HAARLEM'S DAGBLAD
Haarlem belegerd
hportpraatje
De protestvergadering der
S.D.A.P. tegen de Vlootwet
ZATERDAG 13 OCTOBER 1923 - DERDE BLAD
xix.
Toch gewonnen
Wat ik, tot besluit van mijn over
zicht van ae geschiedenis van het be
leg, nog te zoggen heb, vat ik samen
in tie woorden: j:ocii gewonnen! Zoo ge
vindt, dat dit besluit wat achteraan
lioim, herinner u dan c\en liet jubel
feest en d© historische tentoonstelling,
die werkten als een bestand. Ik moest
het beleg voor enkel© weken opbreken,
om uw aandacht te vragen voor deze
bij uitstek vreedzame aangelegenhe
den. En ik deed het mot oen gerust
geweten, omdat onze stad reeds in
Spaausche handen wus overgegaan,
en ik liet scherm nog maar eenmaal,
voor het laatsto bedrijf, behoefde op
te halen.
Eind goed, al goed; Haarlem's beleg
was als een blij-eindend treurspel.
Blij-eindend, niet voor hen, die ,,lijf
en goed al to zamon" ten offer ge
bracht hadden, die gezaaid hadden,
maar niet mochten maaien. Evenmin
voor rle berooid» schare, die de gele
den verliezen maar. niot dadolök te.
boven kwam: „oen steenon hart had-
de ook selfs moeten sohreijen ende me
delijdon hebben met die overgrootè ar
moede ende ellende der verdruckte
burgereu". Maar, blij-eindend in de
zen zin, dat do overwinnaar overwon
nen was, dat de overwonnen stad ten
slolte bléek overwonnen te hebben.
Ik weet wel, dat de victorie van Alle
rnaar begon. Drie maanden na de
overgave van Haarlem werd de oude
hoofdstad van Kennemcrlaml ontzet
,,en daar reed somtijds eens eon over
dekte wagen na Bergen, men vermoed
met grande signores", meldt een oog
getuige. En onder die signores was
de overwinnaar van Haarlem, die er
nu terugkwam als overwonnene, bitter
gc-stemd, met- jicht geplaagd boven
dien, c-en waterlandsehe kwaal, die
wij zelfs onzeu gezworen vijand niet
toewenschen. Ik weet niet. of men
haar Don Frederik gegund 1 -eft.
maar wel zeker is. dat er in het kamp
der onzen grooto blijdschap over deze
eerste overwinning was, en dat in 't
bijzonder die van Haarlem reden ba 1-
den om verheugd te zijn. Ook het Alk-
ma' rsche beleg had bun lasten opge
legd, zwaar om te dragen. Door den
vijand geprest om schansen te graven,
hadden zc aan de belegering deel ge
nomen. Kapitein Steenbaeli, den aan
voerder der Duitsche hulptroepen, die
nu hi Spaanschcn dienst de pribsgeziu
den bestreed, tel ik niet mee. Maar
een paar honderd burgers waren bij
loting aangewezen om pionierswerk
te verrichten, en het baatte hun niet,
of zij zich al beriepen „op. 't accoorl
van 't pardoen Ze vonden 't terecht
onredelijk, na al de geleden ellende',
nog weggevoerd te. worden „als op
een slachtbanck, en haor tot een pro.ve
te geven, oft van 't grof gheseliut
ghesekoten te worden yan hare vrien
den". Zoo vinochteu ze do zaak niet
voorstellen, antwoordde uien van
Spaausche zijde, van straf was hier
geen sprake, „maar dalter een gedien
stige heliulpsamontheydt sonde be
toont worden, die sij den Coninck
t schuldigh waren, jae leven, ziele, en
al wat sij in de wereld hadden". Ook
dit' nog! Gewillig den strijd voortzot
ten, in 's konings dienst hun landge-
nooteu bevechten. Nog in den wereld
oorlog werd de bevolking van een be
zet gebied wel eons gedwongen hulp
te verleeneu aan don vijand, en de le
zer herinnert zich zijn verontwaardi
ging over deze moderne wijze van oor
logvoeren te goed, om dezen burgers
uit den ouden tijd zijn medegevoel te
onthouden. Ouder degenen, die „voor
puyenier" naar Alkmaar gezonden
werden, was ook Cornells Schrei el, de
wader van Theodorus, den geschied
schrijver. Maar hij kocht zijn begelei
der om en maakte zich uit de voeten.
Almaav's ontzet was de bevrijding
'der Haarlemsche schansgravers, maar
wat meer beteekende, Haarlem's be
leg en taaie verdediging had de Alk-
maarsche overwinning voorbereid.
Hoe was het verloop van (len veld
tocht in de Nederlanden van 1572'?
Den 2den October wierp Don Frederik
zicli op Meedelen, dat met een niets
ontziende plundering werd gestraft
voor het feit, dat de stad haar poor
ten voor den Prins geopend had. Toen
ging het los op de IJselsteden. Zutfen
werd den lGeu November bestormd,
een groot deel der burgerij vermoord.
