HAARLEM'S DAGBLAD
Van onzen reizenden Redacteur
Stadsnieuws
VRIJDAG 13 JUNI 1924 - DERDE BLAD
(Nieuwe reek*.)
Ne, 214
Per auto door de Betuwe naar de
ruïne Doornenburg
kasteel iri Andere handen was overge
gaan, een schilderij: ,,De vlucht van
Gijsbreght IV van Aemstel uit Am
sterdam".
Toen wij na ons bezoelc van Door
nenburg wegreden, hebben wij nog
even bij een eeuwen-ouden eik vol
gens de bevolking van die streek do
oudste eik van Nederland 6 til go-
sta an en een blik geworpen op de oude
ruïne en ik word getroffen door het
contrast van het nieuwe leven, dat
overal ophloosemde om ons heen en
het oude, doode slot, dat daar als het
kasteel van Doornroosje verlaten en
als vergeten midden in het water
stond: Zou er nog eens een prins ko-
die het na 100 jaar slapens weer
leven wekt!
J. B. SCHUIL.
ruïne van het Poortgebouw
Dat wij met den lieer Van der Ven
als gids van OoBterë>eek naar Sittard
niet de kortste route zouden nemen,
wist ik van te voren. De eorete „zij
sprong", dien wij maakten, was naar
de ruïne van het kasteel Doornenburg
in 'Ie Betuwe.
Per auto naar de ruïne Doornen-
burg dut lijkt op een kaart heel
gemakkelijk, maar in do praktijk
bleek het toch minder eenvoudig dan
het scheen. Van Arnhem naar het
kleine stadje Hui teen, dat bracht geen
moeilijkheden mee, maar daarna krijg
je in de Betuwe zoo'n epinnoweb van
wegen, dat zelfs een prima gids als
Van <l«r Ven cr nu en dan mee in de
var raakte. Om ergens gauw te wezen
daarvoor gaat in de Betuwe een auto
veel te snelDeze ondervinding zij
moge nog aoo ongerijmd klinken
heb :k op weg naar de ruïne Doornen-
burg opgedaan. Pen voetganger, die
«en verkeerden weg is ingeslagen,
keert kalm op zijn voetstappen terug,
zoodra hij zijn font bemerkt, maar
voor een auto is het probleem van
d«n terugtocht niet zoo eenvoudig.
Wat moet een chauffeur bijvoorbeeld
doen, die in volle vaan een «mallen
dijk ie opgereden en u» 500 Meter op
een bord stuit, waarop de waarschu
wing „Voor motorrijwielen verbo
den te lezen staatMn het geval
wordt er niet gemakkelijker op. als
twee auto's in good vertrouwen hem
op den dijk zijn gevolgd. Met eet»
snelheid van 50 K M, is eet» afstand
van 50) Meter een kleinigheid, maar
in den kreoftogang lijkt dit halve ki
lometertje eindeloos. Het w as danr in
de li et uw o op weg naar Hoornenburg
om den haverklap: „Full ttjx-cd voor
uit!" „Stop! „Halve kracht
achteruit„Vooruit...." „Stop",
„Halvo kracht achteruit!".
Eu dan die vele goeie, brave Betu-
tvers, die je met do beste bedoelin
gen altijd precies don verkeerden
weg opeturon
„Kasteel Doornenburg 1 I.a's kie
ken' Don eersten droai. dien je kriegt
en dan mot je moar suken!" eu als je
dan bij den ocraten „droai" was, dan
was je juist hoclemnal good mis en
mocht jo werkelijk ga.-.n «liken" I
Nu ik hier toch bezin ben mijn „in
drukken" van automobilist weer to go-
ven. moet ik nog van evn merkwaar
dige on<lcrvindin«, d:o ik op mijn
dnc-dangschen autotocht heb opge
daan, molding maken. Het is opmer
kelijk, hoe eon menscli onmiddellijk
alle eigenschappen van «-en automobi-
list, waarop hij iieel zijn leven, zoo
lang bil te voet ging, hoeft geschimpt
en gescholden, tot do zijne maakt, mo-
dra hij zelf maar In ccn automobiel
zit. Als ik te voet ga, run ik altijd
togen iedere auto, die mij in een wolk
van stof hult, vervloek ik iodereti
chauffeur, die met een vaart van 70
K.M. mij voorbij snort en wensch alio
automobielen, die toeterend en la
waaiend langs den weg vliegen, een
lekken band of een nog erger „panuo"
toe. Ik vind als wandelaar of als fiet
ser een automobilist het onaange
naamste, ellendigste, meest egoïste
wezen van onze moderne maatschap
pij. Maar zie mij zelf nu in een auto
mobiel zitten! Ik kijk medelijdend
naar al do voetgangers, die als slak
ken langs den weg in mijn stof krui
pen, ik toeter als een bezetene, om
dat een fietser kan die vent niet
uitwijken 1 niet gauw genoog op zij
gaat, ik be.n eerst tevreden en glim
van genoegen, als wij een vaart van
70 K.M. hebben bereikt en alle kip
pen, honden en mensehen naar den
berm van den weg stuiven uit angst
voor den krankzinnigen modernen
Roland, die voorbij giert.
