HAARLEM'S DAGBLAD
Buiteniandsch Overzicht
Schetsen uit Amerika
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1923 - VIERDE BLAD
INCEZONDEN MEDED EELIN GEN a 00 Cts. per regel,
SPANNING IN DE ENCELSCHE POLITIEK.
In den Gczantcnraad is nog geen be
slissing gevallen inzake
den torugkeor naar
Duitschland van do Hohon-
zoIlcrns,
de vraag wordt zelfs gesteld of Enge
land zich afzijdig wil: houden in de
quaestie van de uitlevering van den
ex-kroonprins.
De Duitsche zaakgelastigde te Parijs
heeft in een onderhoud met de l'eretli
della Rocco, den directeur der afcl. po
litieke en economische zaken bij het
departement van Buitenlandsche Zaken,
verklaard, dat de es-kroonprins reeds
gcruimen tijd geleden om toestemming
tof terugkeer naar Duitschland ver
zocht heeft. Deze toestemming wcfrd
hem door de Duitsche- regeering niet
geweigerd, «omdat, hij heeft afgezien
van zijn rechten op den troon cn zich
formeel verplicht heeft, Oels. tot zijn ver
blijfplaats te kiezen en zich van elke
politieke actie tc zullen onthouden.
Voorts werd door den Duischen zaak
gelastigde tegengesproken, dat de ex-
keizer voornemens zou zijn Doorn met
terwoon te verlaten.
Peretti della Rocca heeft van deze
verklaring acte genomen en ze onmid
dellijk aan Poincaré medegedeeld.
De „Times"-correspondcnt te Berlijn
heeft een onderhoud met den Duii-
sckcn rijkskanselier gehad naar aanlei
ding van den terugkeer van den cx-
kroonprins. Strescmann verklaarde, dat'
zelfs de socialistische leden der rijks-'
regeering en die van het Pruisische ka- j
binet zich met zijn terugkeer hadden
kunnen vereenigen omdat men anders
aan de nationalisten een te machtig pro-
paganda-middel in handen zou hebben
gegeven en trouwens niet bij de natio
nalisten alleen critiek zou hebben on
dervonden, indien men het hoofd van
een gezin na een afwezigheid van acht
jaar zou' hebben geweigerd-, naar zijn
vaderland terug te keeren.
Volgens het oordeel van den rijkskan
selier is deze geheels kwestie er een van
internationalen aard -en heeft «niets
uitstaande met den strijd om de repu
bliek. Een republiek, die niet deaan
wezigheid 'kan gedoogen van een Duit-
schen vorst op Dujtsclien bodem is
volgens Stresemann niet de ware repu
bliek. Vooral had het hem genoegen
gedaan, dat, de ex-kroonprins voor zijn
terugkeer toestemming" aan de grootc
coalitie had gevraagd, dus aan de ver
tegenwoordigers van de meerderheid
van het volk. Óm die redenen was het
verlof dan ook toegestaan.
Het was aan een toevalligen samen
loop van omstandigheden te wijten, dat
zija terugkeer juist moest samenvallen
met de Hitler-putsch in Beieren,
De cx-kroonprins heeft de Duitsche
legeering- tot in bijzonderheden omtrent
zijn terugkeer ingelicht. Hij heeft zeer
nauwkeurig- den weg aangegeven, dien
hij dacht te volgen alsmede de plaatsen
waar hij zijn reis wilde onderbreken. De
rijkskanselier gaf daarop nog .een schil
dering van het 'karakter van den cx-
kroonprins, waarbij hij zijn oordeel
'baseerde op het bezoek, dat hi.i in ipci
op Wielingen aan den kioonprins heeft
gebracht. Stresemann heeft grootc ach
ting voor zijn persoonlijkheid. Hij is
volgens hem een man met heldere
denkbeelden en met durf.
De correspondent teekent hierbij
evenwel aan, dat Stresemann's uiteen
zetting het doet voorkomen, alsof de
ex-kroonprins een factor is, waarmede I
men weinig of geen rekening behoeft
tc houden. Plij vraagt zich evenwel af,
in hoeverre de ex-kroonprins zijn belof
te zal houden om zich niet meer met de
politiek in te laten.
In de quaestie van
Herstel en Schadoloos-
stolllng
is niet veel vooruitgang.
