HAARLEM'S DAGBLAD
Buitenlandsch Overzicht
Een belangrijke onthulling
Schetsen uit Amerika
VRIJDAG 9 NOVEMBER 1923 -
VIERDE BLAD
DE REVOLUTIE IN BEIEREN UITGEBROKEN.
HET DRIEMANSCHAP HITLER—LU DEN DOR FF—VON KAHR.
9 NOVEMBER 1918-0 NOVEMBER 1023.
DE FRAN&HEN HEBBEN BEZWAAR TEGEN EEN MILITAIRE DICTATUUR
IN DUITSCHLAND.
Do omwenteling in Boiot
Uio al bijna een maand gedreigd Leeft
zpo larng zelfs' dat velen al dacliten, dat
or niets meer van de avontuurlijke plan
nen zon komen is Donderdagavond tnog
vrij onverwachts uitgebroken.
De telegrammen die tot 'heden over het
gebeurde binnenkwamen zijn vrij onsa-
menliangond.
Wij ontvingen de vo'gendé berichten:
Uit Muinchen werd hedenavond gemeld,
dat generaal Ludeudorft", von Kahr en
Hitler, in samenwerking met generaal von
(Lossow en Pölnner. den vroegeren politie-
president te Muncheu, tot dictators zijn
Uitgeroepen.
De toestand in Beieren is buitengewoon
ernstig. Het blijkt, dat de omwenteling
gerioht is tegen de rijksregecritng. lien
nieuwe Beiersclie regeering is gevormd
waarbij von Kahr tot Staatspresident van
Beieren ie benoemd. Pöhner is minister
president, Ludendorff minister van oorlog
en Hitler minister van buitenlandsehe za
ken. De nieuwe regeering heeft zich zelf
als xijksregeering gcproe'ameerd en de
•ïijksregeering te Berlijn, evenals presi
dent Ebert, afgezet verklaard.
Het Hollandseh Kieuwsbureau geeft nog
de volgende bijzonderheden:
Zooals was aangekondigd, zou Von Kahr
in de zaal van de Btirgerbrau een groote
rede houden. Eeu talrijk publiek was op
gekomen, zoodat de zaal overvol was. Von
Kahr begon zijm rede, doch nog voordat
bij die ten einde had gebracht, drong de
leider der nationaal-socialisten, Hitler,
haar .voren, gevolgd door een „stormtroep"
vaat zijn aanhangers, die enkele echoten
losten.Er. ontstond een groote opschudding
•doeh Hitler wist ton slotte de rust te her
stellen en sprak de aanwezigen toe, waar
bij bij verk'aarde, dat het ministerie-Von
Knilli/ng ten val was gebracht en de na
tionale dictatuur was uilgeroepen. Hij
herinnerde er aan. dat vóór vijf jaren de
revolutie is begonnen, waaraan op dezen
dag een einde wordt gemaakt..
Hitler deelde verder o.a. mede, dat een
Duitsch-n'alionaal leger wordt opgericht,
waarvan do leiding aan generaal Luden-
dorff is opgedragen. Hij stelde voor von
Lossow tot minister van oorlog te benoe
men en kolonel Seisser tot minister van
politie. Hitier vroeg de .vergadering, waar
bij zich vele officieren bevonden, of zij
met de hervormingen aecoord ging,
waarop onder geweldig gejubel met ,.ja"
'werd geantwoord. De leden der nieuwe
ïegecring werden daarop 'in de zaal geleld.
Von Kahr, Ludendorff en Pöhner ver
klaarden zich bereid de bun toegedachte
posten te aanvaarden.
Hitier sprak daarop een slotwoord,
waarin hij zeide, dat de daad, waarnaar
men vijf jaren lang zoo vurig li^eft uit
gezien, thans werkelijkheid geworden is.
Donderdagavond laat Irokken talrijke
troepen aanhangers van Hitler, die in de
Lowenbriiu bijeengekomen waren, met
vaandels on muziek naar de Bürgeibi'iiu-
keller, otn de nieuwe regeering toe le
oliën. Do Dürgerbraukeller zelf is door
troepen bezet en wordt door hen bewaakt.
De correspondent van 't Algemeen Han
delsblad seinde
Van Muncheu begint de reactie. 1
De geruchten hebben zich bewaarheid.
De „Abreehnung mil 'den Novcmbervcr
brechern" is begonnen.
