HAARLEM'S DAGBLAD
Jhr, mr. A, F, tie Savornin
Lotiman t
Buitenlandsch Overzicht
Woensdag 11 Juni 1924.
DERDE BLAD
Deze siertc© naar h<*£ lichaam en
naar den geest, is dan nu nan land
en volk komen te ontvallen.
Na vele anderen, die op politiek go-
bied oen klinkenden naam hadden,
ia thans ook Lokman heengegaan
Ben tijdinjr die met ontroering door
Z'-C-r velen, en dat van allerlei rich-
ting, in Jen lande, want Lobman bo-
hoorde niet aan ccn paxrij, maar naa
eeheel liet volk, zal zijn vernomen.
Van de reeks >nn tijdgenooten, die
met hem in do parlementaire geschie
denis van on» vaderland ton plaat»
van beteekenis innamen on in den nar-
lementairon strijd meermolen op den
voorgrond traden wij noeoion Van
Houten, Miekay, Scbaepman, Tak van
Poortvliet, i'ierson, en Kuypor ii
nu nog slechte alleen eerstgenoemde
in het leven. 't Stemt weemoedig.
Mannen van ware grootheid van gre-nt
«1 karakter, van talent en gezag, dio
al wat hun ie «eecbonken aan kennis
en kracht aan nun vaderland en volk
wijden, die daarbij niet naar de wufte
gunst des volk» vragen of daarnaar
haken, maar zichzelf steeds biijvcn,
ga.vr.do hun eigen weg. zijn schaars,
wanneer dan een van hen ons komt
te ontvallen dan la van nationale rouw
sprake.
En tot die mannen behoorde hij, dte
Of hooien leeftijd, verre gaande bo
ven dien van do roer sterken, waar
van do Psalmist spreekt, is komen to
overlijden. Een man, die in de rech
terlijke macht eerst con eervolle loop
baan had. dan een HoogleoraorschsD
vervulde die in de beide Kamers van
S'.aten-Generaa] zitting heeft gehad,
minister is goweoet. alj publicist 7
scheiden© geschriften het licht b
deen zien. e©n standaardwerk Onto
Constitutlo" schreef, en jar onlang,
midden van veler>i andere werk taai
heden hot hoofdredacteurschap van
een dagblad waarnam en die tot in don
hoogen leeftiid mot frisrhhoid
peo*t bezield bleef, zond at hij nog
paar jaar geleden met medewerking
van een kleine door hem gekozen coin-
missie op r:-"h kor. nemen, do verzor
ging van oen veo'tiondaagpch bijblad
van de Nederlander, en pis nog van
hem een genrhri'f verscheen,
In dn: opzicht i* het lo'.en van den
heer T>ohm.i
geweest. Maar aan dsn anderen kant
viel hem ook ve»d teleurstelling ten
de'd, v*ol dat hem griefde en dat door
hem al» tets smartelijk» Ook inderdaad
werd gevoeld. Maar to midden van
dat al dat oen schaduw wierp op die
overigens zoo heerlnke helderheid en
zonnigheid van zijn leven, zocht hij
zijn kracht en zijn «terkto in een vast
leven*begins*}, in een persoonlijk
geloof, in dat matgevend©. to midden
van d« onrust van de tijden, dat hij
diende wat naar zijn meening was do
waarheid en 't recht. Het waarheids-
en het rechtsgevoel was bij hem »i»rk
ontwikkeld. To dienen de w.-mrheld en
hot recht, dat Is wel de drijfveer van
heel het optreden van den heer Lob
man op zoo velerlei gebied geweest
De waarheid en hot recht nnar zijn
overtuiging, en daarbij het opnemend
voor aan den enen kant dn vrijheid
en aan den anderen kant het gezag.
Dat heeft den heer I.dhman doen wor
den tot een krachtig© persoonlijkheid,
een figuur van gar.sch bijzonder© bc-
teekenis.
Gezag en vrijheid, het zijn de twee
polen waartusochen heel ziin levens
beschouwing ligt. Eon van zijn eerste
werken zijn eerst© geschrift is men
nen wij een in 1868 verschenen vlug
schrift: Verantwoordelijkheid der
Rcgeerlng ten aanzien van de jongste
Kamerontbinding is getiteld Ge
zag en Vrijheid". To©n hij 6 Juni 1881
een Hoogleoraarschap aan d© Vrije
Universiteit te Amsterdam aanvaard
de. dood hij dat met hot uitspreken
,©en©r redevoering „Over het hoogste
Gezag". En 20 October 18S7, bii het
Overdragen V3n heb rectoraat van die
universiteit hield do heer Lobman een
red© over „de hoogste vrijheid." Voor
don heer Lobman wm onderwerping
aan gezag do voorwaard© voor ware
vrijheid. En dl© vrijheid vond in hem
een geduchten kampioen.