Dc afbreking van de onderhandelin
gen met de Roer-industrieelen is ge
volgd door de overhandiging van een
schrijven van Stresemann, waarin wordt
verlangd, dat 't totale bedrag van de
tijdens de periode van het lijdelijk v<
zet in beslag genomen gelden op li
kening van de schadeloosstelling- wordt
geboekt. Door dezen cisc.h komen de
kosten van de Roer-bezetting voor re
kening van Frankrijk cn België. Bij
11 iet-in williging van dezen eiscli dreigt
dc Duitsche regeering de steenkoolleve-
ringen niet te zullen betalen cn de
compensatie-betalingen stop tc zelt
Dan is er ook nog
het confüot Inzake de
contröle-quaestie.
Uit Parijs wordt geseind
Betreffende d,e geallieerde mjjitaire
controle zou Engeland tegen 'iedere
sanctie zjjn, doch het verklaart zich be
reid deel te- nemen aan de stappen
hervatting van de werkzaamheden
der militaire controle-commissie te
krijgen.
De „Vorwarts" over de
bljeenroeprng van den
Rijksdag.
De heer Stresemann mo.pl voor den
Rijksdag komen, schrijft de „Vo-v-
vviirts" in een hoofdartikel. De Rijks-
kanselier, die den eed op de grond
wet hec-ft afgelegd, had eigenlijk reeds
lang zelf behoefte moeten gevoelen,
zich klaarheid tc verschaffen over de
vraag, hoe de volksvertegenwoordi
ging tegenover he«m staat, Blijkbaar
heeft hü echter nog niet begre^n, dat
door bet uittreden der sc«e.-dem. uit
zijn kabinet zijn positie volkomen ge
wijzigd is. niet alleen in politiek,
maar ook in staatsrechtelijk opzicht.
Zoolang de groote coalilie bestond,
was zijii regeeiïng het uitvoerend or
gaan eener geweldige rijksdagmeer
derheid. 7.ii had door tie machtigings
wet zelfs dictoriale volmachten ont
vangen. Met het uiteenvallen der
groote coalitie viel de machtigingswet
en verdween de parlementaire meer
derheid, waarop lief kabinet steunde.
Na het uittreden der soc.-dem. had
'eigenlijk direct de "Rijksdag bijeen
geroepen moeten worden, opdat hij
gelegenheid zou hebben zijn rechten
tegenover de regeering tc doen gelden.
De soc.-dem, staan op dc bijeenroe-
pinjr.
De separatistische be
weging.
verloopt meer en meer.
Niet alleen in de Palts, waar, naar
ecu B.T.A.-bericht heeft gemeld, de
separatistische troepen Spiers heb
ben bezet, waarop ongeveer 20 perso
nen werden gedood, maar dc separa
tisten zijn ook in volle actie .in het. ge
bied-van Limburg, waar zij de steden
Dietz en Limburg in hun macht kre
gen. De HjYanf. Z." verneemt uit
Dietz. dat hTt aldaar de laatste we
ken zonderling toeging.
Op 24 October plantte een handvol
individuen van verdacht.allooi de vlag
van de Rijnlandsche republiek op bet
stadhuis. Onder do bevolking ont
stond groote, verbittering, niet liet
minst tegen dén burgemeester, Robert
Hec-k, die een en ander niet belet
had. Hij is Pranschgezind. Zijn af-
ittiug werd geëischt, Op 25 Oct.
haalden eenige patriotten de ylag weer
neer. die verbrand werd. Daarop ont
stonden onlusten en kondigden de
Fransehen den staat, van beleg af. Het
geen niet belette, dat de separatisten,
zelfs-in gezelschap van de Fransehen.
's nachts door tic straten trokken, om
bur gors. o.w. eenige gemeente-ambte
naren, uit hun lied te halen en naar
Ems le brengen, waar'zij thans nog
vertoeven. De commandant'deelde den
gemeenteraad mede, dat de republiek
officieel op 27 Oct. onder bescher
ming der 'Fransehen werd uitgeroe
pen cn dat men zich daarbij had néér
De aanvoerders dc-r separatisten- iu
de stad zijn twee veroordeelde arbei
ders. en een avontuurlijk individu, cli
hekend staat als iemand, die ;voor
nieis terugdeinst.
Do houding van
Ludentforff.
Naar bekend ie. heel'c het „Welvr-
kreiskommando" te München vastge
steld. dat bij mond© van kolonel Leo
pold Vrijdagmorgen om 5 uur aan
Ludendorff en Hitler is meegedeeld,
dat de 7e divisie niet achter Hitler's
actie stond, doch zoo noodig met ge
weld de orde zou herstellen. Waarop
heiden den kolonel verzooht luidden te
pogen generaal v. Lossow van dijt
standpunt af te brengen, hetgeen Leii-
pokl verklaarde te gelooven niet tc
icunnen doen, terwijl hij meende, dat
de troepen zouden doen wat hun aan
voerder zou bevelen. Daaruit volgt,
dat Ludendorff en Hit Ier Vrijdag
morgen. dus vóór den opmarsch naar
de stad. wisten, dat het voortzetten
van den Putsch tct eon botsing met de
gewapende macht zon moeten leiden.
