OM ONS HEEN
,m süTffi?«m.-» »*vWel t" ^-rasss'
Na de verwerping van de
Vlootwet
41e Jaargang No. 12381
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Zaterdag 27 October 1923
ABONNEMENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd
is (kom der gemeente) f 3.57'A- Franco per post door Nederland f 3.877i.' Afzonderlijke nummers f 0.15. Geïllustreerd
Zondagsblad, voor Haarlem en omstreken f.0.571,'»; franco per post f 0.65.
ADVERTENT1ENVan 1 tot 5 regels f 1.75; iedere regel meer 35 cents. Reclames 60 cents per regel. Bij
abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfstuivers-advertentiën van Vraag en Aanbod van 1 tot 4 regels 60 Cents
per plaatsing, elke regel meer 15 Cents a contant; buiten het Arrondissement dubbelen prijs.
Directie, Redactie en AdministratieGr. Houtstraat 93, Post-Giro 38810
Telefoonnummers: Directie 3082, Redactie 600 en Administratie 724
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
Directeuren: J.C. PEEREBOOM en P. W. PEEREBOOM
Hootdrodacteur: J.C. PEEREBOOM
Bijkantoor voor Santpoort, Velsen, Velseroord, Wijkeroog, IJmuiden,
Beverwijk, enz., enz. Driehuizerkerkweg 2, Velsen, Telefoon 3521
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
AAN ONZE WE EK LEZERS.
Wanneer op Maandag of DinsdaG
onze Courant-rondbrengers het Abonne
mentsgeld komon innen, Is hot voor hen
van groot belang, dat het gereed ligt;
wij verzoeken derhalve vriendelijk om h6t
gereed te houden, ter vergemakkelijking
van hun taak en tot verzekering van oen
regelmatige bozorging.
DE ADMINISTRATIE.
Heden
ZATERDAG 27 OCTOBER.
Stadsschouwburg: Cliaily Qd in tiet;
S uur.
Gebouw van den Protestantenbond,
muziekavond. Hans d6 Bock.
Gebouw Bloemhof. Bloemhofstraat:
Deutsche Verein. Fidele Rheinl^nder.
Bal. half S11 uur.
Bioscoopvoorstellingen.
ZONDAG 2S OCTOBER.
Stadsschouwburg 2,30 uurHumo
ristisch Utrecbtsch Mannen-En
semble.
Holl. Toon. Ver. „Gevaarlijke Hel
ling". 8 iiur.
Schouwburg Jansweg Ned- Ope
rette .S uur„Graaf blijft Graaf".
Gemeentelijke Concertzaal: H. O.
V-. 2.30 uur. Concert.
Specialiteiten-voorstelling. S uur.
De Nieuwe Gedachte, j.d. Protes
tantenbond. Dl'. M. H. J. Sehoenniae-
Ic.ersOver het wezen der religie. Mu
zikale medewerking van lAlbvam van
der Velden. 3 uur.
BrongebouwDansconcours.
Geb. Bloemhof. Fidele Rheinlander.
Bal 7.30—8 uur.
Café üreefzïcbfcFidele Rhein-
liinder. Bal 7 uur.
Gebouw HarmonieBalavond „On
der One", half acht tot 11 uur.
Melkinrichting voorheen Van Brug
gen (iu den Hout) Strijkoonpert.
■Café-Restaurant „Lion d'Or", Kruis
wea 36. Concert van 8—11 uur.
Cinema-Palace, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling van 2 u- n.u.i .-i
Theater „De Kroon", Groote Markt
Bioscoopvoorstelling 2 u. nam. af.
Luxor-Tlieater, Croote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling -.- in 2 u. nanï- si.
Scala-Theater: Kl::ne Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling veil 2 u. nam. af.
AUanta-Bioscoop, ZijlstraatBioscoop
voorstelling van 2 v. nam. af.
MAANDAG £0 OCTOBER-/
StadsschouwburgGastvoorstelling
Alexander Moissi, S uur.
N. V. Indic. Jaarvergadering des
voormiddag6 ie 11 uur ten kantore
der Vennootschap.
Luxor-Theater, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
Schouwburg De Kroon, Gr. Markt:
Bioscoopvoorstelling. 8 uur.
Cinema Palace, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling. 8 uur.