Daarbij kwam ook aan den dag zijn
groot rechtvaardigheidsgevoel ©n zijn
nobele zin. Hij is een der weinigen,
geweest., dio zijn persoonlijke vrijheid
aan niemand wenscht© te verpanden,
die iu alles steeds heeft gehandeld
naar zijn geweten en naar zijn over
tuiging: maar ook de man di© al zijn
genachten en daden wenscht© te toet
sen aan de Heilige Schrift. Zoo kan
hij worden getcokcnd als een k iraktcr-
figuur met een scherp beliindo overtui
ging. die wars van schipperen en
plooien was. Maar ook nis do man van
het zelfstandige in het denken, een uit
vloeisel en gevolg van zijn gedachten
aangaande vrijheid.
Tot dat alles heeft veel zijn opvoe
ding bijgedragen Reeds op jeugdigen
leeftijd verloor hij zijn vader. Zijn
moedor, die hem daarna opvoedde,
leerde nem vrij en open zijn weg te
gaan. Zij, de vrouw van orthodoxe
beelns-don. sloot hem niet. of van om
ga iiet met andoren. Ilaar ©enig voor
schrift was: ,,Ga niet daar waar ge
voelt dat Christus niet komen zou".
Di© vrijheid en dat vertrouwen gayen
tijd geleden in een Interview voor de
liaagsche Post, „een groote zelf
standigheid in denken eu leven. Later
als student gevoelde ik inü heerlijk
onafhankelijk, met een besliste over
tuiging zonder vrees voor vrij ouder-
zoek."' En die zelfstandigheid in den-
kon en leven, die vrijheid van den
geest is immem zijner gebleven. In heel
jn leven is dat uitgekomen,
liet vrij© onderzoek ging hij hem
steeds door, óók ais Kamerlid, óók als
leider van een Kamergroep. Een vrij
heid, die hij voor zich bedong, gunde
hij ook aan anderen. liet maakt©, dat
onder d© C_ II. Kamerleden, dio in
hem hun leider vonden, vrijheid van
optreden mogelijk was. Een van de ro
detien, die er toe leidden, dat, na den
strijd over de Kieswet Tak, de heer
Lobman en anderen zich van de A. R.
Sartij afscheidden was daarin gelegen,
ut men onder de toenmalige partij
leiding in de A.R. partij zich t© veel
in de vriiheid belemmerd gevoelde, dat
geoordeeld werd in do Nederlander
van 17 Mei 1S07 werd dat uitdrukkelijk
verklaard, dat de vrijheid van spreken
te zeer werd beperkt.
Een andere karaktertrek van den
heer Lobman was zijn eenvoud. Niets
was hem moer vreemd dan hoogmoed
eu ijdelheid. In het interview dat wij
reeds aanhaalden, getuigt hij er van:
„Mijn moeder in haai' ware vroom
heid heeft mij voor niets meer gewaar
schuwd dan tegen den hoogmoed.
Hoogmoed is de ergate zonde. In mijn
lange loopbaan ben ik steeds meer
overtuigd geworden, dat niets sterker
veroordeeld wordt door de Heilige
Schrift dun de menschel ij ke hoog
moed". Ea verder: „Dit heb ik ook ge
leerd in mijn lange leven, wie zich
zelf kan wegcijferen, bereikt het meest
in welke levenspositie ook". Teekenend
voor den mun, die zich zoo uitt© is,
dat, naar do schrijver van de „Hang-
aclie Brieven*» in de Tijd ©ccs mede-
doelde, do heer Lohman ter wille van
dn Zondagsheiliging van zijn perso
neel nooit een op dien dag boroid maal
heeft gebruikt
De heer Lohman, een Groninger
geboorte, studeerde aan de Hoog©-
school aldaar in do rechten en promo
veerde er in 1861. Een jaar later werd
hij bonot-ind tot reditor te Appingo-
dam. Hij bleef dat tot 1866, was daar
na van 1866 tot 1872 rechter te 'e-Iler-
togeuitfuh eu van 1872—1884. in welk
jaar bii het Hoogleeraarnmht «an do
Vilje Universiteit te Amsterdam aan
vaardde, raadsheer in hot Provinciaal
Gerechtshof van Noord Brabant,
den Boech, waar toenmaals de latere
prof. dr. A. Rutgers predikant in de
Ncd. llerv. Kerk was, werd door
diens toedoen d© heer Lohman
udorling gekozen. Met da Pierson bo-
jloot hij er een „School met den Bij
bel" te stichten. In die dagen schreef
hij (1875) zijn ..Do Staatsschool en de
Roomsch© Kerk", gevolgd door „Aan
Nederlands nnti-clericalen",
woord tot toelichting van dat
Bclirift. Een paar jaar later kwam er
•p.n liem int ,.Dc School, waaraan de
natie ia gehecht (1876) en „De vrije
school" (1877).