Wanneer ik morgen weer te voet
of te fiets miin weg ga, dan zal ik
gelaten het etof opsnuiven van alle
voorbij mij snorrende auto's, ik zal
niet meer nijdig kijken, als een chauf
feur een Meter vóór mij oorverdoo-
vend toetert en knalt, en ik zal
zelfs ala ik boven op den berm van
den weg gevlucht bon geen enkele
automobiel meer een lekken band of
een andere panne toewonschen ook
al giert hij mij met een snelheid van
100 K.M. voorbij omdat ik nu met.
schaamte mij klaar bewust ben, hoe
ontaard ik zelf als automobilist ben
gewoest. Het is een ziekte die op
valt, zoodra je maar in een automo
biel zit. Dat is de les, die ik geheel
buiten het programma om op rnijr
autotocht van Oosterbeok naar Val
kenburg heb opgedaan.
Doornenburg.
Een ruïne moet je eigenlijk nooit
zien met een groot gezelschap. In een
ruïne krijg ik altijd het verlangen om
een oogenblik alleen te zijn. Ik houd
er van om in een bouwval, waarin
alles mij spreekt van eeuwen, die
voorbij zijn. minuten lang op de ver
weerde en verbrokkelde steenen van
een torenraam te zitten en mijn fanta-
die te laten werken! Dan alleen zit
ten mijmeren en je in denken, hoe het
eenmaal was, do romantiek der mid
deleeuwen in zoo'n oude omgeving
naar je toe laten komen, zoodat je
eindelijk honderde Jaren terug leeft er,
je de geharnaste ridders over de slot
brug uit de pooit ziet rijden en je de
edelvrouwen in hun lange gewaden op
de torentransen ziet, wuivend naar de
mannen, die ten strijde trekken,
een maannacht, locals ik eens met
een reisgenoot aan den Rijn aan den
voet van een ruïne bel) gestaan en
heel het bouwval tot ons ging spre
ken I
Zoo zie je een ruïne met een reisge
zelschap nooit. Je klautert als ganzen
achter elkander de nauwe, steile to
rentrappen op, je loopt, luid pratend,
met dames in reistoilet en hecren met
kiektoestellen door de gangen en ge
welven en alles om je heen blijft le
venloos en doodseh0 zeker, Je voelt
wel het mooie van zoo'n oude poort-
toren, waarin boel eenzaam, als ver
laten een hazelaar groeit, je ziet wel
het pittoreske van een oud, verweerd
muurtje, waarop de muurbloemen in
hun bonte kleurenpracht te bloeion
staan, jo komt onder den indruk van
het machtige poortgebouw, dat daar
forscli en krachtig staat als een verge
ten monument uit de middeleeuwen in
die omgeving» van wit-bloesoinendo |>e-
roboomen, maar je fan taaie, die al dit
vergane en doode leven moest geven,
blijft werkeloos. Je ziet dit alles, nu
jo, als merkwaardige reliquseën, maar
het torengebouw, hot voorgeborchte,
hét oude slot, liet spreekt niet meer
tot je, omdat al dio moderne menschen
om jo heen het je onmogelijk maken
om met Jo verbeelding uit 192-4 weg
te komen.
Hoornenburg, dat is gelegen onmid
dellijk bij de kolk, waarin het „Kleine
Bevierkc" de Lingo ontspringt,
rs wel «01 va» de grootste en merk
waardigste ruïne» in ons land. Niot
liet eigenlijke kasteel, dat, oprijzend
uit de slotgracht, tlians ontdaan
van zijn elegante torenspitsen en sicr-
ijke vnltorontjee niet veel meer is
dan een groote. logge, vierkante
steenklomp, mankt do Hoornenburg
zoo belangrijk. Het zijn de prachtige
bouwvallen van het „voorgeborchte"
het g»-deolfe, dat vóór het eigenlijke
kasteel lag maar er, hoewel van ge-
•-clioiden door de slotgmdit, toch toe
behoorde die van het geheel een zoo
bijzonder cachot geven. Er is in Ne
derland geen ruïne van een kasteel
met voorburg als Doornenburg. Do
imposante ruïne van het poortge
bouw waarvan wij bij dit artikel
een door con onzer reisgenooten geno
men foto plaatsen do resten van dc
kapel, do torens en de verschillende
muren geven nog oen duidelijk Inzicht,
hoo zoo'n voorburg er in de middel
eeuwen moet bobben uitgezien en hot
is wel zeer Jammer, dat. van do reeds
ontworpen plannen tot restauratie
merkwaardige bouwwerk niets
is gekomen. Hoornenburg moge in zijn
profiel minder schoon zijn dan de
Doorworth, als oud Nederlandscli slot
met voorburg is hot zooals Van dor
Ven in een uitvoerig artikel ovor de
ze niïne in Het Huis van 1911 terecht
schreef, een type van onvorvalscht
middeleeuwoclie bouwkunst. zooale
j in ons land niet voel meer bezit
ten.