Dat Ludendorff niet door Hitler
verrast ie. maar van hetgeen gebeuren
zou op dc hoogte was. doet het vol
gende incident vermoeden, waarvan
de „Bayr .Kurier" melding maakt.
Wij hebben onlangs melding ge
maakt van eon proces tusschen twee
Deensche couranten over een inter
view met Ludendorff. De behandeling
van dit process zou Donderdag mor
gen worden voortgezet. Toen hel nu
bleek, dat men ook den middag zou
noodig hebben, verklaarden, aldus
deelt de ,,B. IC' mede, Ludendorff en
zijn verdediger dit voor onmogelijk,
daar Ludendorff om vier uur een be
langrijke conferentie had. Zij stelden
't 'begin van de volgende week voor,
waar de tegenpartij weer tegen was,
waarop de verdediger van Ludendorff
losbarstte: „In ecu tijd van zulk een
politieke spanning is liet eigenlijk
doelloos om eon termijn te vechten.
Wij weten immers niet eens of er o-een
gebeurtenissen zullen voorvallen,
waardoor die koele termijn nutteloos
wórdt. Reeds de eerstvolgende uren
kunnen een totale verandering bren-
van de huidige verhoudingen."
Ludendorff stemde hiermede volkomeD
Do positie van het
Duitsche ministerie
"dt steeds moeilijker.
it wordt zelfs verzekerd, dat Strese
mann weldra zal moeten aftreden.
De moeilijkheden in Duitschland ne
men ook geregeld toe.
Er wordt, weer een uitbreiding van de
stakingsbeweging te Berlijn gemeld, dc
meelarbeiders Jogden /het fwerk neer,
zoodat opnieuw de broodverzorging in
gevaar komt.
Ook de arbeiders iu het electriciteits-
bedrijf dreigen met staking.
Uit üe Engclsoho politiek.
Aan dim vooravond van do ontbinding
van liet parlement legde de premier Bald
win een verklaring af over de politiek,
welke hij. bet land bii de algemeene ver
kiezingen voorlegt, I>n was in^ antwoord
gen de 'règeenihjf, ingediend door Ramsay
Mncdonak). den leiuur der arbeiderspartij.
Me Prémier begon met de behandeling
der buitoiilaaidsehe zaken. Govtrgonde
een door Maedonaid gemaakte opmerking
zeide liij, hel met hem eens te zijn, dat in
Imïtênlajidsehe zaken boven alle andere
oneindig geduid de meest noodige gave
was. Me regenring had steeds verlangd, een
regeling te verkrijgen, maar zij bad moe
ten beSgjokeii. dat zij zich iu een tijd
perk van vrede ini'et moesten overhaasten
eii daardoor nieuwe vijandschap in Euro-
na teweegbrengen. J-Iet doen ontstaan van
zoodanige onveiligheid kom slechts dan
tijd verlengen, die verloopeh moest, totdat
eon regeling was bereikt en derh-ah-o was
luit plicht om voort te gnaji zooals ver
schillende vegeevingen gedaan haddon, n.l.
•alle pogingen aan te wenden om een rege
hing tot stand te brengen in overeenstem-
ruing met de geallieerden. Üo het huidige
oogep.blik kenden zij niet beweren, dal
hun pogingen veel succes hadden gehad.
Wanneer zij echter bedachten, dat Lloyd
G'corge er met a! do hulpbronnen v:ur zijn
vruchtbare verbeelding hiel in was ge
slaagd binnen zoo hingen tijd een regeling
te verkrijgen, kon er maar weinig reden
tot verwondering zijn, dat zij in den veel
kovliveii tijd, dien zijn eigene regeering
•Mij gehad, weinig meer succes hadden be.
liiuitd, Zij hadden gehoopt, dat, toen <ie
nota-wisseling met Amerika liogon, dit
werkelijk tot oenige vorderingen zon kun
nen leiden, maar hier bevonden zij weder-
om, zooals dit jaar reeds zoo vaak was ge
schied, dal al hun pogingen op niets uit
liepen. niet door hun eigen actie, nooli
door die van Amerika maar-door de actie
van twee van hun eigene boaidgeuooten.