Scala-Theater. KI. Houtstraat 77:
Bioscoopvoorstelling. 8 uur.
Ailanta-Bioscoop, Zijlstraat: Bioscoop
voorstelling, 8 uur.
No. 3244
Uit het gemeenteverslag
WAAROM ZOO LAAT? DE OVERWINNENDE KiEZERES DE AR
MOEDE VAN HAARLEM - DE KLACENDE R EI Hl Cl N CSO IE NST -
HYCIÊNE EN WARENONDERZOEK SLECHTE GEBITTEN EN DUIS
TERE MEDISCHE TERMEM.
Hel "emecntBverslag, dat vro9gcr gis me, zoo moest het zijn. maar zoo
tol liet eindelijk ïüct meer le lust» M arj?°jd!pv,mvJJ.hÏ haar
Is een pa;u' jaar een'streerd dooi deze kavalje, met naai
el oi acht druks, zoo-' pooverc gangen en oudbakken trappen
.Ie i Hoe vaak zullen de ambtenaren, wan-
j er 's morgens op weg naar
..jrk, doorwandelden, tot zichzelf
gezegd hebben: „ha, als \vè eens moch-
ren
dingie van een
wat honderd dertig bladzijden,
zou dus meeuen, dut het wel op, tijd neer zij^
verschijnen kon, laat ons zeggen bij- nun
voorbeeld vóór 1 Mei, maar dat
;eld was om met
toch zoo niet. want wij hebben het ten! als er een*
pus een paai dagen in luns. Het z.vt den moker neer te slaan en
dus ook al niet in den omvang. plaats een nieuw, behoorlijk
Waarom liet dan -wel 'zoo laat ver- te stichten
schijnen moet, begrijpt-do leek tltó Uj Maar daarop
minder, wanneer hij liet begeleidend
voidoeui"dja
de
;obouw
schrijve. -
voorschrift, vervat in art. 18t- dei
Gemeentewei, hebben wij de eer IJ
hierbij aan te bieden een uitvoerig
en beredeneerd verslag van den toe
stand der gemeente over het ja ai
1022", gedateerd ziet op 30 April 192 3.
Bijna een halfjaar heeft het. verslag
dus noodig om na de aanbieding m
ons bezit te komen, hetgeen niet.
vlug is voor den" afstand van het
Stadhuis naar de Groote Hout
straat 93.
Evenals vorige jaren kunnen wij
constateeren. dat het gemeentever
slag gegevens bevat, van verschillen
de 'waarde. Misschien zal er verschil
van gevoelen bestaan over de meilc-
deeiing dat er voor de Tweede Kamer
in Haarlem I93SI kiezers waren en
22804 kiezeressen. Bij de Provinciale
Stalen en den gemeenteraad is do
verhouding natuurlijk nic-t aiulers:
het staat vast, de vrouwen zijn dui-
zcmle stemmen sterker dan wij en
wanneer zij daarvan tot, nu toe geen
gebruik hébben gemaakt, dan ligt het
hieraan, dat zij haar kracht nog niet-
kennen, of er nog geen belang in
stellen. Misschien is de tijd evenwel
niet ver meer, dat. zij de meerderheid
in de openbare colleges opeischen oi
cle mannen veroordeelen Let de ondci
geschikte rol wanneer zij daarvan
gebruik willen maken, in dezen tijd
van bijzonder groote moeilijkheden,
rtan zullen wellicht vele mannon haar
de taak met 'genoegen overlaten.
Mogelijk evenwel denkeu de vrou
wen er precies over als bij verhuizen:
„maak je huis eerst schoon, vóórdat
ik er intrek". En als zij dat zeggen,
zullen zij nog wel een poos de man
nen iu hel bezit van het huis laten,
dat veel schoonmaak noodig hccfl.
Is het bijvoorbeeld niet merkwaar-
d g. dat de etads-archivaris van de
vertrekken, waarin zi.in archieven be
waard worden, moét. getuigen:
„brandvrij zijn ze niet". Dat kon
trouwens iedereen zien, die over
houten vloereu loopt, waarop ze
rangschikt zijn. Op dit ©ogenblik is
er zeker geen geld voor verbetering.
Maar dat het gemeentebestuur de
stukken, boeken, prenten, waarin de
geschiedenis van Haarlem opgetee-
kènd staal, in een tijd toen de finan-
cién het wel konden lijden, niet in
I-en brandvrij gebouw heeft opgesla
gen, is tocii wel een verzuim.