Deventer, Zwolle, Kampen, ook Amers
foort gaven zich over, en reeds den
den Isten December werd Kaarden,
dat weerstand wilde bieden, geplun
derd en verbrand. Tien dagen later
stond het leger der wraak voor Haar
lem. Een zegetocht was hef, en de
overwinnaar ontmoette slechts 'schrik
en ontsteltenis.
De Haarlemmers zetten zich schrap,
ze hielden liet leger, „la grande ar-
mée" van dien tijd, zeven maanden
op, ze versloegen het in tal van ge
vechten, Ze doodden de „iinxr.ortales"
en do „invincibiles" bleken niet, on
overwinlijk te zijn. Ze telden de ge
sneuvelde r.donnenM bij tientallen, en
als de vijand zijn gedund© gelederen
had aangevuld, spotten zo, dat de pas
aangekomeuen „Hael-meer"' kwamen
belegeren. Under al hun leed verloren
de dapperen den zin voor humor niet,
en dit hield, zooals altijd, den moed
er in. De belegering kostte den Span
jaard twaalf duizend man, hij had on
dervonden, 'dat „hij in do steden van
Holland so met kouszen ende schoe
nen niet en konden lopen, noch te hen
so gereed met de wapenen dwingen,
als hij sich in den beginne hoer sijnen
Spaenscheu hoogmoed en de laeldun-
kenhevd wel ingebeeld haddo Krui
het aardiger gezegd, dat do grandes
hier hun eerste les in de bescheiden-
neirl kregen?
Herinner u de gevolgen. Allereerst
was Al va genoodzaakt ..si iu voszeirol
wezen zachtmoedige opvolger van den
ijzeren hertog, bleef waarschuwen.
Gebrek aan geld eu leeftocht, oen op-
'oer onder de soldaten, die klaagden
iver slechte betaling, sterfte door out
Kt ..gen, slappe krijgstucht met
een gedemoraliseerd Jeger zou Al va
den veldtocht moeten voortzetten.
Toch tastte hij door. Op den clag zij-
nor proclamatie verschenen zi n ben
den voor Alkmaar, dat nog juist bij
tijds haar poorten kon sluiten. De
voorgenomen overrompeling was mis
lukt, maar" den' 21sten Augustus, toen
te Haarlem nog zes burgers werden
onthoofd en het „genadeu-plackaet"
werd' afgelezen, zag het stadje den
Spanjaard andermaal voor zijn wal
len. Welsprekend, dit samentreffen.
Hier, de laatste terechtstelling, die
herinnerde aan dc nederlaag; ginds
het begin van de worsteling, die ein
digde met de zegepraal. Burgers ver
moord, andere burgers staan gereed
hun dood te wreken. De heldhaftige
verdediging en de drassige grond, dia
het gebruik van de artillerie belem
merde, deed den vijand spoedig aan
goeden uitslag wanhopen. Den
Ssteu October trok af. Ilot beleg
■an 1 aarlerr had het Spaausche le-
;er tv reel verzwakt, zijn kracht was
gebroken. Haarlem nog meer dan Alk-
maark is beslissend geweest voor het
lot van Nederland.
Toch gewonnen! En onze stad werd
vermaard in het ganscho land, van
't beleg ging een roep uit door Euro
pa. Zijn geschiedenis wordt beschre
ven in hei Duitsch. Spaansclr, Ita-
liaansch. „Ik hebbe", schrijft Amp
zing, .„mode onlangs eene geëtst© pla
te van. ons beleg, bij den konstigen
ende verraaerden plaetsnijdsr .Takob
Matham gesien, in den jar© 1573 van
eenen Antonio Lafrerv binnen Bomen
gednen; het welke dan. voorwaer, voor
geeneh klevnen lof van onse stnd.
nochte geringe tack aeu onse eren-
krone c-u is ie houden". Heeft Anip-
zing geen gelijk? Eu hebt gij geen ou-
gelijk, indien ge deze fraaie Kopergra
vure j.j eikennouteu lijst niet oven
gaat bewonderen op de historische ten
toonstelling (cat. no. 162;? Een lau
wer meerder aan haar lauwerkroon!
Strakk zal onze stad zich herstellen,
groeic-n en bloeien. Omdat de vrijheid
veroverd is op do dwingelandij.
Het beleg van Haarlem? Een blij-
eindend treurspel!
II. E. KNAPPERT.
terugbetaling zijn zóó draconisch, zóó
gespeend van alle publiek belang, dat
daarmedo het doodvonnis van den
dienst vrijwel is geteekend. Maar heb
publiek is een zouderling mengelmoes
en als 't straks meent weer voordeel te
zien in deelneming zal Het de geleden
onaangenaamheden wel vergeten en
zich weer aansluiten. Maar bot is
zeer de vraag of de voornaamste deel
nemers zullen terugkeeren, of deze
niet voor langen tijd bankgiro's ver
kiezen boven die van den Staat.
Nogmaals wij wachten af doch wij
meenden het oordeel van een ter zake
kundige to moeten geven.