Hel zou inderdaadmoeilijk kunnen wor
den, onbepaald lang pogingen te blijven-
annwendon tot samenwerking met bondga
«ooien, die dit zoo moeilijk maakten. Hij
had 'geen moeite ontzien, om onzen bond-
genoolwi te doen weten, dat het volk van
dit land niet oneindig 'lang kon blijven
voortgaan,, den geest te hamdhiiven, die
noodzakelijk was voor een samenwerking
en een entente, indien men den huldigen
toestand veel langer liet voortduren.
Mé Premier ging daarna ov.er lot behan
deling van dc quaestie der werkloos
heid. Hij zeide. dat iedereen er van over
tuigd moest zijn, dal hoofdzakelijk ten
gevolge van de Roerbezetting en de uit
werking, die deze had gehad op don eeo-
nouiiseiien toesiand van Duitschland, hot
herstel van Europa voor jaren was ver
traagd en men zich daardoor geplaaU;
zt'ig: tegenover oen toestand, die in zoo
iiooge mate verschillend was van en zoo
veel erger wns dar, dien van een jaar ge
leden. Wanneer al de markten, wanroo
wij gewoon waren te verknopen, beschik
haar waren, zouden wij (hans niet zoo
zeer lijden van de werkloosheid als nu
het geval is. Do vermindering van die
markten was een der redenen van onzeu
huidiger. toestand. Wij bevonden ons in
derdaad i:i overwachie oiilitaaidigheden
tengevolge van verscheidene oorzaken, die
wij -
ooger j
verkeerd hadden. Derhalve stelde hij
wat hij radicalo maatregelen achtte, om
den toestand te beheerschen gedurende
dit tijdperk van groote moeilijkheden,
daar hij wel wist, dat het pnrlouient, in
dien de toestand ooit weder normaal uiooht
Worden en do oorzaken zouden verdwij
nen, die tot dit tijdperk van werkloosheid
geleid hadden, in staat zou zijn, den toe
stand opnieuw to onderzooken.
Voortgaande, zeide de Premier, dal wij
op bijnn olko markt, waarop wij gooderon
verkochten, met hoogere larioven le doen
hadden, dan vroeger ooit het geval was
De macht vun den handel was een
volstrekt noodig instrument, liet wns
een noodzakelijk deel van de uitrus
ting van een modernen industrieelen
staat en zonder die zou men óin to
willen handelen even goed kunnen
beproeven, mod&rne artillerie te be-
fitrijdeu met pijlen en bogen.
'Baldwin wees op de mogelijkheid
van verbazende toeneming van uit
voer uit. Duitschland, wanneer dit
laud vrij begon le. handelen, Blijk
baar was de plaats, waarheen die uil-
voer het eerst gaan zou, do meest
vrij© geopend© markt, die hij krijgen
kon. Wat de regeering verlangde, zei
de hij, was ontheffing van de belofte,
een jaar geleden afgelegd, opdat zij
in staat zouden zijn, rechten te heffen
van fabriekswaren in het algemeen,
len einde te kunnen onderhandelen
over inkomsten,en iarioveii, zoomede
volledige bevoegdheid, groolero rech
ten (e heffen, wanneer de omstandig
heden van particuliere industrieën dit
voreischten. In de praefcijk kon do hui
dige web tot bescherming der indtn
Irioan zich slechts uitstrekken tot
gocdeven van Duitschland en er wa
ren nog andere landen als Duitsch
land. die thans onz© industrie be
dreigden. De regeering was tot de con
clusie gekomen, dal. zij met dio wet
de zaak niet zoo radicaal konden be
handelen on dat zij. indien zij afdoen
de wensihten lo onderhandelen of d©
dominions preferentie verkenen of
rechten heffen, hunne, belastingen al
gemeen irtoestcn maliën, zelfs indien
het geeno reeds opgelegde belastingen
waren.
Do Premier vorklaade, dat voor zoo
ver het levensmiddelen betrof, de re
geering niet voornemens was, onder
welke omstandigheden ook, tarwe
bloem of vl^'sch te belasten, waaron
der schapenvleesch, m ook met kaas,
boter of eieren.
Gedetailleerde voorstellen, welke /.ij
zouden indienen, indien huune alu©-
nioc-ne politiek werd goedgekeurd, zou
den volledig overwogen en beoordeeld
kunnen worden dooi- het parlement,
of zo tot hei meest effectieve instfil
mt te maken voor hun doel.