Neen. dan is het gebouw in de Jn-
cobijnestr.ini, waarin vroeger de If. B.
met
i •andere constructie. Peg lij-
kiJ vertrekken, solide gangen, geen
pracht, maal' deugdelijk, zoo is hot te-
geuwoorcl'g verblijf van het Bureau
voer Publieke Werken ach, ik ver-
•óoreerst geen hoop.
Eer stort liet'oude gebouw, vreeslik,
boven P. W. en den dienst va.n Zui
gelingenzorg iu.
Armelijk staat bet ook met onze be
strating." „Door een nog grootere uit
breiding dan iu het vorig jaar van het
stratennet. was het grootste aantal
schikbare werkkrachten noodig
or nieuwen aanleg en kon slechts
oen gedeelte van de voorgenomen on
derhoudswerken w-orden uitgevoerd
Wel mocht, dan dezen Woensdag
wethouder Reinalda zeggen, dat er
veel straten zijn, die behoefte aan ver
betering hebben.
Ai deze dingen kunnen aan niemanu
verwelen worden. Er is geen geld
voor. De gemeente Haarlem leeft op
ecu zuinigje. Maar belasting betalen
wij genoeg. Meer dan te veel. Reoht-
streeks en indirect.
Wie dat niet gelooft, kan de beves
tiging vinden iu de zoogenaamde klei
ne belastingen: die op de openbare
vermakelijkheden, die in 1922 al bijna
anderhalve ton heeft opgebracht, de
straatbelasting, waaraan wii bijna
f 173.009 moetc-n offeren en zelfs ecu
luttel belasliukje als die op de honden,
met meer dan f 20.000. Maar de open
bare diensten krimpen in. „Ter ver
mijding van uitbetaling van zestig h
zeventig gulden per week werd beslo
ten iu do meeste buitenwijken het vuil
slechts tweemaal per week op te halen.
Niettegenstaande er weer S47 wonin
gen werden bijgebouwd, werd nog
geen uitbreiding aan den dienst gegi
ven, gedeeltelijk ten koste van an
dere diensten".
Het is openhartig, maar klinkt niet
plezierig. Vooral in kleine woningen
(en dat zijn in de buitenwijken na
tuurlijk de meeste) is bewaren van het
vuil zeker niet aangenaam. En ook
niet hygiënisch. In andere afdeeiingen
vf-.n de reiniging is liet- al niet heter.
De beperking van den veeg- en sproei-
dieusl, zoo lezen wii, bleef noe/iehana-
hnafd, met behulp der veegtnnchines
werd getracht de stad een behoorlijk
aanzien te doep behouden. Ook de
sprceidienst moest op beperkte wii ze
geschieden, Er klinkt een klagende
toon iu dit verslag en v.ïin.er wij
dan over de fiuancieele uitkomsten
van den dienst lezen, dat een voovdee-
lier verschil met de hesrooting.verkre
gen werd van ruim f 24.000, dan moet
de zuinigheid van liet beheer zckei
worden geprezen, maar vragen wi;
ons toch af. of op den duur in een
dienst ven hygiëne als dsz--. di»
nis'ieid de wijsheid niet bedriegen zal.
Gelukkig komen de omstaudirrlicd-
ons in andere onzichten t? hnln.
het hoofdstuk „Tlcevschende Z'ekf.ei
wordt dankbaar gewag gemankt vr
algemeen en co'-: in dit verslag „de
gezondheidsgolf van 1922" wordt ge
noemd, die nog heden ten dage voort
duurt. De wachtkamers van de docto
ren zijn leeg, zelfs de chirurgen heb
ben weinig te doen en men kan zich
voorstellen, dat allerlei kleine, alge-
meone aandoeningen in een tijd van
malaise zonder geneeskundige hulp
tot een goed einde komen, maar niet
dat, heelkundig ingrijpen in den fi
nancieel slechtst mogelijken vtid over
bodig zou zijn.
Gemakkelijker is een oorzaak te lin
den voor de vermindering van het
aantal gei allen van besmettelijke .zie!
te, 153 in 1921, llü in 1922; deze ach
teruitgang zal, wel aan de verbete
ring vun de hygiëne zijn toe te schrij
ven en aan de zorg, waarmee mogelij
ke besmettingshaarden worden opge
spoord en onschadelijk gemaakt. Er
wordt wel eens met doctoren gespot.
