd
in de techniek, die hem altijd bijzon
der aantrok, de heei Meelberg Vestig
de zich in 1990 als drukker en leeft nu
bij zijn familie stil yi den Haag.
Aanvankelijk was het bureau gevcë
tigd in de Kleine Houtstraat, op den
hoek van de TuirfSteeg, waar nu du
heer Crama zijn winkel heeft.
De inrichting was destijds bijzon
der primitief, de courant werd ge
drukt iv, oen HuelnérS; waarvan do
ONS TEGENWOORDIG BUREAU.
Door de aanschaffing van
.1 „Ulill ii.ci. UlltWilvAClU.
|LV journalist.::-: in Haarlem is zeei
ng-zeker een aantrekkelijk bedrijf, maai*
machinerie werd moderr
;asmo-.j Hel spreekt van zalf, dat dit alles
h langzamerhand
:heve:
Later verhuisde de onderneming
naar (len overkant van de Kleine 'un mogelijkheden zijn en bi.jven al-
lloutslraai. in liet huis» v.,urlh. Coe-jiijd begrensd en de nabijheid van clc-
lcn hot laatst had gewoond. Ihoofdstad met haar grooto bladen is
Ivoor o:;s a!s 't Waro een waarschu-
dat wij onze beteokouïs vooral
le snelpers met Vouw-1 unuecneu aait' onze onnuddeilijke om-
chaft, die de kïiihmen- geving. Wel trachten wij, zoo volledig
t kon afdrukken; m mogelijk ie z-ju en getroosten - om.
gebouw is ook de eerste zetmach:-daarvoor groote olfers, mam- de ge-
goplaatst, uesiijds in huurkoop ge-schiedenis van de si au c-11 van hare 0:1-
noincn, want do zetmachine was nieuw middellijke omgeving blijven voor
:n men had er nog niet veel vertrou-1 Haarlem's Dagblad de noofdzaak.
ivc-n in. Daarop. vooral concentreeren wij dus
Dc maehinc/.eUer (operateur heette onze beste krachten. Het past ons
hij in dien lijd naar het Lngelscheniet, zelf te veronderstellen; dat wij
upoiv.toi) die üez£> machine bediende, daarin geslaagd zijn: de voortdurend
lis nadat hij korten tijd in een drilkke- toenenicude schare van abonnés is in
I rij tc 1
appu
0X3 EERSTE BUREAU.
Van den eersten dag der oprichting
af was Haarlem's Dagblad een neu
traal dagblad, gelijk het tot den'hul
digen dag gebleven is.
Na ccnige maanden deden de uit
gevers hun dagblad^over aan den heer
J, M. Slager en dez-o verkocht. hot
eeiiigeii tijd later op zijn beurt aan
den lieer R. Pieper; koopman te Woi-
mervoer,
In die dagen was redaclenr- de heer
J. B. Avis, chef. van de cl'n'ikkerij de
heer J. C. Meélberg; zi.i hebben in do
onderneming.den eersten en moeilijk-
sten tijd. met; eere doorgemaakt. Ou 1
December .1887 is schrijver van/ deze.
rubriek in de redactie getreden en
heeft ccnige -jaren samen, met den lieer
Av-is redactie en directie gevoerd.
Hel is dus de c o u r a 111, die thans
li vu r 40-jarig bestaan herdenkt en 'niet
- v-dc'-geieekeude: ik zeg dat, omdat
afbeelding in dit nummer neg te vin
den is en die met dé hand werd ge
drs-ji' 'wee stevigs mannen,
Amsterdam gewerkt heeft,
bij ons, de laatste jaren a'.
l m functie,
In K'ÖO werd de onderneming onder
[dei. naam „Lourens Cöster" een naam-
'louzo vennootschap en bouw do een
dVukkerij va.11 45 bij 20 Meter aan het
Zuitler Buitenspaarne: heb kantoer
was destijds gevestigd aan den Kain-
p'ersingel, in heb huis waar nu de
j.eèi' vau den Ban woont. Al spoedig
bleek, dat het publiek dit voor ecu
courant lie ver van het centrum vond,
zoodat dc kantoren van redactie en ad
ministratie werden gevestigd in liet
perceel Groote HoutsU-aui 55 en later
in 53; hierdoor ontstond wel een ietwat
bezwaarlijke scheiding van drukkerij
en kantoor, maar wij hebben ons in
die jaren bij deze noodzakelijkheid we
ten aan te passc-n. In 1Ö0S kocht onze
vennootschap het dagblad „de Spaar-
n.bode", eu smolt het bij onze courant
in. I11 1917 kocht de onderneming het
woonhuis van den heer M. N. Beets,
notaris en op '1 Mei bracht zij hare
kantoren daarheen en stichtte er een
Tijdingzaal in, dia veel toeloop kicég
eu nug krijgt, zcodat wij aanleiding
hebben gevonden, thans dit lokaal te
ven lieu vzen en te mcderiiiseeren.