Wij moeten nog eens even terugko
men op een punt dat den Haag zeer
raakt n.l. de kwestie van do Gevan
genpoort. Daaromtrent is maanden
geleden een beslissing gevallen in den
gemeenteraad, "een beslissing die niet
overeenkwam mét het voorstel van B.
en W. Nu begint al te verluiden dat
het dugoiijksch bestuur bezig is weer
een ander plan te smeden met. de be
doeling natuurlijk zijn zin door te
zetten. De aanleg van den verkeers
weg kan pas in '1924 worden tegemoet,
gezien, 'heet het nu. Waarom dan in
den aanvang van 1923 den slooper het
mes op de kool gezet om binnen
tachtig dagen klaar te zijn?
O, het Imstudr van een groote stad
kan zoo klein zijn als het zijn zin niet
krijgt! Wie denkt, dat alles in liet
groot gaat, vergist zioh zoo. Een ty
pisch staaltje van kleinhied geeft dit
geval en dat is iu een stad als den
Haag zoo onaangenaam. Het is hier
nu een punt dat a.l jaren sleept en
sleepondo is gehouden door liet ge-
meentebstuur alleen om zijn zin door
te zetten. Of dit gelukken zal, is haast
niet to het.wijfelen, want de weg der
sluwen leidt helaas bijua altijd lot
bet succes.
Een kras staaltje van bureaucrati
sche tirannie zal het dan echter te
vens ziju.
HAGENAAR.
De andere nieuwe eerste-klassers
hebben het nog niet ver gebracht. In
beide afdeelingen vinden we er pos
een op' de vijfde plaats!
Aan het eind van liet seizoen 2al wel
blijken, dat het allen geen koks zijn,
die lange messen dragen.
Wat het programma voor morgen
betreft voorspellen we de volgende
resultaten:
S. V. V.—Ajav AJax.
V. O. C.—R. C. H.V. O. C.
't Gooi—Z. F. C.gelijk.
D. F. C.Feijenoord Feijenoord.
H. V. V.—H. F. C.H. F. C.
A. S. C.—O. D. S. A. S. C.
Excelsior—Quick Excelsior.
Stormvogels—U. V. V Stormvogels.
Blauw WitSparta gelijk.
HaarlemH. B. S.Haarlem.
Van Ingeaonden stnklcon, geplaatst of
niet geplaatst, wordt de kopie don inzender
niet teruggegeven
Voor den inhoud dozar rnbrlek ntelt da
Eedaotlo ziek niet aansprakelijk.
lyiaen t.- tree-
e overgave; der
I-aden
en Juli, kondigde hij écn procla-
io af. waarlnj zijn koning, de IIol-
-..-ders en Zeeuwen .terugroepende on-
:.-r zijn vleugelen „gelijk een lunne
haor jongen", opnieuw pardon be
leefde aan de steden, die zich zouden
onderwerpen. Medina-Ccli. de a.'iigo-
Brieven uit de Hofstad
Toen'het met de Postcheque- en gi-
'odienst misliep hebben wij uit den
mond van iemand, die zeer goed op
de hoogte was, de verklaring gekre
gen, dat het nóg maanden Icoh'dubón'
_<$W deze dienst weer zou functioauee-
ren. Deze mededeeüng gewerd ons,op
het moment-dat dó directeur in een
interview verklaard had dat het hein
zeer zou tegenvallen als op 1 October
de dienst niet behoorlijk zou func-
tionueeren.
Wij hebben ons andermaal tot dien
deskundige gewend en gevraagd wat
hij nu voor prognose had. Helaas was
die nog ongunstiger. Zelfs vreest hij
dat het op sommige punten onmoge
lijk zal blijken de fouten te herstel
len omdat- alles zóó hopeloos in' don
war is en liet zeer de vraag is of wel
'ajll-a n-ootliige papiertjes .',f'og aanw-e
zig zijn. Men zal ten slotte de reke
ninghouders er zelf ibij moeten halen
en trachten met hun aan toeken ingen
nog klaarheid te krijgen. Iedereen
weet dat tal Van kleine deelnemers er
geen boekhouding op na houden en
dus is yan hen niet veel Ijcht in de
duisternis_te wachten.
Men is nu bezig rekening voor re
kening na te zien en met liet cog
daarop is de dienst stopgezet en woedt
terugbetaling alleen toegestaan buiten
dezen dienst om. Het lijdt geen twijfel
of zeer velen zullen tracnten hun geld
geheel of gedeeltelijk terug te halen
zoodat als eindelijk de dienst weer
kan functionneoren 't nog aanwezigen
bedrag Uiterst klein zal zijn. En het
is zeer de vraag of het publiek dan
terugkomt- Waarschijnlijk zal ieder
het eens aanzien tioe het zaaltje mar
cheert, zoodat wij geheel en al terug
gaan tot het- moment van oprichting
van dezen dienst, met dit verschil
dat men nu weet wat het kan worden.