Maar erkend moet worden, dat zij er
voortdurend op uit zijn. do hygiëne
in- en buiten de woningen te verbete
ren en aldus, uit 't oogpunt van hun
stoffelijk beslaan, voortdurend zagen
aan den tak, waarop zij zelf zitten.
Als het op waardeering voor onze
mederaenschen aankomt, is dit een
feit, flat wij niet behooren te vergeten.
Een andere afdeeling van gemeen-
tezorg, die voor onze gezondheid
aakt, is de keuringsdienst van wa
in voor het gebied Haarlem. Onnoo-
dig is deze controle nog lang niet. Het
is niet heel bemoedigend, dat te Haar
lem, nadat het toezicht op de melk
toch al jaren geduurd heeft, de rein.
heidstoestand van de melk van de le
mmers te Haarlem „zeer veel tc
wensehen overliet, nl. bij 11 procent
der monsters". Is er nog meer aan
drang noodig voor den eindeloos her
haalden raad: „kookt de melk!", die
toch nog uit onverschilligheid of uit
gemakzucht zoo vaak In den wind
wordt, geslagen? Ook*op de pasteurisa-
tie waren nog aanmerkingen, met an
dere woorden: dit zuiveringsproces,
waarop de menscllen vertrouwen, is
evenmin ideaal.
BLj 559 bezoeken aan bakkerijen ble
ken 130 monsters van af wij kende sa
menstelling te z.;n. Getracht werd.
langs minnelijken weg verbetering tö
krijgen in de bereiding en bereidplaat-
sen van het brood. Mogelijk slaat dii
oordeel evenwel op-het geheelgebied
Haarlem, dat uit 21 gemeenten bestaat'
heel duidelijk bijkt dat uit het ver
slag niet. Hetzelfde, namelijk dat zij
het geheele gebied bedoelen, uilen
wij maar veronderstellen van andere
klachten. Bij de levering van meel
soorten. in het bijzonder gruttemeel,
bleken herhaaldelijk vervalsehingen
en onjuiste benamingen voor te ko
men. Vele bouillonblokjes en vleesch-
extracten bleken ondeugdelijk te zijn.
Zoo gaat het verslag voort. Sommige
margarine, die een hoog gehalte aan
natuurboter voorspiegelde, bleek meest
.1 nagenoeg geen boter te bevatten.
Vruchtensappen, jams en limona
des haddc-n een hoog gehalte aan sclia-
'eliike conserveermiddelen, vrn cacao
eraan schimmelige partijen opge-
iiinid. Door ambtenaren van den
ieiiït werden 73S0 bezoeken aan
winkels gebracht 'te Haarlem. 2173)
waarbij mede naar aanleiding' van
;er,ric!hte onderzoekingen 1163 par
tijen werden afgekeurd.
Veertig processen-verbaal hadden
rcordeelingen tengevolge.
Ziehier de zelfkant van de levering
iu waren, die natuurlijk lang niet
altijd aan de winkeliers kan worden
•weten, meestal eelfs waarschijnlijk
aan hunne leveranciers. In ieder ge
val bliikt hier door den keuringsdienst
nuttig werk te worden gedaan.
Misschien raakt een andere opgaaf
de cfuaestie der hygiëne meer indi
rect, namelijk heb onderzoek van
dienstplichtigen door den militieraad;
toch llikt' het niet bijzcucier gunstig,
dut deze ra-gd 630 jongelingen ge
schikt verklaarde, maar lijdelijk en
1 'S voor goed ongeschikt, dus meer
dan 20 procent van het aantal ge-
schikten.
Interessant is het ook iets mee te
deelen van de nieuwe taak van den
sohoolartseudienst, namelijk het on
derzoek van bandgebreken'Het is be
kend, dat verschillende aandoeningen
moeten worden toegeschreven aan wat
wii in het illagoUiksch. leven plegen te
noemen „een slechte mend". In No
vember 1922 werden van de 247 leer
lingen der eerste en tweede klasse van
4 scholen er 176 behandeld: 31 had
den een gaaf gebit. 34 een te slecht
gebit. 3 leerlingen waren ongesteld. 3
mochten van de ouders niet behandeld
worden. Waarschijnlijk kon het go-
bit van de anrifcren, van wie wii niets
lezen, er mee door.