Ziehier in korte woorden de geschie
denis van de verhuizingen van onze
courant. Zij heeft niet altijd voorspoed
gekend, ooit wel moeilijke tijden mee
gemaakt, die zij evenwel Ie boven ge-,
komen is, zoodat thans, op haar 40ste:i
verjaardag, Haarlem's Dagblad een
welvarende onderneming genoemd Daarom is aan. dé .onderneming "frisch
mag worden, met een vast personeel j bloed bijgebracht-in een jongen, twee-
van ongeveer 70 personen, redactie, j den directeur, die nu al weer eenige
administratie, technisch personeel; bo- jaren zijn beste krachten aan ons das-
veiuhen meer dan vijftig ombrengershl ad geeft. Geen nood dus, dat het ver
en agenten, ruim twintig vaste mede-ouderen en bij, zijn tijd ten achter,
werkers, van wie men. bijna, zonder uit- blijven zal. Jonge.mannen staan weer
zondering een bijdrage in dit feestuum-op' den uitkijk.
nier zal vinden. Verder werken' aan Overigens, wat een. herinneringen
ons dagblad mee een groot aantal cor- doen zich- op' bij dé.gedachte aan den
respondenten, tijdelijke medewerkerstijd, die' achter ons ligt. Tragische,,
eu verscheidono- correspondcntiebu-1 komische, maar .vooral het algemeen
reaux, waaronder Reuter (Engeland); "besef, dat or in deze-veertig jaar con
Wolff (Duitschland), Ilavas (Frank-vorbazendo evolutie is tot stand geko-
k), Bc-lgica (België) en SLefani Hta-'mon m de geestéii en in de óndérliii-
benevens het HaagsCher Co-rres-fgé verhoudingen. Met liet w-oord „de-
pmiilonticbureau Belinfantc en Vas mocraüe" lieb lie mijn bedoeling uit-'.
Du-s, het bureau Vaz Dias te Amsier- gcsnrokóh. In de arfik-altjes die eerst'-
andcrc. Sedert" daags verséhijncn, zal ik cr me:r bii-l
zo de eenigo theiTnometer, waar
naar wij durven wijzen.' Dit aantal
was in J.8S7 ongeveer 5U0, liet bedraagt
nu meer dan het 31 voud, 11.1. mee
c.an 15.500. Dit is zeker: telkens wan
ne-i-r hot ons mogelijk was, hebhei
wij den inhoud vau de courant verbe
.tord eu uitgebreid en aan het einde
zijn wij niet, Het ligt zeer zeker in
onze bedoeling om ons dagblad-voort
durend meer te doen baantvvoorden
aan zijn doa'l.
Bij deze gelegenheid wensc-h-en wij
dankbaar te gedenken de hulp vau
ZQOveleu, die 111 of buiten de onder
neming haar door hun werk of hun
sympathie hebben gesteund. Het is
natuurlijk 'onmogelijk al. hun namen
te noemen. De lijst zou te lang zijn.
Ik moet evenwel een-uitzondering ma
ken voor den man, die Woensdag met
ons dagblad zijn 40-jarig jubileum zal
herdenken, den eènige iroiiwêns, den
heer J. G. Priesinau, die jarenlang
liet verantwoordelijke werk vervulde
van opmaker (nietteur en pages)
die 1111 bij het klimmen van zijn jaren
nog altijd meewerkt aan het zetten
van onze advertentiën. De gebruike
lijke volzin in de aankondiging 'van
jubilea: „wij veronderstellen, dat hét
den jubilaris bij deze gelegenheid'niet.
aan bewijzen yan belangstelling zal
ontbreken kunnen wij wel interpre
teeren aldus, dat wij ér zeker van zijn.
Maar hoe verklap ik voorloopig niet.
De toekönist behoort aan de jeugd.
dcogeu voer dc zwakken, sterker ge
voel van saamhoorigheid. Het is een
inooto' tijd - geweest, een periode van
worstelen en overwinnen, die zeker
neg niet aan een einde gekomen ;s
(waarschijnlijk nooit ten einde komen
zal) mac.r die voor- de ontwikkeling
I vau de maatschappij-van groote betee
kenis was. Feu interessant tijdperk
van geestelijken en stoffelijken voor-
uitgang, die nu door de gevolgen van
den oorlog schijnt to worden gestuit,
maar naar mijn innigs overtuiging
tcca voc-rtgang zal hcbcsn. Ds scnien-
leving m oei vooruitgaan,zij kan
niet anders, liet ligt in haar as ril,
[maai' er kuunsii momen'.cn van stil-,
stand, zelfs van teruggang zijn. Zij f
j duren evenwel kor;. I-Iet is daarom
onverstandig de geschiedenis naar
kleine perioden te beoordeslen, zij j
moet ruimer, over oen aantal jarer
bekeken, v.-orden. Hebben wij niet c.:k
wijls iu de afgeloopen halve eeuw c
trocstelocze gewaarwording gehad
dat pet met den vooruitgang zoo v.ei-
nig opschoot? En toch, het tijdperk
overziende, bemerk-sn wij, dat er groo
te schreden voorwaarts zijn gedaan.