Onze zegsman, hoezeer pessimistisch,
geloofde niet dat de dienst het leven
er bij zou inschieten. Het publiek had
z.i. ervaren welk een gemak in het
stelsel school maar wel vreesde hij dat
het jaren zou duren eer de dienst,
weer do reeds bereikte hoogte had
herkregen en juist dat was een l:eel
slecht vooruitzicht. Men heeft de ra
ming aangedurfd dat een half mil
iioen rekeninghouders in ons land mo
gelijk ware en wanneer dat cijfer be
reikt ware dan zou liet gemak ervan
voor. allen buitengewoon zijn omdat
dan een groot percentage van alle
geldtransactie in ons gansobe land
per giro ging. Dit ideaal zal wel nim
mer meer bereikt worden althans niet
-binnen afzienbare jaren, nu door de
volledige instorting van dezen dienst
het vertrouwen is geschokt en duizen
den' juist van de voornaamste ruko
ninghouders naar do banken zijn
teruggegaan.
Men kan dus zeggen -- aldus ouzo
voorlichter dat deze dienst mislukt
is en in die stemming wordt ook do
zaak afgewikkeld. Men is bezig de
zaak to red-den maar niemand gelooft
meer- in een grooten bloei van dezen
tak van staatsdienst.
"Wij geven deze mededeel ittgen zon
der verder commentaar. Uit de cmf-
éln.iïdiglioid dat deze onze zegsman
reeds oenige weken heeft voorspeld dat
do misère nog erger zou worden ontlat
de toestand hopeloos was blijkt wel
<lat hij een scherpen kijk opden dienst
heeft. Hopen wij dat hij thans te
pessimistisch zij hoewel helaas het
geen wij van buiten-uit zien ons niet
veel ander doet- verwachten dan lot
een fiasco van den ganschen diwst._
Inmiddels hebben wij af te wach
ten- De jongste bepalingen cmtrent
HET PROGRAMMA VOOR
ZONDAG.
Zoo zoetjes-aan begint er teekening
in den stand der verschillende ■compe
tities te komen. Het is al oen beetje
te zien, wie tot de sterke en wie tol do
zwakke clubs blijken te heliooren. In
nfdeeling I maken de beide Haarlem
sche clubs R. C. II. en II. F. C. nog
geen al te best figuur. Van R. C. H.
begint het reeds spreekwoordelijk te
worden, dat zij gelijk speelt. Toch
zijn onze blauw-zwarlen iu het afge-
loopen seizoen, niettegenstaande het
groot aantal gelijk-gespeelde wedstrij
den, kampioen van Nederland gewor
den. Of liet hun ook mi zal gelukten?
Er zullen c-r niet velen zijn. die deze
vraag bevestigend durven beantwoor
den. ,\Vie Me twee -.thuiswedstrijden
van R. C. II. (tegen II. V. V. eii S.
V. V.) gezien lic-eft, zal het met ons
eens zijn, dat er een zekere onver
schilligheid over .het spel van bijna
elke linie ligt-. Zijn de spelers een wei-,
mg blasé na hel behaalde kampioen
schap eu denken zij liet nu wel op hun
slofjes af te kunnen? Dan vergissen
zij zich deerlijk, want er zijn eenigo
clubs, die ernstig plannen maken om
kampioen van afdeelmg I te worden,
namelijk D.. F. C. en Feijenoord. Nu
kan het wel vvezen. dat een tweede
Uamp.iöonsehap niet begeerd wordt..
maar er moet toch in elk gov al hard'
gewerkt worden, om een flink aantal
puntennoodig om in de eerste
klasse te blijven te behalen. R, C.
H. moet wel bedenken,' dat de gele
genheid daarvoor veel kleiner i3, dan
hét. vorige seizoen, omdat hef. nantal
te spelen wedstrijden minder is ge-
worden
Radsma is lang zoo safe niet- meer;
Hazévoet pingelt te dicht bij het doel,
inplaats van het leder dadelijk met
een forsclien trap naar zijn '.'oorhoe-
de te trauspaiteèren. Dat pingelen
kan nog eons gevaarlijk worden!
Nieuwenhuis loopt nog naar zijn
ouden vorm te zoeken en heeft dien
nog steeds niet gevonden.
In de voorhoede is Roelfsema wat
bangelijk: Van Dam moet wat meer
en juister schieten. Nachtegeller be
viel ons op de rechtsbuitenplaats be
ter. dan als linksbinnen. Krom is geen
voorhoedespeler, maar daar kan hij
niets aau doen: hij zelf zal wel het
liefst op zijn oude plaats m de mid
denlinie spelen. Kuyt en Geutskens
zijn op het oogenblik eigeulïjk de een»-
gen, die in een goeden vorm spelen
Met H. F. C. gaat- het héelomaal
niet goed! Twee wedstrijden gespeeld
eu allebej verloren, met een totaal
doelgeuuddeide van 3—5, is verre van
fraai. De „goud o!d" hengelt dan
ook op liet oogenblik onderaan. Maar
daar blijft zij natuurlijk met staan;
daarvoor is het elftal veel te goed.