Daamied© was de heer T-ohman,
die zelf eons reide dat ..hij niet aan*
gelegd was voor de politiek" in den
fchoolstrijd gcbrae.'it. Hot maakte
dat hil uit zijn isolement naar pu
bliek terrein eerst en naar politiek
terrein daarna werd getrokken. Op
m word na do verschijning van <:i«
wliriften, in do ar. partij do aan
dacht gevestigd. Hij werd gc^te-ld al»
Kamrrcandidoiit. jn 1873 deed hij
z!'n intrede in do Tweed© Kamer al»
fgo vaardigde voor liet district
loes, welk district door 'nem, slechts
met onderbreking van (-on kleine j o-
riod© van zijn ministerschap »-a
daarna van zijn lidmaatschap der
Kortte Kamer is vertegenwoordigd
tot dat hij hot parlementail-o strijd
perk verliét. Reeds acht dagen na
zijn belediging toen een ongewo-
gefcsurtem» want in di© dagen
i het nog adat in d« Kamer <lut
een jong lia ©enigen tijd toeziet ©n
zwijgt; een gebruik waarvan mui
al lang is afgeweken stok de hoer
Uiman zijn ecreto speech af.
Het was bij hot Adres-debat toon
do lieer Elout een amendement had
ingediend om in hot Adres van Ant
woord op de Trocmredo uit te spre
ken, dat de Schoolwet Kappeiine niot
zou worden ingevoerd vóórdat aan
do bezwaren der tegvnslandcrs waa
tegemoet gokomen. Het Kamerlid
Rutgers Was daartegen opgekomen.
Toen stond hot jong© Kamerlid op
om den hoor Putger» lo woord t©
ctaan. Hij eindigde: „Wanneer do
Wot van 1378 ©enigermate voran-
derd werd in dien zin dat-, evenals
in Engeland, degenen, dio een eigen
school willen oprichten, vanwege do
Regeering den zelfden sieun kunnen
ontvangen, dien do z.g.n. neutrale
i°"hooi ontvangt, dan zou do wot er
kennen do rechten ook van oen aan
zienlijk deel der natie. Wij vortegen-
vdigen noch de liberale, noch d©
a.r. partij, maar het gon6cho Neder-
landsche volk. Daarom zal ik stóm
men voor hot amendement van den
beer Elout".
Zoo trad de hoer Lohman reeds da
delijk in het Parlement op voor de
rechtsgelijkheid van openbaar en bij
zonder onderwijs, waarvoor hij vele
iaren het pleit heeft gevoerd, met dit
resultaat, dat toen hij 41 jaar later
's Land» vergaderzaal verliet, die
rechtegolijkheid was bereikt, in dien
zin als dat reeds in 1879 door hom waa
h«-'«it. Van de lange uarl e mental-
ro loopbaan die na dit debuut volgde
in een hort bestek tó gewagen is niet
wel doenlijk. Wel willen wij niemo-
reeren dat het jong© Kamerlid als spoe
dig in do Kamer een man van gezag
©d invloed werd. In 1883 werd de heer
Lohman benoemd in de Staatscommis
sie onder het derde ministerie Heems
kerk. die belast waa met liet onder
zoek naar de veranderingen, die in do
Grondwet wenschclijk waren. Bij het
verschijnen van het rapport van die
commissie, een jaar later, diende hij
niet den heer de Geer een afzonder
lijk© nota in. dio o.m. de onderwijs-
rwaestio behandeld©. Hii nam aan de
Grondwetsherziening. die in 1887
volgde een levendig aandeel.
In de Kamer groeide de heer Loh
man tot d© leider der A.-R. partij,
waarvan buiten het parlement eerst-
dr. Kuyper de leiding was. Toen 31
Januari 1890 de Eerste Kamer de Be
grooting van Koloniën van minister
landsche Zaken. Tot den val van het
kabinet-Mackay ia 1891 duurde dat
ministerschap. Vóór zijn minister
schap verscheen van den heer Loh
man (1889) „de Pacificatie". Na zijn
ministerschap had de heer Lohman
van Juni 1892 tot Februari 1894 zit
ting in de Eerste Kamer en sinds dien
was Iiij weder tot 1921, in welk jaar
hij zijn ontslag nam, lid der Tweede
Kamer. In deze tweede parlementaire
periode kwam, na de behandeling van
do kieswet 'lak de verdeeldheid in de
A.-R. partij, di© leidde tot do vorming
van de vrije Anti-Rev. partijwelke
partij in later jarén samensmolt met
een deel van den Chr.-iiist. Kiezers-
bond en daarna inet denFrieschen Chr.
Hist. Kiezersbond, waardoor de C. H.
Unie ontstond. Van de samengesmol
ten partijen was de heer Lobman de
leider tot voor eeni^e jaren geleden.
Hii waa daarna ecre-voorzitter van de
Clir.-Hiet» Unie.
Inmiddels was de lieer Lohman, die
eerst vele artikelen in de Protestant-
sche Noord-lïrabauder" had geschre
ven, in 1S94 benoemd tot Hoofdredac
teur van de /Nederlander".
Twe© jaren later nam de heer
Lohman ontslag als Hoogleraar aan
de Vrij© Universiteit, nadat op een
te Leeuwarden gehouden vergadering
van de vereeniging voor Hooger On
derwijs op Gereformeerden grondslag
een motie was aangenomen, die uit
sprak „dat op het standpunt van den
heer Lobman de Gereformeerde begin
selen naar den eisch van art. 2 der
statuten als grondslag van zijn onder
wijs niet tot hun recht komen". Dat
de heer Lohman ziob daardoor gegriefd
gevoeld© blijkt wel uit zijn voor
woord v$n zijn „Onze Constitutie'
waar iiij spreekt van zijn sterven als
hoogleeraar aan „een onnatuurlijken
dood."