Baldwin voegde er bij, dat het vol-
nien waar was, dat geeno onder
handelingen niet landen, dio tarieven
hadden, er in geslaagd waren, vrij
handel in ie stollen, maar dat men
vrijer handel kon hebben door onder
handeling was een feit. Er was altijd
iels, wat men zich kon verschaffen,
nl. door iets weg te geven ten einde
iets t« krijgen, hetwelk inderdaad van
gunstige» invloed zou zijn op onzen
handel.
Na Baldwin sprak allereerst Lloyd
George, die betoogde, dat opnieuw een
oorlogswinter van ellende voor de deur
staal. liet is te betwijfelen of Baldwin
de ellende voldoende kan lenigen met
zijn tariefwet, die hij in hel voorjaar
•/al indienen. Hij ontraadde cïe ontbin
ding van het parlement in dit stadium.
Ook Macdonnld, leider der Arbeiders
partij, hield een scherpe rede tegen
Baldwin.»
Daarna spraken nog Lord Grey cn
Asquith, die eveneens met critiek kwa
men.
Blijkbaar licerscht er onder de con
servatieven verdeeldheid over de vraag
stukken der 'binnonlandsche politiek.
Dit tie Uiixstreksn
HEEMSTEDE.
Gemeenteraad,
Vergadering van den gemeenteraad vas
Heemstede van Donderdag IS November.
Voorzitter: Jhr. A. van de Poll, wet
houder.
Aanwezig zijn alle loden.
De Voorzitter docli mede, dat de
urgcmecsier wegens ongesteldheid ver
hinderd is, de vergadering ie leiden. De
"oorzitrer spreekt de beste wcnschcn
oor zijn herstel ut!.
Ingekomen stukken.
Bij de ingekomen stukken waren o.a.:
Een .verzoekschrift van tiet Kruisver-
bond „Si. Jozef' om f 100 subsidie.
al bij de begrocuing worden behandeld.
Een verzoekschrift om f 150 subsidie ton
behoeve van het roeibootveer aan het 2.B.
Ook dit zal bij do begrooting worden
behandeld.
Een adres van de Kamer van Koophan
del en Fabrieken van Haarlem cn Om-
streken, om den verkoop van gemeente
wege voor zoover die bestaat te
siaken.
B. on m etelien voor. dit verzoek voor
kennisgeving aan to nemen, omdat bier
niet meer van gemeentewege wordt ver
kocht.
De heer Van H arden broek: „Dan
is bet bier c©n brave gemeente, in verge
lijking met andere gemeenten!"
Het adres wordt voor kennisgeving aan-
Een adres van de Kamer van Koophan-
1. verlenging arbeidstijd ambtenaren en
werklieden;
2. verlaging salarissen en luonen;
3. inkrimping waar noodig en moge
lijk van .personeel, in hoofdzaak van
los personeel;
4. herziening stelsel werkloosheidssteun.
13. en W, stellen voor, ook dit stuk niet
ip. behandeling te nemen, omdat hel vol
gens hen alleen door den Raad beoordeeld
mag worden en hel niet op den weg van do
Kamer van Koophandel ligt.
J)e heer Van Harde ai broek meent,
Jat het de plicht van deze Kamer it. over
..He openbare zaken aan den Raad tc ad-
viseeren. De.nruin heeft, zij een adres van
«Ie ïüinistc strekking ingediend. Hij ziet
hierin geen kwaad voor do gemeente en
begrijpt dus niet, waarom dit adres niet
in behandeling zou kunnen worden geno
men, vooral niet, omdat het niet in ba-
ieedigenden toon gesteld is, integendeel
in keurige bewoordingen.
De Voorzitter beaamt dit, maar
handhaaft de meening van B. en \Y.
Do heer Va«n der Erf «preekt er zijn
verbazing over uit, dat de heer Van Hnr-
denbvoek dit adres nog verdedigt, want
z.i. heeft de Kamer van Koophandel er
■niets mee te' maken.
Ook dit adres wordt voor kennisgeving
aangenomen.
Een adrc-s van de samenwerkendo pa-
inionsvereenigingen in het bouwbedrijf
voor Haarlem eu Omstreken, om m ge-
iiieentebestekkeii voor te schrijven de na
leving van do geldende landelijke collec
tieve contracten voor het bouwbedrijf.
13. en W. stellen voor, dit niet in be
handeling to «nemen en er afwijzend op te
beschikken.
Do liecr.Jorritsma w&nscht wel be
handeling eu vraagt cr stemming over.
Het voorste! van den heer Jorritsma
wordt verworpen.
Een adres van inwoners over de onoog
lijke schutting op het aan do gemeente in
eigendom bcl>oorende terrein ami do Ein-
dènjiouts'raat.