Wordt er wel voldoende getraind? Men
heeft nu de beschikking over een goe
den en enthousiasten trainer. Doel
man Van o'er Meulen is in lip-top
vorm; dus daar ligt het niet aan. Het
zit 'm blijkbaar in de backlinie. Na
tuurlijk niet bij Ben Verwey, die nog
altijd zijn oude, aantrekkelijk spel
speéit eu wiens naam we helaas nog
niet hebben aangetroffen op het lijstje
van de 55 gegadigden voor het Neder-
laudscli Elftal. Kervel bleek te lang
zaam, daarom liet men hem door Ado-
link. vervangen, waarmee H. F. C.
evenwei van den regen in den drop is
gekomen, want de uederlaaag tegen
D, F. C. moet hoofdzakelijk aan het
lakscho spel van Adeliuk te wijten
zijn gewc-esfc. Men gaat hot nu wéér
eens met Cohen Tervaert op de back
plaats probeeren. Tien tegen één dat
dit lukt! Deze meer dan verdienste
lijke speler lean op alle plaatsen ge
bruikt worden.
Ais het samenspel in de voorhoede
nu óók nog een heetjo vlotten wil,
dan zal het .'begeerde succes niet uit
blijven. Van Beekurn, De Koningh en
Miezérus verstaan allo drie do kunst
ora een goal te maken en nog wel vol
gens alle regelen der kunst.
Dat de eerste overwinning spoedig
kornet
Haarlem heeft gelukkig geen op
wekking noodig. De roodbroeken spe
len met zesr veel succes. Vijf punten
uit drie wedstrijden is heel mooi. En
daar zijn nog wel twee uitwedstrijden
bij geweest! Neen, voor Haarlem zijn
we voor alsnog niet banal
Merkwaardig is het debuut, van
Stormvogels in de eerste klasse; j
hebben nu reeds drie wedstrijd-n ge
speeld en alle drie gewonnen! Het zal
ons hm Duwen. wie den IJmnidena-
ren het eerste puntje ontfutselt!
Gas- en electriciteit
Wat Is goedkooper?
In antwoord op het schrijven van
den gasdirecteur d.d. 9 October ver-
zoek ik het navolgende te willen
plaatsen:
Bij de samenstelling van miiii cir
culaire heb ik mot de practijk ic.'.c-
uing gehouden, en niet met de llieo-
rio, daar theoretische dubbeltjes per
soldo geen gas of clectrisch licht vt-i-
r. rekken.
Nu blijkt iu de practijk, da' :ws men
'tu munt in den gasmeter deponeer..
-•r-middeld diie en een half tol viel'
a c*n half uur do huiskamergaslamp
kan branden. Ik geef toe dat als de
gaslamp en leidingen regelmatig door
eitekur.digen verzorgd worden, het
gasverbruik minder wordt, doch wie
betaalt deze kosten?
Het is mij dus wel bekend, dat de
theoretische berekening van het ras-
verbruik niet. juist is, doch wel de
practische berekening. In elke werk
manswoning waar nog gaslicht ge
bruikt wordt, kan men zelf de proef-
op de som nemen en zal men dan ook
tct de conclusie komen, dat mijn prac
tische berekening juist- is. Persoon
lijk heb ik meermalen door toekom
stige verbruikers van electriscli licht
de proef deen nemen, de uitkomst was
steeds vrijwel hetzelfde. Nu is deze be
rekening met mooie redenen wel cm
te praten, doch dit baat niet veel in
de practijk, daar bet publiek mijn
beweringen zelf kan toetsen.
Hoogachtend,
Tecbn. Bureau
J. ROOSEN.
PRGïESTANTSCHE BEWAAR
SCHOOL TE HEEMSTEDE.
Evenals vorig jaar zul ook nu we
der de jaarlijksche collecte voor de
Protestantsclie Bewaarschool to Ileein-
stedo gehouden worden, door jonge
dames, die zicli -daartoe bereidwillig
hebben beschikbaar gesteld- Zij zullen
daartoe langs de huizen der Pro-
•fcestaütèche inwoners rond' gdun, Zij-
hopen niet alleen vriendelijkste wor-
-cic-n ontvangen, maar ook met een fer
ine'gave te worden verblijd. Deze
jonge dames komen geen aalmoes
vragen, maar overtuigd van de grooto
zorgen die het bestuur der bewaar
school hoeft om maar ceuigszins rond
te kunnen komen, en tevens diep
doordrongen van de beteekenende
plaats die deze school in de gemeente
inneemt, komen zij met- vrijmoedigheid
•het aandeel dei- inwoners in deze
zorgen innen. Daar de afstanden
groot zijn, en dar 't bezwaarlijk gaat
nog eens terug te komen, zou de
goede zaak zeer worden gediend, wan
neer ieder zijn of hare weloverwogen
gave tevoren wilde gereed leggen, op
dat do col loc to toch kan voortgaan
ook al is de huismoeder of huisvader
afwezig.
Wij wenschen hét Bestuur dor Be
waarschool een verrassend© opbrengst
toe- die voor dat Bestuur een Ihmuoo-
diging is, en die een schoon getuigenis
aflegt van de wol eens betwijfelende
liefde dei' inwoners voor deze noodigo
zaak. In Heemstede is vaak voor vele
dingen machtig geofferd, zoodat nn,
nu .het een zóó plaatselijk belang geldt
tocli zeker wel een mooie collecte n-ag
verwacht worden.