Do lieer Lohman, die een eervolle
loopbaan in d© rechterlijke macht
had, di© als Kamerlid zeer gezien was
©:i nh journalist geroemd wordt
zijn helderen betoogtrant en groote
werkzaamheid, heeft zich, dit zij nog
even aangestipt, óók op kerkelijk ge
bied bewogen. In het conflict, dat In
1885 en 1836 in do N©d. Herv. Kerk
ie Amsterdam uitbruk. trad hij op
den voorgrond èn nis woordvoerder cn
als schrijver vaij ©enig© vlugschriften.
In die dagen kwamen van hem uit:
„Wat is het misdrijf der geschor
stent" ©n „De rechtsbevoegdheid der
plaatselijk© kerken", het laatste van
h©m en dr. F. L. Rutgers. Op Gere
formeerd kerkelijk congres, dat in
18S7 te Amsterdam plaats had, hield
©ok do heer Lohman een referaat.
Van de geschriften van don heer
Lohman iioemen wij nog behalve de
roede vermelde: „De Grondwettigheid
eener neutrale openbare school",
„Wat wil d© Anti-Rev. partij?"
„Waarheid cn wetsverkrachting ter
instandhouding van de ojienbare
school onmisbaar". ..Een ernstige we
dervraag naar aanleiding van Dr. Hoe-
demakorV', ..Eene Belijdenis". „Par
tij of beginsel", „Aan dr. C.B- Spruyt.
waarom en hoe lang". „De waarheid
bovenal", „De scheidslijn" en zijn nog
dezer dngen verschenen „Naar de
Kerk of naar heb Evangelie". Ben
eerbiedwaardig© reeks. Voeg daarbij
nog verscheidene dagblad- en tijd
schrift-artikelen waarvan nu een
herdruk in bewerking is.
Van de v.Uni©, Een school met den
Bijbel" W38 de lieer Lohman vel© ja
ren d© ziel, Hij heeft verder zitting
gehad in de onder het ministerie
Gort van der Linden ingestelde paeifi-
catiecommiasie, was bestuurslid van
het Hof van Arbitrage en curator van
d" Groningscho hooeeschool, die hem,
die «enmnnl met Mr. S. van Houten
daar d© colleges van prof. Gratama
afliep, met den heer van Houten een
re-do©tornat een paar jaar geleden
aanbood. Hoe hoog de heer Lohman
nan hot Hof in an notion was, bleek
«rel orn vorig jaar, toen, daar zijn
eftijd hem verhinderd© bij de Ko
ningin 7-ijn opwachting t© maken,
H.M. den hoogbejaarden Staatsman
opzocht om hom in de gelegenheid t«
stellen Haar me.t haar Regocringsjubi-
leutn te complimenteeren.
^ele deugden bobben den overlede
ne als Staatsman gesierd. Recht
schapenheid en eerlijkheid van over
tuiging, maar ook ridderlijkheid wan
neer hij in hot strijdperk togen den
tegenstander optrad Het heeft ge
maakt dat l-.ij behoorde tot die wei
nigen in den lande dio ook onder hun
tegenstanders meer vrienden dan vij
anden telde. In alles openbaarde Hij
zich als do aristocraat van den geest.
Meer dan eens kwam op treilende
ijze aan den dag hoe ae heer Loh
man d© achting en de eerbied van
heel de Kiuner had Hij was daar ge
worden een dc: eersten, wiens woord
groot gezag had. Consciëntieus vervul
de hij het lidmaatschap van de Ka
mer tot op hoogen icoftijd, plichtge
trouw immer op zijn post en uit
muntend door groote eerbied af
dwingende werkkracht en in dat op
zicht een lichtend voorbeeld nalaten
de
Indien iemand dan laat hij bij zij'n
heengaan uit do Kamer een ontzaglij
ke leegt© achter. Meer dan eens is
geklaagd over absentcismo van Ka- i
merleden. Maar LoLman gold die
klacht niet Hij nam steeds in den
practisohen arbeid van do Kamer een
werkzaam dccl. Heel het wetgevend
erk had zijn belangstellende aan
dacht. Eenmaal nu ©enig© jaren gele
den, toen schier t« veel van de krach
ten der Katuer werd gevergd, klaag
de de heer Lohman niet over de toene
ming van arbeid, maar daarover dat
hem zóó den tijd ging ontbreken zich
degelijk cn grondig voor te bereiden
en om zioh in te werken in de betee-
kenis der wetsontwerpen. Maar daar
mede teekent zich de opvatting, die
do heer Lobman had van de vervul
ling van het lidmaatschap der Tweede
Kamer. Voor hem wAs het geen ai-
neenro.