De omwenteling in Beieren is voor zoo
ver de hoofdstad betreft gelukt. Alle Te
geevingsgebouweai en de stations zijn in
handen der voorloopige regeering.
a!s eerste taak der nieuwe nationale re
geering noemde Hitier den opmtirsoh
naar het „Sünden-Babel" Berlijn. „Wij
willen den strijd opnemen voor het gelief
de in het vuil vertrapte Duitsche vader
land" verklaarde hij. „Wij zullen oen
Duitsclien bondsstaat opbouwen, waarin
ook Beieren .weder datgene erlangt, v
op het recht heeft. Da komende morgen
vindt weder een nationale regeering of hij
vindt ons dood".
Bij zijn toespraak in de Bürgerbrau z
de Hitler o.a, nog: „Do Itijksregoering
afgezet en er is een nieuwe ltijksregcering
gevormd, wier zetel Munohan is.
Het Rijkskabinct heeft hedoivuacht nog
vergaderd om haar houding te bepah
Het zal blijkbaar hard tegen hard gaan.
Do rijksregeering heeft den opperbevel
hebber der Rijksweel', generaal v. Seeokt
tot „Oberexekutor" van Beieren benoemd
Het gehe'ele spoorwegverkeer naar 3
ren is onmiddellijk stopgezet, zoo oo.'
uitbetaluig van soldij voor de Beiorsoke
Rijksweer en de zending van geld
Beieren.
D'o Duitsclie Rijksregeering heeft
het volgende manifest tot het Duitsche
"k gericht:
.,Tn den tijd van den grootsten hui-
ten- en hinuenlandsclien politieken
nood zijn verblinde lieden aan het
werk getogen om het Duitsche Rijk te
vernietigen.
Te Mimchen heeft een gewapende
horde do Beiersche regeering ten val
'gebracht, den Roiersohen minister
president gearresteerd en zich aange
matigd een rijksregeering te vormen,
generaal Ludendorff tot zoogenaamd
bevelhebber van het Duitsche leger,
den heer Hitler, die eerst kort gele
den de Duitsche" nationaliteit verwierf
tot leider van Duitsehlands lot te be
noemen.
Het behoeft niet te worden gezegd,
dat desje hesluiten van nul en geeuor
waaide zijn. Wie- deze bemoeiingen
steunt maakt zichzelf .daardoor toti
hoog- en landverrader.
Ju plaats van onze broederen in Rijn
en Koerland, die voor Duitschland
strijden, te helpen, stort men Duitsch
land' in het ongeluk, brengt mcri de
voedselvoorziening in gcvflar, doet
men liet gevaar ontstaan voor het
binnenrukken van een vijandelijk le
ger, vernietigt men alle vooruitzich
ten op eeu economische gezondma
king.
De jongste maatregelen der Rijksre-
ing op het' gebied der valutapoli-
tiek hebben ep tg.e geleid, dat de mark
in het buitenland de laatste 24 uur
aanzienlijk is gestegen. Dat alles gaat
weer Serioren, wanneer de waanwijze
actie siicces heeft, die te München op
touw wordt gezet.
In de „Scnickssalsstunde" van het
Duitsche volk en het Duitsche Rijk
roepen wij alle vrienden des vader
lands op, hun krachten te geven voor
de handhaving der rijkseenheid.
Duitsehlands orde en Duitsehlands
Tijheid.
Alle maatregelen ter onderdrukking
'au den Putsch en liet herstel der
orde zijn getroffen on worden met
meedoogcnlooze energie uitgevoerd".
Het manifest is geteekend door
RijUspresident Ebert en door Strese-
mann voor de Rijksregeering.
Het z
hard togon hard gaan.
De Rijkspresident beeft de volgende
verordening uitgevaardigd:
Op grond .van art. 43 der Rijksgrondwet
heb ik de volgende verordening uitge
vaardigd
1. De uitoefening van liet mij bij de
grondwet toegekend opperbevel over de
weermacht des Rijks draag ik over aan den
elief der legerleiding generaal v. Seeckt.
2. In afwijking van mijn verordening
van 26 Sept. 1523, draag ik de uitvoerende
macht in plaats van aan den rijksweermi-
nïstér over aan den chef der legerleiding
generaal Von Seeckt, die alle voor de vei
ligheid des Rijks noodzakelijke maatrege
len kan treffen.
3. Deze verordening treedt onmiddel
lijk isi werking.
De verordening is geteekend door Ebert.
Stresemnnn en Gesslcr.
Tot beden is alles nog zonder bloedver
gieten verloopen. Althans tot hedennacht
half drie wits alles oiog ruslig in Munchen,
Maar het zal wel tot .een botsing komen
tusschen de niunlunngeis van Beieren en
de verdedigers der Duit3ohe' republiek.
De rijksweerminisfer Gesslcr beeft de
Duitsche bladen verboden andere dan of-
ficieele berichten over de gebeurtenissen
in Beieren te publiceeren.