J. A. HOEKENDIJK.
Stadsnieuws
ST. NICOLAASFEEST VAN DEN
BOND VAN NEDERLANDSCHE
ONDERWIJZERS.
Men schrijft ons
Zooals reeds vele jaren het geval
was, heeft die afdeeling Ilaarlem van
den Bond van Néder 1. Onderwijzers
een commissie benoemd, _die de voor
bereiding op zicli zal nemen van het-
St. Nicolaasfeest, dat ieder jaar met-
steeds stijgend succes aan de Haarlem
sche schoolkinderen gegeven wordt.
De leden dier. commissie stellen zich
voor. de benoodigde gelden on dezelf
de wijze in te zamelen als vorige ja
ren. d.w.z. door de stadgenacten to
bezoeken en hun de gelegenheid te ge
ven. on een liist te teekenen. De com
missie 'doet ook nu weer een dringend
beroep on allen. hun bijdrage zoo
groot mógelijk te doèn zijn. De velen
die het feest al eens bijwoonden, zijn
er van overtuigd, dat het een hoogst
genoeglijke dog is voor do kinderen
on later een van de meest aangename
herinneringen aan den schooltijd De
óommis6ie heeft dan ook het vaste
vertrouwen, dat zij, door onze stad ga-
nooten gesteund, heb feest on dezelfde
schaal kan geven, als liet vorige jaar.
De tijd is wel slecht, maar voor een
kind -kunnen we allen nog wel wat
missen. Ziet s.v.p. nauwlettend toe,
dat gij alleen teekent on lijsten, voor
zien van hot stempel van den Bond
van Ned. Ondei'w. en de toestemming
van dsn Commissaris van Politie. Be
commissie weet, dat van den goeden
naam van bovengenoemd feest wel
eens door andere instellingen misbruik
wordt gemaakt Tenslotte: mochten
er personen zijn, die toevallig niet
bezocht worden, maar die vraag wat
voor het h -erliik" kinderfeest willen
offeren, ds penningmeester (de iiesr
D. Loguit, Anriiinstraat 1 Ij) neemt
gaarne groote en kleine giften in ont
vangst.
Ir. Cramer oud lid van den Indischen Volksraad
behandelt de Vlootwet
De lasten die op de Indische bevolking komen te drukken
Welke uitgaven de Vlootwet met zich brengt en waarom
de Indische bevolking er tegen is
De protestvergadering tegen de
Vlootwet der S. D. A. P. Vrijdagavond
iu hét Brongebouw gehouden, wus
druk bezocht. In zijn openingswoord
zeido de voorzitter, de lieer S c fa o 1,
dat deze vergadering is be
legd om nogmaals te prptesteereu
legen de „schanddaadvan deze Re
geering die in dezen tijd van bezuini
ging een web als de Vlootwet tracht
door te drij'vcn.
Verder doelde spr. mede dat m
Haarlem hot petitionnement van de
S, D. A. P. en Iiet N. V. V. tot heden
21060 liandteekeningen bevat en in het
gehcelo land 964000 handteekeningeu-
(Applaus),
Redo van den hoer
Thomassen.
Daarna kwam aan het woord do
lleer C. Thomassen, lid van de
Provinciale Staten. Deze begon met
uit to weiden over de uitgaven in ons
land voor liet militairisme- Er wordt
li-uitgegeven daarvoor dan d3 ge-
cli Staatsschuld in Nederland be
draagt. Niemand weet in Nederland,
zeide spr. hoe op financieel gebied de
eindjes weder aan elkaar te knoopen.
Alleen Colijn meent dat te kunnen.
Aan hem den „sterken man" zal 't niet
liggen indien de Stuatsbegrootïug niet
sluitend gemaakt worden. Maar deze
man wil do Vlootwet.
Colijn rekende in de Kamer uit dat
de Vlootwet'weinig kost. Gaat 't dien
kr eiken dag op, dan zal de Yloot-
v.ui slotte aan "net land niets kos-
tc:: .aar de werkelijkheid is dal deze
V' -.-.twet een slordige driehonderd
u: hoen zal kosten. Maar dan hebben
wij nog slechts het minimum. De helft
nog maar. De volgende helft van het
minimum zal nog veel meer kosten,
liet zal dan heeten dat aan die nnde''«
uitgaven niet is te ontkomen. Vooral
dat seld is de Neder!andsche belasting
betaler dc- aangewezen persoon en deze
is ia wezen in hart en nieren anti-mi-
iitairistiseh.
Anti-militairistisch zijn de eoe.-
dein.. de R.-K. en de kleurlocze mid
denstof. Alleen de n.-r. en de c -h, zijn
er voor. Maar dc meerderheid van het
Ned. volk is er tegen. Toch. in de Ka
mer vinden die gevoelens geen weer
spiegeling. Dr.t- komt omdat bii de
verkiezingen allerlei andere zaken
aan do orde komen. Blijkbaar wordt
nu alles er op gezet om de Vlootwet
or dooi- te halen. Er komt geen comité-
geup.raal en op de reëele feilen zal nu
moeien geoordeeld. Indien de R.-K.