Dc deugden die hem sierden als
staatsman en de eigenschappen, dio
daarbij zijner waren, kwamen aan het
licht in de manier van vervulling van
het Hoofdredacteurschap van „De
Nederlander". De reeksen van arti
kelen door hem geschreven waren
deels thetisch en deels polemisch.Maar
indien hij polemiek voerde, dan ci
teerde hij eerst eerlijk do meening
van den tegenstander om daartegen
de zijne te steden Dat anderen dat
niet altijd deden hinderde hem. Toen
Keuchenius had verworpen, werd jde heer Lohman, naar eigen getuige-
Macka.v minister van Kolomën_cn dc l nis zich niet meer opgewassen ge
spannenden arbeid, die In deze tijden tot een Hoögere Orde
van een politiek blad in toenemende
mate wordt gevergd of verwacht"
het was in de maand Maart 1921
legde hij zijn taak als Hoofdredac
teur van de Nederlander neer.
Maar van dat blad afscheid nemen
deed hij nog niet. Nu en dan werd
pog een artikel van zijn hand ge
plaatst en zooals wij in het begin zel
den, nog kort geleden nam hij op zich
leiding van een ©©«itieii.lhBgscn Bij
blad van de Nederlander. Hij senreef
nog een artikel bij de behandeling
van de Vlootwet en na de ministe-i-
eele crisis. Hij bleef in alles wat rond
om hem plaats had belang stellen.
Dat hij dat heeft mogen deen maak
te den levensavond voor hem tot een
zonnigen. Bijna tot den einde toe
bleef de geest helder, al namen dan
de krachten van het lichaam af.
de leiding van een veertiendaagsch Bij
Na de gunstige berichten van de
laatst© tijden kwam zijn heengaan
nog betrekkelijk onverwachts.
En zoo dan heeft deze rijk begaafde,
deze krachtige werker, gearbeid tot
dat nu ten leste ook voor hem de
dag aanbrak, waarin niemand meer
werken kan. Thans is hij van deze
opgeroepen
voor hem, den strijder, is nu „de riste
elders" gekomen. Rust, die niemand
hem zal misgunnen, maar, niet alleen
in den kring van zijn eigen vrienden,
wordt zijn heengaan als een verlies
gevoeld. Wat prof. Kohnstaram
schreef bij het verscheiden van den
oud-Hoogleeraar v. d. Waals, mag
ook voor Lobman gelden, den man
die leefde uit het geloof „zijn oogen
schouwen Gods heerlijkheid"....
Indien één man dan heeft Lohman
met zijn gaven gewoekerd ten beste
van zijn land en zijn volk, het -gediend
met al den rijkdom van zijn weten
en zijn kunnen in groote onbaatzuch
tigheid en met onkreukbaarheid van
karakter, gaande zijn weg in een
voud van den geest, niet jagend
naar de volksgunst, maar doen
de wat zijn geweten hem ingaf te
doen. Vooral in een tijd van
8chaarsohte aan zulke mannen grijpt
zijn heengaan zoo aan. Zijn nage
dachtenis zal in dankbare herinnering
blijven voortleven. bij die allen
die ware grootheid van karak
ter en geest en adel van de ziel we
ten te waardeeren.
W. F. B.
DE HI8T0RI8CHE ZITTINC VAN DE KAMER EN DEN SENAAT IN
FRANKRIJK.
MILLERANO ZA- ALS PRESIDENT AFTREDEN.
Maandag heeft
de Mstorlsohe zltllng van
do Fransohe Kamer
plaats gehad. Er was zeer veel belang
stelling.
De Kamer bood een vreemd schouw
spel. De rechterzijde hief herhaaldelijk
een daverend gejuich aan, terwijl de lin
kerzijde daartegenover een volkomen
stilte bewaard©. Deze tactiek van „vol
strekte stilte", waaraan de leden der
linkerzijde zich gedurende de eerste
twee uur strikt hebben gehouden, vorm.,
de ioo wordt verzekerd op zich
zelf een indrukwekkende betooging. Al
leen eenmaal werd óe stilte der linker
zijde plotseling verbroken door den
kreet „Vive le Sénat!" waarop de gc-
heele linkerzijde als één man opstond en
een minuten-lang gejuich aanhief.
De stemming in den Senaat was toen
namelijk bekend geworden; met 154 te
gen 144 stemmen had de Senaat zich
vóór verdaging van alle interpellaties
uitgesproken, hetgeen onder de gegeven
omstandigheden een votum, tegen het
ministerie cn derhalve ook tegen Mille-
rand betcekcnde, waarmede het pleit
was beslecht.
Over de Kamerzitting is het volgende
mede te deeleu
Precies om 3 uur nam Painlevé den
voorritterszetel in. Een oogenblik daar
na trad Francois Marsal binnen, gevolgd
door de meesten zijner ministers. Hij
werd door de rechterzijde op demonstra
tieve wijze toegejuicht.
Marsal kreeg onmiddellijk het woord
en hij las de presidentieele verklaring,
welke zéér kort was, met grooten na
druk voor.
De boodschap van presi
dent Mlllerand.