Poincaró tegen een militaire
dictatuur.
Donderdagavond deed te Parijs bet ge
rucht de ronde, dat Poinearé te Berlijn
door middel van den Franschen gezant
een démarche zou hebben gedaan bij hot
Duitsche rijk ter waarschuwing, dat
Frankrijk het niet goed zou kunnen keu
ren, dat een militaire dictatuur in Duitsch
land gevestigd werd.
Do oorxespondent van de Maasbode te
Parijs seint
In dezen vorm is dat bericht onjuist.
De waarheid is, dat Poinearé zich uict wil
mengen in de Duitsche inwendige aange
legenheden en zulks ook uitdrukkelijk:
heeft geconstateerd in de instructies,
De Margerie. don Franse-hen gezant te
Berlijn gezonden. I-Iet zijn die instructies
di.e aanleiding hebben gegeven tot lie!
misverstand.
De instructies aa.n De Margerie behel
zen het volgende: Poinearé zegt, dot
Frankrijk zich miet wil mengen in dc-
wendige Duitsche aangelegenheden, r
den plicht heeft nauwlettend een toestand
te volgen, die zoo hij zich ontwikkelen-
kan, zou kunnen leiden tot een militair»
dictatuur. Deze dictatuur wordt door han:
voorstanders bevorderd uit afkeer van lid
vredesverdrag van Versailles om tot bei
niet langer erkennen van de hcrstelschuld
te kómen"en in de derde plaats oni de r
vanchè voor te bereiden. Zoo de repuubl
keincn en democraten zouden worden ve
slagen zou zulk een dictatuur kunnen
slagen.
De- Fr3nsche regeering kan daartegen
over niet onverschillig blijven, daar liet
optreden van zulk een dictatuur vérstrek
kende complicaties kan hebben. Frank
rijk wens ebt dat Duitschland bestuurd za',
worden door een daadwerkelijke democra-
Poincaré geeft in'het telegram, dat die
uistTueties bevat, vervolgens -eeu uiteen
zetting yan de Fransohe opvatting zooal6
ilij dat ook in zijn redevoering, onlangs
le Kevers uitgesproken, heeft gedaan en
maakt verschil tusschen do slachtoffers
van do catastrophepolltiek van liet Duit
sche rijk en zij, die van die politiek heb
ben geprofiteerd. Ilij verklaart daarom
miet te zullen kunnen dulden het aan het
bewind komen van de militaire organi-
De Temps" betoogt uitvoerig, dat
zelfs indien fcen reaelioimair regime er
in slaagde, de macht in handen te
rijgen zonder gewelddadige midde-
en, wanneer hot bet verdrag van
Versailles niet opzegde en een schijn
van constitnlioiialiteit bewaarde, toch
alles inisloopeu zon. Een dergelijk be
wind zon de muntquaesbië evenmin
cunnen-oplossen als Stresemann, zoo
als blijkt Uit hetgeen niet de eerste
emissies der renlenmark is gebeurd.
Indien het er in slaagde, buitenland
sehe. credieten te krijgen, zou Duitsch
land méér dan ooit moeten exportee-
oiii de kosten daarvan te bestrij
den, maar dat strookt ni.it met de
plannen der Britsche regeering
met den tegenwoordigen toestand
Europa. Elko poging om de Duitsche
productie en export overmatig te doen
toenemen, moet zoolang. Duitschland
en Frankrijk liet nog niet eens zijn ge
worden, wel tot een oorlog leiden, of
als de Duitsche regeering daarvoor te
twak is, tot een revolutie. Oorlog of
■evolutie, ziedaar do eenige gevol
gen. dio een dictatuur zou kunnen
hebben. Daarom moet Frankrijk zich
n ieder geval tegen de instelling daar
ran verzetten.
Uit Saksen
De Landdag verwierp bet
der D. V. P. tot ontbinding van den
Landdag alsmede bet votum
trouwen der communisten met 48 tegen
40 stemmen.-
Vóór beide voorstellen stemden
beide rcchlscbe partijen en di
ten, tegen de democraten en socialisten
De intocht der rljkswoer-
troepen in Wclmar.
Dc intocht dgr rijksweertroepen, ter
sterkte van eenige duizenden manschap
pen, is in volle orde geschied Alle open
bare gebouwen o.a. he station cn het
postkantoor zijn door sterke afdeelingen
bezet. Patrouilles doorkruisen de stad.
De troepen worden over de omliggende
dorpen on steden verdeeld.