De Voorzitter doolt mede, dat B.
en W. reeds opdracht hadden gegeven, om
dezen toestand te verbeteren, nog vóór dit
adres binnenkwam. B. cn W. stellen dus
voor, ook di: adres voor kennisgeving aan
to «nemen.
De Rand vereenigt zich biermede.
Een verzoek van Mejuffrouw Vclzcboer,
gemeentelijke verloskundige, om salaris-
verUooging.
Dit verzoek wordt Ln handen van E. cu
W. om advies gesteld.
Handelsonderwijs.
B. en \V. stellen voor lien to machtigen
komst aan te gaan waarbij do gemeente
zich verbindt om voor leerlingen uit tlöio
gemeente die de gemeentelijke avond
school voor Handelsonderwijs lo Haarlem
Ervaringen van een Nederlander
III.
KLIMAAT EN WATER IN CALIFORNIE
Niefc zonder reden werd „Gulifornië''
door de S.patinsclie settlers aldus ge
naamd. ,,Heet fornuis" i-s echter ge
lukkig wel wat overdreven. Misschien
was 't in die oude dagen warmer, toen
er geen irrigatie-systemen waren en
dientengevolge geen alfalta velden en
geen boomgaarden, die met de koelte
die van hen uitgaat de meer ontgonnen
streken uitstekend bewoonbaar en ge
nietbaar maken wat temperatuur aan
gaat. Ook gingen die Spanjaarden niefc
verder noord dan San Francisco, an
ders hadden ze wel opgemerkt dat
noordelijk California, dus, om liet ruim
te nemen, dat gedeelte van den staat
hetwelk boven de lijn San Francisco-
Sacramento ligt, allerminst verdient
om bij een dergelijkcn naam te worden
genoemd. Do Sacramento Valley uit
gezonderd is het noorden vrijwel be
dekt met eiken- en dennenhout en dat
feit is toch slecht te vereenigen met do
hitte die van een ,,'neet fornuis" uit
straalt. De eenige streken die zulk
oen reputatie een groot gedeelte van
heb jaar rechtvaardigen zijn b.v.
„Death Valley", die 422 voet beneden
do zeespiegel ligt en waar niets wordt
verbouwdverder de Mojave Desert
gedurende de zomermaanden, maar
ook hier is voorloopig niets te halen,
behalve voor mijnwerkers, en de Impe
rial Valley, waar landbouw in uiige-
breiden vorm en groote verscheiden
heid wordt uitgeoefend maar waar liet
werkelijk van Juni tot October voor
velen, vooral hen die niet bezig zijn,
vrij ondragelijk is. De.luchtig gebouw
de cn goed geventileerde woningen zijn
dikwijls voorzien van een dubbel dak,
zoodat de zon het huis zelf niet kan
bereiken cn er ook een circulatie van
©enigszins koelere lucht; in dc scha
duw tusschen de twee daken plaats
vindt. ISloctriselie waaiers, lichte klee-
dij cn dngelijksche distributie van ijs,
zoonis die in den geheelen staat gebrui
kelijk is, maken de warmte iets meer
dragelijk. Heb zeer algcmccnc dragen
leeren werkhandschoenen is hier
meer nog dan elders noodzakelijk,
want een ketting of een stulc metalen
gereedschap dat eenigen tijd in de zon
op den grond heeft gelegen, zou op do
onbedekte hand zeer zeker een blaar
;rwekken.
Hoewel in het overige Qalifornié de
nachten koel zijn is dat helaas maar
weinig het geval in de Imperial. Voor
al tegen dat een van de vrij dikwijls
voortkomende lichte- aardbevingen
plaats heeft, wordt liet er nagenoeg
ondragelijk stil en heet. Persoonlijk
maakte ik een hitte mede van ruim
honderd graden te middernacht in het
open veld. De hemel was roodkoper-
kleurig en de inwoners spraken van
L'dbeviug-weder", wat dan ook
geen ij dele voorspelling bleek. Met dat
al wonen er duizenden Amerikanen cn
zijn er 'verscheidene zeer moderne stad
jes, zooals El Ccntro, Brawley, Ca-
lexico etc. Tot dusverre hebben aard
schokken hier niet meer dan vrij ge-
•inge materieele schade aangericht.