Millerand' brengt in zijn boodschap
aan het parlement in herinnering, dat
hij indertijd met 695 op bem uitgebrach-
erntnen naar bet Elysée is gegaan,
uitsluitend met het doel, daar een poli
tiek tc verdedigen, welke gericht is op
socialen vooruitgang, orde, arbeid en
eendracht.
Met nadruk verklaart hij voorts, dat
hij zich getrouw heeft gehouden aan do
plechtige belofte, welke hij tegenover
het gcheele land heeft afgelegd en hij
constateert, dat Frankrijk, dat hunkert
naar vrede, arbeid en eendracht, een
buitenlandsche politiek wenscht, welk©
het, in overeenstemming met de geal
lieerden, garanties biedt voor zijn vei
ligheid, het herstel, de toepassing van
het verdrag van Versailles en eerbied
voor alle diplomatiek© handelingen,
welke een nieuwe orde in Europa heb
ben gevestigd.
Een dergelijke buitenlandsche politiek
creischt echter een binnenlandsche po
litiek. welke geïnspireerd is op de lessen
r3n den oorlog, overeenstemming tus-
schen alle Franschen, eerbied voor de
meeningen en godsdiensten en meer nog
op de rechtvaardigheid en goedheid in
de sociale verhoudingen en den wil de
Fransche credietwaardiglieid te bevei
ligen, door de strenge handhaving van
liet evenwicht tusschen ontvangsten en»
uitgaven v3n den staat.
„Deze denkbeelden, welke steeds mijn
daden hebben geleid, zullen deze ook
blijven leiden."
Door te bepalen, dat dc president der
republiek tegenover de beide Kamers
alleen in geval van hoogverraad verant
woording verschuldigd
grondwet slechts dat, in het belang der
nationale stabiliteit en continuïteit het
presidentiele ambtsgevaar voor den tijd
van zeven jaar zou worden gehandhaafd
en beschermd tegen eventueelc politieke
fluctuaties. Hebt eerbied voor de grond
wet. Indien gij haar zoudt miskennen,
en indien het in het vervolg vanzelfspre
kend wordt geacht, dat de willekeur van
een meerderheid den president kan
dwingen zich terug te trekken om po
litieke Tedenen, dan zou de president der
republiek niets anders zijn dan een
speelbal in da handen der partijen.
Helpt mij een dergelijk zoo geducht ge
vaar uit te schakelen.
Ik weiger mijn post te verlaten, daar
van het parlement, dat tot taak heeft de
wetten aan te nemen, en voor de eer
biediging van haar te waken, niet het
sein en het voorbeeld mogen uitgaan
barer schending.
Moge de Kamer weigeren, de gevaar
lijke raadgevers te volgen, die om partij
belangen trachten te verkrijgen, dat hei
nieuwe wetgevende lichaam met een re-
volutionnaire daad aanvangt, moge de
Senaat, getrouw aan zijn tradities, zoo
als steeds de verdediger van de grond-1
wet blijven.
Een zoo belangrijke conslitutioneelo
kwestie voor de toekomst van dc republi-
keinsdhe instellingen, kan niet achter
baks worden geregeld door individueelo
of groeps-besluiten.
Vol vertrouwen <Joe ik een beroep op
de wijsheid der beide Kamers, haar
voorzichtigheid cn haar liefde voor de
Fransche republiek.
In het bewustzijn vat mijn plicht, heb
ik mijn verantwoordelijkheid op mij
genomen. Het uur is gekomen, dat het
Hoe de boodschap ont
vangen werd.
De voorlezing werd herhaaldelijk
onderbroken door ovaties van de rech
terzijde, vooral toen de boodschap de
constitutioneels kwestie stelde en be
toogde, dat men bezig was den pre
sident der Republiek tot een speelbal
in de handen der partijen te maken.
De ministerieele verklaring, welke
daarop volgde, was nóg korter. £)aar-
in werd verklaard, dat de regeering
enkel en uitsluitend was gevormd, om
den beiden Kamers gelegenheid te ge
ven zich in een debat uit t© spreken
over de constitutioneel© kwestie, welk
debat sedert enkele dagen buiten het
parlement was geopend, doch in wel
ke aangelegenheid alleen 't parlement
te beslissen heeft. De regeering ont
wikkelde daarom geen program, daar
zij. hoe do stetnming ook moge uit
vallen, ierUg zeJ treden.
De voorzitter der Kamer deed daar
op mededeeljng van de verzoeken tot
het indienen van interpellaties, welke
waren ingekomen van Cachin. Leon
Blum, Aubriot, Reibel en Herriot.
Marsal aanvaardde de onmiddellijke
discussie daarover.
Painlevé kondigde daarop aan, 'dat
hij van de leiders der vier groepen
ven het cartel des gauches, een motie
had ontvangen, strekkende tot verda
ging van alle discussies, welke motie
in de volgende termen was gesteld:
„De Kamer besluit niet in cantact.
te treden met een ministerie, hetwelk
door zijn samenstelling een ontken
ning van de parlementaire rechten
inhoudt en weigert derhalve een in
constitutioneel debat te voeren, waar
toe zij wordt uitgenoodigd. Zij be
sluit. derhalve iedere discussie uit te
stellen tot op het oogenblik, dat de
souvereine wil van het land zich zal
doen kennen"/
Volgens het reglement 'der Kamer
hebben twee sprekers het recht over
een motie tot verdaging het woord
te voeren.