En of ficieele kennisgeving zegt, dat
een officier der rijksweertroepen zich
bij den voorzitter van den ministerraad
heeft gemeld om hem verslag over het
binnenrukken uit le brengen. De mili
taire bezetting van Weimar is geschied
om-het tocstroomen va a obgëwcnschte
elementen te beletten.
van dèri Generalen Staf, overste För-
■and aanleiding gegeven, de verte
genwoordigers van de Esfclandsehe en
buitenlandsehe pers te ontvangen.
Verwijzend naar de geruchten over
een oorlog, verklaarde de clief van den
Géneralen Staf, dat bij de onzekerheid
den toestand in Rusland verras
sen steeds mógelijk blijven. In Rus
land zijn tegenwoordig duidelijk drie
Communistische groepen te ondor-
cheideu, die ten opzichte van de-zich
u Europa afspelende gebeurtenissen
en verschillend standpunt -innemen.
De eeue groep,waartoe ook Radek
behoort, is voorstander van een agres-
e politiek en acht den tijd gunstig
zich in de Midden-Europe-esche
aangelegenheden Is mengen.
Do tweede groep, waartoe Kalinin
behoort, is tegen elk militair optreden
van Rusland op liet huidig oogenblik,
waarbij er dan op gewezen wordt, dat
Rusland speciaal wat het verplogiage»
wezen betreft, niet voorbereid is,
Ook Tsjitsjevin, zoo verklaarde de
chef Förwand, neemt een gereserveer
de houding nam Tusschen beide groe
pen staat een derde groep, die een
oorlog thans niet gunstig oordeelt,
doch die toch tegen een geheel passie
ve houding van Rusland inzake het.
verloop der gebeurtenissen in Europa
optreedt. Deze derde groep heeft te
genwoordig in Rusland do meeste in
vloed.
Het is oinnTig'elijk te zeggen welke
van deze drie .stroomingen in Rusland
de overhand krijgen zal, daar alles
van do ontwikkeling in Duitschland
afhangt.
Men moet echter met de avontu
riers rekening houden, die zicli tegen
woordig in Rusland bevinden Onder
do invloedrijkste mannen.
Mobilisaties hebben, naar de chef
van den Generalen Staf Förwand ver-
dor verklaarde, thans in Rusland niet
plaats gevonden, wel worden er zekere
troepen verplaatsingen voorbereid.
IleL Budennysche-lcger, dat hoofd
zakelijk uit cavalerie bestaat, is iii dc
afgeloopen weken uit Noord-Kaukasie
naar de westelijke grenzen verplaatst.
Dit leger staat nu gedeeltelijk om
Moskou, een andere divisie om Pelro-
Versprsid nieuws
Rusiand en Duitschland
In welingelichte kringen tc Reval
binnengekomen berichten loóneh on
dubbelzinnig aan, dat de regeering
vau Moskon trots alle vredesverzelce-
ringen zekere militaire voorbereidselen
treft, die met de gebeurtenissen in
Duitschland verband houden,
De in politieke kringen .verspreide
oorlog?;
rt'uclller
rband hiermede is in Pet ro
grad een door cle „Roodc Strijders"
oiideileekende proclamatie uitgevaar-
digd, die het binnenrukken van het
Rudenny&che lc-ger begroet en
klaart, dat men met dit leger als de
tijd gekomen is, „gezamenlijk de ijze
ren proletarische bataillons van
Duitschland te hulp snellen zal".
De strategische ligging van Estland
noemde de chef niet gunstig. Een mi
litair'conflict met. Sovjet-Rusland zou
een uiterst bloedig karakter dragen,
daar Rusland in verhouding snel ge
makkelijk verplaatsbare troepenofdee-
lingeu, vooral cavalerie naar Estland
kan zenden.
Het is natuurlijk dat Estland onder
deze omstandigheden bij zijne bu
en bij <le groote Européesche staten
iedere samenwerking zoekt, welke voor
dem kwestie vereisckh is.
Alle burgerlijke" stoten moeten bij
een conflict, met Rusland geïnteres
seerd zi,:n.
Wat de Russische vloot betreft, de
ze beschikt over twee dreadnoughts.
Er zullen spoedig vloolmanoeuv
plaats vinden. In het geval van een
conflict, zou vanuit Kroonstadfc de Rus
sische vloot gedirigeerd kunnen wor
den.
Tenslotte besprak de chef van den
Generalen Stof de mogelijkheid, langs
welken weg de Sovjet troepen don
Duitsclien Communisten te hulp zou
den kunnen komen.
In do eerste plaats komt do zeeweg
hebben den chef door den Finschen Golf en do Oostzee
in" aanmerking, waarbij 'de tot Estland
behoorende eilanden als operaticbasis
zouden dienen.