Het groote voordeel van den school-
artsendierist moet zijn, dat bij vele
kit.deren beginnende aandoeningen
worden opgemerkt en genezen die de
aandacht niet troleken van de ouders,
welke daarvoor di]s ook geen medi
sche hulp inriepen. Zonder twijfel is
dat van groot belang, heb wijst bo
vendien op cle ongerijmde vol, die ook
de gewone medicus iu de gezinnen
vervult, daar hii immers alleen ge
roepen wordt, wanneer de msnsehen
ziek z'ijn: logischer zou wezen, hein
meer te beschouwen a'.s de hygiëni
sche raadgever, die familiën i>e-
zoekt.wanneer zij gezond zijn of meo-
ne:i te zijn cu door zim adviezen al
lerlei kwaad voorkomt. Ik heb dat
denkbeeld vroeger al eens uitgewerkt
en zal er dus niet op terug komen.
Wel vragen wii ons hii het zien van
de. lijst, dor aandoeningen Maura an
schoolkinderen leden. r.f. voor wie het
riy'.ig eigenlijk Ubtnnj is. B. cu W.
brengen hel uit aan den gemeeme-
raad en ik meen te weten, dat èr wei
nig of geen exx. door anderen dan
Raadsleden, ambtenaren en journalis
ten gevraagd of gekocht worden. Het
percentage van de medici onder hen
is maar klein voor de anderen zijn de
lafciinsche namen waarmee de ziekten
worden aangeduid, onbegrijpelijk.
Favus. eczeem, ecrophuloso en eenïge
ander© gaan waarschijnlijk niet ho
ven hun bevatting, maar blepharitis,
cerumen, polismyelitis en vele andere
zullen niets tot hen te zeggen hebben.
Misschien zou de Nederlandsclie naam
hun genoegen doen en hii den school-
rtsendiensfc geen bezwaar ontmoe
ten.
J. C. P.
Op de vergadering van den Vrijheidsbond spreken
Mi. G. A. Boon en de heer H. Fürstner.
Het standpunt van de Kamerfractie van den Vrijheids
bond en de meening van de voorstanders
der verworpen wet.
Rijksccmmissie voor het
Hooger Onderwi j
Dr. H. A. Lorenlz voorzitter
ij Kon. besluit is benoem,; tc'. -
:r van de bij Koa. beslui; ver. Z'r
uari 1323 ingestelde Rijkecc-rr :.-iie
r het Hooger Onderwijs, dr. J(. A.
Lorenlz, lid dor commissie.
LEGER DES HEILS. - In de afge-
loopen week werden in de Tehuizen
voor Dakloozeu aan liet Spaarne 92 en
102, telef. 2435, verstrekt: 1342 porties
voedsel, 336 nachtverblijven.
DE VLUCHTHEUVEL OP HET
KLOKHU1SPLEIH.
Door den Raad is indertijd, zooals onze
lezers weten, besloten om ook op het
ICiOkhuïsplein, evenals -voor het 'Stadhuis,
ecu vluchtheuvel aam te leggen. Door
Openbare Werken zal getracht worden,
daarmee de volgende week te beginnen,
Dit zal voor het drukke verkeer aldaar
ecu belangrijke verbetering zijn.
9s Postcheque en Giro
dienst.
Hoe er aan den dienst Is
„r.iodogeworkt".
Een -bijzondere correspondent van de
,.N. R. Cri." schrijft
Toen wij indertijd, midden in de ver
warring, te kennen gaven, dat er te
genwerking van ambtenaren was ge
weest, is dat met groote klem als las
ter tegengesproken. Wij zijn daardoor
niet overtuigd geworden, want onze in-
ichttngen waren deugdelijk. Toevallig
komt ons nu iets ter oorc, dat ze bevcs-
en wel een eigenaardigen kijk geef',
op de wijze, waarop er aan den post
cheque- en girodienst is „meegewerkt"
om den boel op te redderen.