De ruïne verkeert thans in een wel
roosteloos-vorwaarloooden toestand.
Het inwendigo van het kasteel doet
op sommige plaatsen meer aan een
leeggehaald pakhuis dan aan een oud,
eerwaardig slot denken. In de groote
ridderzaal, die nu tot. droogka-
is ingericht, is niets meer over
wat eens de roem was van dit
al-oude kasteel. De gobelins,
Alexander Verheull in 18G5 nog een
enthousiaste beschrijving gaf en dio
hij vergeleek met do mooiste gobe
lins in het. hotel Cluny te Parijs, zijn
al lang verdwenen; hot eenigc, wat
nog eenige „historische" waarde heeft
artistiek niet, want her is eer lee-
lijk dan mooi is het gescheurde pla
fond, dat in het midden Gijabrecht
van Aemstel in 13de eeuwsdie wapen
rusting te paard voorstelt en de over
al nog zichtbare monogrammen G. V.
A„ welke de herinnering moeten le
vendig houden aan het verblijf van
Gijsbrecht van Aemstel, die na den
moord op Floris V ceirigen tijd op
Doornenhurg zou hebben vertoefd.
Hoe lang Gijsbreght van Aemstel op
zijn tocht naar ,,'t vette Pruisen" op
Doornenburg verblijf heeft gehouden,
is niet bekend, ja, het staat volgens
den lieer Van der Ven zelfs niet vast,
of hij ooit. na zijn vlucht nog op Door
nenburg is geweest. Zeker is het al
leen, dat het kasteel van 1200 tot 1592
aan het- geslacht Myndon van Aemstel,
dat met Gijshreght. IV verwant was,
toebehoorde. Hoe het. zij, do overleve
ring van Giisbreght's verblijf was
voor de familie belangrijk genoeg om
het in het plafond cn in monogram
men „vast. te leggen" en tot, de be
langrijkste kunstschatten van hot kns-
1 teel behoorde nog jaren nadat
Wekelijksche Postzegel
rubriek
Binnen enkele weken kan men het
vijftig-jarig bestaan der Algemeene
Postvereeniging vieren. Afgevaardig
den van alle landen komen de volgen
de maand te Stockholm bi'een om de
bepalingen betreffende liet internatio
nale postverkeer te herzien c-n aan
te ïmllen. Aan dit vreedzaam overleg,
dat regelmatig om de vier jaar plaats
vindt, danken wij 'net, dat onze brie
ven, waar ook gepost, met de noodi-
ge zorg worden behandeld en doorge
zonden naar hun bestemming, al is
(deze ook gelegen aan het andore
eind van den aardbol. De stolten-loo-
pendo brievenbestellers in de Landes.
de Peruaan, die zijn Lama, beladen
met postzakken, tot spoed aandrijft
de zon-doorbrande llollandsche post
bode, die met zijn fiets langs smalle
heidepaadjes peddelt, zij allen vragen
niet, wie den brief verzond, die hem
ter bezorging is toevertrouwd; voor
hen hebben alle brieven dezelfde waar
de, hetzelfde reent op een goede en
vlugge I>estel!ing.
Toch is het nog maar een halve
eeuw geleden, dat. de eerste pogingen
die succes hadden, gedaan werden
om van de geheele wereld één groot
posiaa! gezin to maken. Wel was
vroeger, in 1859 b.v. reeds getracht
om lot meer internationale samen
werking te geraken en dient daarbij
met eere te worden genoemd de naam
Van den Deenschen postambtenaar
Joseph Miciinelion. doch do tijden
varen klaarblijkelijk nog niet geschikt
oor een dergelijk grootsch plan. Te
veel nog zat men verstrikt in enghar-
tigheid, io voel hic-ld men vast aan de
groote, fiscale voordeelen. die do post
medebracht. Geheel onverklaarbaar is
dit niet; in den loop der jaren was het
postwezen toch reeds belangrijk van
karakter veranderd. F.erst hulpmid
del van de» vorst bij zijn oolog-voe-
meu denko b.v. aan de Per-
ziscne post, aan den cursus publicns
der Romeinen en niet ten dienste
van den gewonen man, bleek alras,
dat een veelvuldig gebruik ook door
het publiek de baten voor de slaats-
kas ruim deed vloeien. Kwam door
hooge tarieven het belang van den
handel in het gedrang, geen nood.
als de opbrengst der posterijen voor
den vorst maar hoog was. Op dit. ge
bied bestonden er bier te lande en in
Duitschland al heel eigenaardige toe-
'"anden.