De weg over land zou over Lithauen
voeren, waarbij men dan de meer dan
100 K.M. breeds Poolscho corridor zou
moeten pnsscercn, geheel afgezien
daarvan of. Lithauen eeu doorrnarsch
■an het Sovjet-leger zou dulden. För
wand besloot: „Men moet in ieder ge
val in het oog houden het feit, dat
Sovjet-Rusland op militair gebied op
"11e mogelijkheden voorbereid is".
DE TOESTAND IN HET ROER-
CEBIED.
Er ontwikkelt zich een nieuwe in
dustrieel© crisis in het Roergebied,
tengevolge van den eisch der fabri
kanten tot invoering van den negen-
Lirigen arbeidsdag. De uitvoering van
algemeens overeenkomst met do
Franschen wordt hierdoor vertraagd,
doordat ook de fabrieken van Krapp
bij het conflict zijn betrokken. De fa
brikanten willen' de vertegenwoordi
gers der vakverenigingen dwingen
hun eischen te aanvaarden. Een even-
tueele uitsluiting, waannedo gedreigd
•ordt, zal den toestand in het Roer
gebied zeer verscherpen. Hoewel
Knspp de overeenkomst niet do Fran-
sclien reeds geteekend lieeft, hebben
tengevolge van deze kwestie nog geen
leveranties plaats.
ITALIë'S HOUDING TEGENOVER
DEN BOND.
Mussolini heeft dezer dagen Sir Eric
Drummond, den secretarisgeneraal
den Volkenbond, ontvangen en
dezen zijn standpunt ten opzichte van
den Bond uiteengezet. Hij verzekerde,
dat Italic geen enkel vooroordeel je
gens den Bond bezit en zeide zelf do
beginselen cr van te onderschrijven.
Doch Italië is van oordcel, dat zijn
positie als één dei' grootste mogend
heden, onvoldoende door dc organi
satie van den Bond bevestigd wordt.
Indien de Italiannsche rechten be
schennd zouden zijn, zou hij bereid
zijn ten volle in den arbeid van den
Bond dee! tc nemen.
De „Messagero" herhaalt Musso-
ini's bezwaren tegen den Bond, maar
•ocgt er aan toe, dat de Bond Italië
twee millioen goudlires per jaar kost,
een bedrag, hetwelk niet veel minder
is dan dat, wat Frankrijk cn Engeland
betalen.
Stadsnieuws
DRANKBESTRIJDING.
Door het centraal comité van Drank-
bestrijdende veveenigingen was Don
derdagavond in het Blauwe Kruis"
een bijeenkomst, voor dc aangesloten
organisaties uitgeschreven.
Als spreker trad dc heer Ernst
Meyer op, een Zwitser, die, zoo/tls de
heer W. P, J. Overmeer in zijn ope
ningsrede mededeelde, op zijn reizen,
Frankrijk, Italië Oostenrijk, Duitsch
land, Denemarken, Zweden en Neder
land bezocht heeft.
De heer Ernst Meyer, getroffen door
dat wat hij zag: de gevolgen van het
alcoholisme besloot namelijk zijn le
ven te wijden aan dc ouaestie der ge
heelonthouding. 1
Overal heeft hij dan ook al lezin
gen gehouden, onderzoekingen gedaan
cn instituten bezocht, om in heel haar
vcrscbi'ikkolijken omvang dc ellende
die alcohol bracht te loeren kennen.
Ilij vertelde Donderdagavond zeer
overzichtelijk on in korte trekken iets
van zijn reis door Europa. In Zwitser
land, een land zonder havensteden is
liet i'.icobolgevanr niet zoo zeer door
drongen als in ons land. Maar als men
komt in Monaco, .Genua, Milaan,
California is betrekkelijk een nieuw
land en daarom was het mogelijk om
den geheelen staat systematisch te ver-
deelen vóór dc pioniers die zich in
eenige, speciaal gunstig gelegen, stre
ken hadden gevestigd er toe konden
overgaan om het land en vervolgens
ook de steden op geheel willekeurige
lijnen af te bakenen.
Wie nu een landkaart van California
in handen krijgt wordt getroffen dooi
de regelmatige verdeeling in kleine
vierkantjes, waarvan de omtrekken
precies Noord-Zuid cn Oost-West loo-
pen. Kleine vierkantjes op de kaart,
maar in werkelijkheid vierkante mij
len of „sections". Zooals de steden be
staan uit „blocks" en de straten daar-
tusschen bijna steeds parallel loopen
met de sectielijnen, zoo is liefland ge
lijk aan een groot dambord en worden
do hoofdwegen aangelegd op de lijnen
tusschen de verschillende vlakken. De
sections zijn onderverdeeld in kwart
secties en daar de section 640 acres
meet, bevat de kwartsectio» er 160 of
ongeveer 65 hectaren. In districten*
waar meer intensief verbouwd wordt,
vindt men dan helften en kwarten van
kwartsectious en kleinere stukjes land
tot 5 acres toe. Zoodat nagenoeg alle
ranches, ook de kleinere, rechthoekig
zijn of vierkant en men spreekt van
Ervaringen van een Nederlander
LAND IN CALIFORNIË
man' die een sectie graan heeft,
su kwartsectie' bieten of b.v. een
twintig of tien meloenen ênz.