De eerste spreker was Reibel, die
door de rechterzijde daartoe was uit
genoodigd. De rede van Reibel, duur
de IJ uur.
De Kamer, aldus betoogde hij, kan
niet vervangen worden door occulte
comité's. Vreezen de samenzweerders
ia de Kamer soms het licht der open
bare behandeling? Een inconstitutio
neel debat zeggen zijl Doch dit de
bat hoeft slechts één doel: de eerbie
diging van de grondwet! Spreker stel
de daarom de volgende motie voor:
„De Kamer, besloten de bepalingen
in art. 2 en 6 van de Wet van 26
Februari 1875, welke een der voor
naamst© waarborgen voor de Repu
bliek vormt, hoog te hcuden gaat
over tot de orde van den dag".
Deze motie was geteekend door Jean
Carnot, een zoon van Fadi Carnot,
den vroegeren president.
Daarop viel Reibel Herriot aan,
daar deze geweigerd heeft de op
dracht tot. het vormen van een kabi
net te aanvaarden, hetgeen ten ge
volg© heeft gehad, dat een ministerie
uit de minderheid moest, worden sa
mengesteld. Daarna wijdde hij langen
tijd uit over de inconstitutioneel© ac
tie tegen den president der Republiek,
veiaiu- ™lke ^Iej d°or d® communis-
ilde' dc i'sc'16 en socialistische pers is gevoerd.
„De communisten aldus Reibel
kunnen het Millerand niet verge
ven, dat hij in 1920 door het zenden
van generaal Weygand Polen voor
een Russische Invasie gered heeft. De
Sovjetregeering had daarom nog ©en
kleine rekening met Millerand te ver-
effe.nen."
Na Reibel nam Marsal het woord,
om uiteen t© zetten, waarom hii de
regeeringsopdracht had aanvang en
hoe het ministerie zich voorstelde ziin
korte taak te vervullen.
mij", aldus de heer Lobman ©enigen heer Lohman minister van Binuen- voelde tegen den aanhoudenden en in- parlement de zijne op zich neemt."
Vervolgens was de communist Re-
naud Jean aan het woord. Op dat
oogenblik was de Kamer zeer rumoe
rig. Renaud Jean ging de resolutie
van den „oud-socialist" Millerand na
haalde verschillende citaten uit
ziin 60ci3.1istentiid aan.
Fabry, de minister van Koloniën,
un de verdediging van Millerand
op zich. Minuten lang kon hij zich ech
ter niet verstaanbaar maken.
De communisten zongen do inter
nationale. Eindelijk kwam daarna
Painlevé aan het wooixl om te betoo-
gen, dat er twee moties waren inge
diend, ©en van Herriot (nl. de collec
tieve van 't cartel des gauchee) en een
van Reibel, waarvan de eerste den
voorrang had, zoodafc hij die in stem
ming bracht.
Tenslotte kwam nog eens Marsal
aan het woord om de kwestie van
vertrouwen t© 6tellen en te onderetree-
pen dat de motie door geen der onder
teekenaars verdedigd was.
'bun©defileeren, öm hun stembriefj'e in
den urn te werpen. Volgens het regle
ment blijft de urn een uur lang ópen.,
Toen de BUanming geeloten was, pro
testeerden nog eeuige nakomers Hef
tig. dat zij niot hadden kunnen eteru-
men.
Om acht uur werd hot resultaat 11-
kend. De rnotie-H&rriot was aaagono-
incu met 329 tegen 214 stemmee.
Een groote ovatie van de linkerzijde
volgde op de bekendmaking. Mareal
verliet onmiddellijk met alle minis
ters de Kamer. Hii werd door rechts
luid© toegejuicht.
De zitting werd daarop tot Woens
dagmiddag verdaagd voor de voorle
zing van de tweede boodschap van
Millerand. waarin deze ziin voorne
men om af to treden zal bekend ma
ken. Deze boodschap zal door den
voorzitter Painlavé in de Kamer eti
door Douinergu© in den .Senaat wor
den voorgelezen.
Hoe het In den Senaat
ging.
De zitting van den Senaat is kort ge
weest. Na voorlezing van den presi
dent ieelen boodschap en dc ministe
rieele verklaring door Ratier deed de
voorzitter Doumergue medoricoikig,
ec-11 verzoek to't interpellatie van den
oud-minieter van Landbouw Clw'oii
te hebben ontvangen. Ratier aan
vaardde namens de l'egeeriog de on
middellijke discussie, De voorzitter
zeidc daarop een motie tot verdaging
van Renoult te hebben >nt#oig-;n.