O)) voorstel van do Voreenigde Sta-
m van Noord-Amerika kwamen in
1863 te Parijs afgevaardigden van ver
schillende landen bijeen om te gera
ken tot een internationale regeling.
Deze conferentie ging belaas uiteen
zonder oen tastbaar resultant. Toon
was de weg opnieuw gewezen en vijf
laar later bevatte een postaal blad
van den Noordduitschen bond een be
langrijk artikel van den „Oherpos!-
rat" Stephan, waarin in broodo trek
ken de grondslagen werden aangewe
zen. waarop ren postunie, die alle
cultuur-staten diende te omvatt?n,
zou moeten rusten. Stephan had. hoe
jong ook, op dit ge>bied reeds zijn spo
ren verdiend. Aan den wir-war in
Duitschland, waar niet minder dan
veertien zelfstandige posterijen werk
ten en elkander in de haren zaten,
mankte hij door verdragen en over
eenkomsten een einde.
De Fransch-Duitschc oorlog was
een onoverkomelijke hinderpaal om
do voorstellen van Stephan, in 1868
gepubliceerd, in praktijk te brengen.
Doch na afloop van dien oorlog was
het aan zijn onvermobido poginge.n te
danken, dat op 15 September 1874 af
gevaardigden van bijna allo Euro-
peo«:he staten, w.o. ook ons land, van
do V. S. van Noord-Amerika en Egyp
te In Bern samenkwamen om de plan
nen van Stephan in behandeling te
nemen. Reeds op 9 October d.a.v.
vond de onderteekening plaats van het
verdra#, dat als geen ander zijn ze
genrijken arbeid verricht, overal
waar menschen wonen.
Het spreekt, vanzelf, dat in den loop
der jaren het verdrag op tal van pun
ten is aangevuld en veranderd, doch
de grondgedachte is steeds dezelfde
gebleven: de vrijheid vau doorvoer
der correspondentie.
Een verdienstelijke daad heeft de
Duitscho postadministratie thans ver
richt om de nagedachtenis aan den
man, die men den vader der Alge-
meene Postvereeniging noemen mag,
bij ons levendig te houden. Zij gaf
dezer dagen een tweetal zegels uit
met het eenvoudige portret van Step
han. Twee waarden, de 60 pfennig
bmin en de 80 pfennig groen verton
nen den kop van dezen stoeren wer
ker en organisator bij uitnemendheid.
Behalve .Deutsche® Reich" vermeldt
het. randschrift „Fünfzig .Tahrc Welt-
p08tverein".
Hier dua een herinneringszegel, die
tot, dankbaarheid stemt.
NED. KINDERBOND.,
Op Zaterdag 14 Juni wordt in Hótel
„Zomerzone" te Bloemendaal de al-
gemeene jaarvergadering gehouden
van de vereeniging „Nederlandeche
Kinderbond". Des avonds zal in het
gebouw „Zangen Vriendschap" mevr.
Van Overbeeke—Schroder, uit Am
sterdam, een lezing houden over een
opvoedkundig onderwerp, met wel
willende muzikale medewerking van
de dames Riek Broekman uit Am
sterdam (zang), Trude Ooeterveld
(viool) en Cor Tevee (piano).
Zondag 15 Juni volgt dan een ge
meenschappelijke buitendag.
SYNAGOGE DIENSTEN.
NED. ISRAt-L. GEMEENTE.
Van Juni 1024 af.
SabbathVrijdagavonddiensfc bij
den ingang te 8 uur. Ochtenddienst te
8 uur. Middagdienst te 1.30 uur. Avond
dienst te 10.20 uur.
Werkdagen: Ochtenddiensten: Zon
dag te 7.30 uur. Anders te 7 uur. Mir-
dag- en avonddiensten te 8 uur.
Talmoed Torah: Sabbath te 12.16
uur. Werkdagen Zondagavond te 7
uur. Andere avonden te 7.30 uur.
De middag- en avonddiensten op de
werkdagen, alsmede Talmoed Torah,
worden in het. gemeentegebouw ver
richt. De overige diensten geschieden
tor Synagoge.
KERKCONCERT
Kerk en School
NED. HERV. .KERK. Beroepen te
Rijnsburg (toez.) ds. A. Altena te Balk;
te Sluipwijk en te Schoonebeek A. J. Hoek-
zema, cand. te Nijkerk.