Het is indeidaad een fraai geval: De,
postrekening van een bankinstelling I
e.... was in wanorde, als zoovele te
keningen, en een \an de leden van het
pertoneel van die bank was werkzaam
op het centrale girokantoor om haar
in orde te brengen. Op zekeren
dag vond hij ergens op een plat of in
en vensterbank, blootgesteld aan re
en en wind, gedeeltelijk uit elkaar ge
aaid, een pakket met allerlei beschei
den, op verschillende rekeningen be
trekking hebbende. Hij nam ze mee en
bracht ze waar ze hoorden.
Degene, die ze neergelegd had, was
natuurlijk niet te vinden.
Het geval zou voor ons ongelooflijk
zijn, wanneer het ons niet door een
zeer betrouwbaar persoon was mceg'e-
dccld.
annecr men zulke dingen hoort, is
het geen wonder, dat de zaak schier
hopeloos vast is geloopen, en dat het. I
naar blijkt, zoo'n werk is haar weer op
orde te krijgen sedert den iaden Oc
tober, toen men met de opreddering is
begonnen, is men nog nauwelijks ver
der gevorderd dan het in orde brengen
an den eersten dag der centralisatie,
den 24slen Augustus. Wanneer het in
dit tempo doorgaat, kan het dus nog
zeer lang duren, eer de dienst voor her
opening vaiibaar is.
De met dc waarneming van het di
recteurschap belaste vertegenwoordiger
van de -Nederlandsche Bank is de beer
P. 't Hooft, adjunct-secretaris van de
Bank en schoonzoon van den president,
mr. Vissering.
VERG. DE MIDDAGHOOGTEN.
Evenals vorige jaren Oioopt ook ditmnal
bovengenoemde vereeniging, in den ko
menden winter eenge openbare verga
deringen te houden.
Als definitieve data kunnen reeds ge
noemd worden22 November '23, spreker
Dr. A. H. de Hariog. Onderwerp: Waan
zin of Godsdienst; 18 Dec. '25 eveneens
Dr. de Hnrtog, over ..Volheid des Tijcis",
op 7 Januari '24 cal Ds. T. Schgenga Azn.
spreken over: „Religieuse Zekerheid" oi
het zekerheidsgehalte der Religie".
BADEN. In het Douche Badhuis aan
den Seho:ers:ngc- zijn :.n de aigeloopen
week 801 baden genomen, jn da', aan den
Xoudechorn 3'.5, en in da; op het Leid-
Stlieplein £83.
INBRAAK.
De aangekondigde veigadcring van
dc afdeelingen Haarlem, Blocniendaal
cn Hcemsled-e van den Vrijheidsbond,
waarin over de Vlootwet zou gehandeld
worden, die Vrijdagavond in de kle:
benedenzaal van het Brongebouw plaats
had, was druk bezocht.
In eert inleidend woord zeïde dc voor
zitter, mr. H. van Hinloopcn Labberton,
dat bet wel jammer is, dat deze ver-
gaó-ring plaats heeft, nadat dc Vloot
wet is verworpen (applaus) en dat. de
Vrijheidsbond had gemeend deze sa-
ist te moeten houden om het
standpunt van de Kamerfractie van den
Vrijheidshond uiteen te zetten cn oia
sen voorstander van de Vlootwet gele-
jcLheid tc geven zijn meenir.g te zeg-
Inmiddels, al stemden dan velen
:egc:i de Vlootwet om opporturiteits-
edenen, toch een Vlootwet zal er moe
ten komen. Daarom is de Vlootwet nog
geen geschiedenis én kan deze verga
dering put habben.
Rede-Mr, Boon-
Het woord was daarna aan mr. G. A.
oon. Deze verhaalde van dc span
ning in de Kamer bij de stemming ca
deelde onder applaus mede dat alle
zieke leden van links ia de Kamer aan
wezig waren. Van de nu overledene kan
spr. weinig goeds zeggen, daar deze
wet een voor het land- verderfelijke zou
zijn. Vele vragen van Kamerleden van
links werden door de ministers niet
beantwoord. Over veel ging niet het
licht op. Over veel bleef een waas van
geheimzinnigheid hangen.
Een cn ander uit den loop der Kamer
debatten memoreerde spreker. I-Iet
was, zeide spr., niet een Vlootwet, maat
:en coalitiewet geworden en dot is de
ichuld van de Rëgeering. daar minister
Ruys pressie op dc R.-K. pers trachtte
uit te oefenen. Te laken is, dat de zoon
aa den heer Gerretson Dondcrdag-
'ond probeerde daar zijn vader ziek is
i niet komen kon, eerst den heer Ter
Hall en daarna den heer Van Rappard.
ik ziek waren, Over te halen, om
thuis te blijven.