Kamerleden handelen zullen in den
geest van do R.-K. burgers dan zullen
zij moeten tegen stemmen.
Vreemd is: er moét wórden bezui
nigd en de Vlootwet moet er door.
De Geer zag daar geen kans op. Co
lijn wil aan den eenen kant bezuini
gen en aan den anderen het geld weg
smijten, Colijn moet dus bezuinigen,
waar maar kan. De leus is daarom
bezuiniging op de werkloozenzorg en
op do salarissen van de ambtenaren.
Aan andere middelen als een streep
zetten door de Staatsschuld of een ver
mindering van de rente wordt «jet
gedacht. Als dat eens werd voorge
steld dan zon in heel heb land een
storm van verontwaardiging bij allo
kapitalisten opgaan.
Behalve 3e gememoreerde middelen
wil de Regeering nog bezuinigen door
te gaan knibbelen aan de t. b. c.-be
strijding, do volksontwikkeling en het
onderwijs. Dat alles wordt geoordeeld,
gaat Wel. Immers het geldt alléén
maar het volk. Het is ellendig dat
moet worden bezuinigd. De soc -dein.
zijn niet legen bezuiniging. Zij willen
met alle redelijke middelen er aan.
medewerken om de Staatsbegroot ing
sluitend te maken. Maar dan moet in
de eerste plaats op hei militairisme
worden bezuiuigd.
Wot is militairisme in de toepas
sing? Niets dan een „door de Over
heid gereglementeerde meuschen-
moord'In een nieuwen oorlog zal
worden ..gemoord" op de meest snel
le manier. Alleen reeds daarom stel-
leu de soc.-dem. den eisch van ont
wapening. Maar al was dau het alles
niet- zoo schrikkelijk dan nog is er do
vraag: Welk recht hebben wij otn do
medeschepselen te vernietigen. Niet
het geweld, ma3r het recht moet de
wereld regeeren. Oj> dat gebied kan
het kleine Nederland een voorbeeld ge
ven. Ouders dcet alles om alles om te
maken dat aau uw kinderen geen mis
daad wordt begaan, eindigde spy.
(Applaus).
Rede van het Eersle-
Kamerlid J. Cramer.
Tweede spreker was Ir. Cramer,
lid der Eerste Kamer eu oud-lid van
den Indischen Volksraad, wiens optre
den mot applaus werd begroet-. Deze
zeide dat m do laatste jaren geen wet'
is' ingediend'die zoo rampzalig in de
gevolgen is als de Vlootwet voor Ne
derland en ludiii. Een wet die alléén
is ingediend om de kapitalisten gele
genheid te geven Indie nog meer uit
io huiien. Er worden leugens opgo-
disclib. Niets is minder waar dan dat
Indiö de Vlootwet wil. Maar waarom
vernam men dan weinig van protesten
uib Indic?
In de eerste plaats omdat in Indië
in tal van gewesten aan de vrijheid
van vergaderen belemmeringen en
moeilijkheden iu den weg worden ge
legd en in do tweede plaats omdat
niet een ieder daar vrij in het spreken
is. Do Vlootwet heeft voor Nederland,
maar ook voor Indië rampzalige ge
volgen. Indien de Vlootwet mocht tot
stand komen dan zal het Indische
budget vrij wat moeten worden ver
hoogd. Een man als Colijn moet dat
z:!fs erkennen. De Xederlandsche ar
beiders, al zou bet hun dan weinig
kesten moeten toch protesteeron. om
dat het den Indischen arbc-iders mil-
lioenen en«millioenrii zal kosten.
Veel misleiding is er. De Vloo w-'.
moet in lmar geheel worden be
schouwd en niet alleen 't minimum.
Verder dient men niet .te vergeten, dat
er muiiitieUibrickeu moeten komen en
ctal du steunpunten veel geld zullen
kosten, Bovendien met klein materieel
alleen is men er niet. Er zal dan ook
groot materiaal moeten komen. Dc nu
afgetreden vlootvoogd deeldo eenigo
jaren geleden aan' spr. mede dat ook
eenigo dreadnoughts noodig zullen
zijn. Met dat alles hield do Rsgeering
geen rekening.
De helft van do vloot, het minimum
zal in 1929 dertig miliioen meer aan
da Indische finunciën kosten. Gere
kend kan worden dat do geheel© vloot
over 12 a 14 jaar aan Indië alleen voor
mavinc-uitguven minsten 50 miliioen
meer dan nu kost.
Met de bediening en de steunpunten
zal do vloot minstens 21 milliard kos
ten. Voor defensie uitgaven zul over
'12 jaar tu Indië alleen 2C0 miliioen
moeten betaald worden. Voor Indië
e:i Nederland te zumen zal dan do de
fensie 300 miliioen kosten. Colün meent
dat do Indische financiën dat kunnen
dragen. Maar voor landbouw, onder
wijs en gezondheid wordt in lndiö
slechts f 1 per hoofd uitgegeven.
Waarvoor diende het leger in Indië?
Om 'n volk als do Atjehneezen dat on
afhankelijk wilde zijn. te onderdruk
ken eu om voor Colijn do -kastanjes
uit het vuur to halen. Dat. zijn de her
inneringen, dio men in Indiè aan het
leger heeft.