GEREF. K.HRKHN. Beroepen te Wons
en te Boombergum P. de Fey ter, cand.
te Axel.
Bedankt voor bet beroep maar Hooge-
veen ds. R. Hamming te Doom.
R0MONSTR. BROEDERSCHAP. Be
roepen te Dtrecht (vaoature ds. Macken
zie) dr. L, J. va» Holk, predikant te
het Gouda.
MEVROUW A. CEORCE
NOORDEWIER. ROBERT.
Met ec-u enkel woord maakten wo
leeds melding, dat onze gevierde land-
genoolo, de zangeres Mevrouw A.
Noordewier—Reddingius met, onzen
Haarlemsehen Organist George Ro
bert, een kerkconcert zullen geven in
de Groote of St. Bavo kerk alhier op
Maandagavond a.s.
Het programma, hetwelk zal wor
den uitgevoerd bevat liederen van:
J. W. Franck, L. Mortelmans, Cath.
v. Rennes. II. Andriessen en G. Mah
ler; orgelwerken van: J. S. BaCh,
Joe. Jongen en César Franck.
Een aanbeveling bovenbedoeld con
cert te gaan bijwonen, lijkt ons ge
heel overbodig; iedereen kan zich nog
wel het grooie succes van dit artis-
ten-paar hot vorig jaar in de Groote
Kerk herinneren.
Onze medewerker schreef toen o.m.
over die uitvoering:
„Wat een glorie van geluid; dit
concert behoort tot de schoonste die
wij ooit hoorden".
Wij voorspellen, evenals vorig jaar
een volle kerk.
Plaatsbespreking geschiedt uitslul-
Warmoesstraat.
tend hij onncorthnroau A. Vernout,
OVER HET ROOIEN VAN BOOMEN IN
DE BAKKERSTRAAT.
In de raadeaiiCing van Woensdagmiddag
deelde de heer Koppen bij de rondvraag
mede, dat indertijd door hem is geïnfor
meerd, op welk raadsbesluit het rooien
van hoornen in do Bakkerstraat steunde.
Do Voorzitter antwoordde «oen, op een
raadsbesluit genomen in het najaar van
1922. Inmiddels is aan spr. gebleken, dat
«P den staat van de to vellen hoornen, in
1922 vastgesteld, de hoornen in de Bakker
straat niet voorkwamen. Hij is dus onjuist
ingelicht.
Tol zoover de hecT Koppen.
Naar aanleiding hiervan hebben we den
directeur van den dienst van den Hout
cn de Plantsoenen orn nadere inlichtin
gen gevraagd. Deve decide ons mede, dat
het antwoord, indortijd aan den heer Kop
pen gegeven, niet voldoende duidelijk is
geweest. Op den slaat van to vollen hoo
rnen in 1922 staan vermeld„eenige hoo
rnen op het Voorhelmplein". Nu strekt hel
Voorheltnplein zich uit tot de Beschilder-
straat. Dit et-nkje behoort tot dc Bakker
straat. Er had dus in 't Raodwtukjo hc-
hooren te staan„Boomen op het Voor
helmplein en het voorste gedeelte va» de
Bakkerstraat."
,N. Z. H. T. M.
Op de liin SocndapleinHeemstede
van de N.Z.H.T.M. worden met in
trant? van 16 Juni a.s. ingevoerd tien-
rit tenkaarten af 1,25 in plaats van
f 1.50.
Met ingang van dienzelfdon datum
vervallen de thans geldende rotourbil-
Jetten HeemstedeTompelierastraat.
VEREENICINC TOT BEVORDE-
RINC DER BELANCEN VAN
T. B. C.-PATIëNTEN.
Donderdagavond werd in „Het
Blauwe Kruis" een vergadering ge
houden door do afd. Haarlem en Om
streken der Vereeniging- tot bevorde
ring der belangen van t.b.c.-patiën-
ten.
Do vergadering was vrij slecht be
zocht. Zij werd geopend door zang
van het bekende Manncnkwartet
Enphonia, dat met haar liederen veel
succes had en nog een toegift gaf;
de aardige „Chinecsche marsch".
Hierna was het woord aan den heer
A. .1. Jöbsis, secretaris van het
Hoofdbestuur, die begon met uiteen
te zetten, dat de tuberculose een in
fectieziekte is. Verschillende oorzaken
hoeft de gevreesde ziekte: onvoldoen
de voeding, slechte hygiënische toe
standen, te groote inspanning, slech
te woningtoestanden enz.
Gelukkig dat art. 99 der Invali
diteitswet do gelegenheid opent om
t.b.c.-patiënten op kosten der Rijks
verzekeringsbank te doen verplegen.