Aan de komends perlcdo hopen wij.
naar do mate van onze krachten en
binnen de grenzen die het l-*ginsel
ecnor strikte neutraliteit op liet ge
bied van godsdienst-en politiek voor
schrijft, mee ts doen. Daartoe liopeu
wij op de blijvende sympathie va
ze lezers, dia onmisbaar is. AYij
onzen kant blijven de ocg-en open hou
den -vóór alles, wat ons blad nufcligi
en interessanter maken kan.
Mc-t dezen g-edachtengang treden wij
ons volgende tijdperk in, de tweede
veertig jaar, al zullen maar weinigen
van ons die aan Haarlem's Dagblad
verbonden ziin, daarvan het einde
zien.
oiïii.Ciü^d'tJO
P.
I KOE STAAT T MET
1 Rotterdam
1 tijd
irpbcoiidieast ingesteiu.
oen draadiooze te-
I vat
teden over
teggei
tn. Laat ik er
grooter rpcht-
ineèr mede-
Er zi.n tot nu toe dit- jaar al bij
zonder weinig, muggen. Nu de zomer
eindelijk gekomen is, komen ze lang
zamerhand voor den dag. Maar een
feit,en een gelukkig feit! is hetdo
eerste generatie muggen van dit jaar
is dood. Do abnormale en langdurige
koude heeft, hen- niet eens tot vol le
ven eu wasdom laten komen.
En nu de muggen er niet zijn, nu
is do malaria cr ook niet, tenminste
bijna niet. Ja, in Februari deden
zich nog enkele govallen voor maar
toen waren er nog geen muggen. Die
gevallen moeten dus beschouwd wor
den,', als to zijn overgebleven vau het
vorige jaar. Zij zijn veroorzaakt door
ceiï '.najaarsinfecbie. Da ziekte hoeft'
„gerust" gedurende den wintel' en
doet zich in het voorjaar weer ge
voelen.
Zoo is do 'koude boginzomert orN
weer ergens goed vcor geweest-, want
ook de dipli.thérjtis -komt zeer spora
disch- voor. -
Iiitusschen: do warmte Kan nog
heel wat muggenzwermen .brengen.
En dan lean ook do Malaria weer ko
men. Des te meer is het te betreuren,
dèt 'de regOcriiig dé nial'prir,-besttij
ding 11'et meer srbsidicorfc ca het ont-
iniiggen Yen stallen, schuur e.».'. nu 1
gél'.col aan het particulier initiatief
boeren is overgelaten.
KiiV tu.a^T VAM KAARLEK'S
BAGELAD,
Als_ lea'.ste herimienug aan het con
cern dat Zondagmiddag- door Haarlem's
Dagblad: aan dc ingezetenen van,
Haarlem en Omstreken 111 dé s tads ten r
in den Ilout wordt aangeboden, plaat
sen wij het portret yan den kundigen
directeur der Koninklijke Militaire
Kapel, de lieer Louis Boer. In. Haarlem,
is de heer Boer goed bekend door dey
zij het korte, periode, waarin'hij direc
teur der Haarlemscue Orkesu ereen>
ging was.
DOOR DE HITTE BEVANGEN.
Een 50-jan ge man werd Vrijdagmor
gen.op tic Rothuizen door do hii;e be-
vangc-u. Hij \Lcl neer maar geraakte
niet bewuste oos. Het bloed vloeide uit
zijn óoren. Cmlersteund door een poK-
xieagenfc en een lid van Ears.e Hu".p
werd dc niau naar zijn -woning aan
da Nassau laan gebracht.
TASCHJE VERMIST Vrijdagna
middag 5 uur reed de '16-jarige jonge
dame B. P., u-it Heemstede, over ucu
Gasthuissingel. Toen zij even stilstond,
kwam een motor wiel rijder-, afkomstig
u:t Ililleaoin, bij het passeeren tegen
haar voer wiel aan. liet meisje viel
maar oven later bemerkte zij, dat
haar tasehje met f 1.50, dat.aan haar
ur hing, verdwenen was. De poiitla
•ft de zo zaal; in. onderzoek. Het ;s
namelijk nog met «zeker, of hier een
béroo'.'ing in het spel is.
MEISJE TE WATER.
Mef. osman addcre r.iekycs, speler.;!
o e?u scjtut, raakte Vriitia^iiumiada/.'
'uur in i^idorhevfiart. tctrenovot*
de St.-Bnv! kerk c:u incisie to wataren
ch'ppf sr.otditr naar et midden. Op het
lsuinzcropp der undsrs meisjes, jiieldo
'lo werkman Weljdcm toe. die zich ?:•-
kleed te waier begaf en de kleine red-
do. Z'u" werd daarop naar haar wo
ning in dc Oranjestraat cver-sebrachi^
VLJEGDfeMONSTRATIES.
Da maaiscuappij Dtts zr.l Zr, ter dag
u.s. vavsciiilleiuia booten laten var.-a
hoi.". 3 'ff". c *-J-