Het. reglement van den Senaat nu
eiecht een onmiddellijke stemming
over zulk een motie, zonder vooraf
gaand debat. Links en een deel mn
het centrum verhieven zich aln één
man voor de motie. De rechterzij le er.
hot andere deel van het oeu'-rym.,
waaronder Poincaré stemden tegen.
Daar het resultaat van de stemming
niet duidelijk waa. moest nogmaals
een openbar© stemming door middel
van zitten en opetaan plaats vinden.
Deze gaf tot resultaat dal. dc mm ie
was aangenomen met 154 togen 141
stemmen. De linkerzijde applaudis
seerde.
Hedenmiddag heeft een nieuwe zit
ting plaats.
Hoe de crisis zal wordan
opgelost.
Onmiddellijk na afloop van de Kamer-
zhting hebben Marsal en rijn medewer
kers zich naar het Elysée begeven. Bij
bet verlaten daarvan verklaarde hij op
desbetreffende vragen van persvertegen
woordigers „Ik heb den president het
ontslag van het kabinet aangeboden.
Millerand heeft mij verklaard, dat ook
hij zijn ontslag zal nemen en dientenge
volge heeft hij mij verzocht aan het be
wind te blijven. Morgen (Woensdag)
hebben wij wederom een bijeenkomst op
het Elysée en de president van de repu
bliek zal dan zijn ontslag aan de voor
zitters der beid© Kamers aanbieden.'1
Verspreid nieuws
DE MOORDAANSLAG OP DR,
SEIPEL,
Na den aanslag op den bondskanselier
dr. Seipel, rijn talrijke dreigbrieven ont
vangen door leidende socialistische af
gevaardigden en redacties van linksche
bladen, in welke brieven den betrokke
nen wordt medegedeeld, dat zij uit den
weg zullen worden geruimd, indien dr.
Scipcl aan de bekomen verwondingen
mocht overlijden.
In da afgcloopen week is ook een
agitatie in deze richting begonnen door
middel van strooibiljetten. Daarin wor
den verschillende, met name genoemde
politici en journalisten als de auctores
intellectuales van den aanslag genoemd
1 met bloedige wraak bedreigd.
De politie houdt zich thans bezig met
het opsporen van de uitgevers van dezo
geschriften.
IN CRIEKENLAND.
Opnieuw dreigt in Griekenland een
ministercrisis. De minister van Ooilog
is reeds afgetredcD,
Binnenland
HET TWEEDE KAMERLID TER
HALL EEN PRIJS CEWONKEN1
Het lid van de Tweede Kamer de heer
Henri ter Hall heeft op het nationaal
zang- en muziekconcours te Gouda een
directeursprijs behaald als directeur van
de Rijswijksche Harmonie te Rijswijk.
DE NIEUWE UITVINDING VA^I
MARCONI,
Naar de 's-Hert. Crt. verneemt zijn de
belangrijke proeven van Marconi, waar
bij hij er in slaagde draadloos te telefo-
neeren van Engeland naar Australië, dit
is de grootste afstand, waarbij er tot nog
toe telefonie plaats vond, genomen met
zendlampen, ontworpen in het laborato-
t en gemaakt in de fabrieken van de
N.V. Philips Gloeilampenfabrieken. Het
betreft hier een type van water-gekoelde,
zendlampen (trioden) dat speciaal is ge
construeerd voor het opwekken van zeer
korte golven.
De beslissing.
Eindelijk, om 'half zeven, kon de
stemming beginnen. Daar een publie
ke stemming was geëischt, moeeteu
een voor een alle -l©nuté'6 voor d© tri-
ONCEWENSCHTE PLAATS
VERVANGER.
Een inspecteur van politie bemerkte
Zaterdagavond te Rotterdam in de Van,
der Takstraat een overbelaste autobus,
rijdende in de richting Tuindorp. Hij
zette per fiets de bus na, doch de chauf
feur van de bus, trachtte, ziende, dat hij
achtervolgd werd, door snel weg te rij
den, te ontkomen. De fietsende inspec
teur, die behalve de overbelasting, nog
vaststelde, dat op de Koninginnebrug
de maximumsnelheid Werd overschre
den, ging langszij van den bestuurder
rijden, maar de chauffeur weigerde te
stoppen.
Door dwars voor dc bus te gaan staan
met zijn fiets, wist ten slotte de inspec
teur de bus tot staan te brengen. Bij
onderzoek bleek hem, zegt de N. R. Crt.,
ian het stuurrad zat een onder den
invloed van sterken drank verkeerende
chauffeur. De auto moest ontruimd wor
den en de inspecteur liet den wagen
het politiebureau Nassaukade ver
voeren.
Even ua deze inbeslagneming meldde
zich echter aan dit bureau de chauffeur
P. R., uit de Ridderspoorstraat, irede-
deelende, dat, terwijl hij op het Beurs
plein bezig was eenig© passagiers uit
zijn overbelaste auto te laten stappen,
zich plotseling een passagier aan het
stuurrad had geplaatst en zoo snel hij
kon met de volle bus was weggereden.
Deze passagier, die de beschonken,
chauffeur bleek te zijn, is voor verschil
lende overtredingen geverbaliseerd.