Maar dan moet de regeering ook niet
een goede verpleging tegenhouden.
En dat gebeurt nu om redenen van
bezuiniging. De verpleging mag nu
op 's Rijks kosten niet langer duren
dan een half jaar.
Ten opzichte van de verpleging
der t.b.c.-patiënten maakt Nederland
nog een zeer droevig figuur. In De
nemarken bijvoorbeeld is 1 sanato-
riumbed op 1400 inwoners en in
Nederland1 op 3200 inwoners.
HET KOMPAS
De tijd van lange wandeling'en, van
dwalen in onbekende streken breekt
voor velen van ons weer aan. De heer
lijke vacantietijd, die ons voor eenige
dagen of weken uit ons gewone dage-
lijksche leven haalt, en ons voor eenigen'
lijd de illusie geeft, dat er geen dwin
gende grootere of kleinere plichten van
buitenaf zijn, ons uit ons gewone werh-
haalt, dat, al is het ons nog zoo lief,
wij toch zoo graag eens in den steek
laten.
Maar het kan gebeuren, dat we in heb
bosch of op de hei, als wij weer terug»
willen keeren, plots merken, dat we den
weg bijster zijn. Moeten we rechts, links,
recht door, terug? We weten het niet/
En in het stille bosch is niemand in de
buurt, die het ons kan zeggen. We
tullen nu langen tijd moeten zoeken en.
dwalen om eindelijk op een heel ver
keerde plaats uit te komen, tenzij
we een kompas bij ons hebben.
Om de werking van het kompas te be
grijpen, moeten we even een stapje te
ruggaan.
Alles wat op aarde is, wordt door een
onzichtbare kracht naar bened-c-n ge
trokken en wanneer er niets onder is,
dat het voldoende tegenhoudt, dan valt
het. De aarde heeft geen tusschenstof
noodig om dit te bewerken, ze haalt
alles met onzichtbare middelen naar
zich toe.
Die voor ons onzichtbare kracht der
aarde, vertoont in het klein de magneet
staaf alleen, de aarde vertoont geen
voorkeur, alles trekt ze naar zich toe,
terwijl afstand ook geen bezwaar is. De
magneetstaaf voelt zich alleen aange
trokken tot één soort metaal, het ijzer,
terwijl de afstand niet, zooals bij de
aarde, onbegrensd is. maar wel degelijk
beperkt moet zijn. Bestrooit men een
magneetstaaf met ijzervijlsel, dan ziet
men, dat het iizer zich aan de uiteinden
vooral vastzet, naar het midden toe wordt
het minder, terwijl precies in het midden
zich geen ijzer hecht. Daaruit blijkt, dat i
alleen de uiteinden, de polen, magne
tische kracht hebben. Om zooveel mo-
geliik nut van die magnetische kracht te
hebben, zoodat beide polen gelijk kunnen
•erken, buigt men de magneetstaaf
hoefiizervormig om, zoodat beide polen
vlak bij elkaar liggen. Met dergeliike
hoefmagneten kunnen zeer zware las
ten getorst worden.
We willen nu op primitieve wijze een.
kompas samenstellen. Een paar naai-
naalden worden d-oor krachtig wrijven
n»et ccn der polen van den hoefmagneet
magnetisch gemaakt. Door dat wrijven
heeft de pool van den hoefmagneet zija
merkwaardige eigenschap aan de naal
den meegedeeld, waardoor zij nu andere
naalden kunnen aantrekken. De magne
tisch gemaakte naalden worden nu flink
met vet ingesmeerd, waardoor ze soorte
lijk lichter worden dan water en daarin
ilus zullen drijven, In water gebracht
zullen de punten der naalden denzelf-.
den kant uit wijzen. Brengt men ze
voorzichtig even uit die richting, dan
hernemen ze steeds wper den oorspron-
kelijken stand. Van toeval kan dus geen
sprake zijn, de spitsen wijzen onge
veer Noordwaarts, terwijl het andere
einde natuurlijk Zuidwaarts wijst. De
eerste spits heet de Noordpool der mag
netische naald, de and-ere de Zuidpool,
Wanneer we nu de aarde beschouwen als
een reusachtig grooten magneet, waar
van de polen, dus de Noord- en de
Zuidpool, diep weggedoken liggen on
der de ijsvelden der Noord- en der
Zuidpool, dan nemen we aan, dat de
Noordpool van den magneet de spits van
de naald naar het Noorden wil trek.
ken, terwijl aan de tegengestelde punt
der naald, de Ztiidpool met gelijke
kracht werkt, waarvan het gevolg is, dat
de naald hardnekkig op dezelfde plaats
blijft, en slechts de richting aangeeft
van de windstreek.