Voor haar optreden vonden de Ka-
irledcn van den Vrijheidsbond van
alle kanten in het land instemming (ap
plaus). Men kan niet zeggen, dat al
léén maar zoo'n stelletje van de Ra-
paillepartij tegen dc Vlootwet is. Dat
diegenen, die er tegen waren anti-na
tionalisten waren, !?.at spr. zich niet
lanleuaen. Behandeld werden, na deze
algemcenc opmerkingen, cc mérites
van d? nu verworpen Vlootwet, waarbij
de zaak van alle kanten werd bezien en
onderscheidene rapporten werden aan
gehaald,
On-'-er applaus werd liulde et bracht
aa.u den afeetreden minister de Geer,
een man, aldus spr. die het vertrouwen
had van allen iu óe Kamer, ook van
de linkerzijde. Bii de behaaldeling van
da teebniscihe. zijde werden woorden
van hulde gebracht aau den overste
Schepp, nadat spr. had opgemerkt,
dat de Kamerleden voor allerlei ko
men te staan, waarvan zij zelf geen
verstand hebben, maar waarover zij
zich door anderen en clan deskundi
gen laten voorlichten. Deze overste en
nog een andere deskundige Medonbach
werden geciteerd'.
Het geheele plan was er op ge
bouwd, concludeerde spr. in do veron
derstelling indien de vijand eens zijn
aanval zoo en zoo deed. maar een
vijand doet niet. steeds zooals wordt
verondersteld] Boveudie», de techniek
verandert ook. maar gaat 't dan aan,
om voor jaren en jaren vast tc leg
gen? Daii kwam spr. op het. interna
tionale gedeelte en op de conferentie
van Washington, die z.i. een positief
effect had. Deze vlootwet was gericht
tegen Japan, maar de indruk is, dat
Japan er niet" zoo speciaal op uit is
om zich in Indië te nesteler, cn wan
neer Japan iets in den zin heeft dan
begint het met oen vredelievende in
dringing.
Smalend te spreken steeds van den
Volkenbond en van 7-iju effect, gaat
niet oi>. Een volgend gedeelte van de
rede was gewijd aan den financieelen
kant van de zaak. Spr. oordeelde, dat
indien nu een uitspraak voor een
half minimum was gevallen, over 6
jaar onvermijdelijk u°£T andere uilga
ven gevolgd waren. In 't ministerie,
dal nu nog aan is zag spr. nimmer
een vaste Min. Hoe is nu de situatie"
Natuurlijk hadden de A. B. cn de
C. H. gaarne gezien lótatr de leder, van
den Vrijheidsbond hadden voorge
stemd. De crisis is er mi, zeer down
gingen de ministers uit do Kamer,
i Maar zeker is het niet of 't ministe
rie er niet weder gereconstrueerd zal
terugkomen.
Onmogelijk is echter ook niet. dat
rr een nationaal bezuinigingsministe-
rie zal komen, b"staallee uit mannen
sproken. Dan zal er weder oen slui-
tentte ?-*grooting kunnen komen, In-
dim zulk een ministerie er komen
mocht, <!sn zal do beslissing van he
den cn greoten zogen voer ons land
blijken te zijn. Dan ben ik blij. dat
mijn partij ge noot en mede den zege
hielpen bevechten, eindigde «preker.
(Applau:).
Retio van den heer
Fürstner.
De heer H. F r s t n e r, die door
de Kou. Ned. Yereeniging ..Unzet
Vloot" aangezocht was om de Vlooi»
wet te verdedigen, diende zich aan
als iemand die niet bij eenige politieke
partij is aangesloten en die behoort
tot do kleurlooze middenstof. Deze be
gon niet de aandacht te vestigen op
heb gevaar dat van Japan dreigt eu
met te memorecreu de étroomingen,
die in Japan worden gevonden riet
aanhalingen uit verschillende geschrif
ten, waaronder van Japan.
Op den bodem van liet vraagstuk ligt
het bevolkingsvraagstuk in Japan, ja
pan li-;cft eenmaal een overbevolking.