Juist Viezer dagen schijnt het er in
dat opzicht weder min of meer woelig
te zijn. Van zonnesteek hoort men er
echter niet en behalve dat de hitte en
heb daarmede gepaard gaande water-
drinkon veel transpiratie veroorzaakt
schijnt men er toch niet ernstig van de
warmte te lijden. Een langere siesta
dan elders in Californië wordt niet ge
houden en de blanke werkt er dus ge
durende de heetste uren van don dag
in het veld. Bij de Imperial vergele
ken zijn de Sail Joaquin en Sacra-
nn?ntö Valleys koel. liet groote voor
deel zijn daar wel dc nachten. Vooral
wanneer men buiten of in een z.g.
slaap-veranda zijn bed heeft staan,
kan men steeds een deken velen. Dag
en nacht, blaast er een verkoelend
briesje uit het Noord-Wcstcn. Behalve
langs de bergen onweert het cr niet cn
maar zelden is er eens een dag van
drukkend weder. Het verschil in tem
peratuur 's middags en 's avonds is
opvallend gijoot. Hoewel iu den zomer
da thermometer, soms wel boven de
HO gr. in dc schaduw staat is zelfs
dan de hilte niet ondragelijk voor hen
die geacclimatiseerd zijn. Van ©en be
nauwende hitte zooals we die in Hol
land gedurende Juli van dit j'aar on
dervonden is daar geen sprake.
Langs de kust, van Mexico tot San
FraneisGo, is het klimaat ideaal. Ver
der Noord wordt liet wat vochtiger en
hoewel de zomers in Boveu-Calïfornië
heerlijk zijn, valt er in den winter veel
regen. Koud is het er niet dank zij den
wannen gpHstrooni die, komende van
Japan, den Oceaan oversteekt en de
kust van Humboldt County cn len
Noorden daarvan bespeelt,
liet feit dab in Californië het hoo
gere noorden uitgezonderd, tusschen 1
Mei en 1 October zoo goed als geen
egen valt, maakt natuurlijk dat het
land uiterst droog wordt-, zóó droog
dat gras en bloemen tegen Juni «zijn
doodgekwijnd van dorst eu dat pas
na don eersten najaarsregen het
zachte groen weer op vlakte en heu
vel te voorschijn komt. Begrijpelijker
wijze zou liet hopeloos zijn op derge
lijk land te bouwen. Weliswaar was de
Noord-Westelijke hoek van de San
Joaquin Valley zelfs 50 of 60 jaar ge
leden een bekende cn vruchtbare fcar-
westreek, maar het had dat te danken
eenerzijds aan de veelvuldige voor-
jaarsregens toen ter tijd en anderzijds
de subirrigatie die uitging van de
San Joaquin Rivier die wel nog steeds
vloeit- maar in veel mindere mate dan
vroeger daar een groot gdeelte van
zijn water voor bevloeiïng wordt uitge-
pompt- vóór de rivier de Westside be
reikt
Ware het niet voor den Sierra Ne
vada Bergketen, dan zou Californië nu
en misschien nog langen tijd een aan
eenschakeling van woestijnen en prai
riën zijn e» blijven. Maar deze bergen
hebben de macht om droge, boom-
looze vlakten in tuinen om te toove-
ren. Het was maar de zaak oin deze
macht op de juiste wijze te benutti
gen. 'Veel geld en bekwame ingenieurs
slaagden, er in dit te doen. De bergen
ontvangen het water en de sneeuw.
D© civil-engineer zorgt dat, tot dus
verre tenminste een gedeelte, van den
regenval daarboven wordt vastgehou
den tot men liet noodig heeft. Een aan
tal rivieren heeft zijn oorsprong in de
Sierras. De voornaamsten zijn de Sa
cramento, de San Joaquin, de Kings,
de Kern- en de Gwens Rivieren met
hunne zijrivieren cn voor de Imperial
Valley de machtige Colorado, die in
den staat van dienzelfden naam ont
springt. Een paar van deze stroomen
en ettelijke van de kleinere worden
absoluut cïroog, nadat ze dc voorjaors-
regens hebben afgevoerd en tegen den
tijd dat de zon op haar felst is en het
land naar water snakt is er van deze
rivieren niets te verwnebten. Dat was
natuurlijk een verkeerde toestand,
eenige bevaarbare rivier in 1
vooral wegens de quantiteit en qua!
fceib viui den grond, die onproductief
lag en alleen doornat, behoefde te wor
den gemaakt om een overvloedigen
oogst op te leveren.
JLiarom begon men, eerst op kleine
schaal, maar later uitgebreid met het
opsluiten van water in de bergen. V'oor
dut doel werden geschikte valleitjes
uitgekozen en aan de ut'voorzijde ver
sperd met betonnen dammen voorzien
van sluizen, die men in den zomer kon
openen naar gelang water benoodigd
Naarmate liet doeltreffende Van
deze methode van watervoorziening
bleek, vergrootte men de onderne
mingen, totdat men nu in de bergen
enorme kunstmatige meren vindt die
soms ook gedeeltelijk worden gevoed
door middel van tunnels die het aan
de andere zijde van de omringende
bergen vloeiende water toevoeren.