Voor de wandeling is zoo'n bakje met
water met de magnetisch gemaakte
naald natuurlijk niet bepaald practisch'
te noemen. Ieder kent wel de kompas
sen, zooals ze in den handel zijn voor
dagelijksch gebruik. De van krachtig
magneetstaai gemaakte kompasnaald
loopt aan beide zijden puntig toe. In het
midden, dat betrekkelijk breed is, is een
heel hard steentje gezet, dat met een
uitholling rust op de spits van een
rechtopstaand naaldje. De kompasnaald
hangt in volkomen evenwicht, schom
melt vrij met zeer weinig wrijving_ en
kan dus zonder eenige (belemmering
draaien, waarheen ze getrokken wordt.
De naald beweegt zich over een wijzer
plaat, waarop alle windstreken zijn aan
gegeven, de zoogenaamde windroos. Het
geheel wordt bevestigd in een doos of
een kast van messing. Het ruitje sluit
zoo dicht op het steunpunt in het mid
den, dat het kapje der naald als het
ware gevangen zit en toch kan dobbe
ren.
Een wandelaar zonder kompas is
denkbaar, een zeeman zonder kompas is
een verloren man, als hij zich te ver van
de kust waagt. Op het land is nog altijd
wel een aanwijzing of een aanwijzer voor
den juisten weg te vinden in een boom,
een toren, een beekje of een anderen
wandelaar, midden op zee ontbreekt elke
aanwijzing, als zon en sterren er niet
zijn.
Het is tot nu toe een open vraag of
bet kompas een Europeesche of een
Oostersche vinding is. In een tegen het
einde der ude eeuw door den Noor Are
Frode geschreven boek „Landnamabok",
spreekt Frode over d-e richtende kracht
der magneetnaald. Het oudste Ooster
sche bericht is van 1242 en afkomstig
van den Moor Baëlak. Het eigenlijke
scbeepskompas is eerst in het begin der
14de eeuw uitgevonden, waarschijnlijk
door Flavio Gioja te Amalfi in 1302.
Zonder het scheepskompas zou Co
lumbus in 1492 nooit Amerika ontdekt
hebben, en andere zeelui na hem ook
niet. Het is voor de scheepvaart van
onberekenbaar nut, en we kunnen wel
aannemen, dat zonder het kompas de
zeeën uit hei gezicht der kusten niet te
bevaren zouden zijn.
De Staatscommissie die een en
quête heeft gehouden betreffende de
toestanden ten opzichte van de t.b.c.-
best rijding in ons land, heeft dan ook
in haar rapport verklaard dat het
aantal sanatoria voor de verpleging
van t.b.c.-patiënten verdubbeld moet
worden.
Spr. wees er op, hoe noodzakelijk
het is dat. er algemeen gezorgd wordt
voor goede woningen, 7.ooals te
Utrecht geschiedt. Die gemeente
heeft verschillende gemeentowonin-
gen beschikbaar gesteld voor zwakke
gezinnen.
Deze behoeven slechts als huur te
betalen 10% van het gezinsinkomen.
Bovendien krijgen zij iederen dag een
flesch melk en een bon voor paarden-
vleesch.
Ongetwijfeld zal het noodig zijn
dat de Staat met veel meer geld de
•erschillende t.h.c.-besirijdende ver-
cenigingen subsidieert. lien bedrag
van f 1.200.000 voor 200 vereenigin-
gen in ons land, dal nu door den
Staat gegeven wordt, is belaehtelijk.
En 'net particulier initiatief is ab
soluut ontoereikend. Voor de over
heid is hier dus een Bchoone taak te
vervullen.
Spr. besloot met de mededeeling
dat zijn organisatie een strijdorgani
satie is, die werkt voor verbetering
der verpleging van t.b.c.-patiënten,
wijziging der invaliditeitswet, nazorg
enz.
Hierna werden nog eenige licht
beelden vertoond, op het behandelde
onderwerp betrekking hebbende.
VEILING.
De uitslag der velling Donderdag,
avond in ,,'t Notarishuis", Bilderdtjk-
straat 1, gehouden is:
Perceelen 114 uitgesteld tot 17
Juli.
No. 15. Een groot beerenhuis met
zij- en achtertuin te Haarlem aan den
Zijlweg 21, f 24000. Mr. P. Tjeenk
link q.q.
No. 16. Een woonh. en erf te Haar
lem aan de Fabriciusstraat 29, groot
98 centiaren, f 5800 opgehouden.
•No. 17. Een woonhuis en erf te
Haarlem aun dé Morinnesteeg 23, gr.
84 centiaren, f 3650, opgehouden.
No. 18. Een huis met afzonderlijk
opgang hebbende bovenwoning cn erf
te Haarlem aan de Spaarnwouderstr.
21 zwart en rood. f 4050. H. F. v. d.
Zwet.