Even groot als de verscheidenheid
.111 klimaat in California is do varië
teit van landbouwproducten. Zonder
twijfel krijgen we uit de lucht het
beste algeraeene overzicht van de ont-
ikkeling van den landbouw in dezen
jongen staat. Stel u dus voor dat ge
z-ijt uitgenoodigd voor een tocht per
vliegtuig en dat we 's morgens vroeg
het veld nabij San Francisco verlaten
om Zuidwaarts langs de kust tot aan
de Imperial Valley oni dan Noordelijk
over de Yoaquin en dc Sacramento
Valleys te glijden tot we de grens van
Oregon bereikt hebben en ons weder
naar het Zuiden en ons uitgangspunt
wenden.
We gaan dus in een breéden cir-.
kei over de baai van San Francisco.
Steeds hooger totdat'de. omringende
heuvelen beneden ons zijn weggezon
ken en we de d-aarachter gelegen laag
landen ten Oosten en den Stillen
Oceaan ton Westen van ons kunnen
zien. Daar, achter Berkeley, tusschen
de uitmondingen van de Sacramento,
leggen delta's van veengrond echte
Hollandsehe turf, in plaatsen diep
opengespleten onder de drogende zon
nestralen. Hier verbouwt men graan
en alfalfa, houdt, mclkyee en varkens.
Het wordt „the Netherlands" van
Californic genoemd.
Zuidwaarts gaande, boven het schier
eiland aan welks uiterst Noordelijke
punt San Francisco gelegen is, vlie
gen we vrijwel parallel met liet strand.
Het is een prachtstreek, dc tuin van
villa's'buitonplaatscn en kleine, nieuw-
uitziende dorpjes verscholen in het
groen van naald- en .loofhout.
Wogen als zilveren linten leiden her
en dcrwaars. De blauwe Pacific, als
steeds rustig het uitgestrekte strand
op- cn afloqipend, is ons richtsnoer.
Beneden ons is nu de Santa Clara
Vallei met San Jose in het midden
ervan, Weer veel alfalfa maar ook aan
zienlijke pruirnenboomgaarden cn artis-
jokvelden. Wat verder zien wc Gilroy,
waar vele Italianen den wijnbouw uit
oefenen cn meer naar het Westen ligt
Watsonvi'.lc omringd door duizenden
appelbooinen.
Het land wordt langzamerhand
meer heuvelachtig en langs de kust
verheffen zich votse^i gekroond met
ceder en pine. Waar de kopjes niet te
steil zijn hebben voortvarende pioniers
zich gevestigd en rondom hunne wo
ningen schaven zie li jonge olijfboomen
in zilvergroene rijen. Verder Oostelijk,
Gezicht op de laai van San Francisco vanuit de stad.
waar de voetheuvels in de meer berg
achtige Coast-Range overgaan, liggen
de nog zeer uitgestrekte eigendommen
der veebaronnen overblijfselen, tien
duizenden acres groot, van de enorme
landerijen, indertijd, toen Spanje nog
het zeggenschap in California Juul,
door haar geschonken aan cmigrec
rende Spaansche landedelen.
Die kleine plaats met de groote ge
bouwen waar we.'nu overheen gaan is
Paso Robles Hot'Springs, een van de
vele geneeskrachtige heete bronnen in
den staat.
Nog steeds rollend land met hier en
daar een klein dal groen met lucerne,
de flanlteu der heuvels bedekt met
golvend graa.11 of met de meer per
manente beplanting van olijven cn
noten. Maar ook ontzettend veel wild
land, geel met wilde, haver en salt-
grass", waar duizenden stuks vee en
paaiden als "levend speelgoed over ver
spreid zijn. We zweven over Santa
Barbara County met zijn rijkdom
aan natuurschoon en bereiken Ven
tura, County, de oorsprong van de
meeste I.ima-boonen die in de Ver-
ceiiigde Staten jaarlijks worden ge
geten. Uitstekend en duur land l.ezit
Ventura- Duizend dollar per acre
:voor hoonenland onder ïnïrVTtie- is
ongeveer de gewone prijs. De weers
gesteldheid, speciaal dc ci-htondmls-
ten, maken deze county bij uil.nc-,
mendheid geschikt voor de boonen
teelt. .Taor iu jaar uit worden oogsten
gewonnen van 40 tachtig-pondszakkeu
per acre en het land ontvangt niet
meer bemesting, dan de wortels der
planten die Lij den grond worden 0 f-
gesnedtn en later de peulen, nadat
do booneii uitgedorseht zijn- Suiker
bieten groeien hier ook bij de mijl en
dc enorme fabriek ta Oxnavil beeft
ieder jaar ecu druk cn lang seizoen.