Wat doet men voor het onderwijs
in Indië? Nog geen 15 kinderen van
de 100 die er Voor iu aanmerking ko
men. genieten er onderwijs. Sociale
wetgeving bestaat feitelijk in Indië
niet; alleen is er de poenale sanctie die
de Regiering nog ufc-t wil opheffen.
"Bschecmende wetten ^or arbeids
duur en arbeid zijn er niet. Voor een
kantoor van arbeid en omdat te doen
functioneexen wilde min. deGraaf geen
f 50.090 toestaan, omdat do Indische
financiën dat niet kunnen lijdon en
de Tweede Kumor legde zich daarbij
neer en verwierp een amendement, van
Alberda. Toch nu wil men 50 miliioen
voor dc vloot.
In Indië moet op alles worden be
zuinigd. Het is een vrijwel 'publiek
geheim dat de gouv. generaal Fock
niet veel voor do vlootwet gevoelt.
Best mogelijk dat een paar jaar gele
den de heer Foclt er vóór was, maar
het is te denken dut nu, gezien den
toestand van do Indische financiën,
de beer Fock er niet meer voor is.
Tientallen millioenen zal Indië voor
de Vlootwet moeten betulen. Wie zal
dat moeten doen? Do Vlootcommissie
zeide dat het gróot-kapitaal reeds te
zwaar is belast en bet niet kan doen.
Wie moet bet dun betalen?
Do Vlootcommissie zoido: er is in
Indië eeu centraal gezag, dat decre
teert en dat geld komt er dan wek
Dat gaat gemakkelijk. Do belastingen
worden eenvoudig verhoogd. Maar kan
dat? Nu reeds raamde Ilueuder, dat
"de bevolking in Indië 13.2 van ziju
inkomenaan belasting moet betalen.
Maar dat ia te laag geraamd. Het
zal zeker nu 18 zijn. De bevolking
is al te zwaar belast, liet inkomen
van een doorsnee Inlander is nu 15
per maand en de inlanders zullen, dan
de gelden moeten opbrengen.
De lasten die <te Indische bevolking
moeten betalen zullen ondragelijk
worden. Waarvoor zal de vloot die
nen? Om een buitenlandschen vijand
te weren. Het is de vraag: zal de vloot
dat kunnen? Velen meeneu van niet.
Maar al lieeft men dan iets tegen een
I buitenlandschen vijand van twijfelach
tige waarde, te vreezen is dat men dan
een veel erger vijand in het land
heeft, die misschien de Nederlanders
.er uit zal werpen.
Wellicht don de buitenlandsche
vijand buiten 'de deur, maar voor de
deur eeu biunenlandsche vijand, die
nog veel erger is. Maar wat is dan er
van waar, dat Indië zelf om do vloot
vraagt Men zegt, dat de Volksraad
I tweemaal om die wet vroeg. Maar
'door haar samenstelling maakt die
Volksraad geen aanspraak er op te
zijn een volksvertegenwoordiging.
Men moet al zeer behoudend ziju om
in dien Volksraad gekozen te worden.
Voor de eerete maal is in den Volks
raad de wet met- een meerderheid in
een hoerahstéruming aangenomen.
Benige nationalisten zeiden dat zij die
wet- aannamen, om dan met die vloot
de Nederlanders er to kunnen uitwer
pen.
Dc tweede maal, toen dc wet in den
Volksraad kwam cn dc Indische finan
ciën aan cc orde waren, zeiden cenige
leden, van mcening te zijn veranderd,
naar aanleiding van 's lands financiën.
Het Indische element in den Volksraad
kantte zich iocd tegen de Vlootwet. In
derdaad was toen dc toestand veranderd,
De financiën waren er slechter dan hier.
Men had de conferentie van Washington
gehad. Er kan dus niet worden gezegd
dat de Volksraad is voor de Vlootwet,
Het Indische deel van dien Raad wil
van die wet niets weien. Een der leden
zeide dat het Indische volk geen belang
heeft bij de verdediging van Indië. En
dat is te begrijpen. Voor dat volk is
geen reden om warm te loopen voor de
verdediging van indië.
Het Indische volk roept niet om een
'vloot, die haar nog' zwaarder zal belas-
ten. Zij heeft bij dc verdediging van
Indië geen belang. Maar heeft de Ne-
dcrlandscke dat? Hcoft dc Ncdcrlandscho
arbeider wel ooit iets gehad aan de
enorme winsten die in Indië zijn be
haald in de laatste jaren, geraamd op
2500 miliioen. Daarvan is nog geen io
in de schatkist gevloeid. Het belang
van dc Nedcrlandsclie arbeiders bij het
behoud van Indië is minimaal in verge
lijking bij cat van het groot-kapitaal
er bij.
Alleen het belang van bet groot-ka-
pitaal is in geding cn niet dat van do
arbeiders :n Indie of in Nederland.
Maar loopt Indic zulk ccn gevaar? Staat
Japan op hc: punt om Indië te verove
ren? Er is geen sprake van ecnig gej