Nos. 1923. Huizen en erven te
Haarlem ann den Scheopmakersdijk,
nos. 18, 20. 22 en 24 en een open ter
rein aan het Spaarne met uitgang
aan den Scheepmakersdijk achter de
vorige perceelen, groot ongeveer 3
aren, 15 centiaren.
Gecombineerd, f 14870, Jan A. Jon
ker q.q.
No. 24. Een huis en erf te Schoten
aan de Generaal Cronjéstraat 96,
f 4475, J. Preyde q.q.
No. 25. Een huis en erf te Schoten
aan do Generaal Cronjóstraat 98,
f 4900, B. Blauw q.q.
1 No. 26, Een winkelhuis ingericht
tot slagerij met afzonderlijke boven
woning eu erf aan de Schagchelsrraat
9 zwart en rood. Opgehouden f 12300.
No. 27. Een dubbel winkelhuis en
erf met twee afzonderlijk opgaande
bovenwoningen, werkplaats en hout-
loods te Haarlem aan den Jansweg 49
en 49 a en b rood. Opgehouden f 21900
No. 28. Een huis met pakhuis en erf
aan het Nieuw Heiligland nos. 11 en
13. D. Dekker q.q. f 1395.
No. 29. Een heerenhuis met afzon
derlijke beneden- en bovenwoning,
schuurtje, erf eu tuin te Haarlem aan
het Spasme no. 45 zwart en rood. Op
gehouden f 13000.
No. 30. Een arbeiderswoning te
Haarlem aan de Oranj"boomstraat 31
A, TI. van Schenk f 2255.
No. 32. Een arbeiderswoning te
Haarlem aan de Oranjeboomstraat
no. 33 c. F. A. Groen f 825.
No. 33. Een arbeiderswoning te
Haarlem aan de Oranjebootnstraat
no. 33 d. Opgehouden f 800.
No. 34. Een groot gebouw met kan
toren en maga7,ijnen. gelegen tegen
over de Amsterdamsche Poort bij de
nieuwe brug aan de Spaamvvouder-
straat hoek Oostvest. nos. f03 en 105.
groot 1 are. 90 centiaren. S. de Jongh
q.q. f 25000,
No, 35 Machinerieën en werktui
gen onroerend door bestemming, fi
nale toewijzing van de 's morgens
provisioneel verkochte goederen. Di
verse knopers f 3765.oO.
No. 36. Een huis en erf te Haar
lem aan d« l eliestraat 11O. 18 a. G. v.
d. Aar f 1975.
GEVONDEN DIEREN EN VOORWER
PEN. Terug te bekomen bij6. Laso-
nes, ILeidschepleii» 28, autokapbouder, A.
Wildschut, de Witstraat 21, autokaphou-
der, v. Giele, Zijlstraat 65, badpakje en
muts, M. Willemse, de Clercqstiaat 153,
broche, A. Lievons, Voorzorgstraat 45,
kinderbril, G. H. Neijnsberg, Garenkokers-
kade 6, bril itn étui, Bureau van Politie,
Smedestraat, hondje, handschoen en rij
wiel, B, v. Waard, Amsterdamscbevaart 3
damesbandsclioen, A. Balfes, le Vooniit-
gamgst-Taat 15. dameshorloge met ketting,
Bamboo, Ooetveet, woonschip, hondje
(geel) Kennel Pauna, Mevr. Boer, Groote
Houtstraat 158, poes (oranje), G. Delis-
sen, Vogelkoopstecg 3. poes (grijs), J.
Wouda, Boogstr. 30, Heemslede, kwi
tantie, Kroese, Tuinlaantje 20, poes (grijs)'
Kennel Fauna, v. Thiel, Parklaan 77,
poes (zwart) Kennel Fauna, Elshout,
Hooimarkt S, poes (grijswit) Kennel
Fauna. Dekker, Spaarnwouderstraat 93zw.
medaillon, A. Kok. Snenredamstraat 4rood
wasohmamd, J. de Boer, Middentuindorp-
laan 16. medaillon met portretten, E. Fen-
ger, Kruistochtstraat 59, muts, C. (Loman,
Anthoniestrnat 63, potlood, L. Tref fern,
Nic. Beetssiraat 5rood, ring met sleutels,
IT. Balm, idem, reticule, Blazer, Joh.
Verhulstslraat 64, Santpoort, bos sleutels
P. (er Haak, Valkenstrant 15, speld. M. do
Jonge, Colensostraat 40rood, boodschap
pen t a sch, G. Kuilboer, Barendsesbraat 16,
damosportemonmaie, met inhoud. P. Ta
bels, Oranjeboomstraait 16, damesporto,
monnaie met inhoud. Bureau van Poli
tie, Afd. Recherche, rijwiel.