Meer en meer begint men zich toe te
leggen op den citroen- en sinaasappel
bouw. want bet vriest een minimum
hier hetgeen de lange reeksen sierlij
ke eucalypti getuigen die langs <lf-
wegen staan en als <bescheni\ing te
gen den wind ook hier en daar in Let
iiidtii zijn.
Angelos. Ettelijke peelgoed-dorpjes
met vi'oolijk gekleurde bungalows 111
onomheinde, goed onderhouden gras
veldjes liggen verspreid van do flan
ken dor Sierra Madre foothills tot
langs het strand der Pacific. Tot San
Bernartiuo C-n Riverside, veertig mijl
ten Oosten van Los Angelos, en verder
dan Sint-a Anna, twintig mijl Zuid, is
een bijna onafgebroken uitgestrekt
heid van vruchtboom en, veelal citroe
nen, grapefruit en sinaasappelen,
maar ook aanzienlijke boomgaarden
okkernoten, vijgen en perziken,
abrikozen, amandelen en olijven. Aan
rschilleridë tinten van groen en
den vórin der hoornen kan men ze ge
makkelijk onderscheiden. Bepaald
voor beginners is deze streak niet.
Daar is het land te iidirikboreud duur
voor. Drie- vierduizend dollar per
nero voor citroenland en "toch brengt
het zijn interest op.
Even verder Zuid krijgen we ten
kijk op een geheel andere industrie.
Daar, in een heuvelcomplex ligt het
Whittier olieveld. Als torens uit een
meeanodoos verrijzen de „rigs" op en
tusschen de kopjes. Vcol bedrijvig^-
beid zien we niet., maar toch vrordfc
onder die miniatuur Eiffels dag en
nacht machinaal gepompt en de olie
'oord naar San Pedro door do
i' ondergrondse}!e pijplijnen. P.uim
La
Los
londerd mijlen nu van lage heuvelen
en valleitjes, do eerste zoo ver moge
lijk beplant met gerst, terwijl in de
laatst-cn weer olijf- en notenboonmn
of ook wel fi'isch-groene nlfalfavelden
zich koesteren in de heerlijke zon.
Dan wordt San Diego zichtbaar en
zijn prachtige natuurlijke haven. Een
móóie plek, deze uithoek van de Yer-
cenigde Staten met zijn onvergelijke
lijk klimaat. Het is werkelijk een
schilderij. Deze mooio stad tusschen
de groene heuvelen on den blauwoi
Oceaan, bciéiermd teg; 11 Noordelijk'
zeewinden door Point. T.onia d^t ee;
eind in zee uiitoopt. houdt- haar ha
ven heerlijk kalm omdat alle golfsla;
wordt opgenomen door een smalle
landtong die als het ware dc haven
geheel van den oceaan scheidt. Óp
deze landtong van soh'Uercnd geel
zand verheft zich het groote hotel
Coronado met zijn blinkend roode
dak.
Het is werkelijk jammer, dal we al
haar het Oosten zwenken cn al die
pracht den rug too moeten keeren.
Vooral ook omdat het terrein onder
ons nu ver van aanlokkelijk schijnt- I
Rechts van ons ligt Mexico. Onher
bergzaam en woest is wat ave cr van
zien. Over tachtig mijlen van wild
bergland jagen we voort, tot vóór
ons, een groote vlakte zich uitbreidt.