Om den hoogen druk van liet water
in deze reservoirs te kunnen weer
staan worden de dammen diep in den
rotsbodem en in de bergwanden in
gebouwd. Deze dammen zijn dikwijls
zoo breed, dat op den top auto's el
kaar kunnen passceren. liet nies
snijdt nu van Uvee kanten. Niet al
leen controleert men den waterafvoer
liet gohecle jaar en voor een vast
gestelde landoppervlakte, maar de nu
regelmatige stroom ontwikkelt ecu
energie, die via. dc centrales wordt
overgebracht op de electrische gelei
dingen dio d© vallei beueden cn tie
steden daarin voorzien van licht cu
drijfkracht. Als in den winter de wol
ken Over de bergen jagen en deze na
eiken storm een zuiverder wit en la-
gcrliggend kleed van sneeuw vertoo
rn* n, dun staat de farmer in zijn
hemdsmouwen voor zijn Jiuis en muhkfc
plannen voor bet volgend jaar. Die
sneeuwval is zijn bankbulnns en ban
kier en zakenman nemen wel dege
lijk den sneeuwvoorraad in dc ber
gen in aanmerking, ais er sprake is
van een voorschot of „loan" (leening)
aan ©en rancher, die geld noodig heeft
om uit te breiden.
Niet iedere farmer hangt echter af
van ecu dergelijk yeservoir om zijn
land te kunnen bevloeien. Er zijn.er
vier land aan of dicht bij een ri-
ier ligt eu die hij het koopen van
hun farm ook het recht verwierven
om het benoodïgde water uit den
glvoom te pompen. Mvar hij gcringen
i sneeuwval of vroege hitte die do
sneeuw nog vóór het midden van den
zomer doet wegsmelten, kan heb
voorkomen dat de rivier is opge
droogd tcgtn dal de fanner hel wa
ter liet meest noodig heeft. Wie dan
hij een irrigatiedistrict is aangesloten
kan zich veilig gevoelen omtrent
zijn oogst. Achter den daui daarbo
ven zit een hoeveelheid water «lic be-
rokeiid is op de behoeften der aan
deel-houders en waterkoopei'3.
Een dergelijk district wordt na
gezamenlijk overleg van eventueel
belanghebbenden gevormd. Toestem
ming vim den Staat wordt gevraagd
om aandeden tot het benoodigdo be-
.drag uit te geven cn ingenieurs wor
den geëngageerd voor 'net bepalen
van een geschikte plaats iu de bergen
om een dam te bouwen. De Staat,
als ten der meest geïnteresseerden
stuurt ziin eigen inspecteurs op ver
kenning uit. en koopt later dikwijls
uaudcelen naarmate het rapport der
commissie van onderzoek gunstig
luidt. Terwijl men in de bergen een
schaduwrijk dal in een meer hor-'
•schept wordt in d© vallei het district
voorzien van een uctwerk van kana
len cu greppels mot sluizen op alle
punten waar water naar wcnsoi meet.
kunnen worden afgesloten, of de toe
voer imar verschillende leden van het
district ecinctcn. Zooveel mogelijk
wordt gezorgd dat niemand op onge
logen tijd liet water krijgt en steeds
wordt voldotnde vooruit gewaar
schuwd. Een nadeel van deze wijze
van watervoorziening is, dat men iiefc
nu en dan treft dat liet water
's avonds koml en dat men er dan den
geheelen nacht op uit. kan om tc iiri-
geeren. Dc „Znnjttro" komt, dikwijls
te paard, ge-schoeid met gmnmi heup-
laarzen en gewapend met c-etie spade
om doorbraken van water veroor
zaakt door grondeekhoorns cn
„gophers" to herstClen, en hij opent
do hoofdsluis zoodat een zeker aantal
inches water wordt, toegelaten. Is de
tijd gedurende welke men recht op
water heeft verstreken, dan wordt
do sluis wedeij afgesloten.Inmiddels is
men zelf druk bezig om zooveel mo
gelijk voordeel te trekken van het
water dat men ontvangt. Heb land,
verdeeld in checks of rechthoekige
stukken, gescheiden door lage «lij
ken. moest zoo evenredig mogelijk
y,'ordeu gedrenkt. Gewoonlijk. \yor<
HjK
rdti