Andere landen kunnen omigreereu,
maar de Japanners worden in vele
staten geweerd. Ten tweede Japan
heeft voor do industrie aan ijzer cu
steenkool behoefte en 't moet- daarom,
wel een agressieve politiek voeren. Het
moet. ook maken dat- zijn producten
een afzetgebied vinden. Een econo
misch belang kan leiden tot eeu ge
wapend conflict. De Marine is dus niet
een weeldeartikel, maar er zul een
tijd komen dat Indië brood en brood
noodig een verdediging zal moeten
hebben, die het nu vermoedelijk zal
ontbreken, concludeerde spreker.
Er is groot gevaar dat bij een con
flict Tndiê'daarin spoedig zal gemengd
worden. Om dio reden en dat is mede
iu het belang van den wer eldvrede, is
een verdediging van Indic noodig.
Dat de onderzeebooten een goed wapen
zouden zijn, toonde spr. daarna aan.
Aangeiiaald werd de brochure van den
heer Van Voorst „Over Roermond" om
te bctoogen, dat ook met de weer-
acht-van een klein land rekening
wordt gehouden.
lieu zelfde resultaat als de lieei'j
Van Voorst vermeldde hadden wij
ook van de totstandkoming van de
Vlootwet verwacht, zeide spr. Doc|l
was do eigen toegangen tot de .lava-
zee te kunnen afsluiten om '11 vijand
die ons dreigt zooveel mogelijk schade
te kunnen brengen. Verwacht werd
dat een vijand dit zou bedenken, r.l-
ens tot een schending van onze
traliteit over te gaan. Om welke
redenen de Regeering kwam tot het
halve minimum ontvouwde spreker.
Het- kostte veel geld. maar daarbij
dient men in aanmerking te nemen
de enorme iinsncieêle belangstelling,
die wij bij Indië hebben. En gaat 't.
dan aan om ter wille van fiuancieele
redenen Indië weerloos te laten.
Do marine voor Ned.-Indië is niet
een luxe, maar een middel om te ma
ken, dat datgene wat wij 1111 hebben,
wij niet verliezen. Met een citaat van
den lieer Wellcrstein, lid van deu In-
dischen Volksraad werd dat nader
uiteengezet. Ook de credietwaardig-
'leid van Indië is in geding. Van geld
verdienen uit Indië wil men wel we
ten. maar indien 't geldt- liet stellen
an een verzekeringspremie op Indië,
do verdediging van Indië, ismen doof,
dan wil men dat niet. E11 dat is voor
mij het ergerlijke en heel de actie-te
gen de vlootwet, eindigde spr. (Ap
plaus).
In tweeden termijn betoogde mr.
Boon onder nicer dat z.i. deze vloot
niet kon dienen om Indië te verdedi
gen.
Wil u dan meer hebben interrum
peerde de heer Fürstner.
Ik wil niets meer hebben, want
dat kunnen wij niet betalen, ant
woordde mr. Boon.
Dus u bent nog steeds doof, aldus de
heer F rstae r.
Indien wij do Indische financiën in
de war brengen dan gaat Indië ten
gronde. Zoo dan weder mr. Boon
onder applaus.
Alleen om der wille van conserva
tisme aan het departement van mari
ne werd dit plan gehandhaafd. Wij
Kamerleden willen daaraan niet op
bonden zijn en nog aan wat- wij op dit
oogenblik kunnen. Voor 0:11 jaar wil
len wij ons vastleggen, maar wij wil
len niet gebonden zijn aan de plannen
van marine.
Do lieer Fürstner: dus voort
sukkelen.
Dc heer Boon: Is er ooit In de Ka
mer een ernstig voorstel voor de ma
rine afgestemd. Maar de7.e regeering
wekte een agitatie tegen de marine
en dat is liet kwaad rl.it de Vlootwet-
pronagandislen stichten.
Do heer F r e t u e r repiiceerde
o.a. dat' een Vlootwet gewenseht ;s,
omdat^ er een vast plan inoet zi;n,
mede in verband met de personee's-
voorzienïng en de opleiding. Dot er
rem vast rlan v-cs, w~s dn oorzaak
van de geldvrrsoiüirg bjj de marine
'fitste jar°n.
>rn woord van dank ann
werd daarna de verende.-'
'ie