De Imperial Valley. Twintig jaar ge
leden etn"woestijn waar reizigers van
dorst en hitte omkwamen, een plaats
i alleen ratelslangen, schorpioe
nen en cacti het konden uithouden,
oen waardeloos bezit dat echter door
enorme irrigatie, gevoed door de Co
lorado Rivier, herschapen is i.i een
:ase veertig mijl lang die voGrtdu-
■end grootei' wordt. Wanneer het hoo
ger op in California amper voorjaar
's komen hier al meloenen van- den
;ouden grond. Alfalfa, graan, ka
toen, mais etc. groeien in overvloed
zonder bemesting op een bodem
i roodachtig zanderig leem, vijf
tig voet diep, zonder een steen of ver
andering van grondsoort. Een groot
deel der vallei ligt onder den zeespie
gel, sommige plaatsen zelfs tot 150
voet daarbeneden. Ilr-t wordt et' dan
ook zeer warm en lSOgr. in do scha
duw is niet ongewoon. Toch '.verkt
men cr den geheelen dag in heb veld
1*11 tieren koeien en ander vee er uit
stekend. Omdat de hitte droog en on
schadelijk is cn na het eerste jaar
)'«eat te verdragen. Noordwaarts gaan
we. over deze vrvuhtbaro vallei, die
zoo'n groote 'toekomst tegemoet gaat
als 't- bewateringssysLeem eenmaal de
gehoric vlakte drenkt.Wc kunnen pre
vies de lijn Volgt n, die door liet
giitiowatec bereikt werd. Tot da:
is alles groen, een meter verdei
bet land droog en bruin. Nog
uus vliegen?, oen kleine bergpas over
gestoken en we wanen ons plotseling
verplantst in Arab:?.
Palmen links 111 rechts 'er. onder
ons. Dadelpalmen vsn etc Coasltclla
Valley. D-.zc teelt htc.T haar proci
over
gepasseerd en is een beproefd,
winstgevend bedrijf geworden.
Over de San Bernard in obergen be
iken we de Mojnve Desert, een
tweede woestenij, grooter dan de Im
perial was en door zijn hnogére lig
ging beter begunstigd wat klimaat
betreft. Grondeekhoorns, hórntoads
(padden) en ongelooflijk snelle hage
dissen hebben er vrijwel de alleen
heerschappij en leiden er een droog
en warm bestaan tusschen snliestrui-
ken, yucca, en cacti. De dag zal zon
der twijfel komen, dat ook deze on
herbergzame streek door het leven
gevende water van verre heuvelen
zal worden omgetooverd in een para
dijs.
Evenals de Owens Vallov tc Noord-
Oosten van ons. waar niet ,1ang ge
leden een nieuw irrigatie werk in oe-
bruik gesteld werd.
Inmiddels zweven we weder
een bergkelen, hoog mnnr sni
TehaeliMiH Borgen, die de Zuidelijke
afsluiting vormen vnn do grooisic en
dichtst bevolkte vallei van Californic,
jde San Joaquin (San Waukien) Vallei.
Opvallend iu liet Zuiden dezer vallei
zijn epfsl de sinnasappclboomgnardeu
cn aanplautingcii von ol-ven, Daarna
I ten Oosten en ten Westen van Bakers-
field do groofstö olievelden van Cnli-
forjiii: met hunne duizenden boorto
rens als een woud. Dan komt het
alfalfa en graandisfrirt. Honderddui
zenden acres, geheelo'scclios waar men
ook ziet, van tarwe, gerst en lucerne.
Ook katoen is er de laatste jaren ver
tegenwoordigd, hoewel do nachten
hier niet. warm genoeg zijn om den
overvloedigen oogst van do Imperial
Valley te evenaren. Veertig jaar is
dit graaulnnd bebouwd geweest zon
der mest tc hebben gehad en jaar
lijks brengt liet zijn oogst op. Dik
wijls zelfs een oogst van gerst en on
middellijk daarop een van Milo mais
of Egyptisch koran, (Int rijpt en ge-
den wordt in het late najaar. Vijf
zesmaal wordt alfalfa gemaaid.
Rechts daar. dio lange donkergroene
streep langs de gele voetheuvelen vnn
derm Nevada, zijn weer flinaasap-
pelcn en cilroenon. Links is hel Tuin-
e T.ake district. Nog maar een jaar4
:f zes geleden was hier een flink meer
van ongeveer 150 vierkante mijlen.
Het we-mcklo vnn visch en pelikanen,
rei gors en kraanvogels streken cn hij
duizenden neer. Nu is heb gaandeweg
geitcel ingedijkt en het water beperkt
tot eenige kanalen. Alfalfa on graan
groeien zoovc-r hel oog reikt. Koeien
loopeu het geheole jaar in do weide. Ze
worden in open stallen gemolken eu
trekken weer naar T veld, dag in dag
uii. Ei is alli.d wat to grazen
Langzaam maakt, het graan nu
plaats voor fruit totdat, boven Fresno
Couutv. wij nagenoeg niets zien dan
wijngaarden, perzik- en alrikozenboo-
men, vijgen en granaatappelen; dui
zenden en duizenden acres, prachtig
onderhouden, regelmatig geplant, do
mooie woonhuizen half zichtbaar lus-
